Patrologiae cursus completus ; omnium SS patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the

public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

-* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.

and we request that you use these files for

* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

-* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. con/]

"-

PATROLOGLE

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

NUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM,
QUI AB ΞΥΟ APOSTOLICO AD "ETATEM INNOCENTII IIl (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET AD BESSAIIONIS TEMPORA (ANNO 863) PRO GR/ECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QU.E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESLE SJECULA ET AMPLIUS,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIB, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES ουκ TRIBUS NOVISSIMIS S,ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DEIECTIS AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, 8INGULOS SIVE TOMOS ΒΙΥΕ AUCTORES ALICUJUS
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIDUS SUBJECTAMQUE MATE-

ΗΙΑΜ SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPIIIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS; AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS,
STATISTICiS, SYNTIETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
LITUEGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE HISTOIUCUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE ; SED PRJE-
SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILicET RERUM, Quo coNSULTO,
QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
OMISSO, IN QUODLIDET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONBSPICIATUIt; ALTERO SCRIPTURE
ΑΗ, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS 0UPERUM
SUORUM LOCIS 8INGULOS 81NGULORUM LIBRORUM 6. SCRIPTUHJE VERSUS, A PRIMO

GENESEO8 USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.
ΕΟΙΤΙΟ ACCURATISSIMA, CJETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PEHPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS

CHART.E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM HECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIA DECURSU CONSTANTER
SiMILIS, PRETII EXIGUITAS, PHRAESERIIMQUE ISIA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIRONOLOGICA
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM QOPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA DIBLIOTHECA, EX OP:HIBUS ET MSS. AD OMNES /ETATES, LOCUS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS COADUNATORUM.

SERIES GRJECA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE GR.EC.E
Α S. BARNAUA AD BESSARIONEM

ACCUHANTE J.-P. MIGNI?,

BBibliotheecsee Cleri universe
SIVE

IN SINGULOS 8δ6ΙΕΝΤΙΣ ECCLESIASTIC.E RAMOS EDITORX.

ών, uut Ive!

CURSUUM COMPLETORUM

PATROLOGL/E GR/EC/E TOMUS IV.

S. DIONYSIUS AREOPACITA.

——— áp» -«———— —

PARISIIS

APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MALNE, 189, OLLI CI/JAUSSÉE DU MAINE, 131.

1889

SAECULUM «.
ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΟΝ.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΠΑΓΙΤΟΥ
ΤΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ.

$5. DIONYSII

AREOPAGIT/E
OPERA OMNIA QUJE EXSTANT,

ET COMMENTARII QUIBUS ILLUSTRANTUR,

STUDIO ET OPERA

BALTHASARIS CORDERII,
SOCIETATIS JESU DOCTORIS THEOLOGI
ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE 4.-P. MIGNE,
BIBLIOTHECE CLERI UNIVERS/E ,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIAE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORE

— — ——p Ow —É

TOMUS POSTERIOR.

Complectens S. Maximi scholia in opera B. Dionysii. Accedunt auctores; yatij; qui au! yitAm s Sioryii. dseripserunt

aut dignitatem ipsius Areopagiticam asséruerunt.- -'' ILI
———— áÁÁ" 9094 mm —————... 0. t - 2 9 » v.
63V 71e 20 0 cei i4iiii
PARISIIS

APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSÉE DU MAINE, 131

1889

ELENCBRUS

AUCTORUM ET OPERUM QU/E IN HOCCE TOMO IV CONTINENTUR

Scholia sancti Maximi in opera beati Dionysii. col. 13
Seriptores varii Vitae S. Dionvsii Areopagita. 5

DE SCHOLIIS AD AREOPAGITAM IN HOC TOMO EDITIS.

Utrum Germani patriarche scholia ad Areopagitam, qua partim adhuc in mss. codd. latere videntur,
seniorem habeant parentem Germanum, ut putat Baronius ad an. 730, an juniorem, nunc quidem dispu-
tare non vacat. Ceterum ego in Vaticano codice hane legebam prapositam scholiis inscriptionem : "Oca
μὲν ἔχουσι τὸν ἀριθμὸν, σγόλια ciat Γερμανοῦ πατριάργου’ ὅσα δὲ ἄνευ ἀριθμοῦ, Malbipou μοναχοῦ' Quacunque
habent adjunctum numerum, ea sunt Germani patriarche scholia; qua vero nota numerali carent
Maximum monachum habent auctorem. Verumtamen ibi in margine heec ab amanuensi fit adnotatio :
Συγγώρησον, ἀδελφὲ, ὅτι ἐγὼ τῶν δύο ἕνα ἀριθμον τέταχα τοῦ (i6Alov* Ignosce, fraler ; etenim ego utrumque
auctorem sub uno numero collocavi hoc in libro. Id ego co libentius observavi, quia v. cl. Jac. Morellius
Bibl. Gr. S. Marci p. 89, prudenter jam dubitaverat, num distinctio scholiorum Maximi et Germani ad

Areopagitam recte se habeat. — Mar, Spicileg. Rom., VII, 714.

TYPOGRAPHUS LECTORI.

(Ex edit. Venet. anni 1755, t. II)

Paucis ac brevissime le in limine ejus secundi ac postremi Operum Areopagiticorum tomi detineo, benigne
Lector quandoquidem in Monito ad priorem tomum praefixo jam te certiorem feci de summa mea in hac editione
conficienda et exornanda cura ac sedulitate. Quam exacte fidem meam liberaverim in enuntiato tempore utro-
que tomo publici juris faciundo, non est. cur verbu faciam, cum opus ipsum per sese loquatur. Pauca tamen
mihi dicenda sunt de iis quz huic lomo accessere, quidque in eo, ut ornalior exiret, practisterim. Scholia
Grzca ἐπ Opera Areopagitica cum nitidissimo S. Marci codice diligentissime conferenda curavi, selectas
varias lectiones, aul correctiones, breviores quidem, ad marginem adnolavi, fusiores vero, qux» potius Addi-
tamenta quxdam dicenda sunt, quibus praecedentes editiones omnes caruere, ad pagine calcem, una cum
versione Latina, opposui (1). Ex his haud sane pauca invenies, praesertim in libro De divinis nominibus. Lít-
teras Graci alphabeti, seu nolus numerales, quibus scholia Germani patriarchae ad scholiis Maximi monachi
diclo in codice distingui dicuntur, accurate, ipso cod:ce habentur, adjunxi. Labor major insumendus
fuit ad Lansselianam versionem scholiorum S. Maximi huic editioni oplandam,quo parum commoda videba-
tur. El sane haud satis assequi ipse possum quid editor Pariensis pre oculis habuerit, ut, cum omnia
Areopagitica Opera cum cl. viri Balthasaris Corderii Latina versione ededirit, S. Maximi in eadem Opera
scholiis Lansselii versionem apponere maluerit, cum tamen praesto illi essel eorumdem versio ab ipso Corde-
rio facia, et editioni Antuerpiensi an. 1654 inserta, eaque procul dubio nitidior et accuriator sit, quam illa
tumultuaria, u£ eam vocat Lansselius ipse, utpole quam summa cum festinatione facere aliquorum precibus
compulsus fuit, cum primum Grace tantum Maximum exhibere constituisset, ut idemmet testatur. Quare nil
vitio vertendum viro, aliunde peritíssimo, si ejusmodi versio paulo obscurior, et inelegantior, et in. quibus-
dam etiam locis, minus accurata prodierit. Sed non ita editori Parisiensi condonandum videtur, qui eam
versioni Corderiana prztulerit, illaque rejecta, in editionem suam asciverit, presertim, cum et illud. incom-
modi accederet, quod, cum verba textus S. Dionysii circa quz scholia, versantur, plane aliter, utplurimum
se habeant in hacce versione Lansseliana, quam in Corderiana, imo et nonnunquam diversum omnino przfe-
rat sensum; monnisi difficillime a lectore Grace lingue ignaro deprehendi potest ad quam parlem ejusdem
textus singula scholia perlineant : εἰ eo vel maxime quod paragraphorum in quos capita divisa sunt in Cor-
deriana textus S. Dionysii versione, numerus in Lansseliana scholiorum versione, aique in Parisiensi editio-
ne plane omissus sit ; quamobrem eorumdem scholiorum usus nonnisi impedilissimus esse potest. Hxc ia. me
permoverant, ut parum abfuerit quin ipse, rejecta dicta Lansselii scholiorum S. Maximi versione, Corderia-
παπι eorumdem versionem juxta editionem Autuerpiensem editioni mea insererem. Nec deerat vir doctus, qui
hocce mihi consilium daret ; quique praterea addebat, hoc postu:ari ab uniformitatis ratione (qux in quoli-
bet opere cum | fieri potest, servania est), ut ejusdem auctoris essel tum versio texlus Arcopagitici, tum scho-
[iorum qua in ipsum conscripta sunt. Quare el rejicere suadebat Tilmannianam Pachymerzg Paraphraseos in
Epistolas S. Dionysii versionem pro Corderiana, ascitam, cum Paraphrases ejusdem Pachymerz in libros
S. Dionysii, imo et scholia S. Maximi in easdem Epistolas, sinl ex Corderii versione. Quominus tamen huic
consilio acquiescerem (an recte, benignus Lector judicium feret) duo potissimum in causa fuere. Primum ne
viderer datz publico fidei aliqua in parte deesse; siquidem in me receperam, Opera S. Dionysii juxta postre-
mam Parisiensem editionem, quam ceteris pracellere communis persuasio est, recudere: allerum, quod ad-
modum credibile mihi videretur, Parisiensem editorem, cum ex duplici editione, Lansseliana seilicet et Cor-
deriana, suàm, conflare vellet, meliora ac potiora selegisse, quanquam aliter alicui videretur. licirco neque
omittendas censui notas Lansselii tum in dictam Pachymera Paraphrasim, tum. in Β. Dionysii Vitam a Syn-
gelo conscriplam, et in ejusdem Martyrium : quanquam hac omnia videri alicui possent minime necessaría,
ac fortasse nec utilia (ut Lalia visa fuere Corderio, qui, cum viginti circiter annis post Lansselium, editio-
nem suam Antuerpiensem curaret, ea. omnia omisit). Nihilominus ipse satius duxi, aliquantulum abundare,
quam in ulla re, qug a quoquam desiderari possel, deesse. Attamen cum summum me desiderium teneret
perfectioris, quantum fieri posset, reddendz hujus edilionis mez, idcirco virum doctum, qui me de his omni-
bus monuerat, rogavi, ut defectui, quem ín Lansseliana scholiorum S. Maximi versione animadverterat,
ipse mederetur : quod utcunque impeiravi : nam verba textus S. Dionysii, circa qua scholia versantur, ad ver-

(1) Addimenia a correctionibus et variis lectionibus distinximus et inter uncos posita textui inserui-
mus. Eprr. PATB.

^ PATROL. GR. IV. 1

nV ^

VA

m

| » C
νι 2 À4 C4 dLES. ul
Y U

PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

NUM. SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM,

$IVE LATINORUM, SIVE GRJECORUM,
QUI AB ΕΥΟ APOSTOLICO AD /£TATEM INNOCENTII IIl (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET AD BESSAHIONIS TEMPORA (ANNO 863) PRO GRZ/ECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESLE SAECULA ET AMPLIUS,

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS8 POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUJE TRIBUS NOVISSIMIS S8JECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECIIS AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS 8IVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARUINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATE-

RIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPIIIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIDUS; AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABEKTICIS, CHRONOLOGICIS,
STATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE ; SED PRA4E-
SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET HERUM, quo coNSULTO,
QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR; ALTERO SCRIPTURE
SACRE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS 8INGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTURA VERSUS, A PRIMO
GENESEOS8 USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.

EDIT!O ACCURATISSIMA, C/ETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, BI PEHPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
CHART.£ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM HECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIA& DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, ΡΠΕΤΙΙ EXIGUITAS, PR4ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIIRONOLOGICA
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MS8. AD OMNES JETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS COADUNATORUM.

SERIES GR/ECA
[IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE GR.ECAE
Α S. BARNABA AD BESSARIONEM

ACCURHANTE J.-P. MIGNI,

BBibliotheese Cleri universse
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC.EE RAMOS EDITORE.

PATROLOGLE GR/AEC/AE TOMUS IV.

S. DIONYSIUS AREOPAGITA.

———— áo 9 ———— ——

PARISIIS

APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLUI C/J/AUSSÉE DU MAINE, 131. PE

1889

SAECULUM i.
ΤΟΥ EN ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ.

ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΠΑΓΙΤΟΥ
ΤΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ.

». DIONYSII

AREOPAGIT /E
OPERA OMNIA QUE EXSTANT,

ET COMMENTARII QUIBUS ILLUSTRANTUR,

STUDIO ET OPERA

BALTHASARIS CORDERIIL,

SOCIETATIS JESU DOCTORIS THEOLOGI
ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,
ΒΙΒΕΙΟΤΗΕΟΣ CLERI UNIVERSE,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIAE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORE

—— — e -----ν

TOMUS POSTERIOR.

Complectens S. Maximi scholia in opera B. Dionysii. Accedunt auctores γαρ, qui &ut vitam & κ dseripserunt
aut dignitatem ipsius Areopagiticam asséruerunt. .

———— ÁÁ/V»9099 4mm — —— ,
" EL,

PARISIIS

APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEÉE DU MAINE, 131

1889

E.
Fe.

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QU/E IN HOCCE TOMO IV CONTINENTUR

Scholia sancti Maximi in opera beati Dionysii. col. 13
Seriptores varii Vitae S. Dionvsii Αγεορασίίς. 511

DE SCHOLIIS AD AREOPAGITAM IN HOC TOMO EDITIS.

Utrum Germani patriarche scholia ad Areopagitam, quae partim adhuc in mss. codd. latere videntur,
seniorem habeant parentem Germanum, ut putat Baronius ad δη. 730, an juniorem, nunc quidem dispu-
tare non vacat. Ceterum ego in Vaticano codice hane legebam prepositam scholiis inscriptionem : "Oca
μὲν ἔχουσι τὸν ἀριθμὸν, σ/όλια εἰσὶ Γερμανοῦ πατριάρχου΄ ὅσα δὲ ἄνευ ἀριθμοῦ, Μαξιμου μοναχοῦ' Qucecunque
habent adjunctum numerum, ea sunt Germani patriarcha scholia; qua vero nota numerali carent
Maximum monachum habent auctorem. Verumtamen ibi in margine hzec ab amanuensi fit adnotatio :
Συγγώρησον, ἀδελφὲ, ὅτι ἐγὼ τῶν δύο ἕνα ἀριθμον τέταχα τοῦ fi6Mov: Ignosce, frater ; etenim ego utrumque
auctorem sub uno numero collocavi hoc in libro. Id ogo eo libentius observavi, quia v. cl. Jac. Morellius
Bibl. Gr. S. Marci p. 89, prudenter jam dubitaverat, num distinctio scholiorum Maximi et Germani ad
Areopagitam recte se habeat. — Mar, Spicileg. Rom., VII, 74.

— —— ác PAD

e φ0ο € οὐ Φφ0οουο ec e. "9 9 05

e* ο0 e? e e ? ee ec ος. v.

9 € ϱ 00090069 $9 006006 ο 9ο e 6 v9» ον

6906 ος ο e. e. ορ ".€9 ρου ο m

e Φος ο Φ0φοφου eve € .oo0.9 9 " υ .
ο οῦος e* e e ο "LIS e" o . "σι "» ovv TT.c7l
*. o. ο”3 9 e .* ας ποστς Rl

ο eec e. 9. * "- -
ο ο0 4 ο .* σ σ - vw - να. - -
[EAR] 96.9 ος e. e *,*? "e." 5 σ "ow ν *

TYPOGRAPHUS LECTORI.

(Ex edit. Venet. anni 1755, t. II)

Paucis ac brevissime te in limine ejus secundi ac postremi Operum Areopagiticorum tomi detineo, benigne
Lector quandoquidem in Monito ad priorem tomum prafixo jam te certiorem feci de summa mea in hac editione
conficienda et exornanda cura ac sedulitate. Quam exacte fidem meam liberaverim in enuntiato tempore utro-
que tomo publici juris faciundo, non est. cur verbu faciam, cum opus ipsum per sese loquatur. Pauca tamen
mihi dicenda suni de iis qug huic tomo accessere, quidque in eo, ul ornalior exiret, pratisterim. Scholia
Grzca is Opera Areopagitica cum nilidissimo S. Marci codice diligentissime conferenda curavi, selectas
varias lectiones, aut correcliones, breviores quidem, ad marginem adnolavi, fusiores vero, qux potius Addi-
tamenta quadam dicenda sunt, quibus praecedentes edítiones omnes caruere, ad pagine calcem, una cum
versione Latina, opposui (1). Ex his haud sane pauca invenies, praesertim in libro De divinis nominibus. Lit-
teras Graci alphabeti, seu nolas numerales, quibus scholia Germani patriarchae ad scholiis Maximi monachi
diclo in codice distingui dicuntur, accurate, ipso «codice habentur, adjunzi. Labor major insumendus
fuit ad Lansselianam versionem scholiorum S. Maximi huic editioni oplandam,qua parum commoda videba-
tur. EL sane haud salis assequi ipse possum quid editor Pariensis prz oculis habuerit, ut, cum omnia
Areopagitica Opera cum cl. viri Balthasaris Corderii Latina versione ededirit, S. Maximi in eadem Opera
scholiis Lansselii versionem apponere maluerit, cum tamen praesto illi essel eorumdem versio ab ipso Corde-
rio facla, et editioni Anfuerpiensi an. 1694 inserta, eaque procul dubio nitidior et accuríator sit, quam illa
tumultuaria, ut eam vocat Lansselius ipse, utpote quam summa cum festinatione facere aliquorum precibus
compulsus fuit, cum primum Grace lantum Maximum exhibere constituisset, ut idemmet testatur. Quare nil
vitio vertendum viro, aliunde perilissimo, si ejusmodi versio paulo obscurior, et inelegantior, et ín. quibus-
dam eliam locis, minus accurata prodierit. Sed non ita editori Parisiensi condonandum videtur, qui eam
versioni Corderiuna prztulerit, illaque rejecta, in editionem suam asciverit, preserlim, cum et illud. incom-
modi accederet, quod, cum verba textus S. Dionysii circa qua scholia, versantur, plane aliter, utplurimum
se habeant in hacce versione Lansseliana, quam in Corderiana, imo et nonnunquam diversum omnino prefe-
rat sensum; nonnisi difficillime a lectore Grece lingue ignaro deprehendi potest ad quam partem ejusdem
lextus singula scholia pertineant : 6ἱ eo vel maxime quod paragraphorum in quos capita divisa sunt in Cor-
άεγιαπα lextus S. Dionysii versione, numerus in Lansseliana scholiorum versione, atque in Parisiensi editio-
ne plane omissus sib ; quamobrem eorumdem »choliorum usus nonnisi impeditissimus esse potest. Hxc ita me
permoverant, ut parum abfuerit quin ipse, rejecta dicta Lansselii scholiorum S. Maximi versione, Cordería-
nam eorumdem versionem juxla editionem Autuerpiensem editioni mea insererem. Nec deerat vir doctus, qui
hocce mihi consilium daret ; quique praterea addebat, hoc postucari ab uniformitatis ratione (qux in quoli-
bet opere cum fieri potest, servanda est), ut ejusdem auctoris esset tum versio leztus Arcopagitici, tum scho-
liorum qua in ipsum conscripta sunt. Quare el rejicere suadebat Tilmannianam Pachymerg Paraphraseos in
Epistolas S. Dionysii versionem pro Corderiana, ascitam, cum Paraphrases ejusdem Pachymerz in libros
S. Dionysii, imo et scholia S. Maximi in easdem Epistolas, sinl ex Corderii versione. Quominus tamen huic
consilio acquiescerem (an recte, benignus Lector judicium feret) duo potissimum in causa fuere. Primum ne
viderer datz publico fidei aliqua in parte deesse; siquidem in me receperam, Opera S. Dionysii juxta postre-
mam Parisiensem editionem, quam ceteris pracellere communis persuasio est, recudere: alterum, quod ad-
modum credibile mihi videretur, Parisiensem editlorem, cum ex duplici editione, Lansseliana seilicet et Cor-
deriana, su)m, conflare vellet, meliora ac potiora selegisse, quanquam aliter alicui videretur. ldcirco neque
omittendas censui nolas Lansselii tum in díctam Pachymerz Parayhrasim, tum. in Β. Dionysii Vitam a Syn-
gelo conscriplam, et in ejusdem Marlyrium : quanquam hec omnia videri alicui possent minime necessaria,
ac fortasse nec utilia (ut talia visa fuere Corderio, qui, cum viginti circiter annis post Lansselium, editio-
nem suam Antuerpiensem curaret, ea. omnia omisit). Nihilominus ipse satius duxi, aliquantulum abundare,
quam in ulla re, que a quoquam desiderari possel, deesse. Attamen cum summum me desiderium teneret
perfectioris, quantum fieri posset, reddend:e hujus editionis mez, idcirco virum doctum, qui me de his omni-
bus monuerat, rogavi, ut defectui, quem ἐπ Lansseliana scholiorum S. Maximi versione animadverterat,
ipse mederetur : quod utcunque impetravi : nam verba textus S. Dionysii, circa qua& scholia versantur, ad ver-

(4) Addimenia & correctionibus et variis lectionibus distinximus et inter uncos posita textui inserui-
muse. Eprr. PATR.

Qt /

M

4 | APPENDIX AD OPERA 8: DIONYSII AREOPAGITAE 12

sionem Corderíanam revocavit ; ita lamen ut, ubi scholia vocem aliquam Grzecam exponerent, ipse Latinze
Corderianz versioni vocem eamdem Grace adjungerct, praemisso Gr., hoc est Grzce; ut notum fierel. lectori,
ín vocis Greca vi atque energia explicanda scholium illud unice vel precipue impendi. Pralerea versionem
ipsam haud án[requenter, ubi necessitas major videbatur, correxil : inlerpunctionem, qux. vitiostssima erat,
emendavit ac demum numerum singulis paragraphis adjunzit, quo facilius lector comperire posset ad quam
partem iextus scholia singula pertinerent. Qux, ni fallor, haud modicum addunt editioni huic mez ornamen-
tum, imo et emolumentum. Majoris tamen foriasse quis fecerit, qua huic tomo accedunt ex alio penu de-
prompta Additamenta. Notum est omni, qui eruditionis quidpiam attigerit, quanta et a. quanto tempore
ferveat de Areopagiticorum Operum auctore controversia : quanquam enim hodierno tempore in. abjudicandis
magno illi Dionysio Operibus hisce eruditi ferme consentiant, non desunt tamen hodiedum, qui pro illis eidem
vindicandis libenter pugnent; el alii, quibus saltem causa hxc haud omnino deplorata seu desperata videatur.Cum
figitur anonymus quidam auctor Gallus opellam, cui titulus est. Problema de Operibus S. Dionysii nomine
inseriptis, patrio sermone elucubraveril, in qua utriusque partis rationes et. argumenta accuratissime pro-
ponit (2), hinc rem omnibus gratam me faclurum putavi, si eam Latine versam editioni huic mea adjungerem :
inde enim poteritquisque hanc celebrem causam penitius, modico cum labore, perspeclam habere camque di-
judicare. Longius processere nonnulli, videlicet non solum Areopagitica Opera magno Dionysio abjudica-
rent sed etiam eorumdem auclorem haereseos labe infectum [uisse contenderent. Inter czxteros Michael Le-
quienus, ordinis Przdicatorum, vir sane doctissinus et eruditissimus, nullum non lapidem movit in Disserta-
tione Damascenica secunda, ul ipsum Eutychianorum, seu Monophysitarum erroribus addiclum fuisse, de-
sonstraret. Verum, ul est praclara ejus ordinis dos, ut veritatem, cum opus fuerit, non minus contra suos
quam conira alios tueatur, ez eodem ordine prodiit, qui Lequienum, ut virum perspicacissimum, hac in re
deceptum esse probaret, atque Areopagiticorum aucturis orthodozxiam contra ipsum validissime propugnaret.
15 est celeberrimus. P. Bernardus M. de Rubeis, cujus hac de re Dissertationem tanquam nobilem huic edi-
tioni mez coronidem, postremo loco appono. Ex his omnibus illud tibi modo persuadeas velim, optime Le-
ctor, me semper operam daturum quam polero maximam, ut quecunque Patrum aliorumve auctorum Üpera
recudenda suscepero, ea ex typographia mea ornaliora et per[ectiora quam antea fuerant, prodeant. Vade.

(2) Qua in hoc. Problemate pro Areopagilicorum — tionem tomo primo 8. Dionysii premisimus; non
&uthentia aut contra genuinitatem eorum prolixe est igitur cur argumenta fuse jam exposita cum
&dmodum congessit auctor anonymus, jam antea — auctore anonymo iterum ad examen revocemus.
egregie tractaverat R. P. D. Le Nourry in Apparatu — EpiT. PATR.
ad Bibliothecam maximam Patrum. Ejus Disserta-

13 P. LANSSELLII PRAEFATIO. 14

SANCTI MAXIMI
SCHOLIA

IN EOS BEATI ΡΙΟΝΥΡΙ LIBROS QUI EXSTANT
Interprete Petro LassszLi0, Gravelingano, Societatis Jesu presbytero.

GEORGII PACHYMER/E

PARAPHRASIS
IN SANCTI DIONYSII EPISTOLAS

Ab eodem Petro Lansselio recognita.

ACCEDUNT
EJUSDEM S. MAXIMI IN NONNULLAS S. ΡΙΟΝΥΘΙΗ EPISTOLAS SCHOLIA
Cum interprelatione Latina Balth. Corderii.

PETRUS LANSSELIUS LECTORI SALUTEM.

Redeo iterum ad te, bone lector, et pauca moneo. In sanctissimi Dionysii Opera lucubrationes sunt. Grz-
corum duorum sone erudit», quz propter eorum hominum sapientiam et auctoritatem, merito suo. maximi
funt, e£ leguntur. Eorum ro comitatiorem nostrum esse Dionysium volui, ut in hoc quasi novo ín Gal-
liam reditu, non a suis modo Parisiensibus, verum etiam ab omnibus qui humanitate non careant, jucundius
excipiatur. Porro Maximum longe anteferendum Pachymera putavi, nam et antiquior est, quod Pachyme-
re$ ipse agnoscit, qui cum Maximi locum unum protulisse, φησί τις, inquit, τῶν παλαιῶν. Praterea ce-
lebrior est editis libris et doctissimis Commentariis, quibus doctrins catholicze veritatem illustravit, quorum
indicem Photíus, Baronius,et alii suppeditant : item ad fores triumphantis Ecclesiz? martyrii lauream, atque
palmas in sternum virescentes posuit; unde titulum sanctitatis est consecutus, quare de illo memorans. Pa-
chymeres in cap. 11 De col. hierar. quasi ad genua illi accidens ita veneratur, τοῦτό ἐστιν ix τῶν τοῦ ἁγίου
καὶ μεγάλου Μαξίμου. Denique Pachymeres in sua Paraphrasi nihil habet, qsod in scholiis hujus magni Ma-
zimi non contineatur, quod facile ex ejus Paraphrasi in epistolas, quam damus, potes intelligere; et si tibi id
olii est, μέ ad nolas oculos adjicias, in Pachymerz plus verborum esse videbis, minus rerum : quod si tamen
desiderari totum senserimus, in altera edilione prodibit. Hic vero dissimulare minime possum, quantum la-
boris el difficultatis exsorbuerim, uti Maximus subito et αὐτοσχεδίως Latine loqueretur. Primum enim Grace
tantum exhibere constitueram,jamque typis mandari ceptus erat Dionysius,cum precibus aliquorum fuí com-
pulsus, qui utilissimam rem esse aiebant fuluram, ut tumultuariam hunc versionem aggrederer. Eo sum ín-
genio et voluntate, ut laborem penitus nullum, communium utilitatum causa, defugtendum existimem : tta-
que, dum operis typographycis invigilo, que in opere Dionysiano laborabant, dum errata corrigo, dum
quatuor manuscripla confero, nata est mihi S. Maximi interpretatio. Nihil hic dicam, quam sit Maximi opus
spissum: et operosum, quam stylus sit implicatus, obscurus, et, ut ita dicam, λοξίας, quam res subtilis. atque
e media scholastica lheologia et metaphisica haud raro petita. Photio summi jadicii viro credí polius, quam
mihi cupio, cujus hoc est de Maximo testimonium : Ἐστὶ δὲ τὴν φράσιν σχοινοτενής τε ταῖς περιόδοις; καὶ
χαίρων ὑπεροάτοις, ἑνακμάζων τε ταῖς περιθολαῖς, xal κωριολογεῖν οὐκ ἑσπουδασμένος. Ἐξ ὦν αὐτοῦ τῇ
συγγραφΏ xai τὸ ἀσαφὲς καὶ δυσεπίκτητον διατρέχει * τῷ τραχεῖ δὲ τοῦ ὄγκου, ὅσα περὶ συνθήκην xal ἀἆνα-
παύσεις, τὸν λόγον ὑποθάλλων, οὐδ᾽ ἡδὺς εἶναι σπουδάζει τῇ ἀκοῇ, etc. Hoc est : Oratio ejus comprehen-
sionibua continenter producitur, gaudetque hyperbatis, cireumductionibus quoque invalescens : et ne
proprie quidem loqui satagit.Ex quibus perscriptum hoc ejus, et obscuritas, et difficultas illud oompre-

endendi passim decurrit. Asperitatem denique tumidioris dictionis, quantum ad compogitionem et res-
irationum intervalla, sua in oratione sectatus, ne auditu quidem esse jucundus studet. Hzc ille. Qus
eclorem eruditum apud se reputantem, mihi z&quiorem futurum spero, si uspiam in clivo tam arduo tituban-
ler incessero. Catterum stylum adhibui non exquisitum, pictum, et politum, sed quem fido interpreti conve-
nire putavi, [umiliarem et apertum, et xaxà πόδα" ne s? fucum et. purpurissam, odoratosque illos rhetorum
imbres fuissem sectatus, gravissimo auclori nubem obscuritatis inducerem, qui lucemem polius afferre debuis-
sem. Placuit enim. mihi semper. dictum illud. sapier( eruditi Synesii : Φιλοσοφίᾳ οὐ διενεκτεον ὑπὲρ τῶν
ὀνομάτων, ὑπηρεσίαν τῇ διανοίἰᾳ ζητούσηῃ xJv χαμόθεν αὐτὴν ἐς τὰ πράγµατα συµπορίζηται τρανήν τε xal "
ἐφαρμόζουσαν. Hoc est : Philosophie non multum de hominibus pugnandum; que adminisiram animi
sensibus operam requirit, vel 8i eam ex ima fece populi ad res explicandas dilucidam ao consentaneam
corrogare necesse sit.

15 APPENDIX AD ΟΡΕΒΑ S. DIONYSII AREOPAGITAE. 16

TOY ΑΓΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ

IIPOAOT'0
EIZ TA TOY ATIOY AIONYZIOY.

SANCTI MAXIMI

PROLOGUS
IN OPERA SANCTI DIONYSII

Interprete Petro Lansseelio.

Nobilitatem magni Dionysii atque in divitiis À ἍΤὴν μὲν εὐγένειαν, τό τε περιφανὲς lv. πλούτῳ µε-

splendorem, solus ipse Atheniensium senatus, in
quo ut consilium daret electus est, representat :
siquidem Areopagitarum unus hic erat, sicut divi-
nus declaravit Lucas,dum sancta sanctorum apos-
tolorum gesta enarrat;cum enim dixisset sanctissi-
mum apostolum Paulum Athenis agentem,ac verbis
cum quibusdam philosophis Epicureis, nec non
Stoicis condigentem,atque fidem in Dominum nos-
trum Jesum Christum,mortuorum resurrectionem,
et judicium universale annuntiantem,a philosophiae
expertibus (nec enim revera erant philosopLi)
comprehensum, atque ad Areopagum deductum
fuisse, ac concionatum e vestigio quosdam cepisse,
atque ad veritatis lumen transposuisse, addit : $ic
Paulus exivit de medio eorum; quidam vero viri,
adhaerentes ei, crediderunt : in quibus et. Dionysws
Areopagita, et mulier nomine Damaris, εἰ alii cum
eis (a).

Ego sane non frustra audio,inter omnes qui tum
temporis per divinum Paulum crediderunt, solum
prestantissimum Dionysium opposita etiam ipsius
dignitatea deifero conscriptore nominatum esse ; ait
enim Areopagita,adjicio autem amplius, nimirum
proptersapientie copiam etexcellentiam irreprehen-
sibilis inter Athenienses vite instituti,ejus cum fa-
miliamentionem factam esse. Sciendum enim est,sicut
antea monui,non cujusvis hominis fuisse,in Areopagi
senatu dignitatem obire; sed eorum qui apud Athe-
nienses,genere, divitiis 8ο vite probitate primas te-
nebant; et qui in hoc illustres censebantur, senten-

Παπ in Areopago ferebant; siquidem ex novem qui G

Athenis archontes constituti erant,Areopagitas (sicut

(a) Aot. xvn, 33, 34.

q&Àou Διονυσίου xal uóvoy αὐτὸ τὸ κατὰ ᾿Αθηναίους
βουλευτήριον, καθ) ὃ βουλεύειν ᾖρέθη, παρίἰστησι.
Τῶν γὰρ ᾿Αρεοπαχιτῶν εἷς ἐτύγχανεν οὗτος, ὡς ὁ
θεῖος ἐδήλωσε Λουκᾶς, ἱστορῶν τὰς τῶν ἱερῶν ἀπο-
σιόλων ἱερὰς πράξεις εἰπὼν γὰρ τὸν ἁγιώτατον
ἀπόστολον Ι]αῦλον γενόµενον ἐν ᾿Αθήναις, συμθαλόντα
τὲ τισιν εἷς λόγους τῶν ἐξ ᾿Ἐπικούρου φιλοσόφων,
καὶ τῶν γε μὴν ἀπὸ τῆς στοᾶς' καὶ χηρύξαντα τὴν
elc τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν πίστιν, τήν τε
τῶν νεκρῶν ἀνάστασιν, xai τὴν καθολικὴν xpletv,
συλληφθῆναι παρὰ τῶν ἀφιλοσόφων (οὐ γὰρ ἀληθῶς
φιλοσόφών) ἀχθῆναί τε κατὰ τὸν "Αρειον πάγον, xai
δηµηγορήσαντα, παραχρῆμά τινας ἐλεῖν, καὶ πρὸς τὸ
τῆς ἀληθείας μεταθεῖναι φῶς, ἐπάγει. Καὶ οὕτως ὁ
Παῦλος ἐξγλθεν ἐκ µέσου αὐτῶν" τινὲς δὲ ἄνδρες,
χολληθέντες αὐτῷ, ἐπίστευσαν ἐν οἷς καὶ Διο-
νύσιος ὁ ᾿Αρεσοπαγίτης, καὶ γυνὴ ὀνόματι Δάμαρις,
καὶ ἕτεροι σὺν αὐτοῖς.

Ἐγὼ μὲν οὖν οὐ µάτην ἀκούω τοῦ παρὰ πάντας
τοὺς πεπιστευχότας τότε διὰ τοῦ θείου Ἰ]αύλου, µό-
vov τὸν ἄριστον Διονύσιον ἐξονομασθῆναι παρὰ τοῦ
θεοφόρου συγγραφέως, προστεθείσης αὐτοῦ xal τῆς
ἀξίας' φασὶ γὰρ ᾿Αρεοπαγίτης, ἐπιθάλλω δὲ μᾶλ-
λον, ὅτι διά τε τὸ κατὰ σοφίαν περιττὸν, xal διὰ τὸ
ἐν ᾿Αθηναίοις ἀνεπιλήπτου πολιτείας ἔκχριτον, µνη-
μονευθῆναι μετὰ τῆς olxla; αὐτοῦ. Χρὴ δὲ εἶδέναι,
καθὰ προέφην, ὡς οὐ παντὸς ἀνδρὸς ἦν, εἷς τὴν ἐξ
Αρείου πάγου βουλὴν τελεῖν' ἀλλ᾽ οἱ παρ’ ᾿Αθηναίοις
πρωτεύοντες Év τε γένει xal πλούτῳ xal βίῳ χρηστῷ'
καὶ κατὰ τοῦθ) οἱ ἐπίσημοι κχαθεστῶτες ἐθούλευον
etc τὴν ἐξ Αρείου πᾶγου βουλήν. ἐκ γὰρ τῶν ἑννέα
καθισταµένων ἀρχόντων Αθήνῃσιν, τοὺς ᾿Αρεοπαγί-

17 8. MAXIMI PROLOGUS IN OPERA 8. DIONYSII. 18
τας ἴδει συνεστάναι διχαστὰς, ὥς φησιν ᾿Ανδροτίων A Androtion in secunda τῶν 'AxglBuov ait) constare

ἐν δευτέρᾳ τῶν ᾿Ατθίδων. ὕστερον δὲ πλειόνων γέγο-
νεν ἡ ἐξ Αρείου πάγου βουλὴ, τουτέστιν ἡ ἐξ ἀνδρῶν
περιφανεστέρων πεντήχοντα xai ἑνὸς, πλὴν ἐξ εὖπα-
τριδῶν, ὡς ἔφημεν, καὶ πλούτῳ καὶ βίῳ σώφρονι δια-
φερόντων, ὡς ἱστορεῖ Φιλόχορος διὰ τῆς τρἰτης τῶν
αὐτῶν ᾿Ατθίδων. Ἔξω δὲ τῆς πόλεως Xv τὸ χατὰ
Αρειον πάγον δικαστήριον, κληθὲν οὕτω, (καθ & µυ-
θολογοῦσιν ᾿Αθηναϊῖοι) ἐχ τοῦ xav αὐτὴν τὴν ἐξοχὴν
τοῦ κατὰ τὴν πόλιν Üpouc συστάντος δικαστηρίου µε-
ταξὺ Ποσειδῶνος xal ᾿Αρεως' ὁ γὰρ Ιοσειδῶν δίχην
εἶπε πρὸς "Αρεα χατὰ τοὺς ἀρχαίους μύθους παρ’
᾿Αθηναίοις ἐν τῷ τόπῳψ τούτῳ, φάσκων ἀναιρεθῆναι
τὸν ἴδιον υἱὺν “Αλιῤῥόθιον ὑπ "Apre χἀκεῖθεν ἐξ
"Apte ὁ πάγος ἐκεῖνος ᾿Αρειος ἐκλήθη. Εδίκαζον
οὖν ᾿Αρεοπαγῖται περὶ πάντων σχεδὸν τῶν σφαλμάτων
xai παρανομιῶν, ὡς ἅπαντά φησιν ᾿Ανδροτίων
ἐν πρώτῃ, xal Φιλόχορος ἐν δευτέρᾳ xai τοίτῃ τῶν
᾽Ατθίδων.

Διὰ δὲ τοῦτο ἅτε καινῶν δαιµονίων καταγγελέα
τὸν θειότατον Παῦλον, ὡς ἱστόρησεν ὁ φιλαλήθης
Λουκὰς, οἱ τῆς ὑπὸ θεοῦ µωρανθείσης σοφίας ἐρασταὶ
πρὸς τὴν ἐξ Αρείου πάγου βουλὴν ἕλκουσιν. ᾽Αλλ᾽
ἐν τοῖς ᾿Αρεοπαγίταις τηνικαῦτα χρόνου βουλεύων,
ἅτε δικαστὴς ἀκλινέστατος, ὁ πάµµεγας Διονύσιος,
ἀδἔκαστον ἀπένειμε τῃ κατὰ τὸν πνευματοφόρον Παῦ-
λον ἀληθείᾳ τὴν φῆφον, ἐῤῥῶσθαί τε πολλὰ φρασας
τῇ τῶν ᾿Αρεοπαγιτῶν ἀνοήτῳ ! σεµνότητι, τὸν ἀληθῆ
καὶ πανεπίσχοπον χριτὴν ἑννοίας Χριστὸν )[ησοῦν,
τὸν τοῦ θεοῦ xal Πατρὸς Υἱὸν μονογενῆ καὶ Λόγον,
9v ὁ Παῦλος ἐχήρυξεν, εὐθὺς εἴχετο τοῦ φωτός '
x&v γὰρ ol Ῥωμαῖοι τότε ἐχράτουν, ἀλλ᾽ οὖν αὖτο-
νόµους ἀφῆχαν ᾿Αθήνας xai Λαχεδαιμονίαν' ὅθεν ἔτι
παρὰ ᾿Αθηναίοις xal τὰ κατὰ τοὺς ᾿Αρεοπαγίτας

ἐπολιτεύετο. Καὶ τελεῖται μὲν ἄπαντα τῆς σωτηρίας

τὰ δόγµατα διὰ Παύλου τοῦ χρατίστου, παιδαγωχγεῖται
δὶ διδασκαλικῶς Ó Διονύσιος ὑπὸ “εροθὲῳ τῷ µεγἰ-
στῳ, χαθά «Φισιν ὁ αὐτός' sita χαθισταται χατὰ τὸ
φερόµενον ἐν ἑθδόμῳ βιθλίῳ τῶν ᾿Αποστολικῶν
διαταγμάτων ὁ Ἠ«Αιονύσιος ἐπίσκοπος ὑπὸ Παύ-
λο» τοῦ χριστοφόρου τῶν ἐν ᾿Αθήνῃσι πιστευσάντων.
Μνημονεύει δὲ τοῦ Αρειοπαγίτου καὶ Διονύσιος
ἀρχαῖος Κορινθίων ἐπίσκοπος, xai Πολύκαρπος ἐν tjj
πρὸς ᾿Αθηναίους ἐπιστολῇ αὐτοῦ. Ἔστι δὲ τὴν ὁρ-
θότητα καὶ πολυμάβειαν ἀποθαυμάσαι τοῦ ἁγίου
τούτου Διονυσίου, τὸν ἀληθῶς διὰ πολλῆς ἠγμένον ἐπι-

oportebat ; postea pluribus concessus fuit Areopagi
genatus, id est ex viris illustrioribus quinquaginta
et uni, sed nobilibus tamen, ut diximus, ac divitiis
viteque modestia excellentibus, sicut Philochorus
in tertia τῶν ᾿Ατθίδων earumdem narrat. Porro
extra civitatem erat Areopagitarum tribunal, sic
nominatum (prout fabulantur Athenienses) propter
eamdem excellentiam ex judicio quod inter Neptu-
num et Martem in civitatis monte constitutum
fuit: Neptunus enim (Secundum antiquas Athe-
niensium fabulas) in hoc loco contra Martem cau-
sam dixit, asserens filium suum Halirrhothium a
Marte occisum, et inde collis ille ex Marte "Αρειος
seu Martius vocatus est.Judicabant igitur Areopa-
gite fere de omnibus peccatis et iniquitatibus, si-
cut Androtion in prima, et Philochorus in secun-
da et tertia τῶν ᾽Ατθίδων aiunt.

Propterea divinum Paulum veluti novorum des-.
moniorum annuntiatorem (sicut amans veri Lucas
narravit) (b)stulte apud Deum sapientie amatores,
ad Areopagitarum judicium trahunt, verum inter
Areopagitas tum temporis, ut constantissimus ju-
dex, maximus Dionysius, calculum nullo munere
corruptum veritati pro spiritifero Paulo tradidit,
atque insipienti Areopagitarum gravitati 8ο severi-
tati multum valedicens,verum ac omnium inspec-
torem judicem Jesum Christum unigenitum Dei et
Patris Filium,quem Paulus predicarat,animo con-
cipiens, statim lumini adhaesit ; etsi enim Roman

C tuno dominarentur, tamen Athenas et Lacedemo-

niam propriis uti legibus sinebant ; unde adhuc
apud Athenienses magistratus Áreopagitarum mu^
nere 800 fungebantur : ac omnibus quidem salu-
tis dogmatibus a prestantissimo Paulo initiatur;
magistri autem more Dionysius a maximo Iliero-
theo instituitur, sicut ipse ait; postea Dionysius
(prout habetur in septimo libro Apostolicarum cons-
titulionum) constituitur a christifero Paulo Athe-
niensium fidelium episcopus.

Meminit vero etiam Areopagite Dionysius anti-
quus Corinthiorum episcopus,et Polyearpus in sua
ad Athenienses epistola. Porro sancti hujus Diony-
gii vitae probitatem ac scientie copiam mirari licet,
et eum qui vere per multarum irreprehensibilium

στήµής τῶν ἀνεπιλήπτων τῆς ἸἘχκλησιας παραδό- [) Ecclesise traditionum cognitionem deductus fuit,ao

σεων, θεάσασθαἰ τε τὰ παρὰ τοῖς τῶν ᾿Ελλήνων φι-
λοσόφοις νόθα δόγµατα πρὸς τὴν ἀλήθειαν µετενηνεγ-
μένα. ᾿Ελεῆσαι γὰρ ἔστι μὰλλον καὶ συναλγῆσαι
τῆς ἀπροσεξίας τοὺς ὁλιγώρους τῆς εὐπαιδευσίας 3
ἐξεταστὰς, ὅτι τῇ σφῶν ἀμαθίᾳ συμμετροῦσι xal τὰς
τῶν ἑξῆς ἀνθρώπων φιλομαθεῖς εὐθημοσύνας. Ἑν-

intueri adulterina ethnicorum philosophorum de-
creta ad veritatem traducta ; decet enim potius mi-
gereri ac condolere,ob segnitiem paucos esse bone
doctrine examinatores, quod sua insoilia reliquo-
rum etiam hominum scientie cupidam commetian-
tur animi ac ingenii promptitudinem.Tales quidem

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

(b) Act. xvii, 18.
! ἀνονήτῳ.
* Ex codice S. Marci Veneti.

3 ἀπαιδευσίας.

19 APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ABEOPAGIT E. 20

in quorumdam seripta incidentes, ac forte minime A τυγχάνοντες ol τοιοῦτοι συγγράµµασιν ἑνίων, καὶ τυ-

eorum quse dicuntur sensum assequi valentes,
mox ad indiscretam scriptoris cavillationem effe-
runtur; atqui cum proreus nequeant ea que acer-
be reprehendunt, corrigere aut arguere, oportet,ut
in se iram convertant, et potius molestia affician-
iur, quod sua desidia ignorent etiam ipsi ea que
&d cognitionem perducta sunt, aut revera, quod
minime apud idoneos cum desiderio addiscendi
conversantes, suis dubiis liberentur. Sed audent
aliqui divino Dionysio convicii loco haereses obji-
cere, cum prorsus errores hereticorum ignorent;
profecto enim, si ex unoquoque eorum que in
hereticis condemnata sunt,hujus decreta dijudica-
rent, multo magis distare ab improbis illis cogno-
viesent, quam verum lumen a tenebris. Quid enim
dixerint in iis qus de sola adoranda Trinitate ab
ipso divine exponuntur? Quid de uno beatissime
hujus Trinitatis Jesu Christo unigenito Dei verbo,
qui perfecte hamana indui natura voluit ; nunquid
animam mente preditam,ao corpus sicut nostrum
terrestre,et reliqua que a rectis constituta magis-
tris explicavit? Quid autem de intelligibilibus aut
mente preditis atque sensilibus quis merito re-
prehendat; aut de universali nostra cum corpore
nostro et anima vostra futura resurrectione, et de
judiciis, que tum fient justorum et injustorum?
nam salus nostra adversus hec collectim dicere
intendit que pluribus explicare nefas, cum expo-
sitio in scholiis cuncta opportune declaret.

Ita est, inquiunt. Sed neque Eusebius Pamphili, C

quin neo Origenes hujus libros soriptis manda-
runt.

Adversus quos dicendum Eusebium quam plu-
rima omisisse que ad ejus manus non pervene-
runt ; etenim nec prorsus omnia collegisse ait,imo
magis fatetur libros qui ad ipsum non devenerunt
esse numero superiores, et sane multorum memi-
nisse possem quos minime habuit, et hos quidem
sue regionis,ut Hymensi et Narcissi, qui sacerdo-
tes Hierosolymis fuere ; ego sane in aliquos
Hymenei libros incidi. Item neque Panteni
oper& descripsit, neque Clementis Romani,
nisi duarum tantum Epistolarum, sed neque
plurimorum aliorum. Origenes enim, nescio an

χὸν οὐ παρακολουθοῦντες τῇ τῶν λεγομένων διανοίᾳ,
πρὸς ἁδιάκριτον εὐθὺς ἐχφέρονται τοῦ συγγραφέως
διαθολήν’ καίτοι παντελῶς οὐ δυνάµενοι τὰ σκώμ-
aca διευθύνειν τε καὶ διελέγχειν ἃ φασιν αὐτοὶ, δέον
ἐπὶ σφὰς αὐτοὺς τρέπειν τὴν ὀργήν, xai μᾶλλον ἀσχάλ-
λειν, ὅτι μὴ σπουδάσαντες ἔγνωσαν καὶ αὐτοὶ τὰ
περὶ 3 γνῶσιν ἀνηγμένα, d, τἀληθὲς, ὅτι μὴ πρὸς
τοὺς ἱκανοὺς περὶ τὰ τοιαῦτα φιλομαθῶς Ὑεγονότες,
τῶν ἀπορημάτων ἀπελύθησαν. ᾽Αλλὰ τολμῶσί τινες
λοιδορεῖν etc αἱρέσεις τὸν θεῖον Διονύσιον, χαθάπαξ
καὶ τὰ τῶν αἱρετικῶν ἀγνοοῦντες, T, γὰρ ἂν, ἐξ ixd-
στου τῶν καταχεκριµένων ἐν τοῖς αἱρετίζουσι συγ-
Χρίνοντες, τὰ παρὰ τούτων δόγµατα πολλῳ τῶν φλαύ-
pov ἀφεστηχότα διεγίνωσκον, χαθόσον φῶς ἀληθὲς
xal σκότος. Τί γὰρ εἴποιεν iv τοῖς περὶ τῆς µόνης
προσκυνητῆς Τριάδος θεολογουμένοις παρ) αὐτῷ ;
τί δ᾽ ἂν περὶ τοῦ τῆς παµµακαρίας ταύτης Τριάδος
ἑνὸς Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ μονογενοῦς θεοῦ Λόγου τε-
λείως ἐνανθρωπῆσαι θελήσαντος ; οὐχὶ ψυχὴν ἔννουν,
καὶ σῶμα τὸ xa0' ἡμᾶς γήϊΐνον διεξῆλθε, xal τὰ λοι-
πὰ ὁ τὰ ὅσα τοῖς ὀρθοῖς ἐντέταχται διδασκάλοις ; Τί
δὲ περὶ νοητῶν xal νοερῶν καὶ τῶν αἰσθητῶν μέμ-
ψαιτ᾽ ἄν τις εἰχότως: Jj περὶ τῆς καθολικῆς ἡμῶν
ἀναστάσέως τῆς μετὰ σώματος τοῦ καθ) ἡμᾶς καὶ
τῆς ἡμῶν ψυχῆς γενησομένης' xal περὶ τῶν τότε
δικαιωτηρίων, δικαἰων τε καὶ τῶν μλ τοιούτων ; clc
τὰ 5 γὰρ, συλλήθδην εἰπεῖν, ἡ καθ’ ἡμᾶς ἀφορᾷ σω-
τηρία, ἅτινα πλατέως διεξελθεῖν οὗ δίκαιον, τῆς ἐπὶ
σχολίων ἐξηγήσεως ἅπαντα χατὰ καιρὸν ἔπισημαι-
νοµένης,

Nai, Φφασίν 6' ἀλλ οὐκ ἔγραψεν αὐτοῦ τὰς
συντάξεις |Εὐσέθιος ὁ Παμφίλου" xal μὴν οὐδ' 'Qpi-
γένης.

Πρὸς οὓς λεχτέον, ὡς πάµπολλα παρῆκεν Εὐσέθιος οὐκ
ἑλθόντα περὶ χεῖρας οἴκείας' xal γὰρ οὔτε φησὶν ἅπαντα
καθάπαξ συναγηοχἑναι' μᾶλλόν γε μὴν ὁμολογεῖ καὶ
ἀριθμοῦ κρείττονα βιθλία καθεστάναι μηδαμῶς slc
αὐτὸν ἐληλυθότα' καὶ πολλῶν ἐδυνάμην μνημονεῦσαι
μὴ κτηθέντων αὐτῷ, καὶ ταῦτα τῆς αὐτοῦ χώρας, ὡς
Ὑμεναίου xai Ναρχίσσου τῶν ἱερασαμένων ἐν Ἱε-
posoAópot. Ἑγὼ γοῦν ἐνέτυχόν τισι τῶν Ὑμεναίου.
Καὶ μὴν οὖτε Πανταίνου τοὺς πόνους ἀνέγραψεν ,
οὔτε τοῦ Ῥωμαίου Κλήμεντος, πλὴν δύο καὶ µόνων
ἐπιστολῶν' ἀλλ᾽ οὔτε πλείστων ἑτέρων. 'O γὰρ Ὁ-
ριγένης, οὐκ οἶδα εἰ πάντων, µόλις δὲ τεττάρων i-

omnium, vix autem quatuor meminit. Diaconus Ώ µνήσθη. Διάχονος δέ τις Ῥωμαῖος. Πέτρος ὄνομα,

vero quidam Romanus, nomine Petrus, narravit
mihi, omnia divini Dionysii opera, Rome in sa-
crorum scriptorum bibliotheca reposita servari.
Scribit autem plurima ad beatissimum Timo-
theum, sancti Pauli apostoli discipulum, Ephesio-
rum episcopum, & primariis Jonice philosophiae
gectatoribus Ephesi versantibus molestias, ut vide-
tur,sustinentem, ac interrogantem velut profane
philosophie peritum, ut magis certaret : nihilque

διηγήσατό pot, πάντα τὰ τοῦ θείου Διονυσίου σώζε-
σθαι κατὰ τὴ» ἐν Ῥώμῃ τῶν ἱερῶν βιθλιοθήχην ἆνα-
τεθειµένα.

Γράφει δὲ τὰ πλεῖστα πρὸς τὸν τρισµαχάριον Τι-
µόθεον, τὸν τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Παύλου φοιτητὴν,
Εφεσίων ἐπίσκοπον, ὑπὸ τῶν κατὰ τὴν Ἔρφεσον τῆς
Ἰωνικῆς φιλοσοφίας προεστώτων, ὡς εἰκὸς,πάσχοντα
πράγματα, καὶ πυνθανόµενον, ὡς εἰδήμονος τῆς ἔξω
τερικῆς Φιλοσοφίας, ἵνα xai μᾶλλον ἀγωνίζοιτο' κα

VARIE LECTIONES ET CORRECTIONES.

3 πρός. * πάντα. 9 ταῦτα. ϐ φησί.

21 S8. MAXIMI PROLOGUS IN OPKRA 8. DIONYSII. 22

οὐδὲ» ἀπειχός * ἐπεὶ xal ὁ θεοφιλὴς ἀπόστολος Παῦ- A & probabilitate alienum, quandoquidem amicus Dei

λος ταῖς Ἑλλήνων ἐχρήσατο ῥήσεσι, ταύτας ἀκούων
τυχὸν παρὰ τῶν συνόντων αὐτῷ, τῆς ἑλληνικῆς φιλο.
σοφίας ἐμπείρων. Συνίστησι δὲ xai τοῦτο, Διονυσίου
ταῦτα φιλαλήθως τὰ συγγράµµατα καθεστάναι * τὸ
γὰρ ἀνεπιτηδεύτως μνημονεύειν αὐτὸν ῥήσεων τῶν
συνακµασάντων αὐτῷ ἀνδρῶν, ὧν αἵ τε θεῖαι τῶν ἀπο-
στόλων μνημονεύουσι Ἡράξεις, καὶ Παύλου τοῦ ϐθεο-
φιλοῦς al πολυωφελεῖς ἐπιστολαὶ, τὸ τῶν συγγραµ-
µάτων ἀσκευώρητον ἀποφαίνουσι * μάλιστα δὲ πάντων
τὸ τῶν δογμάτων ἀσφαλέστατον.

Ἐπειδὴ δὲ τινές aot, μὴ εἶναι τοῦ ἁγίου τὸ σύγ-
γβαμμµα Ἱ, ἀλλά τινος τῶν µεταγενεστέρων, ἀνάγχη
αὐτοὺς xai τῶν ἀπηγορευμένων τινὰ xal ἁτόπων αὐτὸν
τιθέναι͵ καταφευδύµενον τοιαῦτα ἑαυτοῦ, ὡς συνῆν
τοῖς ἀποστόλοις, xal ἐπέστελλεν οἷς οὐδὲ συνεγἐνετό
ποτε χατ᾽ αὐτοὺς, οὐδὲ ἐπέστειλε,

Τὸ δὲ καὶ πλάσασθαι προφητείαν πρὸς τὸν ἀπό-
στολον Ἰωάννην iv. ἑἐξορίᾳ ὄντα, ὡς ἐπανήξει πάλιν
εἷς τὴν ᾽Ασιάτιδα γῆν, καὶ τὰ συνήθη διδάξει, τοῦτο
τερατολόγου ἀνδρὸς καὶ προφήτου δόξαν ἐκμανῶς
θηρωμένου.

Τὸ δὲ xai λέγειν αὐτὸν ἐν αὐτῷ τῷ χαιρῷ τοῦ
σωτηρίου πάθους iv Ἡλιουπόλει συνόντα ᾽Απολλο-
φἀνει͵ θεωρεῖν xal συμφιλοσοφεῖν περὶ τῆς ἡλιαχῆς
ἐκλείφεως, ὡς οὐ χατὰ φύσιν οὐδὲ κατὰ τὸ ἔθος τότε
γεγενηµένης * λέγειν δὲ αὐτὸν xal παρεῖναι σὺν τοῖς
ἀποστόλοις τῇ προκομιδῇ τοῦ λειψάνου τοῦ θείου τῆς
ἁγίας θεοτόχου Μαρίας ' καὶ χρήσεις προφἑρειν Ἱε-
ροθέου τοῦ ἱδίου διδασκάλου ἐκ τῶν εἰς αὐτὴν ἐπι-
ταφίων λόγων πλάττεσθαι δὲ xal ἐπιστολὰς xal λό-
γους ὡς πρὸς τοὺς μαθητὰς τῶν ἁποστόλων ἔκφωνη-
θέντας, πὀσης ἀἁτοπίας wai καταγνώσεως, xal τῷ
τυχόντι ἀνθρώπῳ, µήτι γε δὴ ἀνδρὶ τοσοῦτον ἀνηγ-
μένφῳ χατἀ τε Ίθος xal γνῶσιν, καὶ τὸ ὑπεραίρειν
τὰ αἰσθητὰ πάντα, xai τοῖς νοεροῖς συνάπτεσθαι
κάλλεσι, xai δι’ αὐτῶν ὡς ἐφικτὸν θεῷ |

Ἐξηγητικῶν uis οὖν ὑπομνημάτων ὡς ὅτι μάλιστα
διεξοδικωτάτων ἐδεῖτιο πρὸς ἑρμηνείαν τῆς αὐτοῦ
πολυμαθείας * πλὴν κεφαλαιωδέστερον, ὡς ἡ βίθλος
ἐχώρησε, διὰ σχολίων, τὰ φανέντα µοι, θεῷ πεποι-
θὼς, παρατέθεικα κατὰ τοὺς ἑξῆς παραχειμένους
λόγους, οὓς τέως εἲς τὰς ἐμὰς ἐλθεῖν συµθέθηκε
ysipa« 8.

Paulus apostolus, sententiis gentilium usus fuerit,
cum forte eas a familiaribus suis Grece philoso-
phie peritis audivisset. Porro illud etiam confirmat,
hac vere Dionysii scripta constitui; eum nempo
sine.ulla affectatione meminisse sententiarum vi-
rorum qui cum ipso floruerunt, quorum divina
&postolorum Acta mentionem faciunt, et utilissime
Pauli Dei amantissimi Epistole scriptorum inte-
gritatem declarant, maxime vero omnium certis-
sima doctrina.

Quoniam vero aliqui dicunt hoc scriptum minime
sancto tribuendum, sed cuidam posteriorum, ne-
cesse, ipsos et desperate, quemdam salutis, 8ο ab-
surdum huno existimare, talia de seipso mentien-
tem, quod apostolis convixerit ac litteras miserit,
quibus nunquam adfuit neque scripsit.

Porro etiam vaticinium fingere ad Joannem apo-
stolum in exsilio versantem, quod iterum in Asia-
nam terram revertetur, et consueta docebit, boc
est, prestigiatoris hominis et prophete opinionem
insane venantis.

Ipsum autem dicere se tempore salutaris passio-
nis Heliopoli cum Apollophane agentem, specula-
tum ac simul philosophatum de solari eclipsi, quod
non secundum naturam neque secundum consuetu-
dinem tum accidisset; dicere autem se una cum
apostolis interfuisse cum divinum corpus sancte
Deipare Marie gestaretur, ac sententias proprii
magistri Hierothei ex ejus funebribus ad ipsam ser-
monibus proferre, fingere etiam epistolas et verba

C tanquam ab apostolorum discipulis pronuntiata,

quante absurditatis, etcondemnationis cuivis etiam
e plebe homini, ne dicam viro adeo moribus et
scientia elevato, et cuneta sensailia superanti, ao
pulehritudinibus mente preditis conjuncto, atque
per eas quantum licet Deo! '

Commentariis quidem amplissimis ad interpre-
tationem copiose adeo scientie opus erat; tamen
brevius, quantum margo libri capiebat, Dei fretus
auxilio, ea quae mihi visa sunt scholiis in sequentes
libros, quos ad meas hactenus pervenire manus
contigit apposui.

Ez scholiis diligentissimi cujusdam viri.

ἸἹστέον ὥς τινες τῶν Έξω φιλοσόφων, καὶ μάλιστα D — Sciendum aliquos profanorum philosophorum,

Πρόχλος, θεωρήµασι πολλάκις τοῦ µακαρίου Διονυ-
σίου χέχρηται, xal αὐταῖς δὲ ξηραῖς ταῖς λέξεσι '
«x ἔστιν ὑπόνοιαν ἐκ τούτου λαθεῖν ὡς οἱ ἐν ᾿Αθή-
ναις παλαιότεροι τῶν φιλοσόφων, σφετερισάµενοι τὰς
αὐτοῦ πραγµατείας, ὡς ἐν τῇ παρούσῃ ἀπομνημο-
νεύει βίθλῳ, ἀπέκρυψαν, ἵνα πατέρες αὐτοὶ ὀφθῶσι
τῶν θείων αὐτοῦ λογίων ' xal κατ' οἰχονομίαν Θεοῦ
νῦν ἀνεφάνη Ἡ παροῦσα πραγματεία πρὸς ἔλεγχον
τῆς αὐτῶν χενοδοξίας xal ῥᾳδιουργίας. Καὶ ὅτι σύνη-

et maxime Proclum, sepe usum speculationibus
beati Dionysii; imo ipsis etiam nudis dictioni-
bus; unde ex hoc suspicari licet, antiquiores
Athenis philosophos, hujus opera sibi vindicantes, |
sicut in presenti libro admonet, occultasse, ut
ipsi divinorum ejus librorum auctores ac patres
viderentur; et Dei dispensatione nunc presens
opus demonstratum est, ad ipsorum vanitatem et
nequitiam redarguendam. Familiare autem ipsis

VARLI/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

' σύνταγμα. * Dionysianum ms. minus recte meo judicio ponit hoc loco ea. qua 1n editione Moreliana.
pracesserant, ἐπειδὴ δὲ τινες, quam proinde híc sequi maluimus.

29 APPENDIX AD OPERA S. ΡΙΟΝΣΒΗ AREOPAGIT E. 24
fuisse nostra usurpare, divinus docet Basilius, in A θες αὐτοῖς τὰ ἡμέτερα σφετερίζεσθαι, διδάσκει ὁ

illud : In. principio erat Verbum, ita super ea dic-
tione disserens : Novi multos eorum qui extra ve-
ritatis sermonem ob mundanam sapientiam ;ve-
hementer superbiunt, admiratos hec fuisse suis-
que operibus ingerere ausos. Diabolus enim fur
est, ao nostra suis interpretibus divulgat. Et
Πίο quidem sic. Numenio autem Pythagorico
aperte dicente : « Quid enim est Plato, niei Moy-
ses Attice loquens? » nullus negare potest, cum
noster minime sit, sed adversariorum, sicut tes-
tatur etiam Eusebius Cesarem Palestine episco-
pus, quod non tantum modo, sed etiam ante Chri-
Blíi adventum pro more habuerint profani sapien-
tes, nostra furari.

θεῖος Βασίλειος εἲς τό' Ἐν ἀρχῃ ἣν ὁ Λόγος,
ἐπ᾽ αὐτῆς τῆς λέξεως οὑτωσὶ λέγων * « Ταῦτα οἶδα
πολλοὺς τῶν ἔξω τοῦ λόγον τῆς ἀληθείας μεγάλα
φρονούντων ἐπὶ σοφίᾳ κοσμµικῇ, καὶ θαυμάσαν-
τας, καὶ τοῖς ἑαυτῶν συντάγµασιν ἐγκαταλέξαι
τολµήσαντας * χλέπτης γὰρ ὁ διάθολος, xal τὰ ἡμέ-
τερα ἐκφερομυθῶν πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ ὑποφήτας. » Kal
οὗτος μὲν οὕτως. Τὰ δὲ Νουμενίου τοῦ Πυθαγορικοῦ
προφανῶς λέγοντος * Τί γάρ ἐστι Πλάτων, fj Μωσῆς
ἁττικίζων; » obti, ἀρνήσασθαι δύναται, οὐχ ἡμε-
τέρου, ἀλλὰ τῶν ἑναντίων Όὄντος, ὡς μαρτυρεῖ
xal Εὐσέθιος ὁ τῶν Παλαιστίνων Καισαρείας καθη-
γησάµενος, ὅτι οὐ νῦν µόνον, ἀλλὰ xal πρὸ τῆς
Χριστοῦ παρουσίας σύνηθες τοῖς ἔξω σοφίας, τὰ
ἡμἕτερα χλέπτειν.

EPMHNEIA AEZEQN

ΚΑΤΑ ZTOIXEION ΕΜΦΕΡΟΝΕΝΩΝ THAE TH BIBAQ.

Α
᾽Αγάμενος, θαυµάσας, ἐχπλαχείς.

"Αγαν, πάνυ.

᾽Αγεννῶς, ἀσθενῶς, ἀνάδρως.

᾽Αγιστεία, ἁγιασμὸς, κάθαρσις.

᾽Αγκύλον, σχολιὸν, δυσχερὲς, ποιχίλον.

᾽Αγχυλόχειλον, σκολιόχειλον.

Αγλαΐα, λαµπρότης,

᾽Αγνῶτες, ἄγνωστοι,
ἀγνώριμοι.

᾿Αδέκαστος, δίκαιος, ἀδωροδόχητος, ἀπροσωπό-
Ἄηπτος, ὀρθός.

"A8ura, τὰ ἑνδότατα ἅγια, τὰ ἀποχρυφώ-
τερα.

᾿Αδρανῶς, ἀσθενῶς,
᾽Αθυρόντων, παιζόντων.
᾽Αθύρματα, παίγνια.
Αἴγλη, λαμπηδών.
Αἶσχος, ῥύπος, µίασµα,
Ακραιφνὲς, καθαρὸν,

ἀνεπιστήμονες, ἁἀμαθεῖς,

διαυγὲς, ᾖτέλειον,
χτον.
᾽Αχηλίδωτον, καθαρὸν, ἆῤῥυπον,
᾽Ακμὴ, νεότης.
"Άλις, ἀρκούντως, ἰκανῶς.
“Αλῶναι, ληφθῆναι.
᾽Αμάλθακτον, ἀνένδοτον, ἑδραίαν, ἰσχορὰν, παγίαν,
βεθηχυῖαν.
᾽Αμείλικτον, ἀχολάκευτον, ἀπαρέγχκλιτον.
᾽Αμθλωνρίδια, τὰ ἐξημθλωμένα ἕμδρυα,
᾽Αμοιθαίαις, ἀνταλλαττομέναις,
᾽Αμυδρῶς, ἀσθενώς, Λεπτῶς, οὐ σαφῶς, ἀλαμπῶς,
σκοτεινῶς.
᾽Αμυήτους , ἀκατηχήτους , ἁἀμαθεῖς, ἀνεπιστή-
μονας.
᾽Αμφοϊν, τοῖν δύο fj ἀμφοτέροις,
"Ajo, ἑκατέρωθεν, fj ἀμφοτέρους,
᾽Αμαυρλ, ἀσθενλς, ἁλαμπὶς, ἀτράνωτος,
cov.
Αναντες, πρόσω, dvo, ἐπὶ τὸ προκείµενον.
᾿Ανακτόροις, βᾳσιλείοις,
)Ανάπαυλαν, ἀνάπανσιν.
᾽Ανάπτυξις, διασάφησις,
Αναχάθαρσις, διάνοιξις,
διευχρίνησις.
᾿Ανίερος, βέθηλος, αἰσχρός,

᾽Ανιώντων, ὀδυνώντων, λυπούντων.

gxo-

διασάφησις, ἐπίλυσις,

ἄθι- C

Αντερεῖ, ἀντιλέξει.
᾽Αντωπεῖν, ἀντιθλέπειν, ἀντοφθαλμεϊν.
Αντιπεπονθότως. ἀντικειμένως, ἐναντίως.
Αολλῆ ποιεῖ, συνηθροισµένα, ἠνωμένα.
Oóx ἀπφδούσας, οὐκ ἀπρεπεῖς, οὖκ ἀλλοτρίας, οὐκ
ἐναντιουμένας.
᾽Απαναίνεσθαι, ἁπαρνεῖσθαι.
Οὐκ ἀπεικότως, οὗ παρὰ τὸ πρἔπον.
᾽Απεῤῥάπισεν, ἀπεφίμωσεν, ἀπεστόμισεν dj ἀπεῤῥί-
πισεν, ἀπήλασεν, dns ωξεν.
Απερισάλπιγκτοι , ἀπεριήχητοι, ἀχατήχη-
τοι,
Απεμφαίνει, ἀπίοιχεν,
᾽Απεστομάτισαν, ἀπεφθέγξαντο.
Ami uova, ἀθλαθη.
᾽Απόχρη, ἐξαρχεῖ.
᾿Απόφασις, λόγος ἀποφατιχός.
᾿Απόφασις, ἀπόφανσίς τινος ἀπό τινος.
᾽Αποφάσκει, ἀπαγορεύει, fj ἀποφατικχῶς ἀἆπαγο-
ρεύει, m διαγορεύει.
᾽Αποδεόντων, ἀπολειπομένων.
᾽Αποπερατοῦσαν ,
ων ό ἁρμοζόντως, Tj παχίως, ἑδραίως
Αραρότως, ο , ; .
να ῤῥηνωπὸν PU Bü Jaccov , ἀθήλωτον , ἀνδρεῖον ,
ἀνένδοτον, ἀπαρέγκλιτον ὑφέσει πἀσῃ, Ἱστέον ; δὲ
ὡς ἐπὶ γυναικῶν ἀνδριζομένων Tj ἀβῤῥενοφανῶν εἴ-
ηται.
᾽Αρωγὸς, βοηθός, —
᾿Ασμένως, πε 'χαρῶς, ἡδέως.
"Ava, τίνα, s ινα, Tj παραπλήσια.
᾿Ατιθάσσων, ἀνημέρων.
Αὖ, δὴ fj πάλιν.
Λύθις, παρ) αὐτὰ, Tj εὐθέως, fj πάλιν.

Β
Ῥάναυσος, πᾶς τεχνίτης διὰ πυρὸς ἐργαζό-
μενος.

συμπληροὺσαν, συµπεραίνου-

r

Γανυμένη, εὐφραινομένη, fj χαίρουσα.
Γαργκλίζοντας, ἐπὶ d ἧδέως καταπεσεῖν Άπρο-

τρεποµένους.

Γενικῶς, γενναίως.
Γέρα, τιμαὶ, ἅμοιοαὶ, ἀνταποδόσεις.

Δ
Δαΐῖτας, εὐωχίας, ἀρίστας τροφᾶς.

25 " INTERPRETATIO DICTIONUM. 90

Δεδιττόμενος, ἐχφοθῶν.

Δειμάτων, φ ων. Á

Δεινοὶ, σοφοὶ, ἔμπειροι.

Διευκρινη ε)η, εὐδιαχριθείη, εὐδιορίστως xal σαφῶς
διατρανωθείη.

Διειδέστατον, διαφανἑστατον, καθαρώτατον, διαυγέσ-
τατον, λαμπρόν.

Διειδεστάτοις, ἦτοι διαφανεστάτοις.

Διεῖσα, λάμπουσο, διεισιοῦσα, διεισθαΐνουσα.

Διαπορθμεύεται, διαχοµίζεται, διαπερᾷ,
ποὺται.

Διάμετρον, τὸ ἀπὸ πέἑρατος εἲς πέρας κατὰ πλά-
τος διάστηµα.

Δόρατα, ξίφη, ὅπλα.

Δράσει, ἐνεργήσει, πράξει.

Δραστηρίως, ἐνεργῶς,

Κως.
Δρώμενα, ἐνεργούμενα, πραττόµενα.
E

διατυ-

ἐργαστιῶς Ἅµπρακτι-

, opla, ἔχφανσις, φανέρωσις. B

Ἐλάτειραν, ἀπελαστικὴν, ἐκδιώχτριαν.
Ἐμφερείας, ὁμοιότητος.
Ἐναπομόργνυνται, ἐναποτυποῦσι.
Ἐναρμόνιον, ὀμμελὲς, πρόσφορον.
Ἐναγεστάτη, dna ωτάτη.
Ἐνὴν, δυνατὴν, ἐνδεχομένην.
Ἐν κόσμῳ, ἓν εὐχοσμίᾳ.
Εἰκῆ, µαταίως.
Eixàc, πρέπον, δέον, ἀχόλουθον.
Ἐϊκαιολογῆσαι, ματαιολογῆσαι.
Vixatov, µάταιον.
Εἶναι θεῖος, ὑπάρχειν, γεγενῆσθαι διὰ τοῦ βαπτίσ-
ματος.
E? τῷ, s? ttv.
Ei δέ τῷ, sl δέ τινι.
E iic rises, fat
Ἐξιωμένους, Ἰωμένους, ἰατρεύοντας"
y, Er'mpocbes, ἔμπροσθεν, P πρὸ τοῦ
09,
Ἐπιφοίτησις, ἐπέλευσις, παρουσία.
᾿Ερῶν ἐφιέμενος, ἐπιθυμῶν,
Ἐρῶν, φήσων, λέξων.
Εδρυνον, πλάτυνον.
Εὐρώστως, ὑγιῶς.
Ἐθεικτα, εὐπειθῆ.
Ἑστίασις, εὐωχία, ερφροσύνη, χαρά.
Ἐσίφθη, ἐνταῦθα ἀντὶ τοῦ ἐσεθάσθη, ἑτίμησεν ἐθαύ-
µασεν, ἐξεπλάγη' εἴρηται xal ἀντὶ τοῦ ἠσύχασεν,
ἠσχύνθη.
Ἔφεσις, ἐπιθυμία.
Ἐφικτὸν, καταληπτόν.
Ἐφικτὸν, ἐξόν.
Εὐθημοσύνας, εὐθέτους xal εὐσχήμους δημιουργίας,
fj, τὰς εὖ ἑχούσας τάξεις xal θέσεις.
Πρὸς ἕω, πρὸς ἀνατολάς.
"Edgov, πρωϊνὸν, ἀνατολικόν.

Β
"M, ὅτε δασύνεται καὶ περισπᾶται ἀντὶ τοῦ ὡς ἢ p

καθό.
Ἡθῶσαν, ἀκμάζουσαν, νεάζουσαν,
Ἡγήσοιτο, προηγήσοιτο.
Ἡττόνων, ὑποδεεστέρων.

e
θεοειδὲς, τὸ xax' εἰχόνα λέγει.

θεογενεσίαν, τὸ βάπτισμα.
exo] s μοσόνῃ, les θείος ῥήμασι, τῇ θεία διδασκα-

Mg, τῇ κατηχήσει.
θεωρος, θεωρητική.
θεµιτὸν, ὄννομον, δίκαιον.
θιασῶται, χορευταὶ, οἱ τὰ θεῖα ἄδοντες.

Ἰδιαίτερον, Ἱἱδικώτερον , lloc προσειρη -
ον.

θυσιαστη- μετουσία .
C

Ἵδρυσις, ἑδραίωσις, ἀσφάλεια.
λέω, ἱλασμός, inii

ἽἼλεως, ἱλαρὸς, εὐμενής.
Ἴνδαλμα, φαντασία, ἀφομοίωμα.
σχει, ἐνταῦθα κατέχει,

τω, ἱέτω, ἐρχέσθω,

Ἰταμοὶ ἀναίσχυ,τοι, ἀναιδεῖς.

K

Κακεργέτισιν, xaxotpyotc.

Κατάφασις, λόγος καταφατιχός.

Κατάφασις, ἀπόφανσίς τινος κατά τινος.

ΓΚατὰ της κόῤῥης, κατὰ τῆς σιαγόνος, κατὰ τοῦ xpo-

τάφου, κατὰ τῆς χορυφῆς.

«tà Χάθετων, τὸ ἀπὸ ὕψους stc βάθος διά-
στηµα.

Καταδεῖται, καταδεσμεῖται.

Κατεδάρθη, κατεχλίθη.

Ἐκαθεύδησεν, ὕπνωσεν.

Κηλὶς, μῶμος, μομφή.

Κλεινὸς, ἔνδοξος ἀρετῇ.

Κλείθροις, χλειδώμασι.

Κραιπάλη, ὁ ἐκ πολλῆς οἰνώσεως ἔπαχολου-
θῶν παλμὸς καὶ Χλόνος wp κρανίψ Ίἦγουν τῇ
xápg.

A
Λῆξιν, συµπλήρωσιν, συµπεραίωσιν.
Λοξὰ, σκολιὰ, χαμπύλα, οὖκ ἐξ εὐθείας γινωσκό-

μενα.
Μ

Μαρμαρυγαὶ, λαμπηδόνες.

Μαιευόμενοι, λοχευόμενοι συναγόµενοι, τρεφό-

vot.

Μέθη, ἡ à» πολλῆς οἴνώσεως olov µετένεξις τοῦ
ἡγεμονιχυῦ.

Μίθρου, τοῦ ἡλίου.,

Μυσταγωγία, µηστηρίων
E ni ἀγωγ καὶ µετάληψις δη-
αδἡ θεία.
Μύησις, µάθησις, κατήχησις, ἐπιστήμη.
Μυχῶν, τόπῶν σκοτεινῶν fj κρυπτων.
0
Ὁμόγνια, ὁμογενῆ, γνήσια, φίλα.
Ὀὐίνεσιν, ὠφελεῖ, Tie
Οἴοι, δυνατο(.
Οἶμον, ὁδόν.
Οὐκ ἀπαδούσας, οὐκ ἀπρεπεῖς, οὐκ ἀλλοτρίας, οὐκ
ἐναντιουμένας.
Οὐκ ἀπεικότως, o0 παρὰ τὸ πρέπον.
Οὐκ ἀπὸ, οὐ ποῤῥω, οὐκ ἔξω.
Οὐκ ἐξορχήσῃ, οὐκ ἐπιδεικτικῶς, οὐδὲ θεατρικῶς
δημοσιεύσεις.
ἘὈλθίου, πλουσίου,
Ὀπαδὸς, ἀχόλουθος.
ἸὈῥῥωδῶ, φοθοῦμαι.

Ἡάμπαν, παντελῶς.
Περιουσία, περισσεία, πλεονασμὸς, ὑπεροχὴ, ἀσύγ-
χριτος οὐσία.

Περιπεξίας , καταλη-

ἐπιθατῆς , µπορευτῆς,
πτῆς.
Περαῖνον, ἀποτελοῦν.
Περιφὺς, περιπλαχείς.
Πρρεπηλάκιζες, ὕθριζες.
Προϊοῦσα, προερχομένη.
Ἡρονάουσα, προχέουσα.
Ηρὸς ἕω, πρὸς ἀνατολάς.
Προσεχὴς, ἀκλινῶς καὶ ἀνεπιστρόφως ἑαυτῆς καὶ
τῶν ἑαυτῆς θεωρός.
Πρωτουργὸς, πρωτοεργός.
Ἡείσεται, πάθη ὑποστήσεται.
Πιαλέοις, ὡς διψαλέοις. Εἴρηται ἐπὶ ποιοῖς τισιν

ἰδίως ὄφεσι, τοῖς xav Ἰεριχὼ μάλιστα εὑρισχομῆ-

ωγὴ, διδασκαλία καὶ

2] ΑΡΡΕΝΟΌΙΧ AD OPERA 8. DIONYSII ARHOPAGITA.
ὡς τὰ πολλὰ τὴν θηριαχὴν ἍΤαὐτὴν, ὁμοίαν, ἴσην, τὴν αὐτήν.

νοις, ἐξ dv lavpoi
σκευάζουσιν * οὕτως ἁἀντιθέτως τούτοις auga
ἁπλῶς τίθεται αὐτῷ πιαλέοις, τουτὲστι πινοµένοις,
λιπαροῖς, πλουσίοις ἅμα καὶ ὑπερεκχεομένοις καὶ
κορεστικοῖς,

Πτοίαν, φόθον, πτόησιν.

Ρ
Pgov, εὐχερὲς, εὔχολον.
Ῥφστώνην, εὐχέρειαν, εὐκολίαν.
Σ

Σεφθείηµεν, σεθασθείηµεν, τιµήσοιµεν, ἐκπλανείη-
μεν, θαυμασοιµιν.

Στέρνα, στήθη.

Συμπτύσσει, συγχλείει, συνάγχει, Evo,

Σύμθολον , αἰσθητόν τι ἀντὶ νοητοῦ παραλαμ-

όµενον, οἵον ἀντὶ τῆς ἀύλου xal θείας τρο-
φῆς καὶ εὐφροσύνης, ἄρτος καὶ οἶνος, καὶ ὗσα
τοιαῦτα,

Συνελὼν, συλλαθὼν, συναγαγών.

Συλλήθδην, συνειληµµένως, ὑφ' ἓν, ὁμοῦ.

Σχολη, τὸ μηδὲν ὁδρᾷν Jj καὶ τὸ περί τι σχο-
λάζειν.

T
Ταύτῃ, οὕτως.

28

Τελετὴ, μυστηρίων ἐπιτέλεσις. τελείωσις.
Τελεταρχία, τῶν τελετῶν ἢ τῶν τελουμένων
ἄρχουσα.

Τότε, ἀντὶ τοῦ πότε.

Ὕας, χοίρους.

Ὕπαιθρος, ὑπαέριος.

Ὑποτύπωσις, ὑπογραμμὸς, ὑπόδειγμα.
Ὑποτύφοντας, ὑποφλέγοντας, καίοντας.
Ὑποφῆται, διδάσκαλοι, ὑπουργοὶ, διάκονοι.
Ὕφεσις, ὑπόθασις.

Ὑφειμένον, ὑποθεθηκὸς, δευτερεῦον.

e
Φαμὸὲν, λέγομεν.
Φαν, λέγουσι,
Φάναι;͵ εἶπεῖν.
Φανὴν, λαμπράν.
Φανοτάτψ, λαμπροτάτῳ.
Φθῖνον, λῆγον, ἐλαττούμενον.
Φοιτῶσαν, ἀφικνουμένην, παραγινομένην.
Φρουρητικὸν, φυλακτικόν.

9)
Ωλέναι, χεῖρες, πήχεις, βαρχίονες.

29 8. MAXIMI SCHOLIA 1N LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA. 30.

TOY ΑΙΙΟΥ ΜΑΞΙΜΟΥ

ΣΧΟΛΙΑ
EIZ ΤΑ TOY ΑΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ APEOIIATITOY.

SANCTI MAXIMI
COMMENTARIA

SANCTI DIONYSII AREOPAGIT/E OPERA

Interprete Petro Lansselio, Societatis Jesu presbytero.

EIZ TO

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΟΥΡΑΝΙΑΣ IEPAPXIAX.

IN LIBRUM

DE COELESTI HIERARCHIA.

ΕΞΗΓΗΣΙΣ ΤΠΣ ΕΗΠΡΑΦΗΣ. À 1 EXPLICATIO TITULI.

"Iepapy lac. Ἐπειδὴ ἡ ἐπιγραφὴ ἱεραρχίαν ἔχει,
καλεῖν εἴωθεν Ἱεράρχας τοὺς ἐπισκόπους. ᾿στέον
οὖν, ὅτι ἱεραρχία μὲν ἔστιν ἡ τῆς διατάξεως αὐτῆς
τῶν Ἱερῶν ἀρχὴ xai olovel φροντίς καὶ ἱεράρχης ὁ τῶν
Ἱερῶν ἄρχων καὶ φροντίζων xal προνοῶν, οὐ μὴν τῶν
τῶν ἱερῶν ἀρχὴ καὶ οἱονεὶ φροντίς καὶ ἱεράρχης ὁ τῶν
Ἱερέων' ἀλλὰ ὁ τὰ Ἱερὰ xal τὴν χατάστασιν αὐτῶν τε
xai τῆς ᾿Εχχλησίας, καὶ τῶν μυστηρίων διατάσσων,
οὗ μὴν ὁ ἀρχιερεύς. Ταύτην δὲ τὴν ἐξήγησιν καὶ αὖ-
τὸς ὁ μέγας Διονύσιος κάτω παρατίθεται ἐν τῷ Περὶ
τῆς ἐχχλησιαστικῆς ἱεραρχίας λόγψ.

'O πρεσθύτερος. Σηµείωσαι, ὡς τὸ * τοῦ πρεσθυ»
τέρου ὄνομα xal τὸν ἐπίσκοπον δηλοῖ ἐπειδὴ !0
πρεσθύτερός ἐστι xal ὁ ἐπίσκοπος' xal τοῦτο δηλοῦ-

ται xal ἐν ταῖς Ἡράξεσι τῶν ἁγίων ἀποστόλων, ἔνθα B

ἐν ᾿Ασίφ συντασσεται ταῖς Ἐκκλησίαις αὐτῆς ὁ ἅγιος
ἀπόστολος Ηαὔῦλος.
EIZ ΤΟ ΚΕΦΑΑ. A'.
SL Πᾶσα δόσις ἀγαθή. Σηµείωσαι ὅτι χέχρηται
ὁ µαχάριος Διονύσιος τῇ τοῦ ἁγίου Ἱακώθου xago-

(c) Act. xx.

Hierarchiz. Quandoquidem inscriptio habeat is-
ῥαρχίαν, solitus est vocare ἱεράρχας episcopos:
sciendum igitur est, quod ἱεραρχία quidem sit prin-
cipium ipsius dispositionis sacrorum, et veluti
cura, et ἱεράρχης sacrorum princeps et curator et
provisor, nec tamen sacerdotum ; sed is qui sacra
et ipsorum constitutionem, atque Écolesie, et my-
steriorum disponit, nec tamen princeps-sacerdos.
Hanc autem explanationem etiam ipse magnus
Dionysius infr& opponit, in libro De ecclesiastica
hierarchia.

3 Presbyler. Nota presbyteri nomen eliam epis-
copum declarare ; quandoquidem presbyter quoque
sit episcopus : illud etiam declaratur in Actis san-
etorum apostolorum (c), ubi sanctus Paulus apos-
tolus in Asia Ecclesias ejus instituit.

IN CAP. I.
S I. Omne datum bonum. Nota beatum Dionysium
usum fuisse Epistola catholica sanoti Jacobi (inde

ΥΑΒΙΑ: LECTIONES ET CORRECTIONES.

9 δὲ, ὅτι τό. 1* ὡς ὅτι.

91 | APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAR. 32
enim {βία soripturae), tumque editam fuisse. À Ae ἐπιστολῇ. ἐχεῖθεν γάρ ἐστι τὸ ῥητόν' καὶ ὅτι

Fienim ex ipso. Hec de Filio, tanquam Deo, lo-
quitur.

8 II. A Patribus traditas. Patres hic signiflcat eos
qui ipsi doctrinam tradiderunt, non vero natura-
les ; ex gentilibus enim erat : sicut declarant Acta
sanctorum apostolorum, atque ipse in epistola ad
sanctum Polycarpum, etin capite nono Celestis
hierarchia.

Symbolice. Neque enim sermone naturaliter ac-
cepto dicit; sed per signa quaedam et imagines.

Mentíum, Gr. νοῶν. Νόας vocant etiam gentiles
philosophi, intelligentes, seu angelicas virlutes ;
quandoquidem omnino unusquisque ipsorum sit
mens; et universam substantiam mentem viventem,
in speciem suam substantialem habeat; νόες autem
vocantur propter meliorem declinationis facte so-
num, quandoquidem oportebat a dictione ὁ νοῦς,
τοῦ νοῦ plurale ς οἱ vot esse ; sed propter euphoniam,
ex alio recto singulari, factum est οἱ νόες. Hec
enim consuetudo Atticis qui dicunt ᾿Αριστοφάναι
ei Σωκράται pro οἱ ᾿Αριστοφάνεις et, οἱ Σωκράτεις.
Sunt vero etiam qui dicant ol νόοι tanquam a
νόος, τοῦ vóou ; vocat autem etiam Scriptura ipsas
hoe nomine, sicut in lsaia, mens magna princeps
Babylonis, hoc est diabolus. Secundum Iones igi-
tur, νοῦς, νοὸς, νόες, Bicut χροῦς, χροὺς, οἱ χρόες,
lonica enim declinatio.

Superprincipialem, Gr. ὑπεράρχιον. Ὑπεράρχιος
Deus est veluti supra omne principium, et lumen
quod a Deo principium babet; tanquam princi-
pium eorum qui dicuntur dii, angelorum, inquam,
et justorum hominum.

Intimitate, Gr. ἑνδότητος. Ἐνδότητα dicit occul-
tationem ; ignotus enim est omnibus iis, qui extra
ipsum sunt.

Contemperationem. Nota contemperationem, et
quare divinitas, cum una sit, multiplicetur.

8 Operimentorum, Gr. παραπετασµάτων. Παρα-
πετάσµατα seu vela dicit ea que modo corporeo
dicuntur de Deo in Scripturis, veluti membrorum
humanorum, et virtutum aliquarum appellationes.
Nota autem, quod sine flguris [aliquibus] et signis
fleri nequeat nos in carne exsistentes intueri res
materie et corporis expertes. Atque hoc magis si-
gnificabant velà qua erant in tabernaculo, sicut
hic insinuat.

Connaturaliter, Gr. συμφυῶς pro ὁμοφυῶς, Ejus-
dem nature, modo nobis affini, ac noto.

S IIl. Rituum praeses. Τελετή seu mysterium, ritus,
dicitur secundum gentiles philosophos, communi-
catio mysteriorum tanquam perficiens eum qui ini-
tiatur, et perfectiva exsistens eorum qui ad talia
accedunt.Ergo rituum preses sacrorum constitutio,
est divina sacrorum mysteriorum dispositionis

ix6o0cica ἦν ἤδη.

Καὶ γὰρ ἐξ αὐτοῦ. Ταῦτα περὶ τοῦ Υἱοῦ 8εο-
λογεῖ.

SII. Πατροπαραλότου. Πατέρας ἐνταῦθα δηλοϊ
!! τοὺς παραδόντας αὐτῷ τὸ δόγµα, οὐ μὴν τοὺς φυσι-
xoóq* ἐξ Ἑλλήνων γὰρ ἣν, ὡς δηλοῦσιν αἱ Πράξεις
τῶν ἁγίων ἀπυστόλων, καὶ αὐτὸς μέντοι ἐν τῇ πρὸς
τὸν ἅγιον Ἡολύκαρπον ἐπιστολῃ, καὶ ἐν τῷ ϐ’ κε-
φαλαίῳ τῷ Περὶ τῆς οὐρανίου Ἱεραρχίας.

Συμθολικῶς. Οὐ γὰρ φυσιολογικῶς φησιν, ἀλλὰ διὰ
συµθόλων τινῶν καὶ εἰκόνων.

[x] Νοῶν. Νόας χαλοῦσι xai ol παρ) Ἕλλησι φι-
λόσοφοι τὰς νοερὰς, ἤτοι ἀγγελικὰς δυνάμεις: ἐπειδὴ
τὸ πᾶν νοῦς ἐστιν ἕκαστος αὐτῶν, xal τὴν οὐσίαν

B ἅπασαν νοῦν ζῶντα cl; τὸ εἶδος τὸ ἑαυτῶν οὐσίωμέ-

νον ἔχει νοες καλοῦνται πρὸς τὸ εὐφωνότερον τῆς
Χλίσεως γενομένης ἐπειδὴ ἐχρῆν ἀπὸ τοῦ ὁ νοὺς,
τοῦ νοῦ, τὸ πληθυντικὸν ol voi εἶναι ἀλλὰ διὰ τὴν
εὐφωνίαν ἐξ ἄλλης εὐθείας ἑνικῆς Ύέγονεν οἱ νόες
ἔθος γὰρ τοῦτο ᾿Αττικοῖς, ol φασιν, ᾿Δριστοφάναι
καὶ Σωκράται, ἀντὶ τοῦ οἱ ᾿Αριστοφάνεις xai οἱ
Σωκράτεις. Εἶἰσὶ δὲ xal λέγοντες oi vóot, ὡς ἀπὸ
τοῦ ὁ νόος, τοῦ vóou: καλεῖ δὲ αὐτοὺς καὶ ἡ
ΓΤραφὴ τῷ ὀνόματι τούτῳ, ὡς ἐν Ἡσαίφ' Νοῦς μέγας
ὁ ἄρχων Βαθυλῶνος, τοῦτ) ἔστιν ὁ διάθολος' κατὰ
Ἴωνας τοίνυν νοῦς, νοὺς, νόες, ὡς χροῦς, χροὸς οἱ
χρόες' Ἰωνικὴ γὰρ ἡ χλίσις.

Ὑπεράρχιον, Ὑπεράρχιος ὁ θεὸς, ὡς ὑπὲρ πᾶσαν
ἀρχὴν καὶ θεαρχικὸν φῶς, ὡς ἀρχὴ τῶν λεγομένων
θεῶν, ἀγγέλων φη μὶ καὶ ἀνθρώπων δικάίων.

[β'.] Ἐνδότητος. ᾿Βνδότητά φησι τὴν χρυφιότητα.
πᾶσι γὰρ τοῖς ἔξω αὐτῆς ἄγνωστός ἐστι.

[Y] Σύγκρασιν. Σηµείωσαι τὴν σύγκρασιν’ καὶ διὰ
τί τὸ θεῖον ἓν Dv πληθύνεται.

. Ἡαραπετασμάτων. Ἡαραπετάσματά φησι τὰ σω-
ματικῶς περὶ Θεοῦ λεγόμενα ἐν ταῖς Γραφαῖς, otov
μελῶν ἀνθρωπίνων, fj δυνάμεών τινων ὀνομασίας.
Σηµείωσαι δὲ, ὅτι δίχα τύπων [τινῶν] καὶ συµθόλων
οὐ δυνατὸν ἡμᾶς iv σαρχὶ ὄντας κατοπτεῦσαι τὰ ἁύλα
xal ἀσώματα" xal τοῦτο μᾶλλον ἐδήλου τὰ ἐν τῇ
σκηνΏ παραπετάσµατα, ὡς ἐνταῦθα αἰνίττεται.

Συμφυῶς. ᾽Αντὶ τοῦ ὁμοφυῶς, συγγενῶς.

6 III. Ἡ τελετέρχις. Τελετὴ λέγεται κατὸ τοὺς
τῶν "Ελλήνων φιλοσόφους ἡ µετάδοσις τῶν µυστη-
ῥίων, ἅτε τελειοῦσα τὸν µυούμενον, xal τελειωτικὴ
τυγγάνουσα τῶν προσιόντων τοῖς τοιούτοις. Τελετ-
άρχις οὖν Ἱεροθεσία Ἡ θεία τῆς τῶν ἱερῶν µυστη-
plv ἡμῶν διαχοσµήσεως θέσις καὶ παράθεσις, ἀρχὴ

VARIJE LECTIONES ET COBRRECTIONES.

1 λέγει.

33 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA. 84

Υενοµένη ἐκ θεοῦ διὰ τῶν ἀποστόλων τῶν τελειωτι- À positio et compositio, principium natum ex Deo

x &v τούτων ἀγαθῶν) τοὺς γὰρ µεμνυημένους τελείους
καλεῖ ὁ θεῖος ἀπόστολος Παῦλος λέγων. "Όσοι οὖν
τέλειοι, τοῦτο φρονῶμεν.

Ὑπερκοσμίου. Τὸ δὲ ὑπερχοσμίου οὐχ αἰσθητῶς
wentiow, ἀλλὰ νοητῶς xal ὁπὲρ τὸν καθ ἡμᾶς xó-
σµον. Σηµείωσαι δὲ, viva. λέγει τὰ σχήµατα καὶ τὰς
μορφωτικὰς συνθέσεις, ἤγουν εἰκονίσματα, ἅπερ ἑξῆς
παρατίθεται.

Πλάσεων. Σηµείωσαι, ὅτι πλασματώδεις φησὶ τὰς
ἐνταῦθα μυστικὰς παραδόσεις, ἃς ἐν τῷ Περὶ τῆς
ἐκχλησιαστικῆς ἱεραρχίας λόγῳ ἀναπτύσσει ' τοῦτο
δὲ θεοπρεπῶς ἐχληπτίον πρὸς μὲν οὖν τὸ µορφω-
τικαῖς τὸ πλάσεων ἁποδοτέον' πρὸς δὲ τὸ συνθέσει !3
τὸ ἁπλᾶς xal ἀτυπώτους.

Ὑλαίφ. Ὑλαίαν Ἠειραγωγίαν φησὶ τὸ διὰ τῶν
ὑλικῶν λεγομένων πρὸς τὴν ἔννοιαν ἀνάγεσθαι τῶν
ὑπὲρ αἴσθησιν.

Φαινόμενα". Φαινόμενα δὲ χάλλη τὰς τῶν ἱερῶν
οἴκων διακοσμήσεις λέγει καὶ διεξοδικὰς µαθη-
τείας τὰς τῶν ἁγίων Γραφῶν ἀναγνώσεις' διακοσµή-
σεων δὲ τάξεις [τοὺς] τῶν ἱερέων βαθμούς. Σηµείω-
σα: δὲ, ὅτι τὰ ὁρώμενα xd εἰκόνες etai τῶν ἀοράτων
διαχόσµων, ὡς δηλοϊ xai ὁ ᾿Απόστολος ἐν τῇ πρὸς
Ἑδραίους, τὰ περὶ τῆς σκηνῆς θεωρῶν' xxi Μωὺσῆς
ἀχούων' [Πάντα] κατὰ τὸν τόπον τὸν δειχθέντα σοι
ἓν τῷ ὄρει ποἰησον.

Τὰς διεξοδιχάς, Διεξοδικαί εἶσι μαθητεῖχι al διὰ

τῶν ὁρωμένων xal διὰ πραγμάτων πλατύτεραι ἀπο- G

δείξεις τῶν νοητῶν ἑναίως !5 xai ἀθρόως ταῖς νοήσεσιν
ἐπιθαλλόντων.

"E£sue. Ἐκεῖ ἕξεις εἶσὶ τὰ θεῖα διατάττουσαι *

ἕξις 06 ἐστι ποιότης ἔμμονος. Ἐνταῦθα δὲ καὶ ἔκχλης

σιαστικαὶ τάξεις τὰς ἐκεί ἕξεις ἅτε ἀσωμάτους,
ἐξειχονίζουσιν αἱ γὰρ ἕξει, ἀσωμάτων εἶἰσί . Ση-
µειωτέον 1*, ὅτι 3, παρ᾽ ἡμῖν τοῖς ἀνθρώποις τελου-
μένη ἱερατικὴ μυσταγωγία µίµησίς ἐστι τῆς οὐρανίου
Ἱεραρχίας.

Ὑπερκοσμίως. Τὸ ὑπερχοσμίως οὐκ αἰσθητῶς
νοητέἑον, ἀλλὰ νοητῶς xal ὑπὲρ τὸν καθ ἡμᾶς
κόσμον.

Ἱερογραφικαῖς. Τουτέστιν ἐν τοῖς ἱερῶς περὶ αὐτῶν
συντεθεῖσι λόγοις ἐν ταῖς Γραφαῖς !5.

Ἡμας ἀνάγοι, Σημειωτέον, πῶς ἀναγόμεθα slo
θεολογίας, xai ὅτι ὁ Χριστὸς ἡμᾶς ἀνάγει.
᾽Ακρότητας . Οὐδὲν ὡς ἔτυχεν ὠνόμασται παρὰ

(d) Philipp. ur, 15. (e) Hebr. viij, 5.

per apostolos bonorum horum perfectores : initia-
tos enim, perfectos vocat divinus apostolus Paulus
dicens : Quicunque ergo perfecii sumus, hoc sentia-
mus (d).

Supermundana. Vox haec supermundama non est
modo sensibili intelligenda, sed modo intellectua-
li, et super nostrum mundum. Nota vero quas di-
cat figuras et formativas compositiones,seu imagi-
nes quas deinceps proponit.

FicHionibus. Nota quod fictitias dicat mysticas
que hic sunt, traditiones, quas in libro De eccle-
siastica hierarchia explicat. Hoc autem modo Deo
convenienti accipiendum est; ergo ad dictionem
μορφωτικαῖς dictio πλάσεων referenda est ; ad dic-
tionem autem συνθέσει dictio ἁπλᾶς et ἀτυπώ-
τους.

Materiali. Materislem manuductionem dicit per
ea que materialia dicuntur, ad considerationem
eorum qua supra sensum sunt elevati.

Apparentes.Apparentes autem pulchritudines 88.
crarum sedium descriptionem dicit : et late paten-
tes disciplinas, sacrarum Scripturarum lectiones ;
descriptionum autem ordines, sacerdotum gradus.
Nota vero pulchritudines, que videntur, imagines
esse invisibilium descriptionum, quemadmodum
declarat Apostolus in Epistola ad Hebreos (e), ea
qua sunt de tabernaculo considerans : et Moyses
audiens : Omnia [ac secundum exemplar quod tibi
in monte monstratum est ([).

Diffusas. Diffuse, seu copiose discipline sunt
planiores per ea, qua videntur et per actiones de-
monstrationes intelligibilium qua unite et confer-
tm cogitationibus incumbunt.

4 Affectionis. Hoo loco affectiones sunt quedam
divine dispositiones ; babitus enim est qualitas in-
herens.Hoc autem loco etiam ecclesiastici ordines,
habitus qui illic sunt tanquam corporis expertes
ex exemplari effingunt. Habitus enim expertium
corporis sunt.Notandum autem ,eam que apud nos
homines perficitur sacerdetalis mystagogia, seu in
sacris initiatio, esse imitationem coelestis hierar-
chis.

Supermundialiter.Supermundialiter non est sen-
sibiliter modo intelligendum : sed intellectualiter,
et supra nostrum mundum.

D Sacroscripturisticis, Gr. ἱερογραφ.χαῖς. Hoc est in

sermonibus sacre de ipsis compositis in Scriptu-
ris.

Nos adduceret. Notandum quomodo elevemur ad
theologiam, et Christum nos elevare.

Apices. Nibil fortuito appellatum est ab hoo

(f) Exod. xxv, 40.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

13 συνθέἑσεσι. !* ἑνιαίως. |) Σηµείωσαι. 15 Ἱερογραφικὰς δὲ τῶν θείων λογίων συνθεσεις φησὶ τοὺς ἱερῶς
περὶ αὐτῶν συντεθέντας λόγους ἐν ταῖς Tpagate. Ἱερογραφικάς seu Sacroscripturisticas divinorum eloquiorum

compositiones appellat Sermones sacre

psis compositos in Scripturis.

95

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITA.

36

beato ; sed erudite et proprie cum pietate; quando- Α τοῦ µακαρίου τούτου, ἀλλὰ πολυμαθῶς xai xopluc

quidem igitur dixerit, nostram sacram dispositio-
nem, per signa materialia οἱ copiosa, fictionesque
pro nostro captu perfici, cum tamen asit typus et
imitatio sacre angelorum descriptionis; merito que
in illis est antistitis sacrorum dignitas apicem, seu
summitatem appellavit; summitatem enim appel-
jare consuerunt qui circa hec vacant, uniuscujus-
que essentie purissimum et ex quo pendet προσ.
εχῶς (hoc est continuo) essentia, ut verbi gratia,
summitas anime,mens ipsius puriesima ; et amoris
summitas, eorum qui transcenderunt et divinissimi
sunt, ignitus amor ; nostre igitur etiam hierarchie
et arcane descriptionis summitas, purissimum ip-
sius, ex quo accepta est, et quod prope materiem
privationem contendit ; purissimum ergo in nobis
Signum est summitas mysteriorum non figurato-
rum et simplicium et incorporeorum,cui hierarchia
conjuncta insistit tanquam illis que inter homines
est antistitis sacrorum dignitas, et per simulacra
elevat puras visiones intellectualis ritus, qui pro-
babiliter summitas appellatur eorum qui hic eunt
corporeorum et malerialium.

IN CAP. Il.

S I. Explanationem. Gr. ἐκφαντορίαν Ἐκφαντο-
ρίαν dicit enuntialionem. Manifestum autem, eam,
quie per ὅ signa et figuras que etiam flctiones voca-
vit, perficitur ; simplicitatem vero, privationem ma-
terie in natura; sciebat enim quod celebrans sa-
cras in colis mentes sicut ipse dicit secundum
Boripturam, necesse habuerit dicere de animalibus
formas ferarum habentibus, et aquilis et aliis qui-
bus divine Scripture assimilant archangelicas vir-
tutes ; dicit enim : Ut non etiam nos, sicul vulgus,
profane arbitremur, minime habere explicationem
ordines eorum qui multas facies habent et multos
pedes in colis : hos igitur explanare juxta sacro-
rum oraculorum explicationem preelegit.

Palam, Gr. ἀτεχνῶς. Vehementer, aut omnimo-
do, aut vere, aut simpliciter.

Poelicis. Scripturam quoque poeticis usam Π-
ctionibus, ad manuductionem intellectus humani,
non valentis rerum majorum dootrinam accipere ;
similia enim sunt colestia signa iis que a poetis
mente finguntur, sicut sacer hic vir dicit (poetas
autem intellige aut illos qui apud gentiles in admi-

ratione fuerunt, sicut Homerum, Hesiodum et re- D

liquos), aut poeticis quasi fictitiis informationibus,
seu delineationibus. Cum enim nosset sapiens Dei
condescensio nostram mentem inflrmam, et ad su-
blimiorem contemplationem ineptam, elevatione
ipsi connaturali efficta, sic archangelicas in propa-
tulo fecit descriptiones, non quomodo revera sunt,
sed prout nos comprehendere quimus; nihil igi-
tur coelestibus improprium imaginare.

VARLE LECTIONES
16 διεξοδικῶν., 16 πόθος.

μετὰ τῆς εὐσεθείας' ἐπειδὴ οὖν τὴν map' ἡμῖν ἱερὰν
διάταξιν διὰ συµθόλων ὑλαίων καὶ ἑξοδικῶν 19 καὶ
πλάσεων sime τελεῖσθαι πρὸς τὸ ἡμῖν ἐφικτὸν τύπον,
οὖσαν καὶ µίµηµα τῆς παρ᾽ ἀγγέλοις Ἱερᾶς διαχοσµή-
σεως, εἰκότως τὴν παρ᾽ ἐχείνοις ἱεροφαντίαν ἀκρό-
τητα χέχληχεν * ἀχρότητα γὰρ εἰώθασι καλεῖν οἱ
περὶ ταῦτα σχολάσαντες ἑκάστης οὐσίας τὸ χαθαρώ-
τατον, καὶ ἐξ οὗ ἤρτηται προσεχῶς, τουτέστιν byo-
µένως, ἡ οὐσία' ὡς φἐρε εἰπεῖν, ψυχῆς ἀκρότης ὁ
νοῦς αὐτῆς ὁ χκαθαρώτατος' καὶ ἔρωτος ἀχρότης ὁ
τῶν ἀναθεθηκότων xal θειοτᾶτων διάπυρος ἔρως :1.
καὶ τῆς xa0' ἡμᾶς οὖν Ἱεραρχίας καὶ μυστηριώδους
διαχοσµήσεως ἀχρότης τὸ καθαρώτατον αὐτῆς, ἐξ οὗ
ἀνῆπται, xal ιὸ ἐγγὺς συντεῖνον ἁὑλίας ' τὸ οὖν
ἀκραιφνέστατον iv ἡμῖν σύμθολον, dj ἀκρότης τῶν
ἀτυπώτων καὶ ἁπλῶν xal ἀσωμάτων μυστηρίων, T, ἡ
Ἱεραρχία συναπτοµένη ἐπιδατεύει, οἱονεὶ τῇ παρὰ
ἀνθρώποις ἱεροφαντίφ' xai διὰ τῶν εἰχόνων ἀνάγει
ἐπὶ τὰ ναθαρὰ θεάµατα τῆς νοητῆς τελετῆς ἀχρότη-
τος λεγοµένης εἴχότως τῶν ἐνθάδε σωματικῶν τε xal
ὑλοειδῶν.

ΒΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. 8),

& IL. [α.] ᾿Εκφαντορίαν, ᾿Ἐκφαντορίαν λέγει τὴν
ἐξάγγελσιν' πρόδηλον δὲ, ὅτι τὴν διὰ συµθόλων καὶ
τύπων, ἅτινα xal πλάσματα εἶπεν ' ἁπλότητα δὲ
τὸ τῆς φύσεως düaov: [β'.] ἠπίστατο γὰρ, ὅτι àv-
υμνῶν τοὺς év τοῖς οὐρανοῖς ἱεροὺς νόας, ὡς αὐτός
φησι κατὰ τὴν Γραφὴν, ἀνάγκην εἶχεν εἰπεῖν περὶ
ζώων θπηριοµόρφων, καὶ ἀετῶν, καὶ τῶν ἄλλων οἷς
ἀπεικάζονσιν αἱ θεῖαι Γραφαὶ τὰς ἀρχαγγελικὰς δυ-
νάμεις λέγει γάρ "Iva μὴ καὶ ἡμεῖς, ὡς ol πολ-
λοὶ, νοµίζωμεν ἀνιέρως µἠ ἔχειν ἐξήγησιν τὰς τῶν
πολυπροσώπων xal πολυπόδων τάξεις ἐν οὐρανοῖς'
ταύτας οὖν διασαφῆσαι προῄρηται κατὰ τὴν τῶν
Ἱερῶν λογίων ἐκφαντορίαν.

᾽Ατεχνῶς. Μεγάλως, ἢ παντοίως, fj ἀληθῶς, f
ἁπλῶς.

[Y] Ποιητικαῖς. "Oct καὶ ποιητικαῖς [τισι] πλά-
σεσιν ἐχρήσατο ἡ Γραφὴ πρὸς χειραγωγίαν τῆς ἀν-
θρωπίἰνης διανοίας, ἁλλ᾽ ὡς οὐ δυναµένης τὴν τῶν
µειζόνων παραλαθεῖν διδασκαλίαν' ἐοικέναι γὰρ τὰ
οὐράνια σύμθολα τοῖς παρὰ ποιηταῖς φανταζοµένοις,
ὡς ὁ Ἱερὸς ἀνὴρ οὗτός φῆσι, (ποιητὰς δὲ νόησον f]
τοὺς παρ Ἕλλησι θαυμαζοµένους, otov Ὅμηρον,
Ἡσίοδον, καὶ τοὺς ἑξῆς.) T] ποιητικαῖς ὠσανεὶ πλα-
στικαῖς ὑποτυπώσεσιν. ΕΒϊδυῖα γὰρ $ τοῦ θεοῦ cogi,
συγχατάθασις τὸν ἡμέτερον νοῦν ἀσθενῆ καὶ πρὸς
ὑψηλοτέραν θεωρίαν ἀνεπιτηδείως ἔχοντα, ἀναγωγὴν
αὑτῷ συμφυῆ πλασαμένη, οὕτω τὰς ἀρχαγγελικὰς εἰς
φανερὸν ἤγαγε διακοσμήσεις, οὐχ ὅπως ἔχουσι τῇ
ἀληθείῃ διασαφήσασα, ἀλλ ὅπως ἡμεῖς δυνάµεθα
καταλαθεῖν μτδὲν οὖν ἀνοίκειον φαντάζου τῶν οὐ-
ρανίων.

ET CORRECTIONES.

81 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CORLESTI HIBRARCHIA. 88
8 II. Συνθέσεις. Συνθέσεις roi τὰς εἰρημένας A — SIL. Compositiones. Compositiones dicit dictas

πτλάσεις καὶ σχηµατοποιίας.

Ἐφ' ἑαυτῶν. 'Eg' ἑαυτῶν, τουτέστιν ὡς ἔχουσι
«Φύσεως, ἄγνωστοι ἡμῖν, φησὶ, καὶ ἀθεώρητοι ὑπάρ-
χουσιν.

Απότομον. ᾿Απότομον οἶμαι λέγειν αὐτὸν τὴν ξέ-
νην, καὶ olov τῶν συνήθων ἀποτετμημένην ὁδὸν xal
πλάσιν * διὸ καὶ σκηνὴν αὐτὴν ὀνομάζει, σαφηνίζων
οὐκ ἀληθεῖς εἶναι τὰς ἀναγεγραμμένας τῶν ἁγίων
ἀγγέλων µορφάς * outs γὰρ τῇ ἀληθείᾳ τοιούτοί εἴσιν,
ofou; αὐτοὺς ἡ Ἱερὰ παραδίδωσι Γραφή ' ἀλλ᾽ ἵνα
[ἡμεῖς] ἐφικώμεθα τῆς µεγαλειότητος αὐτῶν. Αὐτὸς
δὲ ὁ [θεῖος] Διονύσιος πειρᾶται συµθάλλειν τὰ εἰρη-
μένα περὶ αὐτῶν, καὶ δεικνύειν, ὅτι δυνατὸν δι’ dva-
πτύξεως οὕτω νοεῖν τὰς ἀγγελικὰς διακοσμήσεις, ὡς
εἴρηται.

᾿Αύλων ποσῶς. Ποσῶς ἀύλων, τουτέστι μερικῶς *
οὗ γὰρ πάντη ἀύλων * ὑπερχειμένας δὲ οὐσίας οὐρανὸν
καὶ τὰ χατ᾽ οὐρανὸν λέγει, oiov ἁστέρας * τὸ γὰρ
λεπτομερέστατον αὐτῶν xai μονοούσιον ἐγγύς ἐστί
πως ἁθλίας.

θιοε:δέσιν. θεοειδεῖς ἁπλότητάς φησι τὰς νοητὰς
οὐσίας * ἀύλοι γὰρ οὐσίαι καὶ ἀσύνθετοι πάντως si-
σὶν, οὐκ οὖσαι χκρᾶμα xai σύγχριμα τῶν στοιχείων *
τὰ γὰρ σώματα ix τούτων, ἐκεῖνοι !* δὲ ἀσώματοι.

Ἐνιζάνον, Ἐγκαθίζον, xai. ἐναπομένειν ποιοῦν.

Λεοντείων. Αὖται αἱ μορφαὶ τῶν θείων xal ἁγίων

fictiones et figurarum effictiones.
In seipsis. In seipsis, hoc est, sicut natura exsi-
stunt; ignoti nobis, inquit, et invisibiles sunt.

Rudem, Gr. ἀπότομον. 'Axnócouov arbitror ipsum
dicere peregrinam et veluti 8 consuetudine abscis-
sam viam et fictionem, ideoque tabernaculum ip-
sam appellat : declarans minime veras esse descri-
ptas angelorum formas; non enim revera tales
sunt, quales ipsos sacra tradit Scriptura : sed ut
perveniamus ad magnitudinem ipsorum. Ipse au-
tem Dionysius conatur committere dicta de ipsis,
et ostendere fleri posse, ut per explicationem ita
intelligantur angelice descriptiones, sicut dietum
est.

Ex parte immaterialium, Gr. ἁύλων ποσῶς. Πο-
σῶς ἀύλων, hoo est partim, neque enim omnino
immaterialium ; 6 superpositas autem substantias
colum et que infra colum sunt dicit, veluti
astra : ipsa enim tenuissimis constare partibus, et
sola substantia prope aliquo modo accedit ad im-
materialitatem

Deiformibus. Deiformes simplicitates dicit intel-
lectuales substantias; immateriales enim substan-
tie et incomposite omnino sunt, non existentes
commistio et temperamentum elementorum; cor-
pora enim ex his, ille autem incorporee.

Inhares, Gr. ivizávov. Insidens et immanere fa-
ciens.

Leoninis. He forme divinorum et sanctorum

χερουθὶµ καὶ παρὰ τῷ [0t] Ἰεζεκιλλ καὶ παρὰ G cherubim, et ab Ezechiele et diviniloquo Joanne in

τῷ θεσπεσίῳ '[odv ἐν cà ᾿Αποχαλύψει ἀνεγρά-
φησαν.

᾿Εσμῶν . Ἐσμός
«Ano.

Καὶ τὸ ὀρνιθείας. Olov ὁρνιθοειδοῦς μορφῆς xai ἐξ
ὀρνίθων.

Ζώων, Ζῶα ἄλλα φησὶν, olov ἵππους, ἡμιόνους, καὶ
τὰ τοιαῦτα 1** ὕλας δὲ ἀτιμοτέρας, olov 0póvouc ὡς
&x ξύλων, καὶ τροχοὺς, xal ῥομφαίας ix σιδήρου,
ὡς τὴν ῥομφαίαν τὴν ἐξεσπασμένην ἐπὶ τὸν Βαλαάμ’
καὶ ἣν εἶδεν ὁ Δαυὶδ, ὡς iv ταῖς Βασιλείαις εἴρηται
βιθλίῳ β” καὶ ἅρματα ὡς ξύλινα.

Ἐμπαθίές. Ἐμπαθὲς λέχει, ἐπειδὴ τὸ λεοντόµορ-
φον θυμικόν τι σηµαίνει * xal τὸ µόσχειον εἶδος ἐπι-

ἐστι τὸ συμπεπληρωμένον

Apocalypsi ἀθβοτὶρίφ sunt.

Examinibus, Gr. ἐσμῶν. Ἐσμός est completa mul-
titudo.

Et ὀρνιθείας, veluti volucri similis forme! et ex
avibus.

Animalium, Animalia alia dicit, ut equos, mulos
et similia; materias autem viliores, ut sedes tan-
quam ex liguis, et rotas et rompheas ex ferro; ut
rompheeam extractam in Balaam et qusm David
vidit : sicut dictum est in libro secundo Regum;et
currus veluti ligneos.

Passionatum. Affectibus obnoxium dicit, quo-
niam forma leonina aliquid irascibile indicat, et

Δομηςικόν * ἄτινα πάθη xal geyd)a ὑπάρχουσιν. ] species vitulina concupiscibile, qua passiones, et

Ὁμοιότητας δὲ φησι τὰς ὁμοιωτικᾶς ὑπονοίας * τοι-
γαροῦν λέγει ὁ 3 Ἰεζεχιλλ, ὡς ὁμοίωμα ἑωραχέναι
τοῦ θρόνου * καὶ ὁμοίωμα λέοντος, ὅπερ δηλοῖ τὴν
πλασματώδη τῶν δοκούντων φαντασίαν * διὸ κἀνταῦ-
θα εἴρηται ΄ ᾿Ανόμοιοι ὁμοιότητες οὐ γὰρ πάντας
ὁμοίους ὁρᾷ ὁ προφήτης, ἀλλὰ τοὺς μὲν τοιώσδε, τοὺς
δὲ τοιώσδε ’ ἀλλὰ xal ἀνόμοιοί slot παντελῶς, ol δο-
κοῦσιν εἶναι ὅμοιοι * οὐδὲν γὰρ λέοντος, fj µόσχου, 7)

quidem magne, sunt. Similitudines autem dioit,
sensus reconditos vim assimilandi habentes : dicit
igitur Ezechiel, tanquam similitudinem throni vi-
disse, et similitudinem leonis; quod declarat ficti-
liam opinantium imaginationem : ideo hic dictum
eat, Jissimiles similitudines : neque enim omnes si-
miles propheta videt; sed hos quidem sic, illos au-
tem sic : verum dissimiles omnino sunt iis,quibus

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

19 ἐκεῖναι, refertur enim ad οὐσίαι. — 19 ἵππων, ἡμιόνων καὶ τῶν τοιούτων, 3 λέγει γαρ 6.

50 APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ΑΒΒΟΡΑΩΙΤΑΕ. 40
videntur esse similes : nihil enim leonis aut vituli À τῶν ἑξῆς ἀληθῶς ἔχουσι * τί δὲ δηλοῖ τὸ ἀνόμοιον, iv

aut reliquorum vere habent ; quid porro significet
ἀνόμοιον, in sequentibus invenies.

Verumiamen, Gr. à1)' 4. Per. modum respon-
sionis.

Ui neque divinz. Pollicetur per propriam inter-
pretationem utrumque ostendere; ut neque videan-
tur colestia injuria affici, neque nos in humipetis
vilitatibus inflxi esse, dum circa animalia que de
angelis dicuntur, versamur.

. A Merito obducta. Gur signa eorum que figura ex-
primi nequeunt, sint figure, et eorum que forma

oarent, forme, hoc loco dicit.

. 3 infiguratis, Gr. ἁἀσχηματίστων. Pro forme ez-

pertium.

Immediate. Hoc est non per medias figuras, sed
confestim et primo nisu; illud aulem pratendunt
idem est oum preponunt et praestituunt.

Formationes. Nota quod incorporei et informes
aint : quando igitur audieris de supersubstantiali,
qui cum in forma Dei esset (g),immutabilitatem erga
Patrem intellige; hoc enim declarat et imago Dei
invisibilis (h),et illud:Qui vidit me,vidit et Patrem (i).
Sic etiam sanctus Basilius interpretatur in sermo-
ne ad proprium fratrem de differentia substantie
et subsistentiem.

S III. Duplicem esse sacra. Divinitatem duobus
modis laudari : aut similem omnibus, omnia enim
in ipsa consistunt; aut sicut dissimilem, nihil enim
esL universorum.

Per dissimilia. Quod figure per similia et. dissi- C

milia fingantur, et quomodo fingantur, hoc loco
tractat.

Aliquando quidem ut verbum. Secundum quid di-
citur verbum et mens, Deus : in eo : Quis cognovit
sensum Domíni (k) ? et in eo : Et factum est verbum
Domini ad me dicens (l),et que deinceps; rationa-
bilitatem autem dicit in Deo,non quod velit decla-
rare Deum esse rationalem,tanquam rationis par-
ticipem;hoc enim manifestum est; sed quod sit
ipsamet rationabilitas,cum totus exsistat ratio; es-
sentiam autem dicunt in Deo, cum dixerunt : Ego
sum qui sum,et,Qui est,misit me (m);Tu autem idem
ipse es (n).Nam ab εἶναι et ὄντος fit οὖσα et inde de-
ducitur οὐσία, substantia.

Et vitam. Quod Deus neque vita, neque lumen, D

neque essentia proprie dicatur; sed per modum
cause : est enim supra hec, neque sicut hec.
Invisibilem ipsam. Quod per negationem dicta de
Deo, sicut invisibilis, infinitus, et talia, dissimilia
sunt; declarant enim, non quod est, sed illud
quod Deus non est:ita etiam Gregorius Theologus.
In intelligibilem, Gr. ἀνόητον. Minime intelligibi-

(g) Philipp. 1, 6. (A) Coloss. 1, 15. (i) Joan. xiv, 9.

(n) Psal. οἱ, 28

τοῖς ἑξῆς εὑρήσεις.

"AX ἡ. ᾽Απολογητικῶς.

[α.] Ὡς µήτε εἲς τὰς θείας. Ἐπαγγέλλεται διὰ τῆς
ἰδίας ἑρμηνείας δεικνύειν ἑκάτερον, ὡς μήτε δόξαι
ὑθρίζεσθαι τὰ οὐράνια, µήτε ἡμᾶς cle γαμµαιζήλους
ταπεινότητας ἐμπαγῆναι περὶ τῶν ἐν ἀγγέλοις λεγομέ-
vv ζώων,

[β’.] Εἰκύτως προθέθληνται. Διὰ τἰ σύµθολα τῶν
ἀτυπώτων ol τύποι xal τῶν ἀμορφώτων al μορφαὶ,
ἐνταῦθά φησιν.

᾽Ασχηματίστων. ᾽Αντὶ τοῦ ἀμορφώτων.

[Υ.] ᾽Αμέσως. Τουτέστι μὴ διὰ µέσων τῶν τύ-
Twv, ἀλλ᾽ ἀθρόως xal χατὰ πρώτην ἐπιθολήν * τὸ
δὲ προτείνουσι ταὐτόν ἔστι τῷ προτιθέασι, καὶ προ-
θάλλόνται.

(9.] Μορφώσεις. Σηµείωσαι, ὅτι τὰ ἀσώματα
ἀμόρφωτά εἶσιν * ὅταν οὖν ἀκούσῃς περὶ τοῦ ὕπερου-
σίου, ὃς ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, τὸ ἀπαράλλακτον
πρὸς τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα νόησόν * τοῦτο γὰρ δηλοῖ xai
ἡ εἰχὼν τοὺ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, καὶ τὸ * 'O ἕωρα»
κὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Ἡατέρα. Οὕτω καὶ ὁ ἅχιος
Βασίλειος ἑρμηνεύει tv τῷ πρὸς τὸν οἰκεῖον ἀδελφὸν
λόγῳ, τῷ περὶ διαφορᾶς οὐσίας καὶ ὑποστάσεως.

S III. Ὡς διττός ἐστι τῆς ἱερᾶς. "Ott κατὰ δύο
τρόπους ὑμνεῖται τὸ θεῖον' Tj ὣς ὅμοιον πᾶσι * πάντα
γὰρ iv αὐτῷ συνίσταται * f] ὡς ἀνόμοιον * οὐδὲν γάρ
ἐστι τῶν ὅλων.

Διὰ τῶν ἀνομοίων. Ὅτι δι ὁμοίων xal ἀνομοίων
πλάττονται οἱ τύποι * καὶ πῶς πλάττονται, ὧδέ
φησι 3.

Ποτὲ μὲν ὡς λόγον. Κατά τι λέγεται λόγος xai
νοῦς ὁ Θεός * ἐν τῷ ' Τίς ἔγνω νοῦν Κυρίου; καὶ iv
τῷ Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς μὲ λέγων,
xxi τὰ ἑξῆς. Λογιότητα δέ φησιν ἐπὶ τοῦ Θεοῦ, οὐχ

ὅτι λογικὸν θέλει δηλῶσαι τὸν Θεὸν, ὡς µετέχοντα

λόγου * τοῦτο γὰρ ἐμφαίνει ' ἀλλ᾽ ὅτι αὐτολογιότης
ἐστὶν, ὅλος λόγος ὤν * οὐσίαν δὲ λέγουσιν ἐπὶ θεοῦ,
ὅταν εἴπωσιν : Εγώ εἶἰμι ὁ v, καὶ ὁ Qv. ἀἐπίσταλ-
xi µε; σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ ' ἀπὸ γὰρ τοῦ εἶναι xai
τοῦ ὄντος ἡ οὖσα, xai τὸ παράγωγον οὐὖσία ἡ
ὕπαρξις.

Καὶ ζωήν, "Oct οὔτε ζωὴ, οὔτε φῶς, οὔτε νοὺς,
οὔτθ οὐσία χυρίως λέγεται ὁ θεός * ἀλλ᾽ αἰτιολογικῶς'
ἔστι γὰρ καὶ ὑπὲρ ταῦτα, xai οὐχ ola ταῦτα.

᾿Αόρατον αὐτήν. Ὅτι τὰ κατὰ ἀπόφασιν λεγόμενα
ἐπὶ Θεοῦ, oiov ἀόρατος, ἄπειρος, xal τὰ τοιαῦτα,
ἀνόμοιά εἶσι * δηλοῦσι γὰρ οὐ τί ἔστιν, ἀλλὰ τί
οὐκ ἔστιν ὁ θεός * οὕτω xal ὁ θεολόγος Γρηγόριος.

᾿Ανόητον. Ανόητόν φησιν οὐ τὸ ἡλίθιον, ἀλλὰ τὸ

(4) I Cor. n, 16. (I) Jer. 1, 4. (m) Εχοά.α, 14.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

3! λέχει.

41 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIRRARCHIA. 42

μὴ νοούµενον ὑπό τινος" ἀόριστος δὲ ὁ θεὸς, ὡς ὅρῳ A lem dicit,non stultum,sed a nullo intellectum : in-

μηδενὶ ὑποπίπτων, ἀλλ᾽ αὐτὸς πάντων δὄρος ὧν καὶ
τὰ πάντα ἐν ἑαυτῷ ὀρίζων, Opi δὲ οὐχ ὑποπίπτει'
διότι ol μὲν ὅροι dx. τῶν χαταφάσεων σύγχεινται αἱ
δὲ χαταφάσεις ἐπὶ Θεοῦ ἀνάρμοστοι, ὡς ψευδόµεναι’
ὑπὲρ γὰρ ταύτας ὁ θεὸς, ὡς οὐκ ὢν οὐσία, ἀλλ᾽ ὑπὲρ

οὐσίαν.

Al ἀποφάσεις. Οὐ µόνον ἐπὶ θεοῦ, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ
τῶν θείων ἁπάντων, τουτέστιν ἐπὶ τῶν μετὰ θεὸν
νοητῶν πάντων, xal τὰς ἀποφάσεις ἀληθεῖς elvat
φησι, καὶ τὰς Χαταφάσεις ἀναρμοδίους . ᾿Αναρμό-
διοι μὲν οὖν εἶσιν αἱ χαταφάσεις, ὅταν εἴπωμεν fj τὸν
θεὸν, 7j τὰς νοερὰς δυνάµεις, ζωὴν fj φῶς' οὔτε γὰρ
ζωὴ τοιαύτη τίς ἐστιν, dq διὰ εἰσπνοίας xal ix-
πνοίας ζχν' οὔτε φῶς τὸ φαινόµενον xal ποιοῦν ὁρᾶ-
σθαι τὰ προκείµενα" ἀλλὰ ἀνώτερόν τι τούτων. Al δὲ
ἀποφάσεις αἱ διὰ ἀρνήσεων ποσῶς ἐπὶ τῶν νοητῶν
οἴχειότεραι' λέγομεν γὰρ, ὅτι ἀόρατοι, xal ὅτι οὐχ
ὑποπίπτουσι θέᾳ, νοοῦμεν» xl δέ ἐστιν αὐτὸ τὸ μὴ
φαινόµενον , οὔτε πολυπραγμονεῖν , οὔτε παριστᾷῷν
δοχεῖ ὁ λόγος) χαίτοι τὸ ζωὴ xal φῶς δοκεῖ ση-
µαίνειν τί ἐστι, καὶ ταῦτα µηδόλως δηλοῦν τί ἐστι
θεός.

Τιμῶσι τοιγαροῦν. Ὅρα πῶς καλῶς ἀπελογήσα-
το, διὰ τί ζώων μνήμην ἔχει τὰ οὐράνια, ἦτοι εἰκό-
νας ὥσπερ γὰρ ὁ ἐπὶ πάντων θεὸς οὐδὲν ἐν τοῖς πᾶ-
σιν ἔχει ὁμογενὲς, καὶ διὰ τοῦτο εἰκότως οὐδὲν τῶν
πάντων αὐτοῦ ἐστι δηλωτικόν' ἀλλὰ λοιπὸν ἀλλῃ µε-
θόδῳ θεολογοῦμεν, λέγοντες, tl οὖχ ἔστι θεὸς, ὅπερ
καλεῖ διὰ τῶν ἀνομοίων' οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν οὖρα-
vlov δυνάµεων, ai µετα θεόν εἶσι, τεχνικῶς ἐποίη-
σαν οἱ θελόγοι, μηδενὶ τῶν νοητῶν αὐτὰς ὁμοιώ-
σαντες' ἀλλ᾽ ἐκ τῶν αἰσθητῶν, ἅπερ καλεῖ ἄτιμα,
τὴν τούτων λαθόντες ἐμφέρειαν, τοῦτο πρὸς τιμὴν
αὐτῶν πεποιηκότες, ἵνα πλασματώδης, xai οὖκ ἆλη-
θὴς γένηται τούτων ἡ µίµησις' εἰ γὰρ ὁ λεοντόμορ-
qoc λεγόμενος, xal πολύπους, xal πολύπτερός ἔστι
καὶ λογος, xai ἄύλος, πῶς οὐ δῆλον, ὅτι ύπερ-
κοσµίως ὑπερθέδηχε τὰ ὑλικὰ, καὶ παρ) ἡμῖν νοού-
μενα ;

Εἷς piv γὰρ τὰς τιµιωτέρας. Ἰδοὺ xal ἕτερος λο-
γισμὸς, δι’ ὃν τοιαύταις ὁμοιότησιν ἡ ])ραφὴ περὶ τῶν
οὑρανίων ἐχρήσατο * εἰ γὰρ τιµιωτέροις ἐχρήσατο

definitus enim est Deus tanquam nulli termino su-
bjectus, sed ipse terminus omnium exsistens, et
cuncta in seipso terminans; termino autem non
subjicitur, quia termini ex affirmationibus compo-
nuntur ; affirmationes autem in Deo minime co-
&ptari possunt, tanquam false; nam has superat
Deus,ut qui non sit essentia, sed supra essentiam.

& Negationes quidem. Non tantum in Deo, sed
etiam in divinis omnibus, hoc est in omnibus post
Deum intelligibilibus, et negationes veras esse in-
quit, et affirmationes minime aptas. Inepte igitur
quidem sunt affirmationes, quando dixerimus aut
Deum, aut intellectuales virtutes, vitam aut lu-
men ; neque enim vita talis quzedam est,ut per in-

B 9Pirationem et exepirationem vivat ; neque lumen

quod apparet,et quod facit objeota videri : sed ali-
quid his superius. Negationes autem, quae per in-
ficiationes fiunt, quantum in intelligibilibus magis
proprie sunt; dicimus enim,invisibiles, neque ca-
dere sub aspectum intelligimus ; quid porro esit
ipsum non apparens, neque curiose querere, neque
exhibere videtur ; quamvis vita, et luinen, videtur
significare, quid sit, et hec nihil omnino decla-
rare, quid sit Deus.

Condecorant igitur. Vide quomodo pulchre ratio-
nem dixerit propter quid coslestia memoriam ha-
beant animalium, seu imagines ; quemadmodum
enim, Deus exsistens in omnibus, nihilin omnibus
habet ejusdem secum generis ; idoque merito nihil
rerum omnium, est ipsius declarativum; sed post-
ea alia methodo de Deo loquimur, dicentes, quid
non sit Deus ; quod appellat, per dissimilia ; que
post Deum sunt, erudite fecerunt theologi, cum
nulli intelligibilium ipsas assimilarunt; sed ex sen-
sibilibus, qua vocat vilia, harum sumentes simili-
tudinem, hoc ad illarum honorem fecerunt, ut flcti-
tia, et non vera esset horum imitatio ; si enim qui
leonis formam referre dicitur et multipes, et mul-
tas gerens alas, est etiam rationalis et immateria-
lis; quomodo non est manifestum, eum modo,
qui mundo oapi nequeat, transcendere materialia,
et ea quae a nobis intelliguntur ?

In nobilioribus enim. Ecce aliam quoque ratioci-
nationem,propter quam Scriptura talibus similitu-
dinibus in celestibus usa fuerit ; si etenim nobi-

πλάσµασιν, οἷον Ὑχρυσοειδεῖς, fj, ἑταστράπτοντας λέ- D lioribus usa fuisset flctionibus, sicut, auri speciem

γουσα εἶναι τὰς θείας δυνάµεις, πάντως ἂν ἐπείσθη-
σαν ol ἀχκούθντες ix τῶν παρὰ ἀνθρώποις τιµιωτέρων
τὸ πιστὸν λαμθάνοντες' νῦν δὲ τὰ ἀπεμφαίνοντα καὶ
αἰσχρὰς εἰκόνας παρενέλαθεν, ἵνα, ἀκριθῶς εἰδότες,
ὅτι οὐκ εἰσὶ τὰ τοιαῦτα, ζητήσωμεν τὴν ἀλήθειαν τῶν
ὄντων.

᾽Αθλαθῶς. Al γὰρ λεγόὔμεναι πυρὸς φλόγες θεῖαι

οὐσίαι οὗ καυστικαὶ, ἀλλὰ ζωτικαί εἶσιν,

Αἰσχράς. Πῶς γὰρ οὐκ αἰσχρὸν τὸ ἐξ ὑλικῶν εἶναι
τὰ σύμόολα [τῶν νοητῶν] ;

ΡΑτκοι, GB. IV.

referentes, aut effulgentes homines asserendo di-
vinas virtutes ; audientes, prorsus persuasi fuis-
gent, credulitatem ex iis qua inter homines maxi-
mi sunt prelii, accipientes; nuno autem, ea que -
minime representant, et turpes imagines adjecit,
ut perfecte scientes, quod non sint talia,rerum ve-
ritatem indagemus.

Innoxie. Que enim dicuntur ignis flamme, di-
vine substantie, non combustive, sed viviflom
sunt.

9 Indecoris. Quomodo enim non turpe, ex mate-
rialibus constare signa [rerum intellectilium] ?

2

43

APPENDIX AD OPRRA S. DIONYSII ARROPAGITAE.

A

Spectacula, Gr. θεάµατα. Οεἆματα dicuntur qum A Θεάματα. θεάµατα λέγονται τὰ μετὰ θαύματος

cum admiratione videntur.

8 IV. Siquidem affectus irs. Quod non simplici-
ter rationabilitatis plenus sit irascibilis motus, sed
in irrationabili natura; legendum est postremum
hujus libri caput, ubi tractat de visione sancto-
rum oherubim ; illic enim etiam hsec omnia fuse
explanati sunt.

Nihil eorum, qug exsistunt. Nota, nullum entium
privatum esse participatione boni;notandum igitur
est quid intelligatur ira in irrationabilibus,et quid
in rationabilibus ; et quid utrorumque concupis-
centia.

Rationem. Notandum quod etiam in angelis ra-
tionem dicat ; sed qux demulceri nequeat, seu que
neque cedat, neque torpescat.

Concupiscentiam.Concupiscentiam intelligibilium,
esse amorem in Deum contineri nescium,quod ap-
pellat materiz privationem.

Propter impermisium.Impermistum dicit purum,
et in nullo alio vacantem. Qui enim divino amore
constrictus est, totus est ipsius, et in solum desi-
derabile intendit, 8 nullo impeditus transitivo et
corporeo serimnone ; dum aulem dicimus, esse in
incorporeis substantiis rationis privationem, non
exprobramus vel affingimus ipsis cum injuria, in-
tellectus privationem ; dicendo, per leoninas for-
ma8, et vitulinas, et avium, sicut in aquila, irratio-
nabilium figuras et signa,colestibus convenire or-
dinibus; sed mystice significamus diversitatem,
que est inter illorum et nostram rationabilitatem ;
nos enim rationrabilitatem representamus per vim
operandi lingue, et figuras vocis effectivas, percu-
tientes aerem sermocinamur, et sermone trans-
eunte & nobis ad audientium aures, ex corpore in
corpus; sicut dicit divinus Basilius in sermone
Attende tibi ipsi, illic autem non ita; sed cor-
pore destituti, et ad se invicem accedentes et
recedentes clarius omni sermone mutuas cogi-
tationes intuentes velut inter se colloquuntur,
per silentium sermonem sibi invicem communi-
cantes.

Propensionem, Gr. ἀπόκλισιν. Pro inclinationem
Seu propensionem.

Transitorii. Transitorius est noster sermo prola-
Hivus, tanquam a dicente transiens ad audientem ;

ὁρώμενα.

8 IV. Καὶ γὰρ ὁ θυμός, "Ott οὐχ ἁπλῶς ἁλογίας
ἔμπλεως ἡ θυμοειδὴς Κίνησις, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῆς ἁλόγου
φύσεως. ᾿Λναγνωστέον τὸν τελευταῖον λόγον τοῦ βι-
θδλίου, Ov εἶπεν el; τὴν ὁπτασίαν τῶν ἁγίων χερου-
δίµ' ἐκεῖ γὰρ καὶ ταῦτα πάντα πλατέως διαγεγύ-
μνασται.

Τὸ μηδὲ t&v τῶν ὅντων. Σηµείωσαι, ὅτι οὐδὲν
τῶν ὄντων ἑστέρηται τῆς τοῦ xaÀoü µετουσίας ση-
µειωτέον οὖν τί νοεῖται ὁ θυμὸς ἐπὶ τῶν ἁλόγων,
xai cl ἐπὶ τῶν λογικῶν' xai τ ἐπιθυμία ἔκα-
τέρων.

Λογιότητα. Σημειωτέον, ὅτι xal ἐπὶ ἀγγέλων λο-
γιότητα λέγει ἀμείλικτον δὲ, fiot ἀνένδοτον, καὶ
ἀχαύνωτον.

Ἐπιθυμίαν. "Ότι ἡ ἐπιθυμία τῶν νοητῶν ἔρως
ἄσχετός ἐστι περὶ τὸν Osóv, ὅπερ καλεῖ ἁύλίαν.

Διὰ τὸν dpi. ᾽Αμιγῆ φησι τὸν καθαρὸν καὶ εἰς
οὐδὲν ἕτερον ἐσχολαχότα" ὁ γὰρ θείῳ ἔρωτι περιδε-
δραγµένος ὅλος ἐστὶν αὐτοῦ, xal εἷς τὸ ἐφετὸν µόνον
ἀνατείνεται, παρὰ μηδενὸς χωλυόµενος μεταθατικοῦ
καὶ σωματικοῦ λόγου. ᾽Λλογίαν δὲ φάσκοντες εἶναι
£v ταῖς ἁἀσωμάτοις οὐσίαις, οὐκ ἀνοησίαν αὐταῖς
ἐνυθρίζομεν ἐν τῷ διὰ τῶν λεοντείων μορφῶν, καὶ
τῶν µοσχείων xal τῶν ὀρνιθείων, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀετοῦ,
ἁλόγων τύπους καὶ σύμθολα Abvtw, πρέπειν τοῖς
οὐρανίοις τάγµασιν, ἀλλὰ μυστικῶς τὸ ἐξηλλαγμέ-
vov τοῦ κατ ἐχείνους λνγικοῦ πρὸς τὸ καθ ἡμᾶς
σηµα[νομεν ἡμεῖς γὰρ τὸ λογικὸν παριστῶμεν
διὰ τοῦ τῆς γλώττης ὀργανικοῦ, καὶ τῶν φωνητικῶν
τύπων, ' τύπτοντες τὸν ἀέρα τῷ διαλεκτικῷ, καὶ τοῦ
λόγου µεταθαίνυντος ἐξ ἡμῶν εἰς τὰς τῶν ἀχροώμέ-
νων ἀκοὰς ἐκ σώματος tl; σῶμα , xaüí φησι xai
6 θεῖος Ἡασίλειος ἐν τῷ περὶ τοῦ, Πρόσεχε σεαυτῷ,
λόγῳ, ἐκεῖ δὲ οὐχ οὕτως, ἀλλ᾽ iv ἀσωματίᾳ τυγχά-
νοντες, καὶ εἷς ἀλλήλους χωροῦντες xal. ἀποχωροῦν-
τες, παντὸς λόγου τρανότερον τὰς ἀλλήλων νοήσεις
χατοπτεύοντες, ἀλλήλοις ὥσπερ διαλέγονται, διὰ σιγῆς

τοῦ λόγου µεταδιδόντες ἀλλήλοις
ἸΑπόχλισιν. ᾽Αντὶ τοῦ ἀπόνευσιν.

[α] Μεταθατικοῦ. Μεταθατικὸς ὁ ἡμέτερος λόγος
ὁ προφοριχὸς, ὡς ἀπὸ τοῦ λέγοντος διαθαίνων πρὸς

corporei autem ad differentiam reconditi Έ0 (in D τὸν ἀκούοντα" σωματικοῦ δὲ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ

mente) ; hic enim neque corporeus, neque transi-
tivus.

Materie. Vilissimam materiam dicit, omnem
n&tur&m corpori similem in variis speciebus ani-
matis et inanimis, et reliquis, a Deo de scriptam ;
intelligibilem autem decorem que de Deo dicuntur,
quorum mediocres et obscuras imagines in rebus
invenimus, sicut simpliciter esse, vivere, sentire,
et similia. Quod autem materia omnis ex Deo exais-
tentiam habeat,nullus sapiens sermo contradicet ;
gerit autem et ipss in seipsa argumenta, quod &
Deo sit produota et exornata; omnis igitur ex ma-

ἐνδιαθέτου" οὗτος γὰρ οὔτε σωματικὸς, οὔτε µετα-
θατικὸς.

[β| "Ἔλης. ᾿Ατιμοτάτην ὕλην φησὶ τὴν σωµα-
τοειδῆ ἄπασαν φύσιν, πρὸς ποιχίλα ción ἔμφυχά τε
καὶ ἄψυχα, xai λοιπὶ ὑπὸ Θεοῦ διακοσμηθεῖσαν -
νοερὰν δὲ εὐπρέπειαν τὰ περὶ θεοῦ λεγόμενα, ὧν
µετρίας καὶ ἀμυδρὰς εἰχόνας ἐν τοῖς οὖσιν εὑρίσχο-
μεν, olov. τὸ ἁπλῶς εἶναι, τὸ ζῇν, τὸ αἱσθάνεσθαι,
καὶ τὰ ὅμοια, [y] Ὅτι μὲν ἐκ θεοῦ xal η ὕλη πᾶσα
τὴν ὕπαρξιν ἔσχεν, οὖδεὶς σοφὸς ἀντερεῖ λὀγος *
φέρει δὲ xal αὐτὴν ἐν ἑαυτῇ ἀποδοίξις τοῦ ἐκ θιοῦ
καὶ παρῆχθαι καὶ διακεκοσμῆσθαι’ πᾶσα γοῦν "E,

45 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA. 46

ὕλης διαχόσµησις ἄμυδρά τινα xal σκιώδη ἀπηχή- Α teria descriptio obscuras quasdam et umbrosas in-

paca τῶν νοερῶν ἔχει ' ὥσπερ γὰρ ἐπιτήδεια τὰ
νοερὰ εἰς ὑποδοχὴν, ὡς ἐφικτὸν, τῶν ix Θεοῦ προ-
νοητικῶν προόδων, xal ζωὴ ὄντα, ζωοῦνται παρὰ τοῦ
ὑπὲρ πᾶσαν (v [ὄντος] Θεοῦ - καὶ δυνάµεις ἔχου-
σιν εἷς εὐεργεσίαν ἐνεργητικὰς, xal κἰνησίν τινα
ὑπερχόσμιον * οὕτω καὶ τὰ ὁλαῖα πάντα ὁμοῦ τε xal
κατὰ µέρος, τήν τε πρόνοιαν τοῦ θεοῦ οἰχείως Ez».
τοῖς δέχεσθαι, ἐπιτηδείως ἔχουσιν, καὶ ζιωοῦσθαι, καὶ
ζωὴ γίνεσθαι δύνανται, ὡς τό ^ Ἐξαγαγέω 4 v7
doy» ζῶσαν ' καὶ αὖθις ' Ἐξαγαγέτω τὰ ὕδατα
ἑρπειὰ ψυχῶν ζωσῶν * ἀλλὰ καὶ δυνάµεις εὔεργε-
τικὰς τοῖς ἀπὸ γῆς πνέουσιν, ὡς δηλοῦσιν al τε διὰ
βοτανῶν xal τῶν μεταλλικῶν ὠφέλειαι * καὶ χίνησιν
δὲ κατάλληλον τὰ ῥλαῖα ἔχει τὴν εἷς γένεσιν προϊοῦ-
σαν καὶ φθυρᾶν * xai τάξιν δέχεται τὴν παρὰ τοῦ
Θθιοῦ ῥἐπιτεθεῖσάν τε καὶ ἐπιτεθησομένην. ᾽Αλλὰ
καὶ φωτίζεσθαι πέφυχε παρουσίἰᾳ νοερῶν δυνάµεων *
ὣς ἐπὶ τοῦ κατὰ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Κυρίου ἀἁστρά-
πτοντος ἀγγέλου, καὶ φωτίζοντος τὸ περιέχον. Ἔχει
δὲ ταῦτα ἡ ὕλη πάσχουσα, οὐ μὴν ὡς τὰ νοερὰ
ἐνεργοῦντα * διὸ xav' ἴσχατον ἀπήχημα λέγεται
ταῦτα ἔχειν ΄ tl. δὲ ἐστιν ἀπήχημα ἔσχατον, ἐν τῷ
loi θείων ὀνομάτων λόγῳ σαφηνίσω 3 ἐν κε-
v2. ὃ..

Καὶ τῶν αὐτῶν. Σηµείωσαι, ὡς πᾶσαν τὴν ὕλην

οὐ φησὶ νοεράν * οὐχοῦν xal ol ἀστέρες ἄψυχοι * οὗ
γὰρ ἔχουσι νοῦν. El xat τὰ αὐτὰ ὀνόμοτά φησιν,
ἑλλ’ οὐχ ὁμοίως λαμθάνονται * πρὸς τὴν φυσικἠν
δὲ ἰδιότητα τοῦ ὑποκειμένου καὶ ὀρίζονται καὶ vo-
ούνται,

$V. θεαρχικαῖς. 33 Τουτέστι τοῖς περὶ θεοῦ vo-
ἡμασι,

Των φαινομένων Ἠτιμίων. Σηµείωσαι xlva xa-
Mi τίµια, ὡς ἥλιον καὶ τοὺς ἁστέρας ' xal τίνα
plos, x3o καὶ ὕδωρ ' xal viva ἔσχατα, ὡς μµύρον :
Xi τίνα ἄτιμα, ὡς θηρία καὶ σκώληκας ' καὶ ὅτι
ἐπὶ θιοῦ χαὶ τὰ θηριώδη σύμθολα εἴρηται, καὶ τὰ
E ὕλης: xal τὰ τίµια δὶ, καὶ τὰ µέσα, καὶ τὰ
ἄτιμα,

Ἔλιο, Ηλιον δικαιοσύνης Μαλαχίας 9 προφή-
της ὀνομάζει. Ὁ δὲ θεῖος Ἠέτρος iv. τῇ καθολικῇ αὖ-
τοῦ ἐπιστολῇ * "Et o0 φωσφόρος ἀνατείλῃ dv
ταῖς καρδίαις ὑμῶν, καὶ τὰ ἓξῆς o0toc Υάρ ἐστιν
ὁ ἑφος ἀστήρ. Ὁ δὲ Μωύσῆς ^ Ἐν τῇ βάτῳ mp,

telligentiarum habet notas; quemadmodum enim
€& qua intelligunt apta sunt, quantum licet, ad
Busceptionem providarum ex Deo processionum,
atque cum sint vita, vivificantur a Deo qui omnem
vitam superat, et habent virtutes ad bene agendum
operativas, et motum quemdam terminos mundi
inferioris excedentem ; ita etiam materialia omnia
pariter et divisim Dei providentiam pro captu suo
accipere, apta sunt, viviflcari, et vita esse possunt,
uti illud : Producat terra animam viventem (o); et
rursum : Producant aqu& reptile animg viventis (p);
imo etiam virtutes beniflcas terrenis exhalant,
sicut declarant commoda que ab herbis οἱ metal-
licis capiuntur.Habent porro etiam materialia mu-
tuum ad generationem et corruptionem prodeun-
tem motum, et ordinem accipiunt & Deo imposi-
tum et imponendum, sed et illuminari a presentia
intelligentium virtutum nata sunt, quemadmodum
resurrectione Domini coruscante angelo et ciroum-
circa illuminante. Hec autem habet materia pa-
tiens, non vero sicut intelligentie operative, ideo-
que secundum extremam resonantiam seu notam
hec habere dicitur : quid porro sit resonantia ex-
trema explicabo in capite quarto libri De divinis
nominibus.

Et easáem. Nota haud asserere materia: omnem
e8se intelligendi capacem, adeoque et astra ina-
nima; neque enim mentem habent: etsi nomina
eadem dicat, sed non similiter accipiuntur ;at pro
naturali proprietate subjecti et definiuntur et in-

C telliguntur.

8 V. Dei principalibns. θεαρχικαῖς, hoc est cogite-
tionibus de Deo.

Quz apparent pretiosa. Nota quenam vocet pre-
tiosa, veluti solemn et astra ; et quenam media,
sicut ignem et aquam et quenam extrema, ut un-
guentum; et quanam vilia, sicut 33 feras et ver-
mes, et quod de Deo quedam signa ferarum spe-
ciem referentia dicta sunt, et materialia et pretioga
etiam, atque media et vilia.

Solem. Solem justitiz Malachias propheta appel-
lavit (ᾳ). Divinus autem Petrus in catholica sua Epi-
stola : Donec lucifer oriatur in cordibus vestris(r),ot
que sequuntur. Hic enim est Stella matutina (2).
Moyses autem : Ignís in rubo minime comburens (8),

φησὶν, οὐ καταχαῖον, ὃ ἔστιν ἀθλαδως φωτίκον. Ὁ [) quod est, sine damno illuminans. Jeremias autem

δὲ Ἱερεμίας ὕδωρ λέγει, Ἐμὲὶ ἐγχατέλιπον πηγὴν
ὕδατος ζῶντος * xal ἄλλοι δὲ ἄλλα ' καὶ ὁ Κύριος :
Ἡοταμοὶ ix τῆς κοιλίας αὐτοῦ ῥεύσουσιν ὕδατος
ζῶντος * 6 δὶ Σολομῶν ἐν τῷ "Ασματι τῶν ἀσμάτων
μύρον φησί Μύρον ἐκκενωθὲ» ὄνομά cov: Ἐν δὲ
τοῖς δώδεκα προφήταις Ὠσηὲ καὶ Μιχαίας τὰ elpn-

o) Gen 1, 24. (p)Ibid. 20. (q) Cap. νι, v. 2.
(u] er. il, 13. » νεα. vi1, 98. (x) Cant. 1, 2.

(r) |I Petr. 1, 19.

aquam dicit : Me deliquerunt fontem aqua vivus (u),
et alii alia, et Dominus : Flumina de ventre ejus
fluent aquz viva (v). Salomon autem in Cantica can-
ticorum, unguentum dicit : Uuguentum effusum
nomen (uum (x). In duodecim prophetis, Osee et Mi-
cheas dictas hoc loco feras recensent in iis qute

(s) Apoc. xxir, 46. (f) Exod. 111, 2.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
33 kouprvleausv, explicuimus. 3 θεαρχικαῖς ἐκφαντορίαις, τὰ περὶ θεοῦ νοήµατά quat. θεαρχικάς, peu

Dei principales elucidationes vocat notiones de Deo.

47

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITA.

48

de Deo predicuntur. David autem ipsum vermem Α µένα ὧδε θηρία καταλέγουσιν iv τοῖς περὶ Θεοῦ

dicit : Ego sum vermis el non homo (y) ex persona
" Domini; aut ipsum vermi comparavit, tanquam
minime ex semine genitum sicuti nos; sed sine
semine: veluti vermes, qui non exsemine gene-
rantur, sed ex terra aut putredine; illud enim :
Ego sum vermis et non homo, tanquam ex persona
Dei incarnati dicitur, etsi non secundum divinita-
tatem capiatur, sed secundum apparentem carnis
humilitatem. [θεοσόφους divine sapientes interpre-
tes dicit prophetas. Simulacra enim quedam pre-
misit in libro De divinis nominibus].

Simulacrorum. Quenam signi(icentur recondita

simulacra, declaratum est in libro De divinis no- B

minibus, in principio capitis noni.

Festigiorum. Extrema Dei vestigiorum in crea-
tione dicit que antea dixit vilisssima materialium
descriptionum. Quomodo autem hec dicantur ex-
tremum vestigium, fuisse a nobis dicitur in libro
De divinis nominibus, capite 4.

Nisi deformitas. Deformis, intellige ferarum for-
mam et pecorum similitudinem, quam de angelis
Seriptura dicit : illud autem, declarativz, significat
manifestum facientis seu demonstrantis.

Angeliformes. Pulchre figurativas delineationes ;
quas enim ante dixit, non angelicas, sed angeli-
formes nominavit; non enim ipsorum angelorum
Bicut sunt, imagines depicts sunt, sed represen-
tationem aliquam effictionis forme incorporeo-
rum obscure exhibent, sicut ipse seipsum explica-
vit.

12 Definiendum, Gr. ἀφορίσασθαι. Consuevit di-
cere ἀφορίσασθαι de iis que distincte deflniuntur et
explanantur.

Arbitramur. Subaudiendum οἴόμεθα : ut sit, ar-
bitramur hierarchiam esse et arbitramur hierar-
chas quedam commoda accipere ex sacris cere-
moniis.

Tu vero, o fili. Quomodo magnus Dionysius di-
vinum Timotheum vocet filium, querendum ; aut
enim, sicuti existimo, hoc ait veluti provectior
ipso annis, et in philosophia excellentior, ita ut ab

6

προφητευοµένοις * ὁ δὲ Δαυὶδ σκώληχα αὐτὸν λί-
χει Ἐγώ εἶἰμι σκώληξ καὶ οὐκ ἄνθρωπος, ἐκ
προσώπου τοῦ Kuplou fj σχωληκι αὐτὸν παρείκασεν,
ὡς μὴ ἀπὸ σπέρµατος γεννηθέντα, ὡς ἡμεῖς ' ἀλλὰ
σπέρματος χωρὶς, ὡς ol σκώληκες, οἵτινες οὖχ ἀπὸ
σπέρματος τἰκτουται͵ ἀλλ᾽ ἀπὸ γῆς fj ἀπὸ σήψεως ’
τὸ váp* Ἐγώ εἰμι σκώληξ xal οὐκ ἄνθρωπος, ὡς
ix προσώπου τοῦ σαρκωβέντος θεοῦ λέγεται, εἰ καὶ
μὴ κατὰ τὴν θεότητα λαμθανόμενον, ἀλλὰ κατὰ τὸ
φαινόμενον ταπεινὸν τῆς σαρχός. [θεοσόφους Ümo-
φήτας τοὺς προφήτας Φησίν. Τινὰ γὰρ ἀγάλμα-
τα ἤδη προπαρέθηχεν iv τῷ Περὶ θείων ὀνομάτων
λόγψ.]

᾽Αγαλμάτων. Τίνα δηλοῦται ἐναποχείμενα ἀγάλ-
pata, τοῖς λεγομένοις ἐν τῷ Περὶ θείων ὀνομά-
των λόγῳ ἐν τῇ ἀρχῃ τοῦ 0' χεφαλαίου δεδή-
λωται,

᾽Απηχημάτων. Ἔσχατα τῶν τοῦ θεοῦ ἀπηχημά-
των ἐν δηµιουργίᾳ φησὶν, à προεῖπεν ἀτιμότερα τῶν
ὑλαίων διακοσµήσεων. Hüc δὲ ταῦτα λέγονται ἔσχα-
τον ἀπήχημα, iv τῷ Περὶ θείων ὀνομάτων λόγῳ,
κεφαλαίῳ 9', λεχθήσεται ἡμῖν πλατύτερον.

E! μὴ τὸ δυσειδές, Τὸ δυσειδὲς τὸ θηριόµορφον
νόησον καὶ κτηνῶδες, ὃ περὶ τῶν ἀγγέλων φησὶν d)
Γραφή * τὸ δὲ ἐκφαντικῆς σημαίνει τῆς Φφανερο-
ποιοῦ, ἤγουν τῆς ἐχφαινούσης.

᾽Αγγελοειδεῖς. Καλῶς τὰς τυπικὰς εἶκονογρα-
φίας, ἃς καὶ προεῖπεν, οὐκ ἀγγελικὰς, ἀλλ’ ἀγγε-
λοειδεῖς ὠνόμασεν * o0 γὰρ αὐτῶν τῶν ἀγγέλω», ὡς
εἰσὶν, αἱ εἶκόνες ἐγράφησαν * ἀλλ᾽ ἔμφασίν τινα εἷ-
δοποιίας ἀσωμάτων ὑπεμφαίνουσιν, ὣς ἐξηγήσατο
αὐτὸς ἑαντόν.

᾿Αφορίσασθαι. Τὸ ἀφορίσασθαι εἴωθε λέγειν ἐπὶ
τῶν διακεχριµένως ὁριζομένων xai. διασαφουµένων.

Οἰόμεθα. Κατὰ κοινοῦ τὸ οἰόμεθα ΄ ἵνα εἴη, οἷό-
µεθα Ἱεραρχίαν εἶναι, xal τινα οἴόμεθα ὀνήνασθαι
[τουτέστιν ὠφελεῖν δύνασθαι] τοὺς ἱεράρχας διὰ τῶν
Ἱερῶν τελετῶν.

Σὺ δὲ, ὦ mat. lloq παῖδα καλεῖ τὸν θεῖον Τιµό-
θεον ὁ μέγας Διονύσιος, ζητητέον * fj γὰρ, ὡς οἶμαι,
ἅτε προθεθηκὼς αὐτὸν τοῖς ἔτεσι, τοῦτό φησι, xai
τῇ φιλοσοφίᾳ προέχων, ὡς xal προερωτᾶσθαι παρ

eo interrogetur, quemadmodum, qui pre manibus [) αὐτοῦ, χαθὰ δηλοῖ τὰ μετὰ χεῖρας συγγράµµατα /

libri, declarant; etsi enim ante divinum Dionysium
crediderit sanctus Timotheus, sicut Acta sancto-
rum apostolorum declarant; verum magnus Dio-
nysius erat in profana disciplina ipso prestantior :
aut filium ipsum vocat, tanquam imitando Domi-
num dicentem : Pueri, nunquid pulmentarium ha-
betis (z)? vel quoniam eos qui simplicitatem, quee

(y) Psal. xxz, 7. (2) Joan. xxi, 5.

V διά,

χἈν γὰρ πρὸ τοῦ θείου Διονυσίου ἐπίστευσεν ὁ ἅγιος
Τιμόθεος, ὡς αἱ Πράξεις τῶν ἁγίων ἀποστόλων δη-
λοῦσιν, ἀλλ᾽ οὖν τὴν ἕξω παιδείαν ἱκανώτερος ἦν ὁ
μέγας Διονύσιος ' fj παῖδα καλεῖ αὐτὸν, ὡς μιμού-
µενος τὸν Κύριον λέγοντα ' Ἠαιδία, µή τι προσφά-
γιον ἔχετε; fj ἐπειδὴ τοὺς κατὰ 3 θεὸν ἀκαχίαν
ἀσκοῦντας ποῖδας ἐκάλουν, ὡς καὶ Παπίας δηλοῖ

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

49 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIBERARCHIA. 50

βιθλίῳ πρώτῳ τῶν Κυριακῶν ἐξηγήσεων, xai Κλήμης À Socundum Deum est, exeroent,pueros appellabant,

6 Αλεξανδρεὺς ἐν τῷ Παιδαγωγφ.

Πληθύος. Πρὸς τὸ πληθύος τὸ ἐνοειδῆ ἐπήγαγε'
τὰ μὲν γὰρ ἅγια ἑνοποιεῖ: τὰ δὲ βέθηλα xal τῆς
ἁμαρτίας ὕντα εἷς πολλὰ διὰ τῆς διαιρέσεως πλη-
θύνει. Τοῦτο γοῦν νῦν καλεῖ πλῆθος, τὸ olovsi βέ-
θηλον.

EIE TO ΚΕΦΑΛ. I".

Ἔσιι μὲν ἱεραρχία. "Opoc iepapy iac.
Ὡς ἐφικτόν. Ὡς δυνατον.

Τελεταρχικόν. γουν τελειποιοῦν 15.

᾽Αμιγές ἐστι καθόλου. Ὁμοιότης, xal Ἰσότης, καὶ B

ταυτότης τὸ ἕν καὶ ἑνοποιὸν, ἅτε ἁπλοῦν xal ἁμιγὲς
xai ἀσύνθετον κχαλεῖται ἀνόμοιον δὲ, xal ἄνισον,
καὶ ἑτερότητα, xal μικτὸν, καὶ ἐν μεταθολῇ τὸ πρόσ-
υλόν φασι. Τὸ οὖν ἓν ὁ θεὸς vooit ἂν.

θιασώτας. θίασος μὲν χυρίως ὁ yopoc. θιασώτας
δι ἐνταῦθα τοὺς περὶ τὰ θεῖα ἀναστρεφομένους φησι.
Διειδέστατα μὲν λαμπρὰ, διαυγῆη' ἀκηλίδωτα δὲ
ἀῤῥόύπωτα 39,

Ἐνεργῆσαι. Ταῦτα νομίζω δηλοῦν, ὅτι οὐ yp)
τινα τῶν ἐν ἱερατικῷ βαθμῷ καταλεγοµένων μεῖζόν
τι τῆς οἰχείας τάξεως ποιεῖν ἀλλὰ τὸ ἐπιθαλλον τῇ
οἶκείᾳ ἀξίᾳ µόνον ἐνεργεῖν καὶ παραδιδόναι διδά-

σχοντα, μὴ μὴν ἐπιχειρεῖν εἲς τὰ ὑπὲρ τὴν ἀξίαν, C

eíov, τοὺς πρεσθυτέρους διδάσχειν, xal τὸ δῶρον
προσκοµίζειν, οὐ μὴν xal χειροτονεῖν’ διακόνους δι-
δάσκειν, οὗ μὴν xal βαπτίζειν οὐ γὰρ δώσουσι
Πνεῦμα ἅχιον, ὡς οὐδὲ ὁ Φίλιππος dv. ταῖς Πράξεσι
τῶν ἁγίων ἁποστόλων. ὁ διάκονος ' ἀλλὰ µήτε προσ-
φέρειν᾿ καὶ οὕτως ἐφεξῆς ἀλλὰ xai τοὺς τελουμένους
τὰ καθήκοντα µόνον πράσσειν, ἵνα φυλάττοιτο χαλῶς
τὸ παρὰ τῷ θείφ Παύλψ' Ἕκαστος ἐν ᾧ ἐκλήθη βαθ-
pup µενέτω"
Τελεταρχίας. Τουτέστι τελειώσεως.

Τάξεσι. Κατὰ τὸ διάφορον γὰρ xal ὑπεραναθεθηκὸς
τῶν τἄξεων, xal τὸ ἔπιστη μονικὸν εἶναι δεῖ.

Κεκληρωμένων ἡ ᾖτελείωσις. Σηµείωσαι τίς ἡ
τῶν Ἱεραρχῶν τελείωσις, καὶ πῶς θεοῦ εἶσι συνεργοὶ
xarà τὸν θεῖον ᾿Απόστολον,

T3» θείαν ἐνέργειαν. Τουτέστι τὰ τοῦ θεοῦ ἔργα
καὶ αὐτὸν ἐργαζόμενον, σοφἰζοντα, τελειουντα, καὶ
τὰ ὅμοια, εἰς τοὺς παιδαγωγουµένους κατὰ δύναμιν
ἁργαζόμµενον.

Ἐπειδὴ τάξις. Σηµείωσαι τὴν τάξιν xal τὸ τῆς
Ἱεραρχίας ἀποτέλεσμα, καὶ ὅτι τοὺς προσιόντας δεῖ
πρῶτον καθαίρεσθαι vr διδασκαλἰᾳ τῶν διαιρετιχῶν

(a) I « or. vit, 24.

sicut et Papias declarat libro primo Dominicarum
expositionum, et Clemens Alexandrinus in Ρα-
dagogo.

Multitudine. Τῷ multitudine τὸ uniformia oppo-
suit; sancta enim unum faciunt; profana vero
et qus peccati sunt, in multa per divisionem mul-
tiplicantur.IHoc igitur nunc appellat multitudinem,
quod scilicet profanum.

IN CAP. III.

Bst quidem hierarchia. Definitio hierarchie.

Quantum fas est, Gr. ὡς ἐφικτόν, sicut possi-
bile.

Origo perfectionis, Gr. τελειαρχικόν, seu perfe-
ctum faciens.

Impermista est omnino. Similitudo, et equalitas
etidentitas unumetunum faciens,tanquam simplex
et pura et minime composita appellatur.Dissimile
vero, et inequale, et diversum, et mistum, et in
mutatione materiale dicunt. Unum igitur, Deus
intelligatur.

Divinos sui consortes, Gr. θιασώτας. θίασος pro-
prie quidem chorus ; θιασώτας autem, hoc in loco,
eos qui circa divina versantur dicit. Διειδέστατα
quidem splendida, pellucida, ἀχηλίδωτα vero, non
sordida.

Operari.Wsec arbitror deolarare,quod non oportet
aliquem in sacro gradu adnumeratorum aliquid
supra proprium ordinem facere ; sed tantum quod
proprite incumbit dignitati efficere,et docentem tra-
dere; non vero manum admovere iis 13 que digni-
tatem superant sicuti presbyteros docere,et donum
offerre, non autem ordinare. Diaconos docere, non
autem etiam baptizare.Non enim dabunt Spiritum
sanctum, aicut neque Philippus diaconus, in Actis
sanctorum apostolorum : sed non etiam offerre,
et ita deinceps, sed et perfectos quo officii tan-
tuin sunt facere, ut custodiatur bene illud sancti
Pauli : Unasquisque in quo vocatus est gradu ma-
neat (a). |

Ordinationis principii, Gr. τελεταρχίας, hoc est
perfectionis.

Ordinibus. Secundum differentiam enim, et emi-
nentiam ordinum etiam sciendi facultatem inesse
oportet.

Eorum, qui ordinem sortiti sunt, per[eetio. Nota

D qua sit episcoporum perfectio, et quomodo Dei

sint cooperatores secundum divinum Paulum.

Divinam operationem. Hoc est ipsum quoque Dei
opera operantem, docentem, perficientem, et simi-
lia in iis qui docentur pro viribus facientem.

Cum ordo. Nota ordinem et hierarchis perfectio-
nem, et quod accedentes oportet primo purgari
doctrina eorum que dissolvere queant peccati

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

15 τελειοποιοῦν. 39 ἅῤῥυπα,

51 APPENDIX AD OPERA & 2ΙΟΝΥΒΗ AREOPAGITA. 52
commistiones ; deinde illustrari per cognitionem a À τῆς ἁμαρτίας συμφύρσεων’ εἶτα φωτίζεσθαι τῇ γνώ-

Deo inspiratarum Scripturarum in decretis de Dei
cognitione, et tum perfici regenerationis lavacro.

Hos quidem illustrari. Nota quod illustratio pree-
oedat baptismum.

Divina beatilas

σει τῶν θεοπνεύστων Γραφῶν τὰ περὶ θεογνωσίας
δόγµατα, καὶ τότε τελειοῦσθαι τῷ τῆς παλιγγενεσίας
λουτρῷ,

Τοὺς μὲν φωτίζεσθαι, Σηµείωσαι, ὅτι τὸ φώτισμα
πρὸ τοῦ βαπτἰσµατός ἐστιν.

Ἡ θεία µακαριότης

purgat; illustrat, perficit, καθαίρει, φωτίζει, τελειοῖ,
docens mentem, sursum ducens, Deum efficiens. διδάσκουσα ἀνάγουσα, θεοποιοῦσα.
Divina beatitas Ἡ θεία µακαριότης
purgatio, illustratio, perfectio. κάθαρσις, φωτισμὸς, τελείωσις.
Divina beatitatis Τῆς θείας µακαριότητος
hierarchz qui- hierarchis autem subjecti οἱ μὲν lepdp- οἱ δὲ ἱεραρχούμενοι,
dem χαι,
purgant, hi quidem isti vero il- illiautem B xagaipoum, οἱ piv κα- οἱ δὲ φωτί- οἱ δὲ τε-
illustrant, purgantur; lustrantur; perficiun- φωτίζουσι, — ÜOalpovrat, ᾖζονται, λειοῦνται.
perficiunt : tur. τελειοῦσι,

Νοός. Ionica usus est dialecto ó νοῦς, τοῦ vod,
οἱ νόες. Dicunt enim Attici, ὁ νοῦς, τοῦ vob, et plu-
raliter ol vot, τῶν νῶν, et νοισἰ.

S III. 44 Ezpíiatores. Hoc lozo de ipsis episcopis
agit ; in precedentibus de iis qui episcopis subditi
sunt locutus; declarans et ordines, et quomodo
expiatores quidem inferiores sint, sicut ii qui dia-
bolos &adjurationibus ejiciunt; illuminativi autem
superiores doctrina sint,sicut presbyteri et diaconi
perfectivi autem sint ii qui per baptismum implent
Bpiritu sancto, quemadmodum episcopi. Dicit au-
tem eadem infra libro De hierarchia ecclesiastica.

Naturaliter et supernaturaliter insunt. Quod πδ-ς Ἅ«Φυσικῶς καὶ

turaliter et supernaturaliter insint que ad salutem
illustrare possint. Pulchre autem ordinem saore
operationis ecclesiastice explanavit, ut. primo qui
ad divinum baptisma accedunt purgati valedicant
mundo ; postea doctrina illustrentur, sacerdotibus
ad hoc institutis ; tales autem purgativos, dignos
esse qui aliis sanctitatem communicent, atque ita
postea episcopos baptizare; ipsos enim appellat
perfeclivos. Huno autem ordinem custodire ne-
cesso est.

IN CAP. IV
S I. Ad commnnionem. Nota rationem propter

quam Deus omnia produxit,ut unicuique cum pro-
portione de sua bonitate communicaref ; hoc enim

Νοός. Ἰωνικῶς ἐχρήσατο ὁ νοὺς, τοῦ νοὸς, ol vósc:
φασὶ γὰρ οἱ ᾽Αττικοὶ, ὁ νοῦς, τοῦ νοῦ καὶ πληθυντικῶς
οἱ vot, τῶν νῶν, xal νοισἰ.

8 III. Καθαρτικούς Ἐνταῦθα περὶ τῶν Ἱεραρχῶν
αὐτῶν φησι, τὰ πρὸ τούτων περὶ τῶν Ἱεραρχουμέ-
νων εἰπὼν, παραδηλῶν καὶ τὰς τάξεις xai ὅπως οἱ
piv καθαρτικοὶ ὑποθεθήχασιν, ὡς οἱ ἐπορκισταὶ
ὄντες, οἱ δὲ φωτιστικοὶ ἐπαναθεθήκασι τῇ διδασκα-
λίᾳ, otov οἱ πρεσθύτεροι xai οἱ διάχονοι’ ol δὲ τελε-
σιουργοὶ, ol τῷ βαπτίσµατι Πνεύματος πληροῦντες
ἁγίου, ὡς οἱ ἐπίσκοποι. Λέγει δὲ ταῦτα xal κάτω ἐν
τῷ Περὶ ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας λόγῳ.
ὑπερφυῶς ἑνόντα. "Ότι φυσικῶς
καὶ ὑπερφυῶς ἕνεστι τὰ πρὸς σωτηρίαν φωτιστικά.
Καλῶς δὲ τὴν τάξιν διεσάφησε τῆς ἐκχλησιαστικῆς
Ἱερουργίας, otov ἵνα πρῶτον οἱ προσιόντες τῷ θείψ
βαπτίσµατι ἁποτάττωνται καθαιρόµενοι' εἶτα φωτί--
ζωνται τῇ διδασκαλίφ τῶν πρεσθυτέρων εἰς τοῦτο πε-
ποιηµένων' τοιούτους δὲ εἶναι τοὺς καθαρτικοὺς 2!
ἀξίους τοῦ μεταδοῦναι ἑτέροις ἁγιότητος» xal οὕτω
λοιπὸν τοὺς ἐπισχόπους βαπτίζειν» αὐτοὺς γὰρ καλεῖ
τελεσιουργούς. Ταύτην δεῖ τὴν τάξιν φυλάττεσθαι.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛ. A'.

S8 I. Τὸ πρὸς κοινωνίαν. Σηµείωσαι τὸν λογισμὸν δι’
ὃν τὰ πάντα παρήγαγεν ὁ θεὸς, ἵνα χοινωνήσωσι τῆς
αὐτοῦ ἀγαθότητος ἀναλόγως Éxactov: τοῦτο γὰρ δη-

significat, Mansiones mullze apud Patrem (b). Unus- D Xoi τὸ, Moval πολλαὶ παρὰ τῷ Πατρί: ἕκαστος γὰρ

quisque enim secundum opus proprium participa-
bit de ipsius bonitate : ita etiam Titus dicit in li-
bris Contra Manichzos.

Rerum. Omnia hoc loco creata collectim per no-
men ὄντων significat et intelligibilia et visibilia om-
nia; cuncta enim Deus ex nihilo fecit, ut ipsius
bonitate fruerentur ; fruunturautem per providen-

(b) Joan. xiv, 2.

κατὰ τὸ ἴδιον ἔργον κοινωγήσει τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος:
οὕτω καὶ Τίτος φῃησὶν àv τοῖς Κατὰ Μανιχαίων λό-
otc.

Ὅντων. Ἐνταῦθα πάντα συλλήθδην τὰ bv δηµιουρ-
γίᾳ δηλοῖ διὰ τοῦ ὀνόματος τῶν ὄντων, xal νοητὰ xal
ὁρατὰ πάντα' ἅπαντα Ὑὰρ ὁ θεὸς ἐκ μὴ ὄντων
ἐποίησεν [διὰ τοῦτο xal μόνον], ἵνα τῆς αὐτοῦ ἀγα-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES
9?! ἴσως, φωτιστικούς, quia non est καθαρτικῶν, sed φωτιστικῶν docere, sicut etiam hic indicatur, atque ab

his ad episcopos itur.

53 8. MAXIMI 8CHOLIA IN LIB. DE CO:ILBSTI HIERARCHIA.

δέ

θότητος ἀἁπολαύοιεν. ᾽Απολαύουσι δὲ διὰ τῆς προ- À tiam prout singula idonea sunt; principium enim

νοίας, ὡς ἕκαστον ἐπιτηδείως ἔχει ' ἀρχὴ Ὑάρ iex
τῆς τῶν ὄντων οὗσίας ἡ τοῦ Θεοῦ πρόνοια.

Πάντα μὶν οὖν τὰ ὄντα. Ὅτι πάντα τὰ ὄντα τῆς
τοῦ θεοῦ προνοίας μετέχει * οὐδὲ γὰρ οὔτε ἐν τοῖς οὗ-
σίν ἐστι τὸ μὴ µετέχον τοῦ θεοῦ ’ ὥστε ἀνυπόστατον
τὸ καχὺν, ἐπειδὴ μὴ μετέχει τοῦ θεοῦ κατὰ στὲ-
gnow ec φαινόμενον. ᾽Αλλ) οὐκ αὑτὸ, πρωτοτύ-
πως ὃν ἐν οὐσίᾳ * οὕτω πλατέως εἴπομεν ἄνω ἐν τῷ
προσφόρῳ χεφαλαἰῳ.

Tàv ὄντων

Ἡ ἄζωά εἲ-- Ἡ ᾖζῶνα, Ἡ — vospà CH λογικὰ

σιν, à καλεί à λέγει ἁ- ἀσώματα , xal ἑνσώ-
µόνον Ov. λόγως (nv ὡς τὰ οὐρά- µατα , à
τα, οἷον οὗ- olov τὰ ᾱ- vix χαλεῖ καθ’
ῥρανοὶ καὶ λογα ζῶα ' ἡμᾶς.

15 .

Οὐ γὰρ ἂν Ἡν. Ἐν τούτοις ὄντα τὰ θεῖα χαλεῖ,
τουτέστι τὴν ἁγίαν Τριάδα, ἥτις, τῶν κτισμάτων
οὖσα δημιουργὸς καὶ dpyi, ἤγουν αἰτία, ἐξ αὐτῶν
τῶν παρ΄ αὐτῆς εἰς οὐσίαν ἑλθόντων μετέχεσθαι λέ-
γεται.

Τὰ μὲν οὖν ἄζωα. "Ott xal τὰ ἄζωα μετέχει τῆς
προνοίας τοῦ Θεοῦ xat' αὐτὸ τὸ εἶναι * ἄζωα δὲ εἶσιν,
οἵον λίθοι καὶ πάντα τὰ μὴ προϊόντα stc γένεσιν,

Ζῶντα τῆς αὐτῆς, Κατὰ κοινοῦ ἐπὶ ἑκάστου τῶν
ἐπιφερομένων προσυπακούειν δεῖ, δι ὧν προνοίας
μετέχει.

essentie rerum est Dei providentia.

Quare res omnes. Quod omnia entia providentiam
Dei participent; neque enim aliquid omnino est in
rebus quod non Deum participet: ita ut malum
subsistentia careat, quandoquidem appareat se-
cundum existentie privationem minime de Deo
participare. Verum res non ita se habet,cum in ϱ8-
sentia tanquam in primo exemplari exsistat : sic
fuse diximus supra, in convenienti capite.

15 Entium aliqua
Aut vita ca- Aut vivunt, Aut. tntelli- Aut ratioci-
rent, que vo- qua dicitgi- gunt et cor- nantur, et
cat t&ntum ne ratione porecarent, corpus ha-
entia, sicut vivere, ut sicut, cele- bent, que

colietterra; bruta ani- stia; dicuntur se-
malia ; cundum
nos.

Neque enim essent. In his entia divinitatem ap-
pellat, hoc hec sanctam Trinitatem, que cum crea-
turarum exsistat conditrix,et principium seu causa,
ab eis quz ab ipsa in essentiam prodeunt partioi-
pari dicitur.

Quz igitur vita carent. Quod etiam ea que vita
destituuntur participent Dei providentiam, secun-
dum ipsum esse : vita carentia sunt sicut lapides,
et omnia qua non prodeunt in generationem.

Res viventes ejusdem. Ex communi in unoquoque
quod affertur subaudire oportet, per quae providen-
tiam participant.

Al γοῦν ἅγιαι. Σηµείωσαι δὲ περὶ τῆς τάξεως ᾱ Quapropter απο. Nota vero circa ordinem uni-

τοῦ παντὸς 95, ὅτι διάφοροι αἱ τῶν ἄνω δυνάµεων,
οὐσίαι ΄ λέγει δὶ µόνον ὅντα ἅπερ ἀἐκάλεσεν
Etwa.

Νοητῶς γὰρ ἐπὶ τὸ θεοµίµητον. "Opa ὅτι καὶ αἱ
νοηταὶ δυνάμεις ix προαιρέσεως χατὰ τὸ πλέον µετ-
ἴγουσι τοῦ ἀγαθοῦ, ὡς πολὺ ἐφιέμεναι αὐτοῦ - λέ-
(€ γὰρ, ἑαυτᾶς ἀποτυποῦσαι, ὅπερ ἐστὶ προχιρετι-
κάν. οὐχοῦν ψευδὴς ὁ λόγος ὁ λέγων τὸν διάθολον πε-
ttv ix τῶν οὐρανῶν * ἑτράπη γὰρ εἲς τὸ καχὸν à
ἑαυτοῦ. Προεχεῖς 99 δὲ ἁντὶ τοῦ συνημμέναι.

Τῶν ὄντων
Ti nl τὰ δὲ ζῶντα, v,
ἴπιν ἆλο- τὰ µεν ἀναίσθητα, ὡς

τὰ δὲ αἰσθητιχά
va, ὡς λί- τὰ φυτὰ, ὦ

ὦν
ῥοιχαὶ λοι- τὰ μὲν ἄλοχα, τὰ δὲ λογικά ᾿

τὰ un- xal τούτων,
Ἰιμιᾶς ζω- τὰ μὲν ἀσώματα τὰ δὲ ἐνσώματα
τικῆς ἔνερ- καὶ ὑπὲρ καὶ xa6' ἡμᾶς.
nl µει- ἡμᾶς.

Καὶ πολλαχῶς ἐν µετουσίᾳ. Al γὰρ αὐτῶν οὐσίαι
νοῦς siot ζῶν. Σηµείωσαι δὲ, ὅτι τὰ νοητὰ πάν-
τα πρώτως μετέχει τοῦ θεοῦ. Ἐκφαντορικαὶ δὲ, τουτ-
ἐστιν ἐξαγγελτικα(.

Τῆς ἀγγελικῆς ἐπωνυμίας, Σηµείωσαι τί χυρίως
ἄγγελος * καὶ ὅτι τὴν πρώτην αὐτοὺς τάξιν λέγει

versi, quod diverse sunt superiorum virtutum es-
sentie; dicit &utem, tantum entia que appellavit,
vita carentia.

Nam íntellectualiler ad. imitandum Deum. Vide
quod intelligibiles virtutes ex instituto,amplius de
Deo participant, ut que multum ipsum desiderent;
dicit enim, seipsas confirmantes, quod est volunta-
rium : falsus igitur est sermo, qui dicit diabolum
cecidisse ex ccelis; versus enim fuit in malum a
seipso. Ἡροεχεῖς autem, pro conjuncta.

Entium
Alia quidem sunt Alia autem vivunt, quorum
irrationibilia,sic- — Hec quidem ífn- Tila vero sen-
ut lapides et re- — sensibilia , — ut sibilia, quo-
liqua quae nul- plante; rum
[) lam vitalem effi- Ἠδο quidem ir- Illa autem
caciam partici- —rationabilia, rationabilia;
pant et horum
Hec quidem in- 1] vero cor-
eorporea et su- porea,et nos

pra nos. tlla sumus.
Et multicipliciter participant. Ipsorum enim es-
sentie, sunt mens viva. Nota vero, intelligibilia
omnia,primo participant Deum. Ἐχφαντορικαί au-
tem, hoc est enuntiativa.
16 Angelicum cognomen. Nota quid proprie sit
angelus, et quod ipsos primum occupare ordinem

VARL/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

95 τῆς τούτων τάξέως. — 99 προσεχεῖς.

5b | ΑΡΡΕΝΡΙΧ AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGITR.

56

dicat, insuper autem et quomodo per angelos initie- À ἔχειν * ἔτι δὲ καὶ ὅπως δι’ ἀγγέλων µυούµεθα * καὶ

mur, et quomodo per ipsos data sit lex, et quod ma-
jores nostros et eos qui legem precesserunt, et eos
qui eam subsecuti sunt, ad divinitatem deducunt.

Celebres, Gr.xAetwwoóc.Gloriosos.Illud porro facien-
dum, sicut in Josue filio Nave, et Gedeone et aliis;
ad reclam autem vilam a vita profana sicut in Cor-
neliocenturione; primus enim ex inlidelibus genti-
bus transpositus est: ordines autem sacros sicut in
Daniele (a ) : Decies millies centena millia; et in Eze-
chiel cherubim, et in Isaia, seraphim visi sunt.Super-
mundanas autem visiones sicut in Paulo ud tertium
celum rapto (d), in Apocalypsi divi Joannis.

S III. Immediate. Id est sine angelorum ministe-
rio.

Ipsum illud , quod est. Vide quomodo explicet ser- ;

monem dicentem, Deum nemo vidit unquam (e) quod
verissimum censeo; el sciens esse verba Seriplure
αυ dicunt Deum visum esse hominibus, sicut in
Adamo,sicutin paradiso(f),et in Abraham,in quercu
Mambre (g); et quod in Sodoma proficiscebantur, et
Mosi in monte, etsi posterioca dicatur vidisse(A) : et
dicit ipsum quidem Dei occultum, nemo vidit, neque
videlit, quod est ejus essentia; aut quod etiam su-
blimius,nullus cogitare aut explicare potest vel pote-
rit quid sit Deus : si vero factae fuerint aliquibus
sanctorum Dei apparitiones, cogita quod unusquis-
que pro merito proprie fidei aliqua dignus habitus
Bit visione ipsi divinitatem representante, per
quam illustrationem divinarum ad ipsum venien-
tium cognitionum suscipiebat.

Tanquam in formatione. Arbitror, transformatio-
nem dicere, aut miraculum in monte Sinai, sicut
ignem.

Dei apparitionem. Dei apparitionem esse, inquit,
non quod Deus manifestet, et ostendat, quid sit;
hocenim fieri nequit;sed quia sancti divina illustra-
| tionedignihabentur peruliquas visiones sacras ipsis-
que proportionatas,quasangelorum opera fieri dicit.

Legislationem. Nota legem esse obscuram alte-
rius divina legis positionis delineationem, id est
divine in Christo nature humane assumptionis ;
quod autem per angelos data Ά 7 sit prima legis-
positio, declarat etiam sanctus Stephanus dicens :
Qui accepistis legem in dispositione angelororum , et
non custodistis (i).

Rat. Legislationem acilicet.

Per prima. Nota quomodo, per prima hoc est, ea
que iranscenderunt, secunda (pro inferiora) ad
Deum eriguntur etiam per ehgelicos ordines.

Supersubstantiali, Gr. ὀπερούσιον. Ὑπερούσιον
ταξιαρχίαν, principium et causam effectivam ordi-
nis ipsorum dicit.

(c) Caput vir, v. 40. (d) II Cor. xri, 2.
xxii, 223. (i) Act. vir, 53.

(e Joan. 1, 18.

πῶς δι αὐτῶ, ὁ vópoc ἐδόθη, xat ὅτι καὶ τοὺς πρὸ
νόµου xal μετὰ vópov πατέρας ἡμῶν ἄγγελοι πρὸς
θεῖον ἀνῖγον.

Κλεινούς, Ενδόξους, Τὸ δὸ πρακτέον, ὡς ἐπὶ 'In-
σοῦ τοῦ Ναυῆ, xai Γεδεὼν, καὶ ἄλλων * πρὸς εὖ-
θεῖαν δὲ ὁδὸν ἀπὸ ἁνιέρου ζωῆς, ὡς ἐπὶ τοῦ Κορνη-
λίου τοῦ ἑκατοντάρχου ' πρῶτος γὰρ ἐξ ἀπίστων ἐθνῶν
µετετέθη * τᾶξεις δὲ Ἱερὰς, ὡς ἐπὶ τοῦ Δανιήλ" Μυ-
plat μυριάδες * καὶ τοῦ ἸΤεζεκιὴλ, τὰ χερουδίµ * xai
τοῦ Ἡσαίΐου, τὰ cepagip ὤφθησαν. Ὑποκοσμίους 3?
δὶ ὁράσεις, ὡς ἐπὶ τοῦ Παύλου ἁρπαγέντος ἕως τρίτου
οὐρανοῦ: καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ θείου Ἰωάννου ᾽Αποκαλύφεως,

8 III. ᾽Αμέσως, Τουτέστιν ἄνευ τῆς ἀγγέλων δια-
κονίας.

Ὡς αὐτὸ ὅ τι ποτέ ἐστι. "Opa πῶς ἑξηγεῖται τὸ
ῥητὸν τὸ λέγον, θεὸν οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε, ὅπερ
ἀληθέστατον ἡγοῦμαι, xai εἰδὼς ὅτι εἶσὶ γραφικὰ
ῥήματα λέγοντα, ὡς ὁ θεὸς ὤφθη τοῖς ἀνθρώποις,
ὡς ἐπὶ τοῦ ’'Αδὰμ, ὡς div τῷ παραδείσῳ * καὶ ἐπὶ
τοῦ 'A6paàp, iv τῇ δρυϊ τῇ Μαμθρῇ, καὶ ὅτε εἷς
Σόδοµα ἐπορεύυντο * καὶ τῷ Muti εἰς τὸ ὄρος, s! xai
τὰ ὀπίσθια λέγεται ἑωρακέναι ' καὶ λέγει ὅτι αὐτὸ
μὲν τὸ κρύφιον τοῦ Θεοῦ οὐδεὶ ἑώρακεν, οὐδὲ
ὄψεται, ὅπερ ἐστὶν οὐσία αὐτοῦ * fj καὶ ὑψηλότερον,
ὅτι οὐδεὶς κατανοῆσαι xal φράσαι δύναται fj ὃδυ-
νήσετάι, τί ἔστιν ὁ θεός. Bl δὲ καὶ ἐγένοντό τισι
θεοφάνειαι τῶν ἁγίων, νόησον ὅτι ἀναλόγως ἕκαστος
τῆς ἰδίας πἰστεως ἠξιοῦτό τινος ὁράσεως ἐμφαινού-
σης αὐτῷ τὸ θεῖον, Ov ἧς τὴν ἔλλαμψιν ἐδέχετο τῶν
εἷς αὐτὸν ἐρχομένων θείων γνώσεων.

Ὡς ἐν µορφώσει. Οἶμαι, τὴν µεταµόρφωσιν λέγει,
fj τὸ ἐν τῷ Σιναίῳ ὄρει θαῦμα ὡς mop.

θεοφάνειαν. θεοφάνειαν εἶναί φησιν οὗ διὰ τὸ φαί-
νειν τὸν θεὸν καὶ δεικνύειν, ὃὅ τι ποτέ ἐστι * τοῦτο
γὰρ ἀἁμή-ανον * ἀλλ ὅτι θείας ἑλλάμψεως οἱ tot
ἀξιοῦνται διά τινων ὁράσεων ἱερῶν καὶ αὐτοῖς ἆνα-
λόγων, à; δι’ ἀγγέλων γίνέσθαι λέγει.
' θισµοθεσἰαν. Σηµείωσαι, ὅτι xal ὁ νόμος ἑτέρας
θείας νομοθεσίας ὑποτύπωσίς ἐστι, τουτέστι τῆς κα-
τὰ Χριστὸν θείας ἐνανθρωπήσεως' ὅτι δὲ δι’ ἀγγέλων
ἐδόθη ἡ πρώτη νοµοθεσία, δηλοῖ καὶ & ἅγιος Στέφα-
voc λέγων * Οἵτινες ἐλάθετε τὸν νόµον clc. διαταγὰς
ἐγγέλων, καὶ οὐκ ἐφυλάξατε.

Αὐτήν. Tv,» θεσµοθεσίαν δηλονότι.

Τὸ διὰ τῶν πρώτων. Σηµεἰωσαι, πῶς διὰ τῶν
πρώτων, τουτέστι τῶν ἀναθεθηκότων, τὰ δεύτερα
(ἀντὶ τοῦ τὰ ὑποθεθηκότα) πρὸς Otóv ἀνάγονται xai
περὶ τῶν ἀγγελικῶν διατάξεων.

Ὑπει οὖσιον. Ὑπερούσιον Ἅταξιαρχίαν τὴν τῆς
τάξεως αὐτῶν ἀρχὴν καὶ ποιητικὴν αἱτίαν ἔφη.
(f) Gen. πι, 9. (6) Gen. xvi, 1. (h^) Exod.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

99 ὑπερχοσμίους.

51 | S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. ΡΕ CCELESTI HIERARCHIA. 5s

SIV. Γαθριήλ. Σηµείωσαι, ὅτι τὰ περὶ τῆς ἕναν- A

θρωπήσεως πρῶτοι μυοῦνται ἄγγελοι, ὡς ὁηλοῖ τὰ
κατὰ τὸν βειότατον Γαθριὴλ, µαθόντα τὰ περὶ τοῦ
ἁγίου Ἰωάννου’ εὐαγγελισάμενον δὲ καὶ cj Παρ-
θίνῳ, ὅτι ἐκ Πνεύματος ἁγίου συλλήψεται σαρκού-
µενον τὸν 8sàv Λόγον.

᾿Ανδρικῆς. ᾿Ανδρικὴ θεουργία ἡ Χριστοῦ ivav-
θρώπησις, xa0' ἦν θεὸς ὧν ἐν σαρκὶ τὰ θεῖα εἰρ-
γάζετο. Σκόπει δὲ, πῶς, εἰπὼν ἐνταῦθα τὸν ᾿Ιησοῦν
ἀνδρικὴν θεουργίαν, xxi διὰ μὲν τοῦ λέγειν ἄνδρι-
κὴν, δηλῶν, ὅτι τέλειος ἄνθρωπος γέγονε' διὰ δὲ τοῦ
θεουργίαν, ὅτι θεὸς χαὶ ἔστι ἄνθρωπος 3, ὁ αὐτὸς
τὰς θεοσηµείας ἐργασάμενος, μετὰ βραχὺ λέγει, ὅτι
ἀμετάθλητος' ἔμεινε γὰρ καὶ ὃ ἦν del. Κἀκεῖνο δὲ
πάλιν ὅρα, πῶς φησιν ἐν τῇ ἁγίᾳ θεοτόχῳ Μαρίᾳ
γενέσθαι τῆς ἀῤῥήτου Δθεοπλαστίας τὸ θεαρχικὸν
µυστήριον. θεοπλαστίαν δὲ λέχει, δηλῶν ὅτι θεὸς
ἑπλάσθη, xag! ὃ γέγονεν ἄνθρωπος, ὡς τὸ εἰρημένον'
'O Λόγος σὰρξ ἐγένετο. θεαρχιχὸν δὲ, ὅτι τοῦ θεοῦ
τοῦ αἰτίου xal ἀρχῆς ὄντος τῶν λεγομένων θεῶν,
ἀγγέλων τε xal δικαίων ἀνθρώπων, τὸ µυστήριον τῆς
ἑνανθρωπήσεως ἣν, ὃν θεὸν Τησοῦν προωνόμασε»Σ,
"lorum qui dicuntur dii, angelorum et justorum
Jesum Deum prenominasvit.

TÀv» δὲ Μαριάμ. Σηµείωσαι ταῦτα κατὰ Νεστο-
ριανῶν οὗ πάντες δὲ ἄγγελοι ἐθαῤῥήθησαν τὸ µυ-
στήριον τῆς οἰχονομίας ' ἐπεὶ, ὅτε ἀνελαμθάνετο ὁ
Κύριος μετὰ τὸ πάθος, τινὲς σαν ol λέγοντες, ὅτι,
Τίς ἐστιν οὗτος ὁ Ἁασιλεὺς τῆς δόξης; ἡ γὰρ
ἑρώτησις ἄγνοιαν ἐμφαίνει. Σηµείωσαι κατὰ Νεστο-
ριανῶν καὶ ᾿Αχεφάλων, ὅτι τὸν Ἰησοῦν ὑπερούσιον
αἴτίαν, φησὶν, ἅτε ποιητὴν ὄντα πάντων’ καὶ ὅτι
ἀμεταθόλως λέχει αὐτὸν γεγεννῆσθαι καθ ἡμᾶς, οὐχ
3j αὐτὴ δὲ xal µία ταῦτα φύσις, sl xal ὁ αὐτὸς τὰ
δύο’ xai ὅτι αὐτὸς xal νομοθέτης xal ὑπὸ νόµον, καὶ
ὅτι καὶ αὐτὸς ὡς ἄνθρωπος δι᾽ ἀἁγγέλων διετάττετο,
Ev τε τῇ εἷς Αἴγυπτον ἀναχωρήσει, καὶ iv τῇ ἐξ
αὐτῆς ὑποστροφῇ, xal ὅτι αὐτός ἔστιν ὁ καὶ τῶν
ἀγγέλων δημιουργός. Ὥστε εἷς xal αὐτὸς Χριστὸς
ἓν δύο φύσεσι τὸ μέγα τῆς οἸκονομίας κατεπράξατο
µυστήριον εἴρηται γάρ. "Oc, ἐν μορφῇ θεοῦ ὐπάρ-
χων, οὐχ ἁρπαγμὸν ἠγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Ore
ἀλλ᾽ ἱαυτὸν ἑκένωσε, µμορφὴν δούλου λαθών.
"boo δύο µορφαί. ὅπερ Ὑάρ φησιν ἐνταῦθα, οὐκ
ἀποπηδᾷ, τοῦτό ἐστι τὸ, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο,
τουτέστιν οὐχ ἀπηξίωσεν ὡς ἄνθρωπος ὑπαχοῦσαι
καὶ ἀγγέλοις, εὐπειθῶς δὲ 3 ὑποτάττεται ταῖς τοῦ
θιοῦ «αἱ Ἱϊατρὸς δι ἀγγέλων ὑποτυπώσεσιν' αὐτὸς δὲ
γὰρ οὗτος ἔταξε τὸ ἀνθρώπινον γένος διέπειν.

᾽Λμεταδόλως. Οὐ γὰρ ἑτράπη τὴν θείαν φύσιν.
Οὐκ ἀποπηξᾷ. Τὰ γὰρ ὑπ αὐτοῦ ταχθέντα, ἤ-

(k) Joan. 1, 44. (I) Psal. xxiiJ, 8, 10.

ΕΙΝ. Gabriel. Nota, primos angelos doceri in-
carnationem, sicut declarant divini Gabrielis acta,
qui dicit ea qui& sanctum Joannem (Baptistam)
spectabant, annuntiavit autem etiam Virgini, quod
ex Spiritu sancto conciperet incurnatum Deum
Verbum.

Humanz. Humana divina operatio aut Christi
cum hominibus conversatio, in qua Deus exsistens,
divina in carne operabatur. Considera autem quo-
modo, postquam dixerit hoo loco Jusum,humanam
Dei operationem : et quidem dicendo humanam de-
claret quod perfectus homo fuerit ; per vocem vero
Dei operationem, quod sit Deus, et homo, idem
ipse deitatis signa operatus; paulo post dicat,
quod immutabilis ; mansit enim semper etiam
quod erat: illudque rursus vide, quomodo dicat
in sancta Deipara Maria fuisse ineffabilis Dei effi-
ctionis sacramentum, quod a Deo principium du-
cit. θεοπλαστίαν autem dixit, declarans quod Deusg
effictus fuerit secundum quod fuit homo, sicut il-
lud Soripture : Verbum caro factum est (k). 6sapy-
xóv gutem, quia Deo causa et principio exsistente

hominum, sacramentum inoarnationis flebat, quod

Maríam autem. Nota hec contra Nestorianos ;
non omnes autem angeli secure seu absque ullo
dubio credebant mysterium dispensationis seu in-
carnationis ; quandoquidem, quando assumebatur
Dominus post passionem aliqui dixerint : Quis est
iste Rex gloriz (1)? interrogatio enim ignorationem
arguit.Nota contra Nestorianos et Acephalos : quod
Jesum superessentialem causam dicat, tanquam
creatorem omnium, quod etiam dicat, eum immu-

C tabiliter fuisse nobis similem : non sunt autem

hec una et eadem natura, etsi idem ipse sit duo seu
utrumque ; et quod idem sit legislator et legi sub-
jectus ; et quod idem,ut homo,per angelos dirigeba-
tur cum in secessu in /Egyptum,tum 86 in reditu
ex eadem, et quod idem ipse sit angelorum condi-
tor ; ita ut unus et idem Christus in naturis dua-
bus, magnum dispensationis peregerit sacramen-
tum ; dietum siquidem est : Qui cum ín forma Dei
essel, non rapinam arbitratus est esse se qualem
Deo ; sed semetipsum exinanivit, formam servi acci-
piens (m). Ecce duas formas ; quod enim hic dicit,
non refugit, id est non rapinam arbitratus est, hoo
est non dedignatus est ut homo, obedire angelis :
obsequiose autem subjicitur Dei et Patris per an-

D gelos informationibus; hic enim ordinavit ut ipsi

genus humanum administrarent.

Immutabiliter. Neque enim versa fuit in divinam
naturam ; humana scilicet natura.

Non refugit. Nam ab ipso ordinata eeu predefi-

(m) Philipp. n, 67.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
*! θεὸς καὶ ἄνθρωπος. 53 προσωνόµασε. 35 γάρ. 3 αὐτούς, respicit enim ἀγγέλους,

50 APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGIT E. 60
nita, ipse in extremis assumpsit ; et in seipso os- À Ύουν προορισθέντα, αὐτὸς ἐπ᾽ ἑσχάτων ἀνέλαθε, xal stc

tendit.

3** Et per angelos. Fuit etenim sub lege,que con-
stituta fuit per angelos in manu mediatoris.

El de angelo. Caput de angelo confortante Domi-
num, quod in Luca habetur, citat etiam magnus
Dionysius; imo ait illud sibi, atque sancto Timo-
theo in mysterio et occulte traditum a sanoto
Paulo; ipsius enim predicationem sanctus Lucas
eonsoripsit. Hoc declarat vero, eum tanquam in
mysterio accepisse quia dicit : Nostris saeris tradi-
tionibus explanata. Vide vero etiam aliam inter-
pretationem que dicit, diotum enim esse ab Isaia
magni consilii angelum : nominari genitum pue-
rum, carni ipsius convenire dicit, et propter quid
vocatus sit angelus, quia Patris consilium nobis
annuntiavit : servans enim nos per propriam pas-
sionem, ostendit Patrem ejusdem etiam fuisse
consilii ; neque enim ut inferior Patre vocatue est
angelus : hoc est contra Aríanos. Caput de angelo
eonfirmante non oapias preter sanote Scripture
interpretationem, hoc enim intelligi debet, secun-
dum carnem ; nam et alibi dicit Evangelium,
post tentationes : Accedentes angeli ministrabaut ei
(n): et quod fatigatus ex itinere,et quod esurierit (ο):
hecenimomnia ostendunteum perfectum hominem
oum suis passionibus assumpsisse. Verum dicet
aliquis, ubi necessitas fuit angelo deitate presente ?
Dicimus igitur Deum plurima per angelos mi-
racula operari : atque hoo universa dioit Sorip-
tura.

119 Manifestalorium. Secundum illud ab ipso ad
Patrem dictum : Manifeslavi nomen tuum. homini-
bus (p).

IN CAP. V.

Calestes essentias. Cur porro, Ecclesia dicente
universos 8anctos angelos, untus esse essentie,
divinus Dionysius multas nominat virtutes? Ma-
gnus Dionysius, Alexandrie episcopus, orator ille,
in commentariis suis quos in beatum Dionysium
sibi cognominem, fecit, ita dicit : Quod profana
sapientia pro more habeat appellare ἀγέννητον in-
ereatum, universam invisibilem naturam,esimiliter
6t essentias eubsistentias, atque ex hoo dicit, has
voces ex more profanorum scriptorum a sanoto
Dionysio abusive dictas esse.

Manifestationem, Gr. Ἐκφαντορίαν, id est eluci-
dationem seu declarationem.

Appellant. Postremum ordinem intelligibilium
.dicit, nominari proprie angelos, superiores vero
aliter ; quorum aliquos etiam nominat; in sequenti
porro capite, ordinum novem mystice meminit,
nunc autem perfecte dicit, superiores ordines scire
omnia qua inferiores illustratione docentur ; co-

ἑαυτὸν ἔδειξε,

Καὶ περὶ τρῦ ἀγγέλου. Ὅτι τὸ τοῦ ἐνισχύσαντος
ἀγγέλου τὸν Κύριον κεφάλαιον, ὅπερ ἐν τῷ κατὰ
Λουχᾶν φέρεται, λέγει καὶ ὁ μέγας Διονύσιος, καὶ
ὅτι ἀγράφως μᾶλλον lv μυστηρίῳ χρυφίως αὑτὸ παρ-
εδόθη αὐτῷ xai τῷ ἁγίῳ Τιμοθέφῳ ὁπὸ τοῦ ἆπο-
στόλου Παύλου. τὸ γὰρ αὐτοῦ κήρυγμα συνέγραψεν
ὁ Δουκᾶς' δηλοῦται δὲ τοῦτο, ὅτι ὡς ἐν μυστηρίῳ παρ-
ἐλαθεν ἀπὸ τοῦ εἰπεῖν Ταῖς ἱερατικαῖς ἡμῶν πα-
ῥαδόσεσιν ἐκπεφασμένα. "Opa δὲ καὶ τὴν ἄλλην
ἑρμηνείαν, ἥτις φησὶ, τὸ γὰρ εἱρῆσθαι 5 παρὰ τῷ
Ἡσαίᾳ τῆς μεγάλης βουλῆς ἄγγελον ὀνομάζε-
σθαι τὸ γεννηθὲν παιδίον τῇ σαρκὶ αὐτοῦ πρέπειν
qnoi, xai διὰ τί ἐκλήθη ἄγγελος, ὅτι τὴν τοῦ Πατρὸς
βουλὴν ἀνήγγειλεν ἡμῖν σώσας γὰρ ἡμᾶς διὰ τοῦ
οἰκείου πάθους, ἔδειξεν, ὅτι καὶ à Πατὴρ ταύτης ἦν
τῆς βουλης' οὔτε γὰρ ὡς ὑποθεθηχὼς τοῦ ΠΗατρὸς
ἐκλήθη ἄγγελος' πρὸς ᾿Αρειανοὺς τοῦτο, Τὸ τοῦ ἐν-
ισχύσαντος ἀγγέλου χεφάλαιον μὴ παρὰ τὴν ἑρμηνείαν
δέξῃ τῆς ἁγίας ΡΓραφῆς' πρὸς γὰρ τὴν σάρχα ὀφεί-
Att τοῦτο νοεῖσθαι' xal ἀλλαχοῦ γάρ φησι τὸ Εὐαγ-
γέλιον, μετὰ τοὺς πειρασμοὺς, ὅτι προσελθόντες
ἄγγελοι διηκόνουν αὐτῷ' xal ὅτι ἐχοπίασεν ἐκ τῆς
ὁδοιπορίας καὶ ὅτι ἐπείνησε' ταῦτα γὰρ πάντά δείκ-
νυσιν, ὅτι τέλειον ἀνέλαθεν ἄνθρωπον μετὰ τῶν αὐτοῦ
παθηµάτων. ᾽Αλλ)᾽ ἐρεῖ τις, ποῦ χρεία ἦν ἀγγέλου
θειότητος26 παρούσης; Λέγομεν οὖν ὅτι τὰ πλείω ὁ
θεὸς δι’ ἀγγέλων θαυματουργεῖ’ xal τοῦτο λέγει πασᾶ

C ἡ θεία Γραφή.

Ἐχφαντορικήν . Κατὰ τὸ πρὸς τὸν Πατέρα ὑπ'
αὐτοῦ Aey0bv: Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἆν-
θρώποις.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΔ. E*

Τὰς οὑρανίας οὐσίας. Τί δήποτε, μιᾶς οὐσίας
εἶνι πάντας ἁγίους τοὺς ἀγγέλους λεγούσης τῆς
Ἐκκλησίας 5, 6 θεῖος Διονύσιος πολλὰς ὀνομάζει
δυνάµεις; 'O Ὑοῦν μέγας Διονύσιος ὁ ᾽Αλεξανδρείας
ἐπίσχοπος, ὁ ἀπὸ ῥητόρων, iv τοῖς σχολίοις οἷς πε-
ποίηχκεν sl; τὸν µακάριον Διονύσιον τὸν αὐτοῦ συν»
ώνυμον, οὕτω λέχει, ὅτι ἀγέννητον εἴωθε καλεῖν dj ἔξω
σοφία πᾶσαν ἀόρατον φύσιν, ὁμοίως xxl οὐσίας τὰς
ὑποστάσεις' x&x τούτου φησὶν, ὅτι xavà τοὺς ἔξω
εἴρηνται τῷ ἁγίῳ Διονυσίῳ αἱ τοιαῦται φωναὶ κατα-

Ὦ χρηστικῶς.

Ἐκφαντορίαν. Τουτέστι τὴν ἔκφανσιν, ἥτοι διασά-
φησιν.

ὨὈνομάζουσι. Τὴν ἐσχάτην τῶν νοητῶν τάξιν χυ-
ῥίως ἀγγέλους φησὶ προσαγορεύεσθαι' τὰς δὲ ὑπερ-
θεθηχυίας ἑτέρως, ὦν ἑνίας καὶ ὀνομάζει ἐν δὲ τῷ
ἑξῆς χεφαλαίῳ τῶν ἑννέα ταγμάτων μυστικῶς ἀπο-
μνημονεύει’ νῦν δὲ τελέως λέχει, ὅτι al ἀνώτεραι τά-
ξεις ἐπίστανται uiv ὅσα αἱ ὑποθεθτχυῖαι δι ἑλλάμ-

(n) Matth. rv, 14. (o) Joan. 1v, 6: Matth. 1ν, 2. (p) Joan. xvir, 6.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
*^ Hec desunt in Greco. δὲ εἰρημέωον. 56 ἀγγέλων 0cóenxoc.-. 9! Γραφῆς, Scripture.

6 * 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELERTI HIERARCHIA. e2

ψεως µεμύηνται ;
χειμέναις ἄγνωστα * εἰ δὲ xal οὕτως ἐστὶν, ὅμως
γενικῷ ὀνοματι καὶ ἄγγελοι ἔαθ᾽ ὅτε καλοῦνται πάντα
τὰ νοητὰ τάγματα. Φησὶ δὲ xai διὰ xl, ὡς ἐν τῷ ixa-
τοστῷ δευτέρφῳ ψαλμῷ ^ Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον, πάν-
τες οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ ^ καὶ ἐν τῷ ἑκατοστῷ τρίτιῳ *
"O ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα, xai τὰ
ἑξῆς. Οὐκ ἀντιστρέφει δὲ ὁ λόγος . τὰ γὰρ ὀποθεθη-
χότα οὐκ ὀνομάζεται τῷ τῶν ἀνωτέρων γνωρίσµατι *
xai ὅτι διὰ τῶν ὑπερθεθηχυιῶν δυνάµεων al ὑπο-
θεθηχυῖαι μυσταγωγοῦνται.

Αποπερατοῦσαν. Σουτίστι ἑσχάτην Ὦτάξιν
τῶν ἀγγελικῶν διατάξεων.

Φαμὲν δὲ. Ἐρωτήσειεν ἄν τις ᾽ Αὗται αἱ τῶν οὐ-
ῥανίων τάξεις, αἱ ὑπερθηχυῖαι 3, xal κατώτεραι,
καὶ ἔτι ὑφειμέναι οὕτως ἐγένοντο, ὥστε τὴν μὲν
ἀνωτέραν εἶναι, τὴν δὲ χατωτέραν ; Καὶ λέγομεν,
ὅτι xal τὰ vontà πάντα αὐτεξούσια ἐδημιούργησεν ὁ
6sóc * st γὰρ ὁ ἄνθρωπος αὐτεξούσιος ἐγένετο, ἐκ
χοϊκοῦ φυράμµατος xal ψυχῆς ὑπάρχων, πόσῳ μᾶλλον
αἱ νοηταὶ δυνάμεις, al μηδὲν ἔχουσαι γεῶδες ἤ βαρὺ,
αὐτεξούσιοι ἐγένοντο; Too γὰρ xai ἡ θεία παρ-
σττσι Γραφὴ, λέγουσα, τὸν διάθολον ἐξ ἀγγελικῆς
ἱκουσίως ἐκπεσεῖν τάξεως * xal οὗτος δὲ ὁ θεῖος ἀνλρ
πρὸ δύο 39 φύλλων περὶ ἀγγελικῶν δυνάµεων ΄ ὅτι
νοητῶς γὰρ ἐπὶ τὸ θεομίµητον ἑαυτὰς ἀποτυποῦ-
ent, καὶ πρὸς τὴν θεαρχικὴν ἐμφέρειαν ὑπερ-
χοσµίως ἀρῶσαι xal μορφοῦν ἐφιέμεναι τὸ νοερὸν
εὐτῶν εἶδος ' lE ὦν πάντων δείχνυται, ὡς αὗτο-
τροαίρετοι xal αὐτεξούσιοί claw αἱ νοηταὶ δυνάμεις,
Εἰκότως οὖν φησιν, ὅτι ἑχάστη πρὸς τὴν ἀναλογίαν

X
τὴν

τῆς ἰδίας τοῦ ἀγαθοῦ ἐφέσεως ἑλλάμπεται βείας 99 {6

χατανοήσεις ΄ διὰ τοῦτο xal τάξεις χαλοῦνται, βαθµη-
δὸν, ὥσπερ τῆς ἐν αὐταῖς ἐφέσεως |οὔὕσης]. διὰ τοῦτο
ἐνταῦθα, φησὶν, οὐκ ἔχει λόγον, τὴν τελευταίαν τά-
tv σεραφὶµ ἤ θρόνους ὀνομάζειν. Σηµείωσαι δὲ διὰ
τί καλοῦνται πάντὰ τὰ τάγµατα ἄγγελοι * ὅτι ol χυ-
ῥίως ἄγγελοι ἀνᾶγουσι τοὺς ἱερούς ἀνθρώπους ἐπὶ
τὰς ἐγνωσμέυας αὐτοῖς θείας αὐγάς.

Ἰλλλ᾽ ὥσπερ αὕτη. Ἡ τῶν ἀγγέλων δηλαδὴ τά-
iw.

Tob; xa0' ἡμᾶς, Tov ἐποπτικωτάτων μυστηρἰων
τούτων ἐμφορηθεὶς ὁ Ἱερὸς Διονύσιος, ἐκκαλύπτει
λίχων, ὡς ἡ μὲν τελευταία τᾶξις, ἡ καλουµένη
ἄγχιλοι, τοὺς iv ἀνθρώποις ἱεράρχας τῶν Ἐκκλη-
ειῶν παιδαγωγικῶς χειραγωγοῦσιν ἐπὶ τὴν πρὸς θεὸν
ἑναγωγήν * τὴν δὲ χατωτέραν τάξιν αὐτὴν, τὴν ἡμῶν
πειδογωγὸν, x&l τὰς βαθμηδὸν ῥὑπερχειμένας αἱ
ἑνώτεραι ὡς ὑποθεθηκυίας μυσταγωγοῦσι.

Ἵης ἁποχληρούσης, Τουτέστι τῆς τελευταίας,
τῆς τῶν ἀγγέλων φημ[. Σηµείωσαι δὲ, ὅτι δοξάζει
χοινὰς εἶναι πάσας τὰς ὀνομασίας τῶν ἑννέα ταγ-
µάτων, ἑκάστου τάγματος, διὰ τὸ κοινῶς ἑἐλλάμ-
toa: ἐκ τοῦ θεοειδοῦς εἲς τὴν ix. θεοῦ φωτοδοσίαν,
tl καὶ μὴ ὁμοίως. Ἔστι, φησὶ, κοινῶς ὀνομάσαι πά-

γινώσκουσι Ob καὶ ἕτερα ταῖς ὑπο- À gnoscere vero etiam alia subjectis incognita ; quam-

vie autem res ita se habeat,attamen aliquando ge-
nersli nomine, intelligibiles ordines universi etiam
angeli appellantur. Dicit autem et causam, ut in
psalmo centesimo secundo, } 20: Benedicite Domi-
num, omnes angeli ejus,et in centesimo tertio,j. 4 :
Faciens angelos suos spiritus, et que sequuntur.
Non reoiprocatur autem sermo .: inferiora enim
non appellantur nomine superiorum : et inferiores
instituuntur 8 superioribus virtutibus.

Terminantem. Hoc est extremum ordinem ange-
licarum dispositionum.

Asserimus autem. Interrogarit aliquis, num si
coelestium ordines superiores et inferiores et adhuc
gubmissi ita exsistant, ut hio quidem superior sit,
ille autem inferior ? Et dicimus, Deum intelligibilia
omnia condidisse libera; si enim homo liber fuit,
ex pulverea massa et anima consistens, quanto
magis intelligibiles virtutes, nihil terrestre haben-
tes aut grave, libere fuerunt? lloc etenim divina
representat Scriptura dicens, diabolum voluntarie
ex angelico delapsum ordine. Hic quoque divinus
vir ante duo folia, de angelicis virtutibus (dicit) :
20 Intelligibiliter enim seipsas ad Dei imitalionem
efformantes, et in. divinam similitudinem supermun-
dane aspicientes, alque formare cupientes intelligibi-
lem suam speciem ; ex quibus omnibus ostenditur,
quomodo proprio arbitrio et propria libertate fru-
antur intelligibiles virtutes : probabiliter igitur di-
cit, unumquemque ordinem pro proportione pro-
prie boni cupiditatis illustrari divina considera-
tione; ideo et ordines vocantur; gradatim, tan-
quam cupiditate in ipsis exsistente : propterea hic
(inquit) nulla est ratio, postremum ordinem nomi-
nandi seraphim, aut thronos. Nota porro, propter
quid vocentur omnes ordines angeli ; quia, qui pro.
prie angeli, elevant sanctos homines ad cognitos
gibi divinos splendores.

Sed sicut hic. Angelorum scilicet ordo.

Nostros, Gr. Τοὺς καθ ἡμᾶς. Mysteriis maxime
ad epoptas pertinentibus ingurgitatus sanctus Dio-
nysius, detegit dicens, quod postremus ordo qui
vocatur, angeli, eos qui inter homines pontifices
Ecclesiarum sunt, pedagogi more manuduount ad

D mentis in Deum elevationem ; inferiorem autem

ipsum ordinem, pedagogum nostrum, et gradatim
eupra collocatos superiores tanquam inferiores,
mysteriis imbuunt.

Adimplet, Gr. τῆς ἀποκληρούσης. Id est postremi,
angelorum inquam. Nota autem quod arbitratur
communes esse appellationes novem ordinum,
uniusoujusque ordinis, quia communiter illustran-
tur ex Dei similitudine in luminis ex Deo largitio-
nem, etsi non similiter. Licet, inquit, communiter

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

€ ῥποθεθηκυῖαι. 39 πρό τινος. — 9 τὰς θείας.

68 ΑΡΡΗΝΡΙΧ AD OPERA 8. DIONYBII AREOPAGITE. — — T
appellare omnes intelligibiles et ineorporeos ordi- Α σας τὰς νοερὰς καὶ ἀσωμάτους τάξεις καὶ xag! ἔτι-

nes, et. secundum alium modum, hoc est κατὰ τὸ
θεοειδές αποά est secundum Deo assimilatum esse;
in quantum assequi unicuique ipsorum licet ; ita-
que omnes quidem supermundanos ordines, Dei
similes vocari, et aliam porro ipsos omnes habere
lucidissimee illustrationis,nimirum ex Deo munus,
quamvis pro cujusque captu, aut minus, aut am-
plius illustratio donetur. In libro autem De divinis
nominibus dicit, divinos solos dici ordinis uaiversi
prefectos.

Proprictates. Nota quomodo proprietates dicat
uniuscujusque ordinis proportiones.

21 IN CAP. VI.
S I. Solam exacte. Quod solus Deus qui et ipsos

pov τρόπον, τουτέστι χατὰ τὸ θεοειδὲς, ὅπερ ἐστὶ
κατὰ τὸ τῷ Osip ἐοικέναι * καθ) ὅσον ἐφικτὸν ἑκάστῃ
αὐτῶν * ὥστε πάσας μὶν τὰς ὑπέρκοσμίους τά-
ξεις θεοειδεῖς καλεῖσθαι, καὶ ἑτέραν δὲ κοινωνίαν
ἔχειν πάσας αὐτὰς τὴν τῆς φωτεινοτάτης ἑλλάμψεως
ix Θεοῦ δωρεὰν, χἂν πρὸς τὸ ἱκάστῃ ἐφικτὸν, ἤ ἐπ'
ἔλαττον, ἤ ἐπὶ πλεῖον ἡ ἕλλαμψις διδῶται. Ἐν δὲ
τῷ Περὶ θείων ὀνομάτων λόγῳ φησὶν, ὅτι [θεῖοι]
µόοοι λέγονται οἱ παντὸς τάγματος ταξίαρχοι.

διότητας. Σηµείωσαι πῶς ἱδιότητας λέγει τὰς
ἑκάστης τάξεως ἀναλογίας.

EIZ TO ΚΕΦΑΛ. 4.
81. ἹἩΜόνην ἀκριθῶς. Ὅτι µόνος ὁ θεὸς ὁ καὶ

efücit deos, novit accurate et ipsos et ipsorum mi- B θεοποιῶν αὐτοὺς, olBev ἀχριθῶς αὐτοὺς τε xal τὰς

nisteria, atque ipsi cognoscunt se, et sua. Nos
enim nihil perfecte eorum que ipsos spectant
scimus, nisi ea que α divina edooti sumus Sorip-
tura.

Novem. Nota, novem esse ordines divinos intel-
ligibilium.

8 1I. Sucrorum initiator, Gr. ἱεροτελεστής. Pro-
prium quidem sacrum rituum institutorem con-
suevit vocare aut divinissimum Paulum, aut sanc-
tum Hierotheum ; sicut in libro De divinis nomini-
bus dictum est; nuno autem arbitror ipsum nul-
lum alium dicere, quam sanctum Paulum ; nullius
enim alius erat quam ipsius, qui usque ad tertium
colum perligit, et ea que de his'cognoscuntur
edoctus est.

Primus ternarius ordo.
Thromi, | cherubim, seraphim.

Ássiduo. De primo sacrorum ordinum Deo ap-
propinquante.

Sanclissimos. Primum ternarium huno et Dei ei-
milem ordinis principatum licet ei qui attenta

mente et digne Deo intuetur, comprehendere,et ex

ipso Ezechiele, qui dicit, thronum primum in quo
visus est Deus; postea statim assistentes divinos
cherubim : apud Isaiam autem sanctissimos sera-
phim circa Deum stantes contemplatur. Heec vero
declarant supremam ipsorum supra omnes apud
Deum sortem. Explanantur autem hec fere simili-
ter etiam in Apocalypsi sancti Joannis apostoli
evangelistze et theologi.

Immediate, Gr. ἀμέσως. Sine medio dictum est ;
quandoquidem non est alius ordo ante ipsum.Nota
vero, eum thronos seu multi-oculos et multi-pen.
nes cherubim et seraphim dicere superiores esse
omnibus virtutes, et unius trine hierarchie.

Inclytus. Sanctum Paulum insinuat.

Potestatem. Duos sequentes terniones intelligibi-
lium sanctos ordinum principatus ab infimo ad su-
premum recenset. Prime enim sunt dominationes ;
postea sequuntur virtutes ; denique potestates.Ipse
autem potestates primas collocans, medias accepit
dominationes ; et tertii liturgici 3 3 ternionis, pri-
mi principatus, deinde archangeli, et postremo an-

αὐτῶν λειτουργίας * καὶ αὐτοὶ δὲ ἴσασιν αὐτοὺς καὶ
τὰ ἑαυτῶν. Ἡμεῖς γὰρ οὐλὲν ἀχριθῶς τῶν κατ
αὐτοὺς ἐπιστάμεθα, el μὴ ὅσα ix τῆς θείας ἐδιδά-
X0nutv Τραφῆς.

Ἐννέα. Σηµείωσαι, ὅτι ἑννέα εἶσὶ τάγµατα θεῖα
τῶν νοητών.

6 I. Ἱεροτελεστής. Ἱεροτελεστὴν μὲν οἶκεῖον
εἴωθε χαλεῖν, 7| τὸν θειότατον ἀπόστολον Παῦλον, 1j
τὸν ἅγιον Ἱερόθεον, ὡς ἐν τῷ Περὶ θείων ὀνομάτων
ἐλέχθη λόγῳ * vov δὲ οὐδένα ἕτερον ἡγοῦμαι λέγειν
αὐτὸν ἤ τὸν ἅγιον Παῦλον ' οὐδενὸς γὰρ ἦν ἄλλου i|
αὐτὸν Tj τὸν ἅγιον Παῦλον ' οὐδενὸς γὰρ ἦν ἄλλου 1j
αὐτοῦ τοῦ ἄχρι τρίτου οὐρανοῦ φθάσαντος, xal τὰ
περὶ τούτων µυηθέντος.

Πρώτη τριαδικἡ τάξις.
χερουθίµ, σεραφίμ.

Προσεχῶς. Περὶ τοῦ θεῷ ἐγγίξοντος πρώτου τῶν
ἱερῶν ταγμάτων.

Ἁγιωτάτους. Τὴν πρώτην τριαδιχὴν ταύτην καὶ
θεοειδῆ ταξιαρχίαν ἔστι τὸν νουνεχῶς xal ἀξίως
8:0) κατοπτεύοντα καταλαθεῖν, ἀπό τε τοῦ Ἰεζεκιὴλ,
ὅς φησι θρόνον πρῶτον, ἐφ᾽ οὗ ὤφθη ὁ θεός ' εἶτα
εὐθὺς ἐχόμενα τὰ θεῖα χερουθὶµ * παρὰ δὲ τῷ Ἠσαϊφ
τὰ ἁγιώτατα σεραφὶμ κύκλφ Ἱστάμενα τοῦ θεοῦ
θεωροῦντα. Ταῦτα δὲ δηλοῖ τὴν ὑπὶρ πάντας ἀνω-
τάτω παρὰ τὸν θεὸν αὐτῶν λῆξιν . σαφηνίζεται δὲ
ταῦτα σχεδὸν παραπλησίως xal iv τῇῃ ᾽Αποχαλύψει
τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, τοῦ ἀποστόλου, εὐαγγελιστοῦ
xai θεολόγου.

Αμέσως. ᾽Αμέσως εἴρηται, ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν ἃλ-
λο τάγµα πρὸ αὑτῆς. Σηµείωσαι δὲ, ὅτι τοὺς θρό-
νους, ἔτοι τὰ πολυόµµατα xai τὰ πολύπτερα χε-
ρουθὶµ καὶ σεραφίμ λέγει ἀνωτέρας εἶναι πασῶν
δυνάµεις καὶ τῆς μιᾶς τριαδικῆς Ἱεραρχίας'

*O κλεινός. Τὸν ἅγιον Παῦλον αἰνίττεται.

Ἐξουσιῶν. Τὰς ἐφεξῆς δύο τριαδικὰς τῶν νοη-
τῶν ἁγίας ταξιαρχίας κατωθεν cic ἄνω καταλέγει -
πρῶται γαρ εἶσιν al κυριοτητες ^. εἶτα ἑξῆς αἱ δυνά-
μεις * εἶτα αἱ ἐξουσίαι. Αὐτὸς δὲ τὰς ἐξουσίας πρώ-
τας τάξας, µέσας ἕλαθε τὰς Χνριότητας, καὶ τῆς
τρίτης λειτουργικῆς τριάδος πρῶται αἱ ἀρχαὶ, εἶτα
λοιπὸν οἱ ἀρχάγγελοι * καὶ τὸ τελευταῖον ἄγγέλοι *

θρόνοι,

66 8' MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA. 06

Now οὖν οὐχ οὕτως αὐτῶν ἐμνημόνευσεν ἐν τῷ ἑξῆς Α geli. Nunc igitur non ita meminit ipsorum in capite

κφαλαίῳ, ἀλλὰ κάτωθεν εἰς ἄνω λαθὼν ὠνόμασιεν.
Ὁ μὲν οὖν ᾽Απόστολος iv τε τῇ πρὸς Ῥωμαίους,
καὶ àv τῇ πρὸς ᾿Εφεσίους µέμνηται ἑνίων ἀγγελι-
xmv ταγμάτων οὐ ταύτην δὲ τὴν τάξιν ὑφηχεῖται,
Δηλοϊ δὲ ὁ μέγας Διονύσιος, ὅτι ἐν μυστηρίῳ ταύτα
παρίδωκε τοῖς ἁγίοις à θεῖος ᾽᾿Απόστολος.

ΕΙΣ TO KE^AA, LC.

$1. Παλιν ἡ ἐπιγραφὴ κἄτωθεν ἐπὶ τὰ ὑπέρτερα
ἄνεισι: τὰ γὰρ τρίτα σεραφἰμ’ τὰ δὲ δεύτερα χερου-
θίµ. xal τὰ πρῶτα θῥρόνοι. ᾿Αντιστρόφως οὖν ἐπ-
ἔγραψεν.

Ἠπωνυμία. Σηµείωσαι, ὅτι πᾶν ὄνομα τῶν ἱερῶν
σιµασίαν περιέχει τῆς τοῦ τάγματος ἰδικῆς ἐνερ-
Ἱείας, ὡς τῶν ἁγίων σεραφὶμ καὶ Ὑερουθὶμ [τῶν
ἐνομάτων] αἱ ἑρμηνεῖαι δηλοῦσιν, ἐπειδὴ οὐκ ἔστιν
ἄλλο τάγμα πρὸ αὐτῆς.

Θεοφανείας. Ἑϊς γὰρ τοὺς πρώτους ἑργάζονται,
ἱνεργούμεναι αἱ πρῶται θεοφάνειαι.

Ἐκχφαντοριχῷ. ᾽Αντὶ τοῦ ἑρμηνευτιχῷ καὶ παρα-
στατικῷ.

θεοειλῶν. Ἐπειδὴ θεοειδεῖς ἕξεις φησὶν ἐπὶ τῶν
Δίων νοῶν, οὐ yp?) ὑπολαμθάνειν τὸν µέγαν Διονύ-
σιον τὰς ἀρετὰς ταύτας τὰς νοητὰς ώς συμθεθηχὸς,
ἅτε χαὶ ἐφ᾽ ἡμῶν αὐτῶν προσγίνεσθαι λέγειν, ὡς
ἄλλη ἐν ἄλλῳ ὑποκειμένῳ, οἱονεὶ ποιότητα προσ-
γινομένην τὸ Ὑὰρ συμθεθηχὸς καὶ ὑποκείμενον
ἐχεῖθεν ἀπελήλαται, ὅτε καὶ πᾶσα σύνθεσις, καὶ τὸ
τῆς Όλης ἄμορφον, ἐχεῖθεν ἐξώρισται. El γὰρ dv
ἄλλο ἐν ἄλλῳ, olov. συμθεθηκὸς ἐν ὑποχειμένῳ, οὐκ
ἂν ἔζη καθ ἑαυτὴν d οὐσία ἐκείνη, οὐδὲ θεοῦσθαι
xa0' ἑαυτὴν ὡς ἐφικτὸν ἠδύνατο, διὰ µόνην τάξιν
τὶν ὡς ἄλλο ἐν ἄλλῳ φυλαττομένην΄ al οὖν ἐν αὖ-
τοῖς εἰρημέναι έξεις αὐτουσιωμέναι ** εἰσὶν, οὐ μὲν
ὡς σομθεθτχὸς ἐν ὑποκειμένῳ, διὰ τὸ ἆνλον. "0θεν
ὁ µέχας Διονύσιος κἄτωθεν ἐν τῷ Περὶ τῆς ἐκχλη-
σιαστικῆς Ἱἱεραρχίας λόγῳ κχεφαλαίῳ τετάρτῳ οὐ»
σιώδεις Φησὶν εἶναι τὰς ἕξεις τὰς ἐν αὐτοῖς.

Ἔξεων. Σηµείωσαι, ὅτι αἱ θεῖαι δυνάµεις καθ᾽
Vv ἔχουσι τὸ θεοειδές, Ἔξις δέ ἐστι ποιότης ἔμμο-
voc.

Ἐντεῦθεν οὖν δηλοῦται, ὅτι αὐτεξούσιοί εἶσιν ἕξει
τὰς ἀρετὰς χτώµεναι. Τοῦτο πλατύτερον παριστᾷ
Άμμων ὁ ᾿Αδριανουπολίτης 99, ἐν τοῖς Περὶ ἀνα-
στάσεως αὐτῷ κατὰ ὈὨριγένους Ὑγεγραμμµένοις λό-
Tot.

Ὑψηλοτάτων. Διὰ τί λέγονται 0póvot,

Πιριπεζίας, ᾽Αντὶ τοῦ, τῆς πρὸς τὸ χθαμαλὸν
βάσεως. Σηµείωσαι δὲ, τίς ὁ σχοπὸς πάσης lepap-
χίας.

Ὑφέσεως. ᾿Ανωτάτην τινὰ φύσιν xal μετὰ ** θεὸν
ὐθὺς ὑπ᾿ αὐτοῦ τεταγμένην δηλοῖ τοὺς θρόνους, οὐ-
ἂν ixi τὰ ὑλικὰ προσέχοντας, ὡς σηµαίνειν τὸ µη-
ν αὐτοὺς ἔχει» περιπεζίας ὑφέσεως, ἅτοι ἐνδό-
fus;, xal τῆς πρὸς τὸ κάτω νεύσεως ἀλλὰ τὸ ἐπὶ

θιὸν ἀναθατικὸν, ἀνωφερῶς προσέχον . Καλῶς δὲ

sequenti, sed ab infimo ad supremum exorsus no-
minavit.Apostolus igitur, tum in Epistola ad Roma-
nos, tum ad Ephesios. meminit quorumdam ange-
licorum ordinum ; hunc vero ordinem non docet,
Declarat autem magnus Dionysius divinum Apos-
tolum hec in mysterio sanctis tradidisse.

IN CAP. VII.

8 I. Rursum inscriptio ab infimo ad supremum
ascendit : tertii enim seraphim, secundi autem
cherubim, et primi throni: contrario igitur modo
inscripsit.

Appellatio. Nota, omne nomen sacrorum signifl-
cationem complecti proprie ordinis energite ; sicut
sanctorum seraphim et cherubim [nominum] inter-

B Pretationes declarant : quandoquidem non sit alius

ordo ante ipsum.

Dei- apparitiones. [In primis enim operantur, pri-
me Dei-apparitiones efficaces.

Explanaloriam. Gr. ἐκφαντορικῷ. Pro interpreta-
tivo et representativo.

Deiformium. Quoniam deisimiles babitus dicit in
divinis mentibus, non oportet opinari magnum Dio-
nysium virtutes hasintelligibiles,tanquam accidens,
sicut etiam in nobis ipsis, inesse, dicere; ut alia
in alio eubjecto, tanquam qualitatem adheren-
tem : accidens enim et subjectum illino expulsum
est, quando et omnis compositio, et materie priva-
tio form» illinc exterminata est. Si enim aliud in
alio erat, sicut accidens in subjecto, neque vivere
seipsa essentia, neque seipea Deus effici quantum

C licet quiret, per solum ordinem vut aliud in alio

conservatum : ergo dicti in ipsis habitus, per so
substantiati sunt ; non vero sicut accidens in sub-
jecto, propter materie privationem. Unde magnus
Dionysius infra, in libro De ecclesiastica hierarchia
capite quarto dicit, substantiales esse habitus, qui
ipsis insunt.

Habitudinum. Nota divinas virtutes habere per
modum habitus dei-similitudinem. Habitus vero
est qualitas immanens.

Hinc igitur declaratur, quod liberi sint, babitu
virtutes cbtinentes. Hoc $8 fusius exhibet Ammon
Adrianopolita, in libris De resurrectione, 8 seipso
contra Origenem scriptis.

Sublimissimorum, Propter quid dicuntur throni.

Humilitate, Gr. περιπεζίας pro: ad incessus hu-
militatem. Nota vero, quis sit scopus univere hie-
rarchism.

Submissionem. Supremam aliquam naturam et
post Deum statim sub ipso ordinatam declarat
thronos nihil ad materialia attendentes ; ut signifi-
cet nihil ipsos habere terrestris submissionis, seu
remissionis, et propensionis ad inferiora ; sed vim
ascendendi ad Deum, dum sursum fertur attenden-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
4 ἆλλο, 09 ἀντιουσιωμέναι. I9 ᾿Ανδριανουπόλεως. 3 περί.

67 . APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSI AREOPAGITAE. 08

tem. Reote autem adduxit ὑπερχοσμίως pro sine À ἐπήγαγεν

corpore, et sine materia, et intelligibiliter ; ut enim
minime arbitreris, τὸ ἄναντες 6896 viam corpoream,
adjunxit, immaterialiter.

Deiferum. Nota, eum etiam sanctorum throno-
rum ordinem Deiferum dixisse, tanquam ferentem
Deum modo intelligibili superquiescentem. Vide
igitur, quandoquidem etiam beatus Basilius Cappa-
dox, deiferam dixit carnem, considerandum quo-
modo dictum sit. Verum caro quidem ipsius Do-
mini secundum substantiam et subsistentiam unita
fuit ips! Deo Verbo ; ideo etiam ipse carnem gesta-
re à Patribus dicitur, et carnem induisse; quid
igitur absurdum, ai etiam ipsius caro deifera dici-
tur, tanquam ferens Deum Verbum seoundum uni-
tionem indivisibilem, ipsius etiam caro, que et di-
citur et exsistit proprie, et secundum veritatem. Hi
autem secundum gratiam habentes in seipsis Deum
ineffabili sermone et inconceptibili cogitatione, dei -
feri etiam ipsi ideo dicuntur, quia primo partici-
pant prime virtutes de Deo, atque ita communi-
cant iadigentioribus factam in se illustrationem.

ὃ II. Primis. Sic secundum transgressionem in-
telligenda est lectio: primis substantiis propriam
putandum esse hierarchiam uniformem ipsis se-
cundum omnia ; reliqua autem, in medio.

Invisibilem. Nota quod omni invisibili et visibili
virtute majores sint tres hi primi ordines.

Creatam, Gr. γεγονυίας. Hoc est conditam.

Visa. Quod nullum visum, seu imaginationem
materialem recipere queant, et nulli immiste sint
submissioni ; quod non tantum divine virtutes ipse
&maculis et inquinamentis liberate sint, sed etiam
nullam ?4 imaginationem materialem admittere
queant, neque ulli miste imminutioni, et nullo πιο.
do extenuationem ad inferiora cognoscentes. Hoo
vero intellige, non quod secundum naturam immu-
tabiles sint; sed quod libero arbitrio agentes per
nimiam in bonum cupiditatem, in divinitatem pro-
penge ita perstiterunt, immobilitatem tanquam ha-
bitum habentes. Solus enim secundum naturam
immutabilis Deus. He autem αἱ ita create fuissent,
non exoidisset diabolus. Verum et heomnes unius
et equalis ordinis ; quod enim natura bonum est,
descengum non habet.

Pet se mobilem. Per se mobilera dicit hic sanctus
ipsorum esse motionem : ut invariabilem, et immu-
tabilem, eodem autem modo se habentem. Motiones
vero in ipsis sunt, indesinentes circa consideratio-
nes operationes efficaces. Mentes enim sunt silendi
impotentes ; et nota, secundum pietatem immulabi-
litatem. Lege quoque caput quartum libri De dívi-
nis nominibus, et caput octavum presentis libri.

Contemplatrices. Nota quomodo dicuntur contem.
plativi hi sancti ordines, et quod non per signa aut
contemplaliones Scripture Dei cognitionem acqui-
runt, sicuti nos. |

Intellectilium spectatrices. Θθεωροι dicuntur my-

ὑπερχοσμίως , ἀντὶ τοῦ ἁἀσωμάτως xal
ἀύλως καὶ νοητῶς, τοι νοερῶς' ἵνα γὰρ μὴ νοµί-
σῃς τὸ ἄναντες ὁδὸν εἶναι σωµατικὴν, ἐπήγαγε τὸ
ἀύλως.

θεοφόρον. Σηµείωσαι, ὅτι xal τὸ τῶν ἁγίων θρό-
νων τάγμα θεοφόρον εἶπεν, ὡς φέρον ἐἑπαναπαυό-
µενον νοητῶς τὸν Θεόν. "Opa οὖν, ἐπειδὴ ὁ µακά.-
Ρριος Ἡασίλειος ὁ Καππαδόκης τὴν θεοφόρον simt
σάρκα, σκοπητέον πῶς εἴρηται. 'AAÀ' dj μὶν σὰρξ
αὐτοῦ τοῦ Κυρίου κατ οὐσίαν καὶ καθ ὑπόστασιν
ἥνωται αὐτῷ τῷ θεῷ Λόγῳ' διὸ καὶ σαρχοφορεῖν αὖ-
τὸς λέγεται παρὰ τῶν πατέρων, xal σάρκα ἑνδύσα.
σθαι’ τί ἄτοπον οὖν sl καὶ ἡ σὰρξ αὐτοῦ λέγεται θεο-
φόρος, ὡς φέρουσα τὸν Θεὸν Λόγον καθ’ ἕἔνωσιν ἁδιά-
στατον, αὐτοῦ [χαὶ] σὰρξ xal λεγομένη ὑπάρχουσα
κυρίως καὶ xavà ἀλήθειαν ; Οὗτοι δὲ κατὰ χάριν
ἔχοντες iv ἑαυτοῖς τὸν Θεὸν ἀῤῥήτῳ τε λόγῳ καὶ
ἀνεννοήτῳ τῇ διανοἰᾳ θεοφόροι [a] xal αὐτοὶ διὰ
τοῦτο λέγονται, ὅτι πρώτως µετέχουσιν αἱ πρῶται
δυνάµεις τοῦ Θεοῦ, καὶ οὕτω µεταδιδόασι ταῖς ὑπο-
δεεστέραις τὴν γενοµένην elc αὐτὰς ἔλλαμψιν.

8 II. [β’.] Ταῖς πρώταις. Οὕτω τὴν καθ᾽ ὑπέρδασιν
ἀνάγνωσιν νοητέον ' ταῖς πρώταις οὖὗσίαις οἰχείαν
οἱητέον εἶνσι ἱεραρχίαν τὴν ὁμοειδῆ αὐταῖς κατὰ
πάντα᾽ τὰ δὲ λοιπὰ διὰ µέσου.

᾿Λοράτου. Σηµείωσαι , ὅτι πάσης ἁοράτου xal
ὁρατῆς δυνάµεως µείζους εἰσὶν αἱ πρῶται τρεῖς αὗται
τάξεις.

[Y . | Γεγονυίας. Τουτέστι χτιστῆς.

Φαντασιῶν. "Oct πάσης Φαντασίας προσύλου dv-
επίδεχτοί etat καὶ ἁμιγεῖς πάσης ὑφίσεως, ὅτι οὗ µό-
vov αἱ θεῖαι δυνάµεις αὐταὶ κηλίδων xal μολυσμῶν
ἠλευβέρωνται, ἀλλὰ xal πάσης φαντασίας προσύλου
ἀνεπίδεχτοί sio καὶ ἁμιχεῖς πάσης ἑλαττώσεως, xal
τὴν ἐπὶ τὰ χείρω µείωσιν οὐδ' ὅλως εῑδυῖαι. Τοὔτο
δὲ νόησον, οὐχ ὅτι κατὰ φύσιν ἄτρεπτοί slow, ἀλλ’
ὅτι, αὐτοπροαίρετοι οὖσαι διὰ τῆς εἷς τὸ ἀγαθὸν ἄγαν
ἐφέσεως, ἐπὶ τὸ θεῖον ῥέψασαι ἔμειναν οὕτως, ἕξιν
ὥσπερ ἔχουσαι τὸ ἀμετακίνητον, Móvoc γὰρ κατὰ
φύσιν ἄτρεπτος ὁ θεός" αὗται δὲ el οὕτως ἑδημιουρ-
Υήθησαν, οὐκ ἂν ἐξέπιπτεν ὁ διάδολος. ᾽Αλλὰ καὶ
αὗται πᾶσαι μιᾶς καὶ ἴσης τάξεως τὸ γὰρ ἐκ φύ-
σεως ἀγαθὸν ὑπόθασιν οὐκ ἔχει.

[9.] Ταυτοκινήτου, Ταυτοκ[νητόν Φησιν ὁ ἅγιος
οὗτος εἶναι τὴν κίνησιν αὐτῶν, d ἀπαράλλακτον
καὶ ἀμετάθολον, ὡσαύτως δὲ ἔχουσαν. Κινήσεις δί
εἴσιν ἐπ᾽ αὐτῶν αἱ ἄπαυστοι περὶ τὰς νοήσεις ἑνέρ-
γεια! νόες γάρ εἶσιν ἀσίγητοι. Καὶ σηµείωσαι τὸ
κατὰ τὸ φιλοθέως ἄτρεπτον, xai ἀνάγνωθι τὸ τέταρτον
κεφάλαιον τοῦ Heo! θείων ὀνομάτων λόγου, καὶ τὸ
ὄγδοον κεφάλαιον τοῦ παρόντος λόγου.

[ε.] θεωρητικάς. Σηµείωσαι πῶς λέγονται θεω-
Ρητικαὶ αἱ ἅγιαι τάξεις atat καὶ ὅτι οὗ διὰ συμθό-
λων Ἡ θεωρηµάτων τῆς Γραφῆς τὴν θεογνωσίαν
κτῶνται, ὡς ἡμεῖς,

" [S.] Νοερῶν θεωρούς . θεωροὶ λέγονται ol τῶν

69 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE COELESTI HIBBARCHIA.

ταῦτα δὲ τοῖς ἁγίοις διὰ τῶν Α steriorum inspectores; hec autem sanotis per ea

μυστηρίων ἑπόπται :
σμβολικῶς λεγομένων περὶ θεοῦ αἰσθητῶν ἐκκαλύ.
ατονται, οἵπερ ὃ ἐπὶ τῶν ἄνω δυνάµεων ox. ἔστιν
ἱννοεῖν.

θεωρίας. Σηµείωσαι τὴν εἰρημίένην τριφανῆ θεω-
ρίαν ἀντὶ τοῦ τρισυπόστατον µίαν θεότητα.

Ἰησοῦ. Ἰησοῦ κοινωνίαν τὴν μετοχὴν τῆς δόξης
xal τῆς ἀῤῥήτου λαμπρότητος τοῦ σώματος τοῦ Χρι-
στοῦ λέγει ' μετὰ σαρχὸς γὰρ συνεδρεύει τῷ Ha-
τρ. -
^E εἶκόσι, Τὸ δὲ εἴρημένον ἐν εἰκόσιν ἁποτυ-
ποῦσι τὴν ὁμοίωσιν, δέον εἰπεῖν ἀποτυπούσαις, µη-
δεὶς ὑπολάθοι σόλοικον, ὡς ἀγνοήσαντος τοῦ μεγάλου
Διονυσίου ἆλλ' ἀκριθῶς totu, ὅτι xai τοῦτο ὡς τῷ
ὄντι ᾿Ανηναῖος καὶ λίαν ᾿Αττικὸς οὕτω φησίν. Αττι-
κῶν Ὑάρ ἐστι τὸ μετοχὰς ἁρσενικὰς θηλυχοῖς συν-
τάττειν, ὡς καὶ Ὅμτρος ποιεῖ τὴν "ριν ἐκ Διὸς Αὲ-
γουσαν πρὸς τὴν "Hpav xal τὴν 'Agnvav.

Οὐκ ἔτ᾽ ἐφ᾽ ὑμετέρων ὀχέων πληγέντε κεραυνῷ,

"As ἐς Ὄλυμπον ἴκεσθον.

Ἔδει γὰρ ἀντὶ τοῦ πληγέντε, ἀρσενικοῦ ὄντος δυῖ-
κοῦ, εἰπεῖν πληγείσα, δυϊκὸν καὶ θηλυκόν. Καὶ τοῦ-
τό Φασι xal κωμικοὶ, θηλυχὸν ἀντ᾽ οὐδετέρου €, ὡς
ἀρσενικὸν χατὰ θηλυκοῦ, καὶ Ἡλάτων καὶ Εὐριπίδης
ἐν Βάχχαις *

Διανεύων ὀρομάσι βλεφάροις.
' Τὸ βλέφαρον γὰρ δρομὰς οὐκ &v τις εἴποι. Καὶ dy
Ὀρέστῃ *

Μανιάσι λυσσήµασι.

θιουρχικήν. Σηµείωσαι, ὅτι ἡ πρὸς τὸν Κύριον
Ἰπσοῦν ὁμοίωσις θεουργική ἐστι, τουτέστιν ἑργάζεται
θιοὺς τοὺς ὁμοιουμένους * καὶ πῶς ἀμέσως xat δίχα
συµθόλων al τάξεις αὗται ὁμοιοῦνται Χριστῷ, παρ’
εὐτοῦ τοῦτο λαθοῦσαι.

Πρωτουργῷ. Σηµείωσαι, ὅτι xal. πρωτόχτιστοί clot
ὀυνάμεις αὖται, καὶ τὰς ἀρετὰς τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ
Χριστοῦ ὡς δυνάµεις αὗται ἔχουσι,

Τετελεσμένας 96. Σηµείωσαι, πῶς λέγονται τετε-
λεσμέναι αἱ θεῖαι δυνάµεις 21 αὗται.

Ἀναλυτικήν. Tiv τῶν ποικιλιῶν ἐπιστήμην ensi
τὴν ἑρμηνευτικὴν καὶ σαφηνιστικὴν ἐξήγησιν τῆς
πιριπεπλεγµένης ἱερᾶς παραδόσεως, Tc δέονται xal

10

sensibilia que figurate de Deo dicuutur revelan-
tur, quod in superioribus virtutibus nefas est cogi-
tare.

Contemplutiones. Nota dictum tertio apparentem
contemplationem, pro unam Deitatem trium subsi-
Btentiarum.

Jesu. Jesu communionem, participationem glo-
rix», et ineffabilis splendoris corporis Christi dicit;
cum carne enim considet Patri.

In imaginibus. Quod autem dictum est ἐν εἰκόσιν
ἀποτυποῦσι τὴν ὁμοίωσιν, cum dicendum fuerit
ἀποτυπούσαις, nullus suspicetur soleecismum, ἴ8η-
quam magnus Dionysius ignorasset ; sed accurate
sciat, quod etiam hoc sicut revera Atheniensis et
valde Atticus ita dicit; Atticorum enim est parti«
cipia masculina femininis conjungere, sicut etiam
Homerus facit Irin ex Jove dicentem ad Junonem
et Palladem :

Non amplius super vesiris curribus percussg ful-
[mine.
Rursus in Olympum venielis.

Oportebat siquidem pro πληγέντε quod masculi-
num est duale, dixisse πληγείσα duale et femini-
num; atque 36 hoo etiam dicunt comici femini-
num pro neutro, sicut masculinum post femini-
num, et Plato et Euripides in Bacchis :

Trausnalans currentibus oculis
Nemo enim dixerit τὸ βλέφαρον δροµάς. Et in

6 Oreste :

Furiosis rabiebus.

Deificam. Nota similitudinem, Domino Jesu esse
deificativam, hoc est eos efficere deos qui similes
sunt. Nota etiam, quomodo sine medio et absque
signis ordines hi similes Christo efficiantur, hoc
ab ipso consecuti.

Primzva. Nota et primo creatas esse virtutes
has,et quod virtutes Domini Jesu Christi he vt
virtutes habeant.

Perfectas autem. Nota, quomodo perfecte divine
ha virtutes dicantur.

Resoluloria. Varietatum soientiam dicit, inter-
pretativam et declarativam explicationem perplexee
gacra traditionis; qua etiam indigent inferiores or-

€| ὑφειμέναι τάξεις, ὡς ἐφεξῆς φησι ' πολλῷ δὲ D dines,ut postea dicit : multo autem magis homines;

ἁλίον ἄνθρωποι * δίχα γὰρ ἐξηγήσεων ἀναλυουσῶν
τὴν πολυποίχιλον σοφίαν τῶν ἁγίων θεωρηµάτων οὗ
δυνατὸν αὐτὰ νοῆσαι, οὔτε ἡμᾶς, οὔτε τὰ ὑπερθεδη-
χότα τὰς πρώτας toti τάξεις, Ὅθεν φησὶν, ὡς τῶν
μὲν ὑποθεθηχοιῶν τάξεων ἑκάστη d πρώτη ἱεραρχεῖ
μόνος, καὶ οὖχ ἄλλη δύναμις * τῆς δὲ τῶν ἀνωτάτω
τούτων διακόσµων ἱεραρχίας ὁ θεὸς ἱεραρχεῖ µόνος,
x1l οὐκ ἄλλη δύναμις.

nam sine explicationibus resolventibus multiva-
riam sanctarum contemplationum sapientiam, im-
possibile est ipsas intelligere : neque nobis, neque
inferioribus angelis licet intelligere tres primos
ordines. Unde dicit, infericrum quidem ordinum
primum quemque tantum sacrum sustinere prin-
cipatum, et non aliam virtutem ; supremorum au-
tem ordinum hierarchie solum Deum neque aliam
virtutem sacrum tenere principatum.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

8 Éxsp..— ' κατ’ οὐδετέρου, — ' ater.

1“ . APPENDIX AD OPERA Β. DIQNYSII AREOPAGITAE. Te

Sacris initiantur, Gr. Ἱεραρχούμεναι. Id est mys- A

teria edocentur.

Hoc igitur. Demonstrationes dictorum ex Scrip-
tura.

SIII. Edoceri, Gr. ἐκδιδάσκεσθαι. Nota. τὸ ἐχδι-
δάσκεσθαι, edoceri; declarat enim ipsas minime
tales esse secundurn naturam.

Omnibus autem sublimiores. Quandoquidem enim
sunt omnibus superiores, et nihil habeant supe-
rius, quantum ad aliae virtutes, merito ab ipso
Deo s0lo, primi tanquam superiores, divina insti-
tuuntur cognitione.

In celum. Nota contra Basilianos et Nestorianos,
Jesum Christum in coelos assumptum secundum
quod homo est esse Dominum intelligibilium om-
nium, et regem glorise ; quemadmodum arcana
edooti discunt a dicentibus : Tollite portas, princi-
| pes, vestras, et interrogantes : Quis est isle Rex glo-
ría? atque rursus audientes,Dominus virtulum (q);
et que deinceps. $6 Contra vero Acephalos, et
Kutychianos, quod quamvis Dominus virtutum,ve-
rumtamen caro et manifestus homo; ita ut prop-
ter rei novitatem sequentes principatus obtupes-
cerent.

Divini operis, Gr. θεουργίας. Recte vocavit θεουρ-
γίαν, Dei opus,illam pro nobis dispensationem; Dei
enim erant vere opera omnia Domini, que secun-
dum dispensationem, ut partus sanctus,et eanita-
tes, signa in passione, et resurrectio.

Ego enim inquio. Illa autem : Ego enim loquor
justitiam et judicium salutaris, eunt Isai; vide
etiam, quomodo hsc intellexit.

Miror autem. Locutio ita est componenda : mi-
ror quomolo primi sicut medii divinas illustratio-
nes timide cupiant.

In medio volantes. Μεσοπετεῖς ὕι medio volantes
dixit, ut minime ad altitudinis fastigium sursum
volantes, sed ad medium pervenientes ; τὸ δὲ du-
bitare, significat illud dicere : Quís hic adventens
ex Edom (r)?

Interrogant. Vide, cum quanto metu et reveren-
tia supremi omnium ordines, ut medii et non pri-
mi,interrogant invicem,primum que apud Ieaiam.
Quis hic veniens ex Edom? rubor vestimentorum
ejus ex Bosor (s); et tum quasi cura sibi a Deo
commissa, dicunt ad ipsum: (Quare rubra sunt
vestimenta tua ?

Sanctissimam purgalionem. Nota, quomodo dicat
expiari, et illustrari, et perfici divinos ordines.

Bxpialionis. Nota, quzenam sit purgatio in men-
tibue, et que ignoratio.

Copioso lumine, Gr. ἀπλέτου φωτός. ”Απλετον
significat magnum et multum.

(Φ) Psal. xxi, 7-10. (r) Isa. σι, 1. (s) Ibid:

Ἱεραρχούμεναι. Τουτέστι μυσταγωχούμεναι.

Τοῦτο Αποδείξεις Ὑραφικαὶ τῶν slpn-
μένων.

S III. Ἐκδιδάσκεσθαιι. Σηµείωσαι τὸ ἐκδιδά-
σκεσθαι * δηλοῖ γὰρ μὴ κατὰ φύσιν εἶναι αὐτὰς τοι-
αύτας.

Τὰς δὲ πασῶν ὑψηλοτέρας. ᾿Επειδὴ γὰρ πασῶν
ἀνώτεραί sisi, καὶ οὐδὲν ἔχουσι τὸ ὑπέρτερον, ὅσον
εἲς ἑτέρας δυνάµεις, εἰκότως ὑπ αὐτοῦ τοῦ θεοῦ
µόνου πρῶται ὡς ἀνώτεραι μυοῦνται τὴν θείαν γνῶ-
gw. |
El; οὐρανούς. Σηµείωσαι κατὰ Βασιλείανῶν divo
Νεστοριανῶν, ὅτι ὁ ἀναληφθεὶς καθ ὃ ἄνθρωπος "In-
σοῦς Χριστὸς, αὐτός ἐστιν ὁ Κύριος τῶν νοητῶν πάν-
των, καὶ βασιλεὺς τῆς δόξης, ὡς μυούμενοι µανθάνουσι
παρὰ τῶν λεγόντων. "Αρατι πύλας, οἱ ἄρχοντες, ὑμῶν'
xai πυνθανόµενοι * Τίς ἐστιν οὗτος ὁ Βασιλεὺς τῆς
δόξης: καὶ αὖθ.ς ἀκούοντες, Κύριος τῶν δυνάµεων *
καὶ τὰ ἑξῆς, Κατὰ δὲ ᾽Ακεφάλων καὶ Βὐτυχιανιστῶν,
ὅτι, κἂν Κύριος δυνάµεων, ἀλλ᾽ οὖν σὰρξ xal cage
ἄνθρωπος, ὡς καὶ πρὸς τὸ ξένον ἐκπλήττεσθαι τὰς

ἑξῆς ἀρχάς.

γοῦν .

θεουργίας. Καλῶς θεουργίαν ἐκάλεσε τὴν ὑπὲρ
ἡμῶν οἰκονομίαν * θεοῦ γὰρ ἦν ὡς ἀληθῶς ἔργα πάν-
τα τὰ κατὰ οἰκονομίαν τοῦ Κυρίου * ὁ τόκος ὁ ἅγιος,
xal ἰάσεις, τὰ ἐπὶ τῷ πάθει σημεῖα, xai dj ἀνά-
στασις.

᾿Βγὼ γάρ φημι. Τὰ δὲ 55, Εγὼ γὰρ διαλέγοµαι
δικαιοσύνην xal κρίσιν σωτηρίου, 'Heatou stel ** *
καὶ ὅρα πῶς ταῦτα νενόηκεν.

"Αγαμαι δὲ. Τὸ ῥητὸν οὕτω συνθετέον 59: θαυμάζω
πῶς αἱ πρῶται ὡς µέσαι τῶν θεαρχικῶν ἑλλάμψεων
εὐλαθῶς ἐφίενται.

Μεσοπετεῖς. Μεσοπετεῖς ἔφη, ὡς μὴ πρὸς τὸ
ἄκρον τοῦ ὕψους ἀνιπταμένας, ἀλλὰ τοῦ μέσου ier.
χνουµένας * τὸ δὲ διαπορεῖν σηµαίνει τὸ λέχειν * Τίς
οὗτος ὁ παραγενόµενος ἐξ Εδώμ;

Ἐρωτῶσιν. "Opa µμετὰ πόσου φόδου xa! εὖλα-
θείας al πασῶν ἀνώταται τάξεις, ὡς µίσαι, καὶ οὐχὶ
πρώτισται, ἐρωτῶσιν ἀλλήλας, πρῶτον τὰ παρὰ τῷ
Ἡσαίᾳ' Τίς οὗτος ὁ παραγενόµενος ἐξ Ἐδώμ; ἐρύθημα
Ἱματίων αὐτοῦ ix Βοσόρ * καὶ τότε, ὥσπερ ἐπιτρεπό-
μεναι παρὰ θεοῦ, πρὸς αὐτὸν λέγουσι. Διὰ τί σου

D ἐρυθρὰ τὰ ἱμάτια ;

Παναγεστάτης καθάρσεως. Σηµείωσαι πῶς quet
καθαίρεσθαι, καὶ φωτίζεσθαι, xal τελεσιουργεῖσθαι τὰς
θείας τάξεις.

Tc καθάρσεως. Σηµείωσαι clc ἡ χάθαρσις ἐπὶ τῶν
νοῶν, καὶ τίς ἡ ἄγνοια.

᾽Απλέτου φωτός. "Απλετον τὸ µέγα xai πολύ.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

4 «à δὲ, "csl, V σύνθες.

T3 8S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA, 74

Τελεσιουργεῖται . Σηµείωσαι πῶς
καὶ φωτίζονται, καὶ τελεσιουργοῦνται αἱ θεῖαι τᾶξεις
αὗται.

Ka0' itv. Καθ ἕξιν ἐπιστήμη deriv ἡ ἔμμονος
καὶ ἀναπόθλητος τῆς ἐλλαμφθείσης γνώσεως κατά-
ληψις.

Ἡ χύκλφ. Ἐπειδὴ xai ἑστηκυίας xal κύχλῳ θεοῦ
περιχορευούσας ἀμέσως τὰς πρὠτας ταύτας ταξιαρ-
χίας φησὶ, σαφηνιστέον, πῶς xal ἑστᾶσι καὶ xwoüv-
ται, καθάπερ iv χορείᾳ χύκλῳ τοῦ θιοῦ. Καὶ τέως
μὲν ἐξ 'Ἡσαίου τὴν ἀφορμὴν εἴληφεν; ὃς λέγει ᾿ Καὶ
σεραφὶμ εἰστήκει κύκλῳ αὐτοῦ ^ ἓξ πτέρυγες τῷ
bi, καὶ τὰ ic: ἐπάγει δὲ, Καὶ ταῖς δυσὶν dmi.
ταντο ΄ πῶς γὰρ ἑστῶτα περιεπέταντο χύχλῳ; Καὶ
νοητέον οὕτως * πᾶς νοῦς [ἐχ] τοῦ πάντων αἰτίου θεοῦ
ἐκλάμψας, ἐπειδὴ ἀπὸ τοῦ δηµιουργήσαντος ἐξέλαμ-
ye, λέγεται περὶ αὐτὸν ὡς περὶ χέντρον χινεῖσθαι,
τῆς χινήσεως οὗ τοπιχῆς τινος οὔσης, ἀλλὰ νοερᾶς
xai ζώσης * ἔστι δὲ νοῦ χύκλῳ κχίνησις τοιαύτη * mà)
τὸ νουῦν fj νοῦς (v vost, fj ὡς μετἔχον νοῦ. 'O μὲν
νοὺς Gv, πρώτως voti: τὸ δὲ µετέχον νοῦ δευτέρως
νοεῖ * κατὰ τοῦτο μὲν οὖν, καθ’ ὃ νοῦς (v νοεῖ, κινεῖ»
σθαι λέγοιτο ἄν ' κυχλικὴ δὲ ἐπινοεῖται ἡ κίνησις
αὕτη xa0' ὃ ἀναχάμπτον xal περὶ αὐτὸν γινόµενος,
οὕτως ἑαυτὸν νοήσει xal τὸν πρὸ αὐτοῦ, ἐξ οὗ ἐξ-
λαμψεν, ὡς οὖν ἐκ Θεοῦ βουληθέντος προθληθεὶς,
περὶ αὐτὸν, ἀντὶ τοῦ περὶ τὴν θεοῦ ^! ἔφεσιν xal
ἀγάπην, ὡς περὶ κέντρον, ἔσται * οὐ γὰρ ἑνοῦνται
τὰ δεύτερα τοῖς πρὸ αὐτῶν, ἀλλὰ χορείᾳ τινὶ τὸ γι-
νόµενον ἔοικε * τὰ γὰρ γεννώµενα εἶναι ἐν τῷ οἰχείῳ
ἐφιέμενα, τὸν γεννῶντα περιαθρεῖ. τὸ οὖν τῇ νοήσει
πρὸς τὰ πρὸ αὐτοῦ ἐπεστραμμένον, χυχλικῆς κινή-
σεως ἔννοιαν εἰσάχει. Ἐπειδὴ οὖν πανταχοῦ ἐστιν ὁ
θεὸς, αἱ πανταχοῦ αὐτῷ συνακολουθοῦσαι τῷ θέλειν
αὐτὸν νοεῖν del, ἐπὶ τούτῳ ἀγάλλονται, xai περιχο-
ῥεύουσιν, ὥσπερ τῇ εὐφροσύνῃ. Λέγεται οὖν νοῦς ἐν
ἑαυτῷ εἶναι, καὶ πρὸς ἑαυτὸν σπεύδειν ' ὃ οὖν ἐν

Ἰαυτῷ ἐστι, καὶ δηλοῖ ἀθανασίαν, στάσιν ἔχει * κατὰ
γὰρ τὸ εἶναι, ὃ ἐστιν ἆθανάτως εἶναι, ἑστάναι νοεῖ-
ται * xavà δὲ τὸ πρὸς ἑαυτὸν σπεύδειν, κινεῖται μὴ
Βουλόμενος διαχεῖσθαί πως εἷς τὰς ἔξωθεν αὐτοῦ καὶ
προσύλους νοήσεις. Κατὰ μὲν οὖν τὸ ταυτοκίνητον
οὐχ ἕστηκεν, ἀλλὰ κινεῖται, κατὰ δὲ τὴν οὐσίαν ἀεὶ
ὡσαύτως ἔχουσαν στᾶσιν, ἁλλ᾽ οὗ χίνησιν ἔχει. Ἔστι
τοίνυν xal χατὰ φύσιν ἑκάστῳ τῶν νοῶν ὁρμὴ, fd
πρὸς θεὸν ἔφεσις καὶ ἡ περὶ αὐτὸν, ὣς περὶ χέντρον
xoxAÀue) χορεία, ὡς ἡ τοῦ κύκλου περὶ τὸ σημεῖον,
ὅτοι χέντρον, ἄφ᾽ οὗ συνέστη * xal γὰρ καὶ κατὰ φυ-
σικὴν ἀνάγχην ἕκαστον τῶν ὄντων τὴν περὶ τὸν θεὸὺν
χορεύει χορείαν, τῷ εἶναι ἐφιέμενον τοῦ εἶναι 51. Οὔ-
τως οὖν περὶ τῶν πάντων βασιλέα πάντα ἐστὶ, xal
ἐκείνου ἕνεχα πάντα καὶ ἐκεῖνο ἁπάντων χαλῶν αἷ-
τιον. "O δὲ εἶπεν ἁμέσως τὰ πρῶτα περὶ θεὸν χο-
peóstv, ὡς μὴ ἔχοντά τι πρὸ αὐτοῦ δηλοϊῖ, ὅτι τὰ δεύ-

3 [sa. vi, 2.

καθαίρονται, A — Perficitur. Nota quomodo purgentur, et illustren-

tur, et perficiantur hi divini ordines.

Secundum habitum. Καθ) ἔξιν, secundum habitum,
scientia est inherens, et qus abjici nequeat, illu-
strate cogitationis consecutio.

In circuitu, Gr. ἡ κύκλφ. Quoniam et stantes
et circumcirca Deum saltando cum cantu obeun-
tes sine medio primos hos ordinum principatus
dicit, explicandum est, quomodo et stent, et mo-
veantur, quemadmodum in tripudio circumcirca
Deum. Et hactenus quidem occasionem ex Isaia
accepit, qui dicit: Et seraphim stabant circa ipsum,
sex ala uni, et sequentia; addit vero: et duabus 9
volabant (t) ; quomodo enim stantes circumvolabant
in orbem? Atque ita intelligendum : mens omnis ex
Deo universorum auctore elucens, quandoqui-
dem a Creatore eluxerit, dicitur circa ipsum, sic-
ut circa centrum moveri; motione minime locali
aliqua exsistente, sed intelligibili et viva; motus
autem mentis circularis, talis est: omne intelli-
gens, aut mens exsistens intelligit ; vel ut particeps
mentis. Mens quidem exsistens, primo intelligit :
quod autem de mente participat, secundo intelligit;
secundum hoc igitur, secundum quod mens exsis-
tens intelligit, moveri dici queat ; circularis autem
hic motus excogitatur, quatenus reflectens, et circa
seipsam exsistens ita seipsam intelliget, et eam
qui ipsam precedit ex qua illuxit : tanquam igitor
ex Deo volente projecta, circa ipsum, pro circa
Dei desiderium et amorem, sicut circa centrum,
versabitur ; non enim secunda uniuntur preeceden-
tibus ; sed id quod flt, simile est alicui tripudio;
qua enim generantur in proprio loco, esse gestien-
tia, generantem circumspiciunt : quod ergo intel-
lective ad ea que ipsum antecedunt conversum eat,
circularis motionis cogitationem inducit. Quoniam

igitur Deus ubique est, que ubicumque ipsum se-
cute, eo quod velint semper ipsum intelligere, in
hoc exsultant, et cireum tripudiant sicut in convi-
vio ; dicitur itaque mens in seipsa esse, et ad se-
ipsam festinare : quod igitur in seipso est, et signi-
ficatimmortalitatem,statum habet; secundum enim
esse quod est immortaliter esse, stare intelligitur ;
secundum autem ad seipsum festinare, movetur
nulla ratione volens diffundi in eas que extra ipsum
sunt, et materiales intellectiones. Quatenus igitur
per se mobilis est, non stat, sed movetur ; quate-
nus autem est essentia vem per eodem modo se ha-
bens, s!atum, non vero motum, habet. Est igitur
et secundum naturam unicuique mentium impetus,
cupiditas erga Deum et erga seipsam, tanquam
circa centrum circulare tripudium, sicuti circuli
circa punctum eeu centrum ex quo constitit ; et-

VARLE LECTIONE8 ET CORRECTIONES.

$1 αὐτοῦ. 3 alvloo,

PATROL. IV.

75 APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGIT E. 76

enim etiam secundum naturalem necessitatem À τερα xal τὰ τρίτα, τουτέστι τὰ αἰσθητὴ, διὰ µέσων

unumquodque entium saltationem que fit circa
Deum saltat ipso esse cupiens esse: sic igitur circa

τῶν πρὸ αὐτῶν περὶ τὸν Θεὸν, ὡς εἴρηται, ἀναλόγως
χορεύει.

regem omnium sunt universa, et illius causa omnia et ille bonorum omnium auctor. Quod autem dixit,
immediate primos circa Deum tripudiare, tanquam nihil ante se habentia, declarat quod secunda et
tertia, hoc est sensibilia, $98 per media precedentia ciroa Deum, sicut dictum est, pro captu tripudiant.

Intellectilia. Species quidem et proprietates sunt
erisistentiarum distinctarum : in corporis autem
privatione, et quia immateriala, loco non indigent,
ut separentur siout corpora omnia ; ubi enim cor-
pus est, ibi quoque loous est, qui sine certamine
eorpora suscepturus est.

Quasi voz. Hec sunt Ezechielis.

Tà νοητά, [Τὰ νοητὰ] εἴδη μὲν εἰσὶ καὶ ἰἱδιότητες
ὑπάρξεων διακεκριµένων * ἐν δὲ τῇ ἀσωματίᾳ, καὶ
μὴ τόπου δεῖσθαι τὰ ἄύλα, ἵνα χωρισθῶσιν, ὡς τὰ
σώματα πάντα * ὅπου γὰρ σῶμα καὶ τόπος ὁ µέλλων
χωρεῖν ἁμάχως τὰ σώματα.

Ὡς φωνή. Ταῦτα τοῦ Ἰεζεχιήλ.

De suo loco. Quomodo oportet intelligere locum p Ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ. Πῶς χρὴ νοῆσαι τόπον

in Deo, Scriptura ubique dicente incircumscrip-
tam 9890 Divinitatem, et: Colum sedes ejus,terra au-
tem scabellum pedum ejus (u); et rursus: Statuit
valles statera, et omnem terram pugillo (v); atque
iterum : Si ascendero in colum, tu illic es ; siautem
descendero in infernum, ades (x). Qualem igitur
Ezechiel excogitavit Deo locum ? Dicimus, quod,
que videntur nobis obscura, Deus iis, qui ipsum
toto impetu inquirunt, illustret ; dicit enim divina
Seriptura : Si precepta mea custodiat aliquis, ego
et Pater veniemus, εἰ mansionem apud eum [acie-
mus (y); itaque igitur et intelligibiles virtutes, et
sanctorum atque omnium precepta servantium ani-
me, merito vocari potuerint Dei locus et requies:
etenim alibi dicit : Requievit Spiritus meus in ipsis.

In iis, qu» de divinis hymnis. Nota, alium etiam
librum. De divinis hymnis ab ipso elaboratum.

Divina loca. Quisnam Dei locus.

Loci divini. Scriptura : Qualem domum mihi 2di-
ficabitis, dicit Dominus, aut quis locus requietionis
sues (9), declarat, non dici de sensili aliquo, verum
de divinis his mentibus ; aut etiam hoc modo: voluit
Deus significare divinam naturam ociroummscribj
non posse. Kt aliter: neque in ipsis audientibus
Deo locum requietionis fuisse propter incredulita-
tem ipsorum, sicut ait in Evangeliis Dominus : Fi-
lius autem hominis non habet ubi caput reclinet (a).

Unitas est. Non tantum, inquit, ter sanctus hym-
nus declarat, atque vox ex loco ipso Deum cum
gloria predicans, communicari etiam subjectis or-
dinibus cognoscere et decantare Deum; verum
etiam aliquid aliud preter hac significat. Hoo au-
tem declarat sententia dicense: equidem unitatem
et monadem trium subsistentiarum 309 dicimus
esse Deum, et omnibus providere, a primis ad ex-
trema terre comprehendentem universa incompre-
hensibiliter, hoc est non corporea, sed divina pro-
videntia superessentialiter continentem. Quod au-
tem sit unitas et monas, etiam Evagrius impius in
secunda centuri& oapite tertio, hoo dicit: « Ipse

(u) Isa. rxvi, 1.
(a) Luc. 1x, 58.

(v) δα. χι, 12. (x) Psal. cxxxvim, 8.

ἐπὶ θεοῦ, τῆς Γραφῆς ἁπανταχοῦ λεγούσης, dmspi-
όριστον εἶναι τὸ θεῖον, καὶ τό * Οὐρανὺς θρόνος αὖὐ-
τοῦ, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν αὐτοῦ. xal
πάλιν. Ἕστηκε τὰς νάπας ζωγῷ, καὶ τὴν γῆν
bpaxl* xal αὖθις ' 'Edv πορευθῶ εἰς τὸν οὐρανὸν,
σὺ ἐκεῖ. ἐὰν δὲ καταθῶ εἷς τὸν ἅδην , πάρει.
Ποῖον οὖν ὁ Ἰεσεκιὴλ ἐπενόησε τῷ θεῷ τόπον ; Λέγου
μεν, ὅτι τὰ δοκοῦντα ἡμϊν ἄπορα ὁ θεὸς τοῖς ἐξ ὅλης
αὐτὸν ἐπιζητοῦσι κινήσεως φωτίζει ΄ λέγει γὰρ ἡ
θεία Γραφή * 'Eàv τὰς ἐντολάς µου φυλάττῃ τις, ἐγὼ
καὶ à Ἡατὴρ ἐλευσόμεβθα, xal μονὴν παρ) αὐτῷ
ποιησόµεθα. Ὥστε οὖν xal al νοηταὶ δυνάµεις, καὶ
αἱ τῶν ἁγίων ψυχαὶ, καὶ πάντων τῶν φυλασσόντων
τὰς ἐντολὰς, τόπος κληθεῖεν ἂν εἰκότως τοῦ θεοῦ
καὶ ἀγάπαυσις καὶ ἀλλαχοῦ γάρ Φφήσιν * Ἐπανα-
πέπαυται τὸ Πνεῦμά µου ἐπ᾽ αὐτούς.

Ἐν τοῖς περὶ τῶν θείων ὕμνων. Σηµείωσαι ὅτι
καὶ ἄλλο σύνταγμα αὐτῷ Περὶ θείων ὕμνων πεπό-
νηται,

Οἱ θεῖοι τόποι. Τίς 6 τοῦ θεοῦ τόπος.

Τόποι τῆς θεαρχικῆς. Τὸ εἰρημένον ' Ποῖον oi-
xov οἰκοδομήσετέ µοι, λέγει Κύριος, ἢ «lc τόπος
τῆς χαταπαύσεώς µου, δηλοῖ μὴ λέγεσθαι περὶ al-
σθητοῦ τινος, ἀλλὰ περὶ τῶν θείων τούτων νοῶν * 1j
καὶ οὕτως * ἠθουλήθη 6 θεὸς σημᾶναι, ὅτι ἀπερί-
γβαπτον τὸ θεῖον. Καὶ ἄλλως * ὅτι ἐν αὐτοῖς τοῖς
ἀχούουσιν οὐκ ἣν τῷ θεῷ τόπος χαταπαύσεως διὰ
τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν, ὥς φησιν ἐν Εὐαγγελίοις ὁ Κύ-
ριος" Ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν
κεφαλἠὴν χλίνει.

D — Mová; ἐστι. Οὐ µόνον, φησὶν, ὁ τριαάγιος ὕμνος

δηλοῖ, xal ἡ ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ τὸν θεὸν δοξολογοῦ-
σα φωνη, τὸ µεταδεδόσθαι xal ταῖς ὑφειμέναις τά-
ξεσι γινώσκειν xal ὑμνεῖν τὸν θεὸν, ἀλλὰ καὶ ἔτε-
ρόν τι σηµαίνει πρὸς τούτοις * τοῦτο δὲ δηλοῖ τὸ ῥη-
τὸν τὸ λέγον * καὶ μὴν xal ὀνάδα καὶ µονάδα τρισ-
υπόστατον λέγομεν εἶναι τὸν θεὸν, xal ποονοεῖν
ἁπάντων, ἀπὸ τῶν πρώτων xal μέγρι τῶν ἐσχάτων
τῆς γῆς περιδεδραγµένον ἁπάντων ἁσχέτως, τουτ-
ἐστιν οὐ σωµατιχῇ κατέχοντα, ἀλλὰ θεῖχκῃ προνοίᾳ
ὑπερουσίῳς. Ὅτι δέ ἐστιν ἑνὰς καὶ μονὰς, xai Εὖὺ-
άγριος ὁ ἀἁνόσιος ἐν τῇ δευτέρᾳ ἑχατοντάδι κεφαλαίῳ
τρίτῳ qol τοῦτο' « Αὐτός ἐστι μονὰς, ἐπεἰδὴ τὸ θεῖον

(y) Joan. xiv, 23. (2) Isa. rxv1, 1 ; Act. vn, 47.

B. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. ΡΕ COELESTI HIERARCHIA. 78

| καὶ ἁδιαίρετόν ἐστι" τούτου Ὑχάριν µονάς * À est monas, quoniam divinitas est simplex οἱ indi-

νὰς γὰρ ἀριθμητικῶς εἰπεῖν, ἁπλῆ καὶ ἁσύν-
ἰστιν' ἓνὰς δὲ διὰ τοῦτο, ἐπειδὴ καὶ πρὸς ἑαυ-
«extat ἡ ἁγία Τριὰς φυσικῶς, καὶ ἑνοῖ πάντας
τῇ πλησιάζοντας κατὰ τὸ slpngivov ἐν τῷ
Alp, "Iva. ὥσιν αὐτοὶ Ἑν, ὥσπερ καὶ ἡμεῖς Ev

(ἔτῳ. "Ασχετον συνοχὴν λέγει τὴν ἐξηρημένην

xai ἀσυναφῆ πρὸς τὰ συνεχόμενα πρόνοιαν τοῦ
ιαὶ περιχράτησιν.

ΕΙΣ ΤΟ ΚΕΦΑΛ. H.
τά. Ἰσχυρότατα,
υνοµίας. "O τι ἡ ἐπωνυμία αὐτῶν σηµαίνει, τίς
της αὐτῶν.
Μέση τριαδιχὴ τάξις,
Κυριότητες, Δυνάμεις, Ἐξουσίαι.

όλωτον. "Orc πᾶσα νοητὴ δύναμις ἀμειλίκτως
ὁ χεῖρον ἔχει.
. Ὡς ἀμείλικτον κυριότητα. ᾿Ενταῦθα σφάλ-
&v ἑλληνικῶν φιλοσόφων εὐσεθῶς ἐπισκώπτει'
ς ἰδικὰς τρεῖς δυνάµεις τινὰς ἀμειλίχτους προσ-
σαν, προελθούσας εἰς ὅπαρξιν Éx τινων πρὸ
ἑτέρων τριῶν δυνάµεων ' οὐ μὴν ἐκ θεοῦ
B, δηµιουργηθείσας ἰδικῶς. Καὶ φασὶν εἶναι
µειλίκτους τούτους ὑποπεζίους τῶν προθαλλο-
αὐτοὺς νοητῶν δυνάµεων, ἀναστέλλοντας καὶ
| ἀντιθαίνοντας, καὶ ἐφεχτικοὺς τῶν πρὸ αὐτῶν
υτῶν, τοῦ μὴ πεσεῖν εἲς ὕλην, καὶ ἀσθενεστέ-
υετὰ τοῦτο τῶν προθαλλομένων ἑαυτοὺς, καθ᾽ ὃ
κ τοῦ χατέχειν sio τὸ ἅπτωτον ἑαυτούς, Ταῦτα

ν ὡς iv ἐπιτομῇ τὰ Exelvov: ὁ δὲ μέγας Διο- ᾿

σοφῶς τὰ ἑναντία πάντα αὐτοῖς φησιν ᾽ ἐκ
γὰρ αὐτὰς δημιουργικῶς ὑποστῆναί φησιν’ οὗ
jw ἀμφέρειαν ἔχουσιν εἷς χυριότητα, ὥσπερ καὶ
ol καθ ὁμοίωσιν κτισθέντες * αὐτοὺς δὲ τὸ
ixtov χατὰ πάσης ὑφέσεως τῷ λόγῳ τῆς χυριό-

ἔχειν λέγει, κόπτοντας ὥσπερ xai διατέµνον-

καὶ οὐχ ἑῶντας κρατεῖν τὴν πρὸς τὰ αἰσθητὰ
μίαν, οὗ μὴν τοὺς πρὸ αὐτῶν ἀναστέλλοντας'
; αἰσθητὰ xal σωματικὰ δουλοπρέπειάν φησι
νελευθερίαν καὶ εἰχαίαν δόξαν. Δουλοποιίας δὲ
τοῦ δουλοπρεπείας , ἐπεὶ μὴ συγχωροῦσι τὰ
ὄντα ἐννοεῖν, ἀλλὰ κατάγουσιν ix. τῆς ἀκλι-

ἑδραιότητος ἐπὶ τὴν τῶν µαταιοτήτων ὅποκα-

visa, hujus gratia monas ; etenim monas secundum
numeri rationem loquendo, simplex et incomposita
est : unitas autem ideo, quoniam et in se naturali-
ter unita est sancta Trinitas, et unit omnes ad
ipsam accedentes ; secundum quod dictum est in
Evangelio : Ut sint ipsi unum, sicut ef nos unum su-
mus (b). » '

Incomprehensibili. Gr, ἀσχέτῳ. "Ασχετον incom-
prehensibilem conipagem dicit, selectam omnino
et minime connexam cum coherentibus Dei provi-
dentiam et dominationem.

IN CAP. VIII.
Potentia, Gr. δυνατά. Fortissima.
Appellatio. Quid agnomen ipsorum significet,

p dusenam sit ipsorum proprietas.

Medius trinus ordo.
Dominationes, Virtules, Potestates.

Minime subjugatam. Quod nulla intelligibilis vir-
tus demuloceri erga deterius sustineat.

S II. Ut severam dominalionem. Hio errorem
grecorum philosophorum pie reprehendit, qui tres
particulares quasdam virtutes implacabiles nomi-
narunt, progressas in exsistentiam ex quibusdam
tribus aliis ipsas praecedentibus virtutibus; non
tamen & Deo particulariter creatas : et dicunt esse
implacabiles has pedibus quasi substratas intelli-
gibilium virtutum, qus ipsas antecedunt, contra-
hentes et quasi contra tendentes, atque vim inhi-
bendi habentes, ne ips» et qui precedunt in ma-
teriam delabantur; atque secundum hoc imbecil-
liores lis, qu: ipsas precedunt, quatenus debent
gecontinere ne labantur ; hec igitur orationis com-
pendio illorum est sententia. Magnus autem Dio-
nysius sapienter omnia ipsis contraria dicit : ipsas
enim ex Deo creandi facultate subsistere dicit ;
cujas etiam similitudinem habent in dominatione,
Bicut et nos qui secundum similitudinem creati su -
mus. Ipsas vero implacabilitatem erga omnem sub-
missionem ratione dominationis habere 86 dicit,
quasi cedentes et dissecantes, neque sinentes vin-
cere cupiditatem ad sensibilia, non tamen eas que
precedunt cohibentes. Sensibilia autem et corporea
dicit servilitatem et libertatis privationem,et vanam
gloriam. Δουλοποιίας pro δουλοπρεπείας, quee ser-
vitutem docet, quoniam non concedunt ea que

σιν. Ανομοιότητα δὲ αὖθις καλεῖ τὰ ὑλικὰ, ὡς [) vere exsistunt cogitare, sed deducunt ex minime

τοτε µένοντα ἐπὶ ταὐτότητος, ἀλλὰ del µετα-

ντα.
ριαρχίας. Κυριαρχίαν τὴν θεότητα ἔφη ' ὅτι
ς χυριότητος ἀρχὴ καὶ αἰτία καθέστηκεν.

ε ἀπολείπουσαν. Σηµείωσαι πῶς πανταχοῦ

Joan. xvir, 11.

inclinante stabilitate ad aliquam vanitatum reoli-
nationem ; dissimilitudinem vero iterum materialia
vocat, ut que nunquam in identitate maneant, sed
semper mutentur.

Principil dominationis, Gr. κυριαρχίας. Kupiap-
χίαν dominationis principatum deitatem dicit, quia
omnis dominationis principium et causa exsistit.

Quz non deest. Nota, quomodo ubique dicat su-

VARLE LECOTIONES ET CORRECTIONES.
pota omissum est a Pachym., adeoque mihi visum ἐπιπολάζειν.

9

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ΑΒΒΟΡΟΙΤΕ. 80

periores virtutes communicare propriainferioribus, À qns: τὰς ὑπερθεθηχυίας δυνάµεις µεταδιδόναι τῶν

et virtutes corroborare subditas; scimus autem
quod seriptum sit, angelum corroborasse Danielem
et alios, et, quod omnibus majus, etiam Dominum
nostrum Jesum Christum, utpote hominem quoque,
sicut in Evangelio secundum Lucam habetur.

Bonum ordinem. Cum eo, quod superius positum
est heo quoque connectenda ; subaudiendum enim,
arbitror declarare.

Assimilatz. Quod etiam potestatem, quantum
ipsis licet, sequentibus, utpote angelis, intelligi-
biles virtutes communicent.

Expiatur enim. Quomodo et per quid expurgen-
tur et illustrentur, atque perficiantur medii ordi-
nes : et quod Scriptura habet, quod alius ad alium
angelus trajiciat divina signa.

Et per medium. Perfeotiones per medios obscu-
riores esse iis, qua primo apparenter a Deo effi-
ciuntur; que sunt prime.

Qua per alium dicitur. Secundum ea que in Za-
charia, et Daniele, et Ezechiele prophetis habentur.

Obscurz, Gr. ἁἀμυδρουμένης ᾽Αμυδρουμένης obs-
cure dixit, non propter propriam ejus relationem,
sed propter humilitatem recipientium; hoc enim
significat dicendo δευτέρωσιν perfectionis, hoo est
obscurius perfici secunda.

Periti. Nota, quomodo sacerdotes hec tradide-
runt magno Diouysio; aütogavet per se apparen-
tes autem vocavit primas divinas virtutes; quo-
niam 4 seipsis divinas accipiunt illustrationes ;
relique enim virtutes, non per seipsas divina sus-
cipiunt munera cogitationis, sed per superiores.

81 Sacerdotalis. Nota sacerdotalem esse tradi-
tionem, de angelorum ordine cognoscere.

Hllustrationum. Demonstratio ejus quod Seriptura
dicit, secunda a primis institui, ex Zacharia pro.
pheta.

(rudelibus, Gr. ἀτιθάσσοις. Feris.

Tradita. De iis qua! Babylonio angelo tradita
fuerint.

Omni modo. Not& quod Deus omnia moliatur ad
convertiendum errantes.

Clementer adduxit Clementer, 0. ἐπιεικῶς, hoc
est benigne, aut omnino, et vehementer.

οἰκείων ταῖς μετ) αὐτὰς xal τὰς δυνάµεις δυναμοῦν
τὰς ὑποκειμένας' ἴσμεν δὲ, ὅτι καὶ τὸν Δανιὴλ γί-
γραπται ἄγγελος ἐνισχύων, xal ἄλλους * xal τὸ δὴ
πάντων µεῖζον, καὶ αὐτὸν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν
Χριστὸν, ἅτε xal άνθρωπον, ὡς iv τῷ xatà Λουκᾶν
Εὐαγγελίῳ χεῖται.

Βὐταξίαν. Πρὸς τῷ ἀνωτέρως Ἡ µκειμένῳ xal
ταῦτα συντακτέον κατὰ χοινοῦ γὰρ τὸ οἶμαι δη-
λοῦν.

᾿Αφομοιωμένης, "Ort xal τῆς ἐξουσίας ὅσον ai.
ταῖς θεμιτὸν, ὡς ἀγγέλοις οὖσιν, αἱ νοηταὶ δυνάµεις
τοῖς µετ᾽ αὐτοὺς µεταδιδόασι.

Καθαίρεται γάρ. Πῶς καὶ διὰ τίνος καθαίρονται,
καὶ φωτίζονται, καὶ τελεσιουργοῦνται αἱ µέσαι τάξεις"

B xai ὅτι ἔχει dj Γραφὴ, ὡς ἄλλος ἄλλῳ ἄγγελος δια-

πορθµεύει τὰ θεῖα σύμθολα.

Καὶ διὰ µέσης. "Oct αἱ διὰ µέσων τελειώσεις
ἀμυδρότεραι τῶν πρωτοφανῶς ὑπὸ θεοῦ ἐνεργουμένων,
αἹτινὲς εἶσι πρῶται.

Τὴν 860 ὮἈἄλλου λεγομένην. Κατὰ τὰ ἐν τῷ
Zayaplg, xai Δανιλλ, xai Ἰεζεχιὴλ, τοῖς προφήταις
χείµενα.

᾽Αμυδρουμένης . ᾽Αμυδρουμένης ἔφη, οὗ παρὰ
τὴν οἰκείαν αὑτῆς ἀτονίαν, ἀλλὰ παρὰ τὸ ὄφειμένον
τῶν δεχοµένων’ τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ εἰπεῖν δευτέρωσιν
τελειώσεως, τουτέστι τὸ ἀμυδρότερον τελειοῦσθαι τὰ
δεύτερα.

Ot δεινοί,. Σηµείωσαι, ὅτι Ἱερες ταῦτα παραδε-
δώκασι τῷ µεγάλῳ Διονυσίῳ' αὑτοφανεῖς δὲ ἐκάλεσε
τὰς πρώτας θείας δυνάµεις, ἐπειδὴ ἀφ᾿ ἑαυτῶν τὰς

θείας δέχονται ἑλλάμψεις: at γὰρ λοιπαὶ δυνάµεις,

οὗ δι) ἑαυτῶν [τὰ] θεῖα δέχονται δῶρα τῆς γνώσεως,
ἀλλὰ διὰ τῶν ὑπερχειμένων.

Ἱερατικῆς. Σηµείωσαι, ὅτι Ἱἱερατικὴ παράδοσίς
ἐστι τὸ περὶ τῆς τάξεως τῶν νοῶν εἰδέναι.

Ἐλλάμψεων . ᾿Απόδειξις τοῦ ῥηθέντος, ὅτι τὰ
δεύτερα παρὰ τῶν πρώτων μυοῦνται, ἀπὸ Ζαχαρίου
τοῦ προφήτου.

᾽Ατιθάσσοις. Ανημέροις.

Ἐκδεδωχυῖα. Περὶ τῶν παραδοθέντων τῷ Βαδυ-
λωνίφ.

Tü "avvolg. "Opa, ὅτι à θεὸς πάντα μηχανᾶται
πρὸς τὸ ἐπιστρέψαι τοὺς πλανωμµένους,

Ἐπιεικῶς ἐπανῆγεν. Τὸ 95 ἀἐπιεικῶς ἀντὶ τοῦ
Φιλανθρώπως ἢ πάνυ καὶ µεγάλως νόησον.

Commune enim. Communi nomine omnes virtutes p, ᾖΚοινὸν γάρ. "Oct κοινῷ ὀνόματι πᾶσαι αἱ δυνάµεις

intelligibiles angelos appellari.

Inferiorum. Gr. ὑφειμένων. Subjeotionem et se-
cundum locum obstinentium.

Prazcedentem. Preeuntem forte prophete ; forte
&autem antequam major angelus ad ipsum venis-
set.

Deinde ab ipso divinam. Vult hoo demonstrare,
quod etiam in angelicis ordinibus primi secundis
enuntient Dei voluntatem. Καταχάρπως autem, pro
omnino, ex Ezechiele.

«i von tal ἄγγελοι λέγονται,
Ὑφειμίνων. Ὑποθεθηκότων, δευτερευόντων.

Προπορευόμενον. Προπορευόμενον τάχα τοῦ προ-
φήτου. τάχα δὲ, πρὸ τοῦ τὸν μείζονα ἄγγελον ἐλθεῖν
ἐπ᾽ αὑτόν.

Εἶτα πρὸς αὑτοῦ τὴν θείαν. Τοῦτο θέλει δεῖξαι,
ὅτι καὶ ἐν τοῖς ἀγγελικοῖς τάγµασιν οἱ πρῶτοι τοῖς
δευτέροις διαγγέλλουσι τὴν τοῦ Θεοῦ βουλήν. Κατα-
κάρπως δὲ ἀντὶ τοῦ πάνυ ἐκ τοῦ "Itu.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

& ἀνωτέρω. 5 τὸ δέ.

81 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCOELRSTI HIERARCHIA. | 82
Αποκρίνεσθαι. Καλῶς εἶπεν ὁ Κύριος ἐν τῷ προ- A — Respondere. Recte dixit dominus in propheta Eze-

φήτῃ Ἰεζεκιὴλ, ὥστε χωρισθῆναι τῶν δικαίων τοὺς
ἁμαρτωλούς * τοῦτο γὰρ xai ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις φαί-
νεται πεποιηκὼς, ὥστε 56 τὰ πρόθατα ἐκ τῶν ἐρίφων
διεµέρισεν. Ιδοὺ συνάδει xal dv τούτφ ἡ Παλαιὰ
Διαθήχη τῇ Νίᾳ.

*Oc τὸν ποδήρη. Περὶ τοῦ τὸν ποδήρη ἑνδεδυχότος
χιτῶνα V. Σηµείωσαι δὲ, ὅτι τῷ μὲν ἀγγέλφ τῷ τὸ
μὲν σημεῖον ἐπιθεῖναι κελευσθέντι ποδήρης — 3v
χιτὼν, xal ζώνη περὶ τὴν ὀσφὺν, σχῆμα πρέπον
lapsi *. τοῖς δὲ ἀγγέλοις ἄλλοις πέλεκυς ἐν ταῖς
χερσὶν, ὅπερ δηλοϊῖ τιµωρητικήν τινα δύναμιν * ὡς
ἐκ τούτου νοεῖν ἡμᾶς, ὅτι πρὸς τὸ μέλλον ἀποτελεῖ-
σθαι xal τὸ τῶν ἀγγέλων εἶδος σχηματίζεται, ὅπερ
ἐννοῆσαι ὀφείλομεν περὶ τῶν σεραφὶµ xal yspov6ip,
xai τῶν ἄλλων δυνάµεων, ὅτι πρὸς τὴν οἰκείαν τάξιν
xai τὸ σχῆμα ἔχουσιν * οἱ γὰρ τὸν τρισάχιον ὕμνον
λέγοντες πολυπρόσωποι σχηματίζονται, δηλοῦντος τοῦ
λόγου, ὅτι ἀσίγητός ἐστι καὶ πολὺς ὁ αὐτῶν ὄμνος *
οὕτω xai περὶ τῶν ἑξῆς νόησον.

Τὸ σημεῖον εἷς τὰ μέτωπα. Σηµείωσαι, ὅτι τὴν
θείαν προτύπωσιν ἐξ ἐκείνου προεµήνυσε, τὸ τοὺς
πιστοὺς κατὰ τὸ µέτωπον 9 τὴν ζωοποιὸν ἐπιτιβέναι
εφραγῖδα, καὶ περισώζεσθαι Ex τοῦ ὁλοθρευτοῦ * ἀλλὰ
τότε μὲν ἄγχελοι ἐν σχήµατι ἱερέων τοῦτο ποιεῖν
ἐχελεύσθησαν τοῖς ἀνευθύνοις * ἡ γὰρ ζώνη xai ὁ
ποδήρης χιτὼν τὸ ἱεροπρεπὲς τῶν ἱερέων δηλοῖ σχῆ-
μα ^ vov δὲ xal ἡμεῖς, ἑαυτοῖς οἱ πιστοὶ τὴν τοῦ
σταυροῦ σφραγίδα xata τὸ µέτωπον ἐντυποῦντες,
διαφεύγοµεν τὸν ἐχθρόν * ἴδοὺ καὶ ἄλλη ὁμοίωσις
Βαλαιᾶς πρὸς τὴν Νέαν. Σηµείωσαι δὲ, ὅτι αὗταί

chiele, ut separentur justi & peccatoribus : hoo
enim in Evangeliis apparet fecisse quando oves ab
hedie divisit (e). Ecce etiam in hoc consonat Vetus
Testamentum Novo.

Qui tatari veste. De eo, qui indutus erat tunicam
talarem. Nota vero, quod angelo signum apponere
jusso, talaris erat tunica, et cingulum circa lumbos,
habitu sacerdoti conveniens. Angelis porro cete-
ri8, securis in manibus, quod significat vindieati-
vam aliquam virtutem : ut ex hoc nos intelliga-
mus, quod juxta illud, quod efficiendum est, epe-
cies etiam angelorum fingatur : quod cogitare de-
bemus de seraphim et cherubim et ceteris vir-
tutibus; quia secundum proprium ordinem etiam
habitum habeant; qui enim τρισάχιον hymnum di-
cunt multas habere facies figuntur, sermone dee
clarante, quod indesinens sit et frequens ipsorum
hymnus : itaque de reliquis intellige.

Signum in frontibus. Nota divinam prefiguratio-
nem ex illo preemonstravisse, fideles in fronte vivi-
ficum opponere sigillum, et conservari ab exter-
minatore; sed tum quidem angeli in habitu sacer-
dotum hoc iniquis 89€ facere jussi sunt : cingu-
lum enim et talaris tunica, sacris convenientem
sacerdotum signiflcat habitum; nunc vero etiam
nos fideles nobis ipsis signum crucis in fronte
imprimentes, fugamus hostem ; en et aliam quo-
que similitudinem Antiqui Testamenti cum Novo.
Nota autem, hos esse tres trinos ordines intelligi-

εἶσιν al τρεῖς τριαδικαὶ τάξεις τῶν νοητῶν δυνάµεων * C bilium virtutum : primus ternio, throni, tum che-

πρώτη τριὰς, θρόνοι * εἶτα χερουθὶµ, εἶτα σεραφίµ:
δευτέρα µτριὰς, κυριότητες, δυνάµεις, ἐξουσίαι *
αὗται xal µέσαι λέγονται ' τρίτη τριὰς, ἀρχαὶ,
ἀρχάγγελοι, ἄγγελοί * κοιῷ δὲ ὀνόματι πάντες
ἄγγελοι.

Εὐταξίας, Περὶ εὐταξίας τῶν δευτέρων πρὸς τοὺς
ἀνωτέρους.

Τὸν θειότατον Γαθριήλ. Σηµείωσαι, ὅτι καὶ ὁ
Γαθριὴλ οὐκ ἔστι τῶν ἀνωτέρων δυνάµεων, ἀλλὰ
τῶν ὀφειμένων,

Ἱεραρχίας. Σηµείωσαι, ὅτι μίµηµα τῆς ἄνω
μυστικῆς ἱεραρχίας τὰ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ γινόμενα
σήμερον * xal γὰρ οἱ ἱερεῖς σφραγῖδα ἐπιτιθέασι τοῦ
ζωοποιοῦ σταυροῦ τοῖς προσιοῦσι τῷ µυστηρίῳ, διὰ

rubim, deinde seraphim. Secundus tertio, domi-
nationes, virtutes, potestates; hse etiam medie
dicuntur; tertius ternio, principatus, archangeli,
angeli : communi autem nomine universi angeli.

Boni ordinis. De reoto ordine secundorum erga
superiores.

Divinissimum Gabrielem. Nota etiam Gabrielem
non esse superiorum virtutum, sed inferiorum.

Hierarchiz. Nota, ea qua hodie in Ecclesia flunt
esse imitationem superne mystice hierarchie ;
etenim sacerdotes imponunt signum vivificee crucis
a&ccedentibus ad sacramentum ; quia separati sunt

τὸ χωρισθῆναι αὐτοὺς τῶν ἀπίστων, xai ἵνα τὸν [) ab infidelibus, atque, ut hostem effugerint; aliter

ἐχθρὸν διαφύγωσιν * ἄλλως τε xxl. τάξις φυλάττεται
κατὰ τὴν ἁγίαν Ἐκχχλησίαν * ὃ γὰρ ποιεῖν ἐπιτέ-
τραπται ὁ ὑποδιάκονος, οὐ ποιοῦσιν ol ὑποδεέστεροι *
καὶ ὃ ποιεῖ ὁ πρεσθύτερος, οὐ ποιεῖ ὁ διάκονος" καὶ
ἁπλῶς εἰπεῖν, ἕκαστος ἔχει τὴν πρέπουσαν αὐτῷ
λειτουργίαν * χοινῷ δὲ ὀνόματι πάντες κληρικοὶ xal
λειτουργοὶ καλοῦνται, ὡς καὶ οἱ ἄγγελοι * ἐντεῦθεν

(c) Matth. xxv, 92.

quoque ordo etiam in sancta Ecclesia servatur;
quod enim facere subdiacono mandatur, minime
faciunt inferiores, et quod facit sacerdos, non facit
diaconus, atque ut verbo absolvam, unusquisque
habet conveniens sibi ministerium ; communi au-
tem nomine omnes clerici et ministri vocantur,
sicut etiam angeli : unde intelligere oportet, quo-

VARL£ LECTIONES ET CORRECTIONES.

€ fu. 9 ἀγγέλου, 359 πρόσωπον.

. 83 APPENDIX AD OPERA S8. DIONYSII AREOPAGITA.
modo dictum sit a divino Stephano : Qui accepistis Α χρὴ vosiv, πῶς εἴρηται τῷ θείῳ Exepávo *

legem in dispositione angelorum, et non custodi-
stis. (d).
IN CAP. IX.

Q l1 Superessentialem eius ordinis principatum.
. Ipsius principium facientis principatus demonstrat
superessentialem ordinis principatum, ipse prin-
cipatuum ordo.

$ II. Archangelorum. De archangelico ornatu, et
quid significet.

Hierarchia. Nota univerealitatem : omnem hierar-
cbiam habere primas et medias atque postremas
virtutes, hoo est tres trinos ordines.

Sanctissimis, Gr. ἁγιωτάταις. Sorib. καὶ Ἱερω-
τάταις, et sacratissimis. Quomodo etiam divini ar-
changeli cum precedentibus et sequentibus com-
municent.

Secundum postremum. Quod extremus sit ordo
angelorum, et mundum attingens.

83 Postremus trinus ordo.
Principatus, Archangeli, Angeli.
ΕΙ magis ad. Extremum ordinem coelestium vir-
' tutum digniorem esse appellarique angelos, ut ad
homines accedentem, per quem etiam divina ho-
mines edocentur.

Nam quidem supremum. Primum ternionem se-
eundo sacre preesse, et secunudum tertio; tertium
autem iis qui inter homines sacerdotes sunt, et
inspiciunt ea que ab ipsis flunt.

Occultius. Quomodo he quidem obscuriores,
ille vero perspicuz magis sint hierarchie.

Humanis hierarchiis. Quinam nobis hierarchice
presint. Nota demonstrationem ex Daniele, hoc
est extremum ordinem hierarchie nostre impe-

' fare.

Quz etiam. Subaudiendum, u£ sil. secundum or-
dinem, ita ut talis sit constructio ; equidem ut se-
cundum ordinem sit, et qui a Deo, et cetera.

Quod si quarat aliquis. Quomodo bonis angelis
gontibus prefectis, solus Israel Deum cognosce-
bati: unaquaeque enim gens habet angelum sibi se-
lectum, sicut Judei Michaelem; quem ex postre-
Ino sanctorum angelorum ordine esse dioit.

Nequaquam angelornm. Non propter imperan-
tium angelorum culpam talia dicit; sed propter
propriam liberam ad ea que minime fleri debent,
propensionem.

Amore proprio. Nota, quod quisque sibi ipsi
causa boni et mali exsistat; amor autem proprius
et pervicacia equaliter sibi complacentiam signi-
ficant.

Hoc ipsum confirmatur. Non quod Deus Israelem
Bolum elegerit, sed quod solus Israel voluerit Deum
sequi: ita enim interpretatio dictionis significat,
mens Deum videns : sic intelligere debemus, que in

(d) Act. νι, 53.

ἑλάθετε τὸν vópov εἴς διαταγὰς ἀγγέλων, x
ἐφυλάξατε.
ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. ϐθ',
à |. Ὑπερούσιον αὐτῆς ταξιαρχίαν. Αὐτί
ἀρχοποιοῦ ἀρχῆς ἀναφαίνει τὴν ὀὁπερούσιον
χίαν αὐτὴ dj τῶν ἀρχῶν τάξις,

S II. ᾽Αρχαγγέλων. Περὶ τοῦ ἀρχαγγελικοῦ ;
xal τί δηλοϊ.

Ἱεραρχία. Σηµείωσαι τὸ καθολικὸν, ὅτι
Ἱεραρχία ἔχει πρώτας, xal µέσας, xal «tA
δυνάµεις, τουτέστιν αἱ τρεῖς τριαδικαὶ τάξεις.

Ἁγιωτάταις, Γρ. xai ἱερωτάταις. Πῶς
θεῖοι ἀρχάγγελοι ταῖς πρὸ αὐτῶν xai μετ

Β χοινωνοῦσι.

Κατὰ τὸ τελευταῖον. Ὅτι ἑσχάτῃ τάξις d

- xal περικόσµιος.

Ἡ τελευταία τριαδιχἡ τάξις.
Αρχάγγελοι, Αγγιλ

Καὶ μᾶλλον πρός. Ὅτι ἡ τελευταία τάξις τ
ῥανίων δυνάµεων μᾶλλον ἀξία ἐστὶν ἄγγελοι κι
ῥεύεσθαι, ὡς πλησιάζουσα ἀνθρώποις, δι) ἧς
θεῖα μυοῦνται ἄνθρωποι.

Τὴν μὲν γὰρ ὑπερτάτην. Ότι ἡ πρώτη tpi
δευτέρας ἱεραρχεῖ, xal ἡ δευτέρα τῆς τρίτης
τρίτη τῶν ἐν ἀνθρώποις Ἱερέων, καὶ ἐφορῶσι 1
αὐτῶν τελούμενα.

Ἐρυφιοειδέστερον. llc al μὲν κρυφιώτερα!
ἐμφανέστεραι Ἱεραρχίαι.

Tai, ἀνθρωπείαις ἱεραρχίαις. Τΐνε ἡμῶν

λρχαὶ,

"χικῶς ἐφεστήχασι. Σηµείωσαι τὴν ἀπόδειξιν

Δανιὴλ, τουτέστιν ἐσχάτην τάξιν ἐπιστατεῖν 59’
ἡμᾶς ἱεραρχίας.

Καὶ μὴν καὶ $. Κατὰ κοινοῦ τὸ ἵνα dj κατὰ
ὡς εἶναι τὴν σύνταξιν, καὶ μὴν ἵνα κατὰ τάξιν -
παρὰ θεοῦ, καὶ τὰ ἑξῆς.

Et δέ τις φαίη. Πῶς ἀγγέλων ἀγαθῶν ios
τοῖς ἔθνεσι, µόνος ὁ Ἰσραὴλ ἑγίνωσκε τὸν
ἕκαστον γὰρ ἔθνος ἄγγελον ἔχει ἀἆποχεκληρ
αὐτῷ, ὡς ᾿Ιονδαῖοί τὸν Μιχαἡλ, ὃν καὶ τῆς i
τάξεως τῶν ἁγίων ἀγγέλων φησἰν.

Ὅτι μὴ τὰς τῶν ἀγγέλων. Οὐ παρὰ τ
ἐπιστατούντων ἀγγέλων αἰτίαν φησὶ τὸ τοιοῦτι
παρὰ τὴν οἴχείαν αὐτεξούσιον πρὸς τὰ μὴ

D ῥοπήν.

Tü φιλαυτίᾳ, Σηµείωσαι ὅτι ἕκαστος ἔαυ
τιος xal τοῦ ἀγαθοῦ xai τοῦ κακοῦ * xà δὲ φ
καὶ αὐβάδεια ἐκ παραλλήλου τὸ αὐτάρεσκον δη;

Τοῦτο δὲ μαρτυρεῖται. Οὐὖχ ὅτι ὁ θιὸς τὸν
µόνον ἐξελέξατο, ἀλλ’ ὅτι ὁ Ἰσραὴλ μόνος ἐθ
ἔπεσθαι θεῷ * οὕτω γὰρ [καὶ ἡ] ἑρμηνεία τῆς
σηµαίνει, νοῦς ὁρῶν [τὸν] Θεόν * οὕτω νοεῖν

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

VU ὅτι καὶ ἡ ἑσχάτη τάξις ἐπιστατεῖ.

85 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. ΡΕ COELESTI HIERARCHIA.

λομεν τὰ iv τῇ ᾧδῃ Μωύσέως εἱρημίνα, Ἐγενήθη A cantico Moysis dicta sunt, Factus est portio Domini

μερὶς Κυρίου σχοίνισµα ᾿Ιακὼθ, ὅπερ δηλοῖ τὸν
Ἰσραήλ" οὐχ ὁ θεὸς γὰρ τὸν ᾿Ισραὴλ µόνον ἀγαπῇ,
ὡς καὶ ὁ 'Anóctoloc πολλαχοῦ ἑδήλωσεν εἰπών' M7,
οὐκ ἔστιν ὁ θεὸς xai ἐθνῶν ; val xai ἐθνῶν , sl-
περ εἷς 6 θεός ἀλλ᾽ ὁ Ἰσραὴλ πρῶτος ἐπορεύθη
ὄπισθεν θεοῦ, ἐπεὶ ὕστερον ἀποστὰς xai αὐτὸς ἆπε-
διώχθν τὸ γὰρ αὐτεξούσιον ἔχοντες οἱ ἄνθρωποι, ὅτε
θέλουσι, ποιοῦσι τὸν Θεὸν µεθ᾽ ἑαυτῶν.

Πεπονθέναι. "Ott καὶ ὁ Ἰσραὴλ αὐτὸς ἀπέστη.

ζωήν. "Οτι αὐτεξούσιος ὁ ἄνθρωπος.

"Odyss. Ὅπερ ἐνταῦθά φησιν ὁ Πατὴρ, τοῦτο χαὶ
ἐπὶ τοῦ ἁλιακοῦ φωτὸς Υγινόµενον ἔστιν ἰδεῖν, ἐπὶ μὲν
τῶν διαφανῶν ὑλῶν, τὴν οἰχείαν διάδοσιν ποιουμέ-
voo' ἐπὶ δὲ τῶν παχυτέρων οὐχ ὁμοίως, ἀλλ᾽ Tj πάντη
ἁδιαδότως fj; ἁμυδρῶς. ὍΌπερ οὖν ἐνταῦθα τὸ τῆς
ὕλης διάφορον ποιεῖ, τοῦτο ἐπὶ τῆς θείας ἑλλάμψεως
ἡ ἀνισότης τῆς αὐτεξουσίου ἑργάζεται ῥοπῆς.

Ανομοιότης. Τουτέστι, τῶν τοῦ νοῦ ὀφθαλμῶν ἡ
παρατροπή.

"H παντελῶς ἀμίθεκτον ποιεῖ. "Opa πῶς φησιν
ἡμᾶς αὐτοὺς αἴτίους εἶναι τοῦ δέξασθαι τὴν ἕλλαμψιν
τὴν θείαν, ἢ ὀλίγον, fj πολὺ αὐτῆς δέχεσθαι, fj παν-
τελῶς μηδὲν αὐτῆς εἰσδέξασθαι, ὅταν πρὸς αὐτὴν
ἀντίτυποι γενώµεθα, οἱονεὶ σκληροὶ ἤτοι λίθινοι’ φη-
ον οὖν ἐν Εὐαγγελίοις αὐτὸς ὁ Κύριος Δύναται ὁ
θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖρι τέχνα τῷ
'A6paáp- ὅπερ γὰρ ἡμῖν σκληρὸν καὶ ἀδύνατον, τοῦτο
τῷ θεῷ δυνατόν.

Ἡμεῖς ἀνενεύσαμεν. Σηµείωσαι, μάλιστα ἐντεῦ-

(ev. ἐπιστομίζεται 69 τὴν ἄκαιρόν τινων καὶ ἁδιάκρι- C

tow ἀπαιδευσίαν, οἳ τολμῶσι φάσκειν, τὰ θεῖα ταῦτα
συγγράµµατα ᾽Απολλιναρίου εἶναι, μὴ 5! ἐκ τῶν προσ-
ώπων Gv μνημονεύει καταστοχαζόµενοι τῆς ἀρχαιό-
τητος τοῦ ἀνδρὸς, ἀλλὰ ψευδεπίγραφον λέγοντες τὴν
Διονυσίου poc, voplav: μηδὲ ὅτι νῦν ἐξ εἰδωλολατρῶν
εἴπεν αὐτὸν 8 ἐπιστρέψαι, χαίτοι ᾽Απολλινᾶριος οὐκ
ix τοιούτων fjv.

"Exi τὸ πᾶσιν ἑτοίμως. "Ότι 6 θεὸς φύσει Gv
ἀγαθὸς, ἔτοιμον ἑαυτὸν τοῖς πὰσι παρέχει slc τὸ µε-
«αλαμθάνειν τῆς ἁγιότητος αὐτοῦ καὶ φωτισθῆναι
τὴν φυχὴν, λοιπὸν τὸ ἐφ᾽ ἡμῖν ζητεῖται, τὸ, πῶς ἐρῶ-
μεν μετασχεῖν τῆς γνώσεως αὐτοῦ, ἵνα δειχθῇ τὸ αὐτ-
εξούσιον᾽ οὐ γὰρ αἴτιος τῶν κακῶν ὁ θεὸς, ὅπερ
ἐστὶν ὁ ἐξ αὐτοῦ χωρισμός, ἡ δὲ σύνταξις abcr ἐπεὶ

funiculus Jacob (e), quod significat Israelem; non
enim Deus solum Israelem diligit, quemadmodum
etiam Apostolus sepe declaravit dicens : Nonne est
Deus etiam gentium? ila. etiam gentium, siquidem
unus Deus (f) : sed Israel primus ivit post Deum,
cum postea defecit, ipse quoque abjectus est ; libe-
rum enim arbitrium habentes homines, quando
volunt, Deum sibi presentem faciunt.

84 Passum esse. Quod etiam ipse Israel defecerit.

Vitam. Quod homo sui sit juris.

Oculorum. Quod hic Pater ait : hoc quoque in
solari lumine fleri videre licet, in transparentibus
quidem corporibus propriam faciente communica-
tionem; in crassioribus autem non similiter, sed
aut omnino incommunicabiliter, autobscure; quod
igitur hic diversitas corporis facit, hoo in di-
vina illustratione inseequalitas libere propensionis
operatur.

Dissimilitudo. Hoc est oculorum mentis aversio.

Aut omnino cassam facit. Vide, quomodo dicat,
nos ipsos causas esse suscipiendi illustrationem
divinam, aut parum, aut multum ipsius accipere,
aut nihil omnino ejus admittere, quando contra
ipsam referientes fuerimus tanquam asperi seu
lapidei. Ait igitur in Evangeliis ipse Dominus:
Potest Deus ex lapidibus his excitare filios Abra-
λα (ᾳ); quod enim nobis durum et impossibile, hoc
Deo est possibile.

Nos emersimus. Nota maxime ex hoc loco reprimi
importunam quorumdamet indiscretam inscitiam,
qui audent dicere, divinos hos libros esse Appolli-
narii, ne quidem ex personis quarum meminit, an-
tiquitatem viri conjicientes; sed falso inscriptam
Dionysii appellationem, dicunt, neque quod nuno
dixit, se ab idololatris conversum ; atqui Appollina-
rius non erat ex talibus.

Quod in promptu omnibus. Quod Deus natura bo-
nus exsistens paratum seipsum omnibus preebeat,
ut participent de sanctitate ipsius, et in anima il-
lustrentur : reliquum in nobis situm requiritur,
nempe quomodo cupimus, participes fieri ejus co-
gnitionis, ut ostendatur liberum arbitrium : neque
enim Deus est auctor malorum, quod est ab ipso

ὅτι γε xal τῶν ἑτέρων ἐθνῶν οὑκ ἔκφυλοί τινες [) separatio; bec est autem constructio : Quoniam

ἐκεστάτουν θεοὶ, µία δὲ πάντων àpyX* x«l οὕτως
τἆλλα, διὰ μέσου xal ὅτι xal τῶν ἄλλων ἐθνῶν µία
&py 3) τοῦ θεοῦ ἦρχε, xai τότε διὰ τῶν ἰδίων ἀγγέλων
ἱεραρχούντων €t,

Μελχισεδέκ. Σηµείωσαι τὰ περὶ τοῦ Μελχισεδὲν,
ὡς ἱεράρχου ὄντος, καὶ τῇ δι’ ἀγγέλων ὁδηγίᾳ τὸν

ceteris etiam gentibus non exteri quidam impera-
bant dii, unum vero est omnium principium, atque
ita reliqua intermedia. Et quod aliis quoque genti-
bus unum Dei imperium imperabat, tum etiam per
proprios angelos sacre imperantes.

Melchisedec. Nota que de Melchisedeo tanquam,
hierarcba dicuntur, et de eo qui deductione ange

(e) Deut. xxxi, 9. (f) Rom. 1, 29, 90. (g) Luc. πι, 8.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
9 ἐκιστομίζεσθαι. 8! μηδέ. €* ἑαυτόν. * ἱεραρχοῦντος.

87 APPENDIX AD OPERA 8. ΡΙΟΝΥΒΙΙ AREOPAGITAE. 88

lorum verum agnovit: sequentes autem dixit, pro- À ὕντως ὄντα Θεὸν ἐπεγνωχότος' ἐπομένους δὲ εἶπε διὰ

pter libertatem arbitrii, et non coactionem.

85 8 IV. Pharaoni. Nota quod dicat visiones in
Bomniis per angelos factas fuisse,. Pharaoni, el
Nabuchodonosori, et horum ἐκφαντορίας seu inter-
pretationes.

Famuli. Joseph quidem /Egyptiorum, Daniel au-
tem Babyloniorum, angelis imperantibus his gen-
tibus, Dei voluntate visiones revelantibus.

Quasi sorlilo. Nota interpretationem verborum
cantici Moysis : Quando dividebat Altissimus gentes,
quos dispersil lios Adam, slatuit. terminos gentium
secundum numerum angelorum Dei; et factus est por-
tio Domini populus Jacob, funiculus hzreditalis ipsius
Israel (h^: non enim oportet, inquit, arbitrari divi-
sisse cum aliis diis aut angelis gentes; non enim
Sorlito obtigit Deo quidem Israel, aliis autem an-
gelis privatim, ut in nullo alio ipsi Deo ministrent :
exempli gratia, hec gens huic angelo sorte obtigit,
neque ista gens est Deo curte, aut nulli alii vacat
epud Deum, alicujus gentis angelus : vero non
equali bonore vel opposite suscepit Deus hanc gen-
tem; et quisque angelorum particuiarem gentem,
Sicut in Isaia dictum est, quod diabolus montes ad
boream, hoc est gentes dixit in seipso habere, et
contrariari Deo, similisque esse Altissimo. Omnia
enim serviunt Deo, et ipse omnibus imperat : sed
ipsum cognoscentes pluris facit ideoque ipse dici-
tur ipsis imperare, etsi habeant angelum pre-
fectum, sicut Israel Michaelem; et quomodo omni-

bus Deus imperans, per excellentiam tamen dici- C

tur Deus Israel, et lsrael ipsius populus. Atque
dicimus quod Deus omniumest Deus;accedentium
autem ad ipsum, ipsumque solum adorantium juste
Deus dicitur; reliqui vero idola colentes, alios sibi
faciunt deos.

Factus esl. pars. Domini. Recte interpretatur il-
lud : Fuit pars Domini Israel. Oportebat igitur, si
quidem Israel solus cognoscebatDeum,ipsum solum
& Deo et angelis ejus curari; verum in hoc quoque
ostenditur immensa et investigabilis Dei miseri-
cordia, quod iis etiam qui videntur non esse partis
ejus particularem angelum preposuerit genti cu-
Btodem : Oriri enim facit solem suum super justos et
fnjustos (1); etiterum : Non volens mortem peccatoris,
sed ut convertatur et vivat (k)'verum dices, quomodo
36 qui habent angelos sibi a Deo in reges et duces
datos, discesserunt a Deo vivente et adoraverunt
idola? Dicimus omnem necessitatem ab iis qui
Deum intuentur abactam ; contra vero liberum ar-
bitrium introductum; si quis igitur eligat cum Deo

(h) Deut. xxxii, 8, 9. (i) Matth. v, 45.

τὸ αὑθαιρετον, καὶ οὗ κατηναγχασµένον.

SIV. Τῷ Φαραώ. Σηµείωσαι, ὅτι δ᾽ ἀγγέλων φησὶ
τὰς καθ᾽ ὕπνους Ὑενέσθαι ὁράσεις τῷ Φαραὼ, καὶ τῷ
Ναθουχοδονόσορ, xal τὰς τούτων ἐκφαντορίας, ἤγουν
ἑρμηνείας.

θεράποντες. 'O μὲν Ἰ]ωσὴφ τῶν Αἰγυπτίων' ὁ δὲ
Δανι]λ τῶν Βαθυλωνίων, ἀγγέλων τῶν ἐπιστατούν-
των τοῖς ἔθνεσι τούτεις, βουλῇῃ θεοῦ ἀποχκαλυπτόντων
τὰ ὁράματα 00.

᾽Αποχκληρωτικῶς. Σηµείωσαι τὴν ἑρμηνείαν τῶν
ῥητῶν τῆς Μωσέως ᾠδῆς' Ὅτε διεµέριζεν à Ὕψιστος
ἔθνη, οὓς διεµέρισεν υἱοὺς Αδάμ , ἔστησεν ὅρια
ἐθνῶν κατὰ ἀρίθμὸν ἀγγέλων θεοῦ * xal ἐγενήθη
μερὶς Κυρίου λαὸς αὐτοῦ ᾿Ἰακὼθ, σχοίνισμα
κληρονομίας αὑτοῦ Ἰσραήλ' οὗ γὰρ δεῖ, φησὶν,
οἴεσθαι µερίσασθαι πρὸς ἑτέρους θεοὺς ἢ ἀγγέλους
τὰ ἔθνη᾽ οὗ γὰρ ἀποκληρωτικῶς ἔλαχε, τῷ Otip piv
Ἰσραλλ, τοῖς δὲ ἄλλοις ἀγγέλοις ἰδίως, ὦς μὴ δια-
xoveiv αὑτοὺς εἰς ἄλλο τι τῷ θεῷ' olov φέρε εἰπεῖν,
τόδε τὸ ἔθνος τῷδε τῷ ἀγγέλῳ ἔλαχε, xal οὗ uet
τῷ θεῷ τοῦ ἔθνους αὐτοῦ" Jj οὗ σχολάζει ἑτέρῳ twi
πρὸς 8tóv, ὁ τοῦ ἔθνους ἄγγελος, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὁμοτίμως
3j ἀντιβέτως ἔλαθεν ὁ θεὸς τόδε τὸ ἔθνος, xal ἕχαστος
τῶν ἀγγέλων ἴδιον ἔθνος, ὡς ἐν τῷ Ἡσαίᾳ εἴρηται,
ὅτι ὅ διάθολος τὰ πρὸς βοῤῥᾶν ὄρη, τουτέστι τὰ
ἔθνη, εἶπεν ἐν ἑαυτῷ ἔχειν, καὶ ἐναντιοῦσθαι τῷ Osip,
καὶ εἶναι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ' πάντα γὰρ δοῦλα τοῦ
θεοῦ, xal πάντω αὑτὸς ἄρχει' ἀλλὰ τοὺς γινώσκον-
τας αὑτὸν προτιμῇ’ καὶ διὰ τοῦτο xal αὑτὸς λέγεται
αὐτῶν ἄρχειν, κἂν ἔχοιεν 95 ἄγγελον ἐφεστῶτα, ὥς ὁ
Ἰσραὴλ τὸν Μιχαήλ. Καὶ πῶς πᾶντων ὁ θεὸς ἄρχων
χατ᾽ ἐξαίρετον τοῦ Ἰσρα]λλ λέγεται θεὸς, καὶ ὁ Ἰσραὴλ
αὐτοῦ ; Καὶ λέγομεν, ὅτι ὁ θεὸς πάντων ἐστὶ θεός"
τῶν δὲ πλησιαζόντων αὐτῷ, καὶ αὐτὸν µόνον προσ-
κυνούντων λέγεται θεὸς δικαίως οἱ δὲ 95 λοιποὶ,
εἴδωλα σέθοντες, ἑτέρους ποιοῦσιν ἑαυτῶν θεούς.

Ἐχγενήθή μερὶς Κυρίο. Καλῶς ἑρμηνεύει τό;
Ἐγένετο μερὶς Κυρίου Ἰσραήλ. Ἐχρῆν οὖν, εἴπερ
ὁ Ισραὴλ µόνος ἐπεγίνωσχκε θεὸν, αὐτὸν µόνον ὑπὸ
τοῦ Κυρίου ἐπισκοπεῖσθαι, xal τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ"
ἀλλὰ xai iv τούτῳ δείχνυται τὸ ἀμέτρητον xai ἀνεξι-
χνίαστον ἔλεος τοῦ θεοῦ, ὅτι καὶ τοῖς δοχοῦσι μὴ εἷ-
ναι τῆς µερίδος αὐτοῦ, ἴδιον ἄγγελον προεθαλετο φύ-
λακα τοῦ ἔθνους, ᾿Ανατέλλει γὰρ τὸν ἅλιον αὐτοῦ
ἐπὶ δικαίους xai ἀδίχους. Καὶ πάλιν Ὁ μὴ θέλων
τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ, dq τὸ ἐπιστρέψαι
καὶ ζῆν αὐτόν, ᾽Αλλ) ἑἐρεῖς Καὶ πῶς οἱ ἔχοντες
ἀγγέλους παρὰ τοῦ θεοῦ δεδοµένους εἰς τὸ ἐπιστατεῖν
xal ἡγεῖσθαι αὐτῶν, ἀπέστησαν ἀπὸ θεοῦ ζῶντος, xal
προσεχύνησαν εἰδώλοις ; Λέγομεν, ὅτι πᾶσα ἀνάγκη
ἐχ τῶν εἲς θεὸν ὀρώντων ἐλήλαται καὶ ἀντεισήχθη τὸ

(k) Ezech. xxxm, 9.

VARLIE LECTIONES ET CORRECTIONES.

δὲ ἀπεκάλυπτον xal σαφῆ ἐποίουν τὰ ópdp.. Visiones revelabant ac mauifestabani, δὲ ἔχωσι καὶ. 5 οἱ γάρ.

8) 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE COSLESTI HIERARCHIA. 90

αὐτοπροαίρετον * εἴτις οὖν αἱρεῖται σὺν θεῷ εἶναι, À esse, et custoditur ab angelo, et disponitur, ait:

φρουρεῖται ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου, καὶ τάττεται * Κύριος
yàp, φησὶ, γινώσκει ὁδὸν δικαίων * καὶ πάλιν.
Νεώτερος ἅἥμην, xai γὰρ ἐγήρασα, xal οὐκ εἶδον
ῥίκαιον ἐγχαταλελειμμένον * εἴ τις δὲ τὴν ἐναντίαν
αἱρεῖται, οὐκ ἀναγχάζεται ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου τόδε τι
ποιεῖν * οὔτος γὰρ ὁ βίος xai κτηνώδης μᾶλλον, καὶ
οὖκ αὐτοπροαίρετος. ᾽Αμέλει καὶ περὶ τοῦ Ισραήλ
φησιν, ὅτι ἅμαρτε καὶ ἐμοσχοποίησεν ᾿Ἐπίγνωσιν
γὰρ, φησὶ, θεοῦ ἀπώσω, xal ὀπίσω τῆς καρδίας
σου ἐπορεύθης, τουτέστι τὸ ἴδιον θέλημα προετί-
μησας.

Τὸν Μιχαήλ. Ὅτι xal ὁ Ἱσραὴλ, tt καὶ μερὶς Ko-
Ρίου ἐγένετο, ἀλλ᾽ οὖν καὶ αὐτοὶ ἰδικὸν ἄγγελον εἴχον
τὸν Μιχαήλ.

Ἐθελουσίως. Τοῦτό φησι διὰ τὸ αὑτεξούσιον καὶ
ἀθίαστον.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. T.

δΙ. Τελεταρχικῆς. Τελεταρχικὴν τὴν ἀρχηγὸν καὶ

αἰτίαν τῆς αὐτῶν τελειώσεως.

Κρυφιωτέρα μέν. Σηµείωσαι ὃτι ἐνταῦθα σαφῶς
δηλοῖ, διὰ ποίαν αἴτίαν αἱ τάξεις τῶν οὐρανίων δυνά-
µεων οὕτως εἶσὶν, ὥστε τὴν μὲν ὑπερτέραν εἶναι *
τὴν δὲ µέσην * τὴν δὲ τελευταίαν * λέγει γὰρ διὰ τὴν
ἀνωτέραν τάξιν, ἥτις ἐστὶ θρόνοι, σεραφὶμ, xal yt-
ρουθὶµ. ὅτι ὑπ αὐτῆς τῆς θείας γνώσεως ἐλλαμπό-
μεναι, διὰ τὸ ἀμέσως ἐπ᾽ αὐτὴν ἐπανατείνεσθαι, καὶ
μὴ ἔχειν τὸ προλαμθάνον, οὕτως ὑπ᾽ αὐτῆς τῆς τε-
λεταρχίας της θείας καθαἰρεται, καὶ φωτίζεται, καὶ
τελεσιουργεῖται * εἰ γὰρ οὕτως ἐδημιουργήθη, ὥστε
πρώτη εἶναι, οὔτε καθάρσεως οὔτε φωτισμοῦ ἐδέετο,
οὕτω πλασθεῖσα, ὥστε καὶ ἀξία εἶναι τῆς πρώτης td-
ζιως. Αλλως τε, ὅρα τί λέγει μετὰ μικρὸν ὁ θεῖος
οὕτος ἀνὴρ, ὡς
νοητοτέρα, xal μᾶλλον ἁπλωτική ' ix τούτων γὰρ
ἴστι πλέον λαθεῖν τὸ αὐτοπροαίρετον αὐτῶν * «t γὰρ
μὴ πλέον τῶν ὑποδεεστέρων ἤπλου ἑαυτὴν, καὶ διε-
vico, οὐκ ἂν ἐπλησίαζε θεῷ * ἐγγίσασα δὲ θεῷ 8
ἑουσίως, χρεῖττον χαθαίρεται, καὶ φωτίζεται, xal
τελεσιουργεῖται, τουτέστι ἐνεργεῖ τὰ τέλεια, ἀντὶ τοῦ
τὰ περὶ Θεόν * xai τοῦτο οἶμαι τὴν Γραφὴν αἰνίτ-
τίσθαι * Ἡροσέλθετε πρὸς αὐτὸν, καὶ φωτίσθητε,
χαὶ τὰ πρόσωπα ὑμῶν μὴ καταισχυνθῇ * οὕτω xal
περὶ τῶν ἕφεξης δυνάµεων νόησον, ὅτι ἑχάστη κατὰ
τὴν οἰκείαν ἀναλογίαν ὁρᾷ τὸν Θεόν’ τοῦτο σαφέστερον
λέγει καὶ ἐν τῷ τέλει τοῦ κεφαλαίου τούτου.

8 II. Ἐκφαντορικοί. Ὅτι πάντες ol ἄγγελοι τὰ
παρὰ τῶν πρὸ αὐτῶν siq αὐτοὺς φερόμενα φῶτα τοῖς
ἐποδεεστέροις ἐχφαίνουσι. Κατὰ κοινοῦ ληπτέον τὸ
ἐεχφαντορικοί * ἐκ θεοῦ δὲ χεχινηµένων φησὶ περὶ τῆς
πρώτης τῶν σεραφὶμ. ταξιαρχίας.

Σεραφίμ. ΔΙὰ τί περὶ τῶν σεραφὶμ ὁ θεῖος ὕμνος
q13i κεκραγέναι ἕτερον πρὸς τὸν ἕτερον; διὰ τὸ τοὺς

( Psal. 1, 6. (m) Psal. xxxvi, 25.

χρυφιωτέρα µμᾶλλόν ᾖἔστιν, ὅτι

Dominus enim novit viam justorum (1) ; et rursus:
Junior fui, elenim senui, et non vidi justum derelic-
tum (m) : si quis autem contrariam viam eligat, non
cogitur ab angelo aliquid certi facere : hec enim
vite ratio pecuaria potius est quam libero agens
arbitrio ; nimirum etiam de Israele dicit, quod pec-
cavit et vitulum fecit ; Cognilionem enim, inquit,
Dei reputisti, et post cor tuum ambulasti, hoc est
voluntatem propriam preposuisati.

Michaelem. Quod Israel, etsi pars Domini fuerit,
tamen ipsi etiam peculiarem angelum Michaelem
habuerint.

B PF"eiwntarie. Hoc dicit propter propriam liberta-

tem, et a violentia immunitatem.

IN CAP. X.

SI. Primitus initiante, Gr. τελεταρχικῆς. Τελε-
ταρχιχήν, principem et causam perfectionis ipso-
rum.

Üvccultior quidem. Nota quod hic manifeste de-
claret, propter quam causam ordines colestium
virtutum tales sint, ut hic quidem supremus sit,
isle medius; ille vero postremus exsistat. Dicit
enim propter supremum ordinem, qui est throni,
seraphim et cherubim, quod ab ipsa divina cogni-
tione illustrentur; quia immediate in ipsa intendit,
nihilque habet quod preoccupet, ita ab ipso divino
rituum principatu purgatur et illustratur atque
perficitur. 8i enim sic creatus est, ut primus sit,
neque expiationis,neque illustrationis indiget, cum
ita effictus sit, ut etiam dignus primo ordine ex-
sistat. Alias, vide quid paulo post vir hio divinus
dicat : Quod absirusior magis sit, quia intelligibilior
el simplex magis ; ex his enim potest amplius ipso-
rum liberum arbitrium colligi: si enim non am-
plius inferioribus seipsum explicabat, et intellige-
bat, sane non accedebat ad Deum ; appropinquuns
enim voluntarie Deo, melius purgatur et illustratur
atque perficitur, hoc est, perfecta operatur, pro
quae Deum tangunt ; atque hoc arbitror, Scriptu-
ram insinuare: Accedite ad ipsum, et illuminaminit,
et facies vestra: non confundentur (n): ita etiam de
37 reliquis virtutibus intellige, quod unaquaeque
pro sua proportione videat Deum ; clariusque hoc
dicit in fine hujus capitis.

S II. Interpretantes. Quod omnes angeli lumina
ad se a superioribus delata, indigentioribus decla-
rent, subaudiendum est, interpretantes : 8 Deo au-
tem permotorum dicit de primo ordinis principatu
serapbhinorum.

Seraphim. Cur divinum canticum dicat de se-
raphim, unum ad alterum clamasse? quia βεῖ-

(n) Psal. xxxi, 6.

VARL£E LECTIONES ET CORRECTIONES.

8 aótip,

91 APPENDIX AD OPERA S8. DIONYSII ARROPAGITA. -

92

licet primi annuntiant secundis divina mysteria. À πρώτους ἀγγέλλειν τοῖς Δευτέροις τὰ θεῖα µυστή- |

6 ΙΠ. Non immerito. Ex rudioribus enim institu-
tionibus (quod lactis potionationem Apostolus vo-
cavit) ad media ; et ab his ad majora seu perfec-
torum cibum ascendens, postremum ostendit or-
dinem et virtutem. Licet vero et alio modo hec que
locum tangunt intelligere, atque primum quidem
dicere intentionem ad iid quod supereminet. Me-
dium autem, converaionem et convolutionem circa
ipsum ; postremum vero, eum qui illum qui subin-
digentior est, elevat : quod sane potius in angelis
intelligendum.

Et primos et medios. [Nota] quod uniuscujusque
nostrum mens primos et medios et postremos or-
dines habeat, ut intelligat in Deo tres hos ordines,
sic intelligendum mentem omnem habere essen-
tiam secundum quam primum exsistit; deinde

etiam virtutem,secundum quam perdurat,postremo
autem efficaciam, secundum quam propria faciens
pie agit. Hzc etiam in capite sequenti declarat.

Unde licet hinc aperte et sine contradictione ac-
cipere, nos paulo ante vera ascripsisse. Ecce enim
quomodo dicit : Unaquzque celestis atque humana
mens, primas el medias extremasque habet. elevalio-
nes, secundum quas unaquaque fit particeps divina-
rum et ad hierarchas perlinentium illustrationum.
Primo quidem, quia equalem dixit hominum et su-
periorum virtutum ordinem, nullumque hominum
scimus neque prophetam, neque justum, qui nihil
peculiaris cauge posuerit, ut ad Deum accederet.
Vide enim quid dicat is qui usque ad tertium cc-
lum pervenit, quia castigo corpus meum et in servi-
tulem redigo, ne forte cum aliis praedicavero, ipse re-
probus efficiar (ο). Postea manifeste hic dicit etlibe-
rum arbitrium angelorum et peculiarisipsorum pro-
pensionis cupiditatem, ut autem nullus nimis con-
tentiosorum rixetur, tanquam pro conclusione 88
dicit, nihil esse nullius rei indigum et αὑτοτελές,
hoc est a seipso perfectuin, nisi solum Deum, adeo
ut angeli et homines profectu et perfectione indi-
geant.

IN CAP. XI.

Neque enim ut in angelis dicere possumus. Virtutes
enim secunde sunt et media triadis post domina-
tiones ordinate ; ita ut non quia postreme sunt,
omnes ordines vocati sint virtutes, sicut in. ange-
lis.

Novissimarum. Altiora habere que inferiora, in-
feriora vero non habere qus altiora: sic etiam su.
perius dictum est : nimirum, prima quidem habere
omnino illusirationem,postrema vero partim, sicut
postea dicit: sic etiam in Ecclesia reperire est;
sacerdos enim potest facere omnia inferiorum, si-
cut diaconorum et sequentium, diacono autem sa-
cerdotum munus obire non permittitur; nostram
enim hierarchiam imitari coelestem ordinem, supra

(o) I Cor. 1x, 27.

put.

8 III. Οὐκ ἀπεικότως. Ἐκ γὰρ τῶν ἁπλουστέρων
µυήσεων, ὅπερ γάλακτος ποτισμὸν ἐχάλεσεν ὁ ᾿Απόστο-
λος, πρὸς τὰ µέσα, καὶ ἐκ τούτων πρὸς τὰ μείζονα,
ἤγουν τὴν τῶν τελείων τροφὴν ἀνιὼν, τὴν τελευταίαν
ἀναφαίνει τάζιν xal δύναμιν. "Ἔστι δὲ καὶ ἑτέρως τὰ
κατὰ τὸν τόπον νοῆσαι * καὶ πρώτην piv εἰπεῖν τὴν
πρὸς τὸ ὑπερχείμενον ἀνάτασιν ^ µέσην δὲ τὴν περὶ
αὐτὸν ἀναστροφὴν xal συνέλιξιν ' τελευταίαν δὲ τὴν
τὸ ὑποδεέστερον ἀνάγουσαν, ὃ καὶ μᾶλλον ἐπὶ τῶν
ἀγγέλων νοητέον.

Καὶ πρώτας xat µέσας, [Σημείωσαι] ὅτι ἑκάστου
ἡμῶν ὁ νοῦς πρώτας xal µέσας xal τελευταίας τάξεις
ἔχει εἲς τὸ νοεῖν περὶ θεοῦ τὰς τρεῖς τάξεις ταύτας *
νοητἐον οὕτως, ὅτι. πᾶς νοῦς ἔχει οὐσίαν, καθ’ ἣν
πρῶτόν ἐστιν * εἶτα καὶ δύναμιν, καθ’ ἣν διαρχεῖ * τε-

“λευταῖον δὲ ἐνέργειαν, χαθ᾽ ἣν τὰ οἰχεῖα πράττων εὖ-

σεθεῖ. Ταῦτα xal ἐν τῷ ἑξῆς κεφαλαίῳ σαφηνίζει.

Ὅθεν ἐντεῦθεν σαφῶς καὶ ἀναντιῤῥήτως ἔστι λα-
θεῖν, ὅτι ἀληθῆ πρὸ μικροῦ παρεγράφαµεν * ἱδοὺ γὰρ
πῶς Φησιν . "Exactog οὐράνιος καὶ ἀνθρώπινος
νοῦς πρώτας καὶ µέσας καὶ τελευταίας ἔχει &va-
γωγὰς, xa! Bc ἕκαστος ἐν µετουσίᾳ ἨὙίνεται τῶν
θείων καὶ ἱεραρχικῶν ἑλλάμψφεων. Πρῶτον μὲν, ὅτι
ἴσην τάξιφν εἶπε τῶν ἀνθρώπων xat τῶν ἄνω δυνά-
µεων, xai οὐδένα τῶν ἀνθρώπων ἴσμεν, οὔτε προφή-
την οὔτε δίκαιον, μηδὲν θέντα τῆς ἰδίας προφάσεως
εἰς τὸ πλησιάσαι θεῷ. "Opa γὰρ τί φησιν ὁ ἕως τρί-
του οὐρανοῦ φθάσας, ὃτι ὑπωπιάζω µου τὸ σῶμα,
xai δουλαγωγῶ, μήπως, ἄλλοις κηρύξας, αὐτὸς
ἀδόκιμος γένωμαι * ἔπειτα σαφῶς ὧδέ φησι τὸ αὖτ-
εξούσιον καὶ τῶν ἀγγέλων, xai τὴν τῆς ἰδίας αὐτῶν
ὁρμῆς ἔφεσιν' ἵνα δὲ μηδεὶς τῶν λίαν ἐριστικῶν φι-
λονεικήσῃ, ὣς ἐν ἐπιλόγῳ φησὶν, ὅτι οὐδὲν ἀπροσδεὲς
καὶ αὐτοτελὲς, τουτέστιν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τέλειον, εἰ μὴ
μόνος ὁ θεός * ὥστε ἄγγελοι καὶ ἄνθρωποι προχοπῆς
καὶ τελειώσεως δέονται.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. ΙΑ’.

Oó γὰρ ἔστιν εἰπεῖν ὡς ἐπὶ τῶν ἀγγέλων. Αἱ γὰρ
δυνάµεις τῆς δευτέρας εἶσὶ xal μέσης τριάδος
μετὰ τὰς χυριότητας ταττόµεναι * ὥστε οὐχ ὡς τελευ-
ταίων αὐτῶν οὐσῶν πᾶσαι αἱ τάξεις ἐκλήθησαν ὃν-
νάµεις, ὡς ἐπὶ τῶν ἀγγέλων.

Τῶν ἐσχάτων. "Ott τὰ τῶν ἐσχάτων ἔχουσι τὰ
ὑπερχείμενα * τὰ δὲ τῶν ὑπερκειμένων οὖκ ἔχει τὰ
ἔσχατα * οὕτω καὶ ἀνωτέρω εἴρηται, ἐπειδὴ τὰ μὲν
πρῶτα ὁλικῶς ἔχει τὴν ἕλλαμψιν * τὰ δὲ τελεύταῖα |
μερικῶς, ὡς ἐφεξῆς qnot. Οὕτω καὶ ἐν τῇ Έκκλη-
σἰᾳ ἔστιν εὑρεῖν' ὁ γὰρ ἱερεὺς δύναται ποιεῖν ὅλα τὰ
τῶν ὑπολεεστέρων, olov. διακόνων καὶ τῶν ἐφεξῆς * ὁ
δὲ διάκονος τὰ τῶν ἱερέων οὐκ ἐπιτέτραπται ποιεῖν *
ὅτι γὰρ ἡ καθ’ ἡμᾶς ἱεραρχία μιμεῖται τὴν οὗρανίαν

93

B. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE COi;LESTI HIRRARCHIA.

94

τάξιν, εἴπομεν dvo. Καλῶς δὲ προσέθηκε τὸ ὁλικῶς, À diximus. Recte autem apposuit omnino, partim

μερικῶς γὰρ µετέχουσι’ τὴν σύνταξιν δὲ ἀπὸ τοῦ, οὐ
γὰρ ἔστιν εἰπεῖν, ἕως ὧδε δεῖ συνάψαι, [καὶ] ἀρχὴν
ποιήσασθαι τῆς ἁπορίας.

Φαμὲν δὲ. Ho πάντες λέγονται δυνάμεις ; τελευ-
ταία γὰρ τάξις ἡ τῶν ἀρχῶν, xoi ἀρχαγγέλων, καὶ
ἀγγέλων ἐστί: καὶ ὅμως xal αὐτοὶ δυνάµεις ἔστιν ὅτε
ὀνομάζονται.

Εἰς οὐσίαν xxl δύναμιν. Ὡς ἓν ὑποδείγματι ῥητέον
οὐσίαν μὲν εἰπεῖν τὴν πυρὸς φύσιν’ δύναμιν δὲ ταύτης
τὸ φωτιστικόν’ ἐἑνέργειαν δὲ τὸ τῆς δυνάµεως ἀποτέ-
λεσμα, ἦγουν τὸ φωτίζειν καὶ καίειν.

"H οδρανίας δυνάµεις ἀποχαλῶμεν, Ὁμώνυμόν
ἐστιν ὄνομα αἱ δυνάµεις λέγεται γὰρ οὕτω καὶ τὸ
ἰδικὸν τάγµα, τουτέστι τὸ δεύτερον τῆς µέσης τρια-
δικῆς διαχοσµήσεως, xal κοινῶς πάντα τὰ τάγματα,
ὡς δύναμιν ἔχοντά τινα.

Tai ὑφειμέναις. Κατὰ κοινοῦ τὸ ἡμᾶς οἱητέον.
Σηµείωσαι, πῶς ἀνωτέρω μέν φησιν, ὅτι clc τρία διαι-
ροῦνται αἱ ἀγγελικαὶ τάξεις, εἲς οὐσίαν, καὶ δύναμιν,
xai ἐνέργειαν' ἐνταῦθα δὲ λέγει τὸν λόγον, δι ὃν ὃν-
γάµεις πᾶσαι χαλοῦνται.

Περισσῶς ἔχουσι xal τάς. Δοχεὶ πως ἐνταῦθα λέ-
ἵειν, ὅτι κατ ἀξίαν αἱ ἀγγελικαὶ διαχοσµήσεις δη-
μιουργικῶς ἐτάχθησαν, οὐ σαφῶς δὲ τοῦτο παρίστη-
σιν ἄνω γὰρ ἐν τῷ πρὸ τούτου χεφαλαίῳ φα.ερῶς
τὴν αὐτῶν ἔφεσιν καὶ νόησιν λέγει, αἰτίας αὐτὰς εἷ-
ναι τῆς ὑπερτέρας αὐτῶν τάξεως ἀμέλει ὅτι καὶ 68
χαθαίρεσθαι xai φωτίζεσθαι , xal τελειοῦσθαι εἶπεν
αὐτάς. ἝἜστιν οὖν ἐπιχειρήσαντα εἰπεῖν εὐσεθῶς, ὅτι
Ó θιὸς, προειδὼς αὐτῶν τὴν τῆς ἐφέσεως κίνησιν,
καὶ τὰς αὐτῶν τάξεις ὀξίας αὐτῶν παρήγαχεν, ἐξ ὧν
οὐχ ἄν εἶποι τις αὑτὰς δύνασθαι ἐκπεσεῖν, διὰ τὸ ἕξιν
τινἁ κτήσασθαι πρὸς τὸ ἀγαθὸν διὰ τῆς ἄγαν θελή-
σεως τοὺς δὲ ἀγγέλους, τουτέστι τοὺς τελευταίους
διαχόσµους ἑνδέχεσθαι ἴσως xai ἐπὶ τὸ χεῖρον τρακῆ-
ναι’ εἶπεν αὐτοὺς γὰρ περιχοσµίἰους, ἐξ ὧν οἶμαι καὶ
τὸν διάθολόν ποτε εἶναι πρὸ τοῦ μὴ ἐχπεσεῖν' καὶ εἴ
τις τούτων τελειότερον οἶδεν, alti) μαθεῖν. Σηµείωσαι
δὲ, πῶς κατὰ τάξιν αἱ ἀγγελιχαὶ διαχοσµήσεις δη-
μιουργικῶς παρήχθησαν.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. ΙΒ’.

S I. Ζητεῖται. Πῶς οἱ καθ) ἡμᾶς ἱερεῖς ἄγγελοι λέ-
γονται,

8 1I. [α] Φαμὲν γὰρ ὅτι ὁλικῆς,. Σηµείωσαι, ὅτι,
εἰ χαὶ τῆς τῶν ἀνωτέρω δυνάµεων ἀποδέουσιν ὁλότη-
τος οἱ ἔσχατοι, ἀλλ᾽ οὖν μερικῆς µετέχουσι σοφίας τε
καὶ γνώσεως xai αὐτο[.

[βΊ Αἱ δὶ τῶν ὑπ αὐτούς. Τίς ἡ ὀχικὴ σοφία καὶ
µέθεξις, καὶ τίς ἡ μερική: τὸ δὲ κατὰ δύναμιν οἰχείαν
τὴν προαιρετικὴν δύναμιν νοητέον ἐνταῦθα.

(Y] Ὥρισται. Σηµείωσαι, ὅτι ὥρισται οὗ δηλοῖ
εἱμαρμένην τινὰ καὶ ἀπαράθατον ἀνάγκην, ὡς εἶω-

Β

D

enim communicant; consiructionem vero ab eo,
ton enim dicere possumus, hucusque conneotere
oportet, et principium facere dubitationis.

Dicimus autem. Quomodo omnes dicantur virtu-
les : postremus siquidem ordo principatuum, et ar-
changelorum et angelorum est ; attamen quando-
que ipai etiam virtutes nominantur.

In essentiam et virtutem. Tanquam exempli gra-
tia dicendum, essentiam quidem appellasse ignis
naturam ; virtutem vero, vim ejus ad illustran-
dum ; efficaciam autem, virtutis effectum, seu il-
luminare et comburere:

Vel ca-lestes virtutes appellamus. Nomen virtules
est homonymum : ita enim appellatur et proprius
ordo, id est secundus medie trins dispositionis
hierarchie : communiterque ordines universi, ut
qui virtutem aliquam habeant.

Inferioribus. Subaudiendum τὸ nos arbitrandum.
Nota, quomodo superius quidem dicat angelicos or-
dines in tria dividi, in essentiam, et virtutem, et
efficaciam. Hic autem dicit rationem propter quam
virtutes omnes vocentur.

Abunde continent. Videtur quodammodo hio di-
cere angelicas descriptiones secundum creationem
in 89 ordinem redactas, non tamen manifeste hoc
exponit ; supra enim in capite quod hoc przecedit,
aperte ipsorum cupiditatem, etintellectionem dicit
ipsas causas esse superioris ipsorum ordinis ; vide-
licet quia dixit ipsas purgari, illustrari atque per-
fici: licet igitur conjecturam aggredienti dicere
cum pietate, Deum previdisse cupiditatis ipsarum
motionem, atque ipsarum ordines eis dignos pro-
duxisse, ex quibus nemo dixerit ipsas delabi po-
tuisse, eo quod habitum aliquem ad bonum habue-
rint, propter nimiam voluntatem ; angelos vero,hoc
est postremos, admittere fortassis etiam conversio-
nem ad malum : dixit enim eos circa mundum af-
flci, ex quibus arbitror diabolum etiam fuisse an-
tequam oorruisset. Si quidem aliquis perfectius
istis quid noverit, discere postulo. Nota a&utem,
quomodo angelice descriptiones per creationem
producte fuerint.

IN CAP. XII.

8 I. Quzritur. Quanam ratione sacerdotes nostri
angeli dicantur.

S II. Dicimus enim integram. Nota quod, etsi
postremi careant tota superiorum virtutum perfe-
ctione, attamen ipsos particularis tum sapientie
tum cognitionis participes esse.

Inferiorum. Quanam sit tota sapientia atque com-
municatio, et quenam particularis; illud autem
secundum virtutem propriam, intelligendum hoc
loco est de facultate preeligendi.

Distributum seu defintium. Nota ὥρισται non si-
gniflcare fatum aliquod et necessitatem inevitabi-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

8 ὄθεν xal.

95 APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ARG&OPAGITAE. 96
lem, sicut solent multi dicere; verum ὥρισται po- À θασι πολλοὶ λέγειν ἀλλὰ τὸ ὥρισταὶ ἀντὶ svo. διατί-

nitur pro ordinatum est secundum aliquam virtu-
tis proportionem, forte mentis ; supra quam intel.
ligere non oportet.

8 III. Invenies. Quomodo etiam communi nomine
dii vocentur tum angeli, tum religiosi homines,
secundum illud Scripture : Ego dízi : Dii estis (p).

Exemptz. Quomodo et qualiter et secundum quid
divinis digna habita sunt nominibus.

IN CAP. XIII.

$ I. Seraphim Nola ὁ σεραφίµ in. genere mascu-
lino,

Etenim dubitabit aliquis. Quoniam contrarium
apparere dictis videtur; dixit enim antea, inferio-
res ab iis 40 qui ipsos superant, non autem a su-
premis doceri, sicuti tertium ordinem a medio, et
medium ab eo qui est omnibus superior ; quesita
autem hec fuerant, «tque a diversitate soluta.
SIL. Peccatorum, qua recensita sunt. Non posse
doceri divina, nisi prius dimissio peocatorum fuerit;
nam seraphim ἐμπρηστής seu calidus explicatur.

& LII. Alius item haud admodum. Nota illud non
: admodum, non prorsus ad comparationem medio-
critatis diclum faisse,sicut non ita dictum est illud:
son valde absurdum, ut arbitremur nos, absurdum
quidem prorsus esse, sed mediocriter absurdum ;
verum etiam pro positivo collocatur: hoc est, non
videtur mihi absurdum esse, caute ut pbilosophum
decet pronuntians ; quin etiam pro, nullo modo,
ponitur, tanquam si diceret, nullo modo absur-
dum.

Qui uffinzerat. Nota, divinas prophetarum visio-
nes, prefectos angelos dicit affingentes in imagina-
tionem adducere eorum que cerni videntur : enig-
mata enim et signa, non vero nudas res el essen-
tias videbant.

In Deum. Vides, angelos qui revelationes pro-
phetas docent, ita fecisse ; promovebant ipsos pri-
ma quidem forma ad Deum universi proprie aucto-
rem ; secundario autem ad mentes, qua prime post
. Deum positione,et Dei exemplo, imperantes hierar-
"οἱ, que apud Deum. Haec postea docet.

Et ad omnia. Nota, Dei providentiam ,ad omnes
occulte pervenire ; et in(ümum angelum eodem no-
mine cum seraphim appellari.

Pro captu. Seu secundum mensuram virtutis eo-
rum, qui lumen recipiunt, illustrationes quoque
protendit.

Secundum cujusque. Quomodo divine illumina-
tiones quibusdam clariores, aliquibus vero obscu-
riores distribuantur, exemplo declarat.

Solaris. Exemplum hoc etiam superiusappositum
fuit; primam autem materiam vocat, vitrum et si-
miles ; quemadmodum et cressiorem, sicut domos,

(p) Psal. rxxx:, 6.

τακται κατὰ ὡρισμένην τινὰ ἀναλογίαν δυνάµεως, τοῦ
νοῦ τυχὸν, ὑπὲρ ἣν νοῆσαι οὐ χρή.

8 III. [2] Εὐρήσεις. Πῶς καὶ θεοὶ λέγονται, ol τε
ἄγγελοι xotvip ὀνόματι, xai ol φιλόθεοι ἄνθρωποι, κατὰ
τό) ᾿Εγὼ sina: θεοί ἐστε.

Ἐξτρημένης. Πῶς, καὶ ποῖα, καὶ κατὰ τί τῶν θείων
ὀνομάτων ἠξίωται.

EIZ TO κΕΦΑΛ. IT".

$ I. 'O σεραφίμ. Σηµείωσαι ὁ σεραφὶμ ἁρσενικῇ
χλίσει.

Καὶ γὰρ ἀπορήσειέ τις. Ἐπειδὴ ἐναντιοφανὲς εἷ-
ναι δοχεῖ τοῖς λεχθεῖσιν' ἔφη γὰρ πρὸ τούτων, ὅτι τὰ
γατώτερα ὑπὸ τῶν ὑπερχειμένων αὐτὰ, οὐ μὴν ἐκ τῶν
ἀνωτάτω μυοῦνται, oloy ἡ τρίτη τάξις ἐκ τῆς μέσης,
καὶ ἡ µέση ἐκ τῆς ὅλων ἀνωτέρας, ᾿Εζητήθη δὲ ταῦτα
καὶ διαφορᾶς δὺ ἐπελύθη.

6 II. Ja] Elenuívov ἁμαριιῶν. "Ow οὐκ ἔστι
ponat τὰ θεῖα, et μὴ Ὑένηται πρότερον ἁμαρτίων
ἄφεσις Ὁ γὰρ σεραφεὶµ ἐμπρηστὴς, ἦτοι θερµανων
ἑρμηνεύεται,

8 III. [β] Ἕτερος δὲ σὺ σφόδρα. Σηµείωσαι Ἵὸ, ὅτι
τὸ σὺ σφόδρα, οὐ πάντως πρὸς σύγκρισιν τοῦ μετρίου
εἴρηται' olov οὐχ οὕτως εἴρηται τὸ οὐ σφόδρα ἄτοπον,
ὥστε νοµίσαι ἡμᾶς, ὅτι ἄτοπον μὲν ἔστι πάντως, µε-
τρἰως δὲ &comov: ἀλλὰ καὶ ἀντὶ τοῦ θετικοῦ χεῖται,
τουτέστιν, οὐ δοκεῖ µοι ἄτοπον εἶναι εὐλαθῶς ἀποφαι-
νόµενος ἔθει φιλοσόφῳ, ἀλλὰ καὶ ἀντὶ τοῦ οὐδαμῶς
κεῖται, ὡσεὶ ἔλεγεν, οὐδαμῶς ἄτοπον.

[Y] Διαπλάσας. Σηµείωσαι , ὅτι τὰς θείας τῶν
προφητῶν ὁράσεις, τοὺς ἐφεστῶτας [αὐτοῖς] ἀγγέλους
φησὶ διπλάττοντας εἷς φαντασίαν ἄχειν τῶν δο-
κούντων ὁρᾶσθαι: αἰνίγματα γὰρ καὶ σύµθολα, οὗ μὴν
γυμνὰ πράγµατα καὶ οὐσίας ἑώρων.

Ἐπὶ Θεόν. 'Opgc ὅτι οἱ μυοῦντες ἄγγελοι τὰς ἀπο-
καλύψεις τοὺς προφήτας οὕτως ἐποίουν ἀνάγοντες
αὐτοὺς πρωτοτύπως ἐπὶ θΘεὸν τὸν πάντων κυρίως at-
ttov". δευτέρως δὲ ἐπὶ τοὺς μετὰ Θεὸν πρώτους νόας
θέσει καὶ θεοειδῶς ἄρχοντας τῆς ἐπὶ Θεὸν ἱεραρχίας.
Ταῦτα ἐφεξῆς διδάσκει.

Καὶ διὰ πάντων. Σηµείωσαι, ὅτι ἐπὶ πάντας dj τοῦ
θεοῦ πρόνοια διήχει χρυφίως, καὶ ὅτι χατώτερος ἅγ-
γελος ὁμωνύμως σεραφὶμ. ὀνομάζεται.

Αναλόγως. Ἴγουν κατὰ τὸ µέτρον τῆς τῶν δεχο-
µένων δυνάµεως καὶ τὰς ἐλλάμψεις ἐκτείνει.

Κατὰ τὴν ἑκάστης. Πῶς al θεῖαι ἑλλάμψεις, sic
ἐνίους μὲν φανότεραι, εἰς ἐνίους δὲ ἀμυδρότεραι διά-
δίδονται, ἐκ παραδείγµατος σαφηνίζει.

Ἡλιαγῆς. Τὸ ὑπόδειγμα τοῦτο xai ἀνωτέρω παρ-
ετέθη’ πρώτην δὲ ὕλην qno! τὴν ὕελον καὶ τὰς ὁμοίας"
ὥσπερ καὶ παχυτέραν, olov οἴκους, xal σπήλαια, καὶ

VARL/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

59 διαφόρως, 9 σημειωτέον,

97 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA.

98

τὰ παραπλήσια. "Άλλως' πρώτην ὕλην τὴν λεπτὴν À et specus et similia. Aliter primam materiam dicit

xai ἀερώδη xal καθαράν.

Ἱάλιν dj πυρὸς θερµότης Καλῶς ἀπεικάζει τῷ
6up τὸ πῦρ' λέγει γὰρ ἡ Γραφή" Ὁ δὲ θεὸς πῦρ
καταναλίσκον ἐστὶ' καὶ ὅτι τὸ μὲν «αὐτοῦ θερµα(-
vtt, τὸ δὲ κατακαίει' οὕτω καὶ ὁ θεὸς τοὺς προσιόν-
τας αὐτῷ φωτίζει, τοὺς δὲ ἀπιστοῦντας κατακαίει,
τοὺς qi) ἐν πίστει προσιόντας καὶ προσεγγίζοντας
αὐτῷ.

Πρὸς
ὕδωρ.

Φυσικῆς. Φυσικὰ λέχει τὰ αἰσθητὰ καὶ ὁρατά .
Ἰστέον δὲ, ὅτι ἐν τοῖς νοητοῖς, αἱ ἀρεταὶ οὐκ clot
κατὰ συμθεοηχὸς, dc παρ) ἡμῖν, ἀλλ’ ὁ θεὸς μὲν
Kex ζῶσα ἀριτὴ xal αὐτοτελὴς xal ἀπροσδεὴς ,
ὅτι ὑπερουσίως οὐσίωται, καὶ μεταδοτικῶς ἐκφοιτᾷ
εἰς τὰ ἀπ᾿ αὐτῆς ὡς αἴτίας οὔσης, ὑπάρξαντα
νοητά' mmy) piv οὖν τῆς ἀρετῆς ζώσης καὶ
θεούσης κατὰ τὸ ἐφικτὸν "! τοὺς μετέχοντας ὁ θεός’
ἀλλ’ ὅμως slc πρόοδον προνοητικῶς ἐκφοιτῇ "7
εἲς τὰ οὐσιωθέντα ὑπ' αὐτοῦ νοητά xal ἀχρότης
xal τελειότης xatà τοῦτο εἶναι τῶν νοῶν οὐκ ἄπο-
ῥάλλει. Οὐ κατὰ συμθεθηκὸς οὖν οἱ νόες, ὡς ἡμεῖς,
ἔχουσι τὴν ἀρετὴν, τὴν φρόνησιν ἐξ ἀσκήσεως οἷον
ἢ µαθήσεως, fj τὴν δικαιοσύνην, Ἡ τὴν σωφροσύνην
δι ἐγχρατείας, fj τὴν ἀνδρίαν ἐξ εὐθεσίας σώματος
χαὶ νεύρων οὐ γὰρ ὡς ἄλλο iv ἄλλῳ, ἐν τούτοις
ἡ ἀρετή ἀλλὰ τὸ τὰ οἰκεῖα ἐνεργεῖν xai ἀπαύστως
ἀνατετάσθαι πρὸς Otóv xai εἰς ἑαυτοὺς, τοῦτο ἐν
αὐτοῖς θεοµίµητον, ἀρετή" τάξις δὲ ὅμως τὴν ὡς
ἄλλου ἐν ἄλλῳ διαφυλάττει, ὡς τό ζῃ ἐν ἐμοὶ d

ὃὶ τὰς ἀντιτυπεῖς. Όἷον ἁδάμαντα καὶ

ψυχή σου, ἀντὶ τοῦ, ἡ τῆς διδασκαλίας µετάδοσις" C

τὸ δὲ συμθεθηκὸς ἐν ὀποχειμένῳ ὅπερ οὐκ ἔστιν
but ἀσύνθετα γὰρ καὶ ἄθλα ἐκεῖνα, καὶ τὰ εἴδη
αὐτῶν ζωαὶ, οὐχ ὡς ἐν ὅλῃ. Καὶ ταῦτα μὲν ὁ πα-
βαγράψας ἐνόησεν. Ἔχε δὲ κατὰ νοῦν τὰς ἐμὰς ση-
ψειώσεις, τὰς πρὸ τριῶν φύλλων xal ἐνταῦθα γὰρ
τὸ ἐφιέμεναι τῇ ἐμῃῇ νοήσει συνεργεῖ καὶ οἱ
πατέρες δὲ οὕτως ἐνόησαν, xal αὐτός δὲ δοκεῖ τὸ
αὐτοπροαίρετον [τῶν ἀγγέλων, ὡς μετ ὀλίγον
εὐρήσεις].

Ταξιαρχία. Τουτέστιν ὁ θεός.
Ἔστιν οὖν ἅπασι. Σηµείωσαι ὅτι φωτὸς οὐσία ὁ
θεὸς, καὶ τὸ φύσει ἀρετὴ, xal θέσει ἀρετή.

eam, qua tenuis, aerea, et pura est.

Iterum calor ignis. Recte componit ignem cum
Deo; dicit enim Scriptura, Deus ignis consumens
est (q) : et quoniam ignis partim calefacit, partim
comburit ; sic etiam Deus accedentes ad ipsum il-
luminat,incredulos autem qui per fidem neque 41
accedunt neque appropinquant ipsi, comburit.

Verum in reluctantibus. Sicut adamante et aqva.

Naturalis. Naturalia vocat sensibilis et. visibilia.
Sciendum porro virtutes non esse per accidens in
iis que mente percipiuntur sicut in nobis; sed
Deus quidem est virtus viva et per se porfecta et

B nullius indiga; quia superessentialiter essentiam

habuit, et distributive exitin ea intelligibilia que
per ipsam utpote causam existunt. Deus siquidem
est fons vive virtutis et quantum licet deos effi-
cientis participes: tamen ad prodeundi actionem -
exit providenter in intelligibilia que ab ipso essen-
tiam acceperunt ; neque idcirco desinit esse fasti-
gium et perfectio mentium. Non igitur mentes per
accidens, sicuti nos, habent virtutem, veluti pru-
dentiam per exercitium et disciplinam, vel justi-
tiam, aut temperantiam per continentiam, vel for-
titudinem per bonam corporis et aervorum compo-
sitionem;non enim ut aliud in alio, in his virtus ;
sed propria operari et incessanter in Deum et
seipsos intendere, heo in ipsis Dei imitatio, virtus
censenda est ;attamen ordinem, ut alius in alio
custodit, ut illud: Vivit in. me anima tua, pro,
doctrine communicatio : accidens autem in subje-
cto, quod abest, existit; simplicia enim illa sunt
et materi» expertia, speciesque ipsorum, vite,non
sicut in materia: et hec quidem i8 quiin margine
adnotavit intellexit; meas autem observationes,
que in tribusante foliis, in mente habeto, isthic
enim τὸ ἐφιέμεναι cupientes, intellectionem meam
adjuvat ; et Patres ita intellexerunt, atque ipse li-
berum arbitrium [angelorum] admittit [ut paulo
post invenies].

Ordinis orígo, Gr. ταξιαρχία. Id est Deus.

Est igitur omnibus. Nota, Deum esse luminis

essentiam et natura virtutem, et deflnitione virtu-
tem.

Ἡγοῦνται. Σηµείωσαι, ὅτι μετὰ θεὸν ἀρχὴ πἀ- ῃ Censent. Nota, supremas mentes esse post Deum

σης ἀρετῆς ol ἀνώτατοι νόες, δι’ ὧν πρώτων ἔχομεν
τὴν τοῦ θεοῦ ἔλλαμψιν.

Ἐμπόριον ἰδιότητα. Σηµείωσαι ὅτι κατὰ ἰδιότητα
ἐμπύριοι ol ἀνώτατοι νόες.

ᾱρονίαν. Καλῶς ἑρμηνεύει τί εἶσι θρόνοι τῶν
οὁρανίων, τὸ ἀνεῳγμένην τὴν περὶ Θεοῦ νόησιν
ἔχειν θρονἰαν δέ φησιν ἰδιότητα τὴν ἀποχληρωτικῶς
ἀποφανθεῖσαν τῶν ἁγίων θρόνων ἀρχήν,

q Hebr. xn, 29.

Ἡ ὡς ἐφικτόν' 7 ἐχφοιτῶν.

principium omnis virtutis, per quas primam Dei
illustrationem accipimus.

Igneam proprietatem. Nota supremas mentes esse
secundum proprietatem igneas.

Solii. Recte interpretatur, quid sint sedes cole-
stium, apertam de Deo cogitationem habere ; solii
autem dicit proprietatem, sortito demonstratum
ganctorum thronorum principatum.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

99

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGIT AR.

100

Infer iorum. De subjectis ordinibus, quomodo per À Ὑφειμένων. Περὶ τῶν ὀποθεθηκυιῶν τάξεων, ὅπως

primos divinis communicent.

49 Dictas. Venit ad explicationem propositi.

3 1V. Aíebat itaque. Agit de eo qui dixerat, eum
non fuisse seraphim, quem [saias vidit, sed unum
ex inferioribus ordinibus; hanc enim opinionem
propugnat, quam paulo ante in principio capitis
declarat, ubi dicit : Alius autem non. admodum
absurdam, et que sequuntur.

Tanquam ín symbolis. Quonism seraphim alas
sex habentes videt.

Et circa Deum collocatas. Habet enim Scriptura :
Stabant in circuitu ejus (r).

Didicit itaque. Vide, quidnam disceret Isaias,

quem vocat theologum, ignotam esse divinitatem B

etiam supremis virtutibus, et nihil in rebus esse
illi simile. Porro ὄντα que sunt, dicebamus in
preoedenti libro,qus mente et sensu percipiuntur;
hec autem docebatur propheta, postquam a pro-
priis peccatis expiatus fuisset; de quo paulo post
. dicemus.

Seraphim docebatur.Quidnam doceretur per sera-
phim.

Nomen. Interpretatio nominis seraphim.

Alarum. Quid penne significent.

In Deum ín primis. Dixit enim supra in fine de-
cimi capitis, universam colestem, et. humanam
mentem habere primos et medios et postremos or-
dines:merito igitur sex alas dixit habere virtutes,
ut duabus facies tegerent, mediis autem pedes,
reliquis vero circa Deum volarent, quod ipse vo-
caverit supremam intentionem. Nota vero, quid-
nam multitudo pedum et facierum in seraphim, et
" eur aliqua tegantur.

Senarum. Notà quomodo adducat sex pennas
s&notorum seraphim.
Visorum. Id est & propheta spectatorum.

Sublimiorum.In tegendo facies,profundiorum in
tegendo pedes, per mediasautem (pennas) aptam
rationem.

Et celerrimum laudis cantum. Illud : Sanctus,
- sanctus, sandius (s) : signiflcat vero etiam angelum
secundum proprie virtutis proportionem accipere

C

διὰ τῶν πρώτων µετέχουσι τῶν θείων.

Τὰς εἱρημένας, Ἡλθεν cl; ἐξήγησιν τοῦ προχει-
μένου. |

Ἔλεγεν οὖν. Περὶ τοῦ εἰπόντος φησὶν, ὅτι οὐχ
ὁ σεραφὶμ ἐτύγχανειν, ὁ ὀφθεὶς τῷ ὙἩσαίᾳ, ἀλλά
τις τῶν κατωτέρων ἀγγέλων' ταύτῃ γὰρ τῇ δόξῃ
ἐπαγωνίζεται ' ἣν πρὸ ὀλίγου ἀναφαίνει τῇ ἀρχῇ
τοῦ κεφαλαίου, ἔνθα φησὶν, ἕτερος δὲ οὐ σφόδρα ἄτοπον,
xal τὰ ἑξῆς.

Ὡς iv συµθόλοις. Ἐπειδὴ ἐξαπτέρυγχα ὁρᾷ τὰ
σεραφἰμ.

Καὶ περὶ θεὸν ἱδρυμένας. Ἔχει γὰρ τὸ λόγιον ὅτι
Εἰστήχει xóxAq αὐτοῦ.

Ἐμάνθανεν οὖν. "Opa τί ἐμάνθανεν ὁ Ἡσαίας,
ὃν καλεῖ θεολόγον, ὅτι ἄγνωστον τὸ θεῖον καὶ ταῖς
ἀνωτάτω δυνάµεσι, καὶ ὅτι οὐδὲν τῶν ὄντων ἐμφερὲς
αὐτῷ. Ὄντα δὲ εἴπομεν ἐν τῷ πρὸ τούτου βιθλίῳ «à
vontà xal αἰσθητά, ταῦτα δὲ μυεῖται Ó προφήτης
μετὰ τὸ καθαρθῆναι τῶν ἴδίων ἁμαρτιῶν, περὶ οὗ µι-
xpàv ὕστερον ἐροῦμεν.

Σεραφὶμ. ἐμυεῖτο. Τί ἐμυεῖτο διὰ τὰ σεραφἰµ..

Ἐπωνυμίας. Ἑρμηνεία σεραφίμ.

Πτερῶν. Tl δηλοῖ τὰ πτερἀ.

Τὴν ἐπὶ τὸ θεῖον iv πρώταις. Εἶπεν ἄνω γὰρ ἐν
τῷ τέλει τοῦ δεκάτου χεφαλαίου,δτι πᾶς [οὐράνιος] καὶ
ἀνθρώπειος νοῦς καὶ πρώτας, καὶ µέσας, xai τελευ-
ταίας ἔχει τάξεις. Εἰχότως οὖν ἓξ πτέρυγας εἶπεν ἔχειν
τὴν δύναμιν, ἵνα ταῖς μὲν δυσὶ καλύπτῃ τὰ πρόσωπα,
ταῖς δὲ µέσαις τοὺς πόδας, ταῖς δὲ λοιπαῖς τὸ θεῖον
περιπετῆται, ὅπερ εἶπεν αὐτὸς τὴν ὑπερτάτην dvd-
τασιν. Σηµείωσαι δὲ τί τὸ πολύπουν καὶ τὸ πολυ-
πρὀσωπὺν τῶν σεραφὶμ , xai διὰ τί σκέπονται
lvo.

Ἑξαπλῆς. Σηµείωσαι, πῶς ἀνάγει τὰς ἓξ πτέρυγας
τῶν ἁγίων σεραφἰμ.

Ὀρωμένων. Τουτέστι τῶν ὑπὸ τοῦ προφήτου
θεωρουµένων.

Τῶν ὑψηλοτέρων. Διὰ τοῦ καλύπτειν τὰ πρόσωπα"
τῶν δὲ βαθυτέρων, διὰ τοῦ καλύπτειν τοὺς πόδας" διὰ
δὲ τῶν µέσων τὴν συµµετρίαν.

Καὶ πολυτίµητον ὑμνῳδίαν Τὸ: Άγιος, ἅγιος,
ἅγιος' σηµαἶνει δὲ ὅτι καὶ ἄγγελος, xat! ἀναλογίαν
τῆς ἰδίας δυνάµεως, δέχεται τὴν θείαν ἕλλαμψιν, xal

divinam illustrationem,ipsumque prophetis com- I) αὐτὸς µεταδίδωσι τοῖς προφήταις, ὅσον χωροῦσιν, οὐχ

munieare quantum capiunt, non quantum ipse co-
gnoscit.

Quia expiatio est. Quidnam sit expiatio, et quo-
modo flat a Deo in intelligilibus.

Hzc autem. Scilicet purgatio aut communio.

AS Przecipuis. Non enim qualis est purgatio in
hominibus, talis est etiam in incorporeis.

Qua circum eam, Cireum eam. thearchiam scili-
. oet, id est circa Deum.
Ezistit manifesta. Purgatio videlicet.

(r) Apoc. vir, 14. (s) Isa. νι, 3; Apoc. 1v, 8.

ὅσα γινώσχει αὐτός.

Ὅτι χάθαρσἰς ἐστι. Τί ἐστι χἄθαρσις, καὶ πῶς εἷς τὰ
νοητὰ γίνεται παρὰ τοῦ θεοῦ.

Αὐτὴ δὲ. Ἡ χάθαρσις δηλαδὴ 7j ἡ µετουσία,

Ἐξηρημέναις, Οὐ γὰρ ola devi τῶν ἀνθρώπων ἡ
κάθαρσις, τοιαύτη ἐστὶ καὶ ἐπὶ τῶν ἀσωμάτων.

Ταῖς περὶ αὐτήν. Ηερὶ αὐτὴν τὴν θεαρχίαν δηλονότι,
τουτέστι περὶ τὸν θεόν.

Ἐκφαίνει. Ἡ κάθαρσις δηλονότι.

103

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGIT A. 104

Interpretibus. Considera, Deo nobis in apertione Α Προξενούντων. Σχόπει, ὅτε, θεοῦ διδόντος ἡμῖν

oris nostri verbum suppeditante, angelos pararios
agere, palet eos pro nobis, tanquam legatos inter-
cedere.

IN CAP. XIV

Mille. "κο in Daniele dicta.

Infirmumet contractum.Infirmum modum vocavit,
numerum hominum, respectu numeri angelorum :
dictum siquidem est a quodam alio, scilicet Di-
dymoczaco: Nonaginta novem oves esse angelos:
unam autem que perierat, esse nos homines.

Scienter. Nota, eum dicere angelosipsos scien-
ter, non discipuli instar opinando cognoscere de-
finitiones, veluti quantus sit celestium essentia-
rum numerus a Deo etiam in isto illustratos.

IN CAP. XV.

$ I.Prout angelos decet.Sicutlinteum,sicut carbo,

Sensus anagogici, Gr. ἀνακαθάρσεις. ᾿Ανακαθάρ-
σεις Vocat interpretationes vim exponendi ritus
habentes per quas signà quee in iis que dicuntur,
absurda videntur, expurgantur.

Nam si quidem. Supra enim dixerat, superiores
virtutes sacro imperio preesse gequentibus et me-
dias posterioribus, et earum posteriores viris pon-
tidcibus. Non enim dixit, eumdem ordinem impe-
rare sequentibus, et ab iisdem regi; verum ita
dixit, primum ordinem imperare quidem sequenti -
bus8, regi vero 8 precedentibus: sic quoque in ca-
teris intelligendum.

λόγον ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματος ἡμῶν, ἄγγελοι προξε-
νοῦσι, δῆλον ὡς ὑπὲρ ἡμῶν πρεσθεύοντες.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ IA

Χιλίας. Ταῦτα ἐν τῷ Δανιὴλ εἴρηται.

Tiv ἀσθενη καὶ συνεσταλµένην. ᾿Ασθενῆ συµετρίαν
ἐκάλεσε τὸν τῶν ἀνθρώπων ἀριθμὸν πρὸς τὸν τῶν
ἀγγέλων * εἴρηται γὰρ καὶ ἑτέρῳ τινὶ, Διδόμῳ
δηλονότι τῷ τυφλῷ * Τὰ μὲν ἐνγενήκοντα ἑννέα πρό-
θατα εἶναι τοὺς ἀγγέλους * τὸ δὲ Ev τὸ ἀπολωλὸς
ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους.

Γνωστικῶς. Σηµείωσαι, ὅτι — xal
ἀγγέλους φησὶ γνωστικῶς, οὐ µμαθητικῶς, εἰδέναι
τοὺς ὁρισμοὺς, οἱονεὶ τὸ, πόσος τῶν οὑρανίων
οὐσιῶν ὑπάρχει ὁ ἀριθμὸς, ix θεοῦ xal τοῦτο gut.
σθέντας,

9 *
αὐῦτους τους

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. IE.
8 I. ᾽Αγγελοπρεποῦς. Ὡς ὀθόνη, ὡς ἄνθραξ.
᾿Ανακαθάρσεις. ᾿Ανακαθάρσεις φησὶ τὰς ἑξηγήτικὰς
ἑρμηνείας, δι’ ὦν καθαίρονται τῶν ἐν τοῖς λεγομένοις
δοχούντων ἁτόπων τὰ σύμθολα.

El μὲν γάρ. "Avo γὰρ εἶπεν, ὅτι αἱ ἀνώτεραι
δυνάµεις Ἱεραρχοῦσι τὰς μετ αὐτὰς, καὶ αἱ µέσαι
τὰς ὑστέρας, καὶ αἱ ὕστεραι αὐτῶν τοὺς ἐν ἀνηρώ-
ποις ἱεράρχας. Οὔτε γὰρ εἶπεν, ὃτι dj αὐτὴ τάξις
xal ἄρχει τῷ 7 μετ) αὐτὴν, xal ἄρχεται ὑπ᾿ αὐτῶν,
ἀλλ᾽ οὕνως εἶπεν, ὅτι ἡ πρώτη τάξις ἄρχει μὲν
αὐτὴν Τ", ἄρχεται δὲ ὑπὸ τῶν πρὸ αὐτῆς ' οὕτω xal
elc τὰ ἑξῆς νοττέον,

Nam si 1n sacris regi. Hoc vult dicere, si dixeri- C kg μὲν γὰρ Ἱεραρχεῖσθαι. "O φησι τοῦτό ἐστιν,

mus primos ordines sacro imperio preesse postre-
mis, deinde vicissim postremos sacro imperio pre-
esse primis ordinibus, a quibus 4B etiam sacro
imperio reguntur absurda est sententia.

Haud incongrue. Non absurdum inquit, imagines
qua in divinis responsisSeripture reperiuntur uni-
versis colestibus virtutibus attribuere, tanquam
omnes sint, ut ita dicam, sublimes et salutares et
scientes, etsi non equaliter ;sed he quidem er-
cellentes, iste vero remissa.

Ad anteriora. Superius et eminens.

8 II. Incipiendum et querendum. [Nota] cur in
angelicis figuris maxime quid igneum probetur,et

ὅτι, cl. τὰς πρώτας τάξεις ἐλέγομεν ἱεραρχεῖν τῶν
τελευταίων, εἶτα πάλιν αὐτὰς τὰς τελευταίας ispap-
χεῖν τῶν πρώτων τάξεων, Üo' ὧν καὶ ἱεραρχοῦνται,
ἄτοπον πρᾶγμα Tv.

Οὐκ ἀπεικότως. Οὐκ ἄτοπόν φησι τὰς ἐν τοῖς
λογίοις τῆς Γραφῆς εἰκόνας πάσαις ταῖς ἔπουρα-
vla δυνάµεσι περιτιθέναι, ὡς πάσας, φέρε εἶπεῖν,
εἶναι ὑψηλὰς, καὶ σωτηρἰίους, καὶ γνωστικὰς, εἶ καὶ
μὴ ὁμοίως ' ἀλλὰ τὰς piv ὑπερχείμένως, τὰς δὲ
ὑφειμένως.

Καὶ τὸ πρὸς τὸ ἄναντες, ᾽Ανώτερον καὶ ὑπερ-
κείµενον.

SII. ᾽Αρκτέον καὶ ζητητέον. Σηµείωσαι, διὰ τί iv
τοῖς ἀγγελικοῖς τύποις μὴ ἐμπύριον μάλιστα παρα-

quare Scriptura ut plurimum dicat res cclestes [) λαμθάνεται, καὶ διὰ τί τὰ περὶ τὰ οὐράνια πυρώδη

esse igneas, et seraphinos ardentes dici.

Incensores. Interpretatio nominis serapbim.

Sancti ením. Cur etiam Deus in igne conspectus
git.

Sensilis enim ignís. Admiranda sane naturalis
dissertatio de igne. Ignem videmus omni rei con-
seminatum sine admistione,hocest minime permi-
stum iis in quibus exsistit.Per omnia vero penetrat.

ὡς ἐπὶ πλεϊστόν φησιν ἡ Γραφή. Καὶ ὅτι οἱ σεραφὶμ.
ἐμπρησταὶ λέγονται.

Ἐμπρηστὰς ὄντας. ἙἩρμηνεία σεραφἰμ.

Οἱ γὰρ ἱεροί. Διὰ τί xal ὁ θεὸς εἷς πὺρ ἐθεω-
ρήθη.

Τὸ γὰρ αἰσθητὸν πῦρ. Φυσιολογία θαυμαστὴ
περὶ πυρός. Τὸ πῦρ ὁρῶμεν τῷ παντὶ κατεσπαρµέ-
vov, ἁμιγῶς δὲ, τουτέστιν οὐκ ἀναφυρόμενον τοῖς ἐν
οἷς ὑπάρχει. Διὰ πάντων δὲ φοιτᾷ ' τουτέστιν οὗ

VARIA LECTIONES ET CORRECTIONES

Ἡ ταῖς 71* ἄρχει μὲν ταῖς μετ’ αὐτήν.

105

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE CCELESTI HIERARCHIA.

100

χαθάπερ τὸ ὕδωρ προφανῆ τὴν πρὸς τὴν γῆν ποιεῖ- A Id est, non sicut aqua manifestam facit cum terra

ται µίξιν οὕτω καὶ τὸ πῦρ, καταφλέγον τὸ πᾶν καὶ
ἀναλίσκον * ἐξήρηται δὲ, ἴγουν ὑπέρχειται πάντων
κατ’ ἐξαίρετον στοιχείων δηλαδὶ, κατὰ τὸ ὁραστή-
piov ἄγνωστον δὲ αὐτὸ xal xpóytov καλεῖ, ὡς ὑπάρ-
yov μὲν ἐν ὕλαις τισὶν, οὗ φαινόµενον δὲ δίχα παρα-
τρίψεως Ἡ ἄνευ ὕλης δεκτικῆς τῆς ἐνεργείας
αὐτοῦ, δεικνύµενον καὶ κατὰ τοῦτο ἆσχετον καὶ
ἀθεώρητον; ὁμοίως καὶ τὰς λοιπὰς τοῦ πυρὸς ἰδιό-
τητας θεωρητέον, ἄστινας οὔτος ὁ Πατὴρ xxv εὖσι-
65 ἀναγωγήν τε xal ἔννοιαν ἔλαθεν ἐπὶ θεοῦ τε καὶ
ἀγγελικῶν φύσεων. Σηµείωσαι δὲ διὰ τί Κύριος ὁ θεὸς
ὡς πῦρ ἐθεωρήθη πολλάκις, xal κατὰ τί] ἡ ὁμοίωσις
τοῦ πυρὸς πρὸς τὸν θεόν.

᾽Ακράτητον, ἁμιγὲς, διαχριτικόν. Σηµείωσαι ἔχ-
Φρασιν αἰσθητοῦ πυρὸς, τοι ἔπαινον' διακρίνει γὰρ
xai τὰς ὕλας, olov μόλυθδον ἀπὸ ἀργύρου, xal τὰς
χολλήσεις διαλύει’ ἀναλλοίωτον δὲ, καθὸ δυνατὸν 19,
µένοντος τοῦ ὑποχειμένου, τουτέστιν αὐτῆς της οὐ.
σίας τοῦ πυβὸς, µεταθάλλειν αὐτὸ ἐν τοῖς πάθεσιν,
οἵον γενέσθαι αὐτὸ στρογγύλον fj χωνοειδὲςδ, ὅπερ
ἐν τοῖς Υηΐνοις ἐστὶν εὐρεῖν, Ἡ παθεῖν τὰ τοῦ ἀέρος,
olov φθαρῆΏναι διὰ τῶν ἀναθυμιάσεων, T, παχυνθῆναι 1]
xal ὡς τὸ ὕδωρ μεταθολὰς δέξασθαι.

Ὑφέσεως. Οὐδέποτε γὰρ χωρεῖ ἐπὶ τὰ κάτω.
Ταυτοκίνττον. Ὡσαύτως κινούµενον.

Απροσδείς. Ότι ἀπροσδεὶς ἑτέρο» τὸ πῦρ, καίτοι
δέεταί τινος ὑποχειμένου εἷς τὸ ἐξαφθῆναι’ ἀλλ᾽ οὐ
τοῦτο λέγει, ἀλλ᾽ ὅτι τὸ πῦρ οὐ µίγνυται ἕτερῳ στοι-
χείῳ, οὐδὲ κιρνᾶται, ὡς τὸ ὕδωρ τῇ ΥΠ’ διὸ καὶ ἐν
στοιχείοις μονοούσιον αὐτὸ ἔνιοι κεκλήκασιν.

B III. ᾽Ανθρωπομόρφους. Διὰ τί καὶ ἀνθρωπόμορφοι
διαπλάττονται οἱ ἄγγελοι.

Καὶ τὸ κατ’ αἲσθησιν. Σηµείωσαι τὴν διχφορὰν
τοῦ αἰσθητοῦ τῶν ἁλόγων ζώων πρὸς τὸ αἰσθητιχὸν
τῶν λογικῶν, ἡμῶν λέγω’ τὰ μὲν yàp ἄλογα τὸ πᾶν
αἴσθησίς cic, δι ἧς xal συἰσταντάι ἀνόητα ὄντα'
ἐν δὲ ἡμῖν, βραχὺ τὸ αἰσθητικόν' οὗ γὰρ δι) αὐτοῦ
σνιστᾶμεθα, ἀλλὰ διὰ τοῦ νοεροῦ΄ ὅθεν καὶ μετὰ θ4-
νατον ἔτι ἐσμὲν, uy) νοερὰ ὄντες. "Emi δὲ τῶν ἆγ-
γέλων οὐδὲ τὸ βραχύτατόν ἐστι τῶν αἰσθήσεων, ἀλλὰ
τύπος παχὺςδ! τὰ καθ ἡμᾶς' ἐλάχιστον δὲ τὸν av-
θρωπον κατ᾽ αἰσθησίν φησιν, οὐχ ὡς τῶν ἄλλων ζώων
πλείονας αἰσθήσεις ἑχόντων, ἀλλὰ ὁραστικωτέρας,
καὶ ὀξντέρας. Αἴνιγμα δὲ τοῦτο λαμθάνει τὸ τοὺς
ἀγγέλους μὲν χεχρΏσθαι μὲν τοῖς καθ᾽ ἡμᾶς αἴσθητη-
ρίοις ὑπερέχειν δὲ κατὰ πολὺ τῷ περιόντι τῆς νοερᾶς
δυνάμεως ὥσπερ καὶ ἄνθρωπος τῇ τοῦ νοῦ ὑπερογῇ
καὶ τῷ λογισμῷ τῆς λόγου φύσεως χρατεῖ.

Tàc μὲν ὁπτικάς. Τί ol ὀφθαλμοὶ τῶν νοτητῶν
δηλοῦσι, xal τί τὰ ὀσφραντὰ ῖ, τουτέστιν αἱ ῥὀϊνες"
καὶ τί τὰ dia, xal τί à γεῦσις, καὶ vl ἡ ἀφὴ, fv

C

commistionem : 8ic etiam ignis comburens universa
el consumens; exemptus autem est seu superemi-
net omnibus per excellentiam, elementis scilicet,
in efficacitate; ignolum aulem et occultum ipsum
vocat, ut exsistentem quidem in materiis quibus-
dam, non apparentem vero eine attritione, aut sine
materia efficacitatis ejus capaci, dumque ostendi-
tur, etiam tum cohiberi et videri nequit. Similique
modo reliquas ignis proprietates contemplari opor-
tet, quas hic Pater secundum piam mentis eleva-
tionem et meditationem usurpabat tum in Deo,
tum in angelicis naturis. Nota vero cur Dominus
Deus tanquam ignie visus sit frequenter, el in quo
consistat similitudo ignis cum Deo.

Teneri miscerique non potest,secernendi vim habet,
Nota expositionem sensilis ignis seu laudem : dis-
linguit enim etiam materias, sicut plumbum ab
argento, el conglutinationes dissolvit : commutari
aulem non potest, quatenus impossibile est, ma-
nente subjecto, hoc est eadem ignis natura, mutari
ipsum in proprietatibus, sicut eum fieri rotundum
et acuminatum, quod in terrestribus invenire li-
cet; aut aeris proprietates admittere, sicul per eva-
porationes corrumpi, aut condensari, vel sicut
aquam mutationes suscipere.

Dejecttonem. Nunquam enim inferiora petit.

40 Se ipso movetur. Quod semper eodem modo
movetur.

Non eget. Ignem altero non indigere, etsi subjecto
aliquo indigeat ut accendatur : verum hoc non di-
cit; sed ignem non commisceri alteri elemento,
neque sicut aquam terre permisceri ; idcirco aliqui,
vocarunt ipsum solum in suo genere.

S III. Humana forma. Cur angeli humana forma
perfingantur.

Et sensu quidem. Nota differentiam sensilis bru-
torum animantium, et sensilis rationalium, nostri
inquam; bruta enim prorsus sunt sensus; ex quo
etiam constant, utpote intellectu destituta; in nobis
autem modicum est sonsile, neque enim ex eo
constamus, sed ex intelligibili; ideo etiam post
mortem persistimus, cum simus animal intellectu
preditum. In angelis autem neque minimum sen-
sus reperitur, verum nostra sunt rudis illorum
figura : minimum vero ait hominem secundum

D sensum, non quod alia animalia plures habeant

gensus, sed efficaciores el acutiores. Sequitur au-
tem hoc enigma, angelos non uli nostris sensuum
instrumentis; superare aulem plurimum intelli-
gentie copia facultatis: quemadmodum homo etiam
mentis excellentia et ratiocinatione irrationalem
vincit naturam.

Videndi facullates. Quidnam oculi intelligibilium
signifleent, et quid facultate odorandi predita, id
est nares, et quid aures, et quid gustus, et quid

VART/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

Ἡ διὰ τἰ. 79 Scribo cum Pachym. καθ à οὐ δυνατόν, aut saltem addo οὐ, sicul ἡ ἀκολουθία exigit. 3 γω»
νοειδές. ! Pach. τόπος βραχὺς bulvov.* profecto ἐκείνων necessario addendum. | ** ὀσφραντικά,

PATROL Gn. IV.

i

107

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGITAE. 108

tactus, quem facultatem tangendi vocat: et quid A ἁπτικήν φησι’ καὶ τί τὰ βλέφαρα, καὶ al ὀφρύες '

palpebre, supercilia, et quid pubes, et quid dentes, :

el quid humeri, et brachia, qua ulnas vocat : et
quid pectus, et quid dorsum, et pedes, et levitas
pennarum, et qua deinceps.

Quae odore percipiuntur. In his de natura proprie-
tatis corporesm facultatis odorandi disserit, secun-
dum sublimiorem rationem transfert, sicut etiam
reliqua humana membra, ad contemplationem na-
turalium in angelis facultatum.

Et nutritiorum rivulorum. Rivulum intellige in-
superabilem sapientie fusionem, secundum illud
Boripture : Effundam de spiritu meo in omnem car-
nem (L),e5 que sequuntur. Divina enim cognitio per-
transit a Deo por intelligibiles virtutes ad divinos
homines [juxta cujusque proportionem].

Uniformem. Juxta intellectionis susceptionem.

Provida virtute. Universa, inquit, intelligibilis
virtue divinam in se factam cognitionem multipli-
cat, id est 47 manifestat, ut a nobis intelligatur,
dum ea que, conspecta eunt explicat : sicut apud
Danielem invenies, cum angelus illi exposuit som-
nium quod viderat.

Cor autem. Comprehenditur a nobis cor, tanquam
centrum quod primo vitam suscipit; quoniam se-
cundum divinum Basilium primum creatur cor;
deinde veluti ex centro universum corpus effin-
gitur, ita ut vitam hano quovis in corpus proten-
dat :sive enim congenitus calor corpus viviflcet,
sive Spiritus, sive sanguis, istorum omnium fons
est cor. Ideoque visum est quibusdam omne quod

καὶ τί ἤδη, xal τί οἱ ὁδόντες, καὶ τί ol ὤμοι, καὶ οἱ
βραχίονες, οὓς ὠλένας φησί: καὶ τί τὸ στῆθος' καὶ τί
τὸ νωτον,καὶ οἱ πόδες: καὶ τί τὸ ἑλαφρὸν τῶν ατερῶν,
καὶ τὰ ἑξῆς,

Tác δὲ τῶν ὀσφραντῶν. Ἐν τούτοις φυσιολογεῖ-
ται τὸ ἰδίωμα τοῦ σωματικοῦ ὀφθαλμοῦδ. xatd
ἀναγωγὴν δὲ ταῦτα µεταθάλλει, ὥσπερ καὶ τὰ τῶν
λοιπῶν ἀνθρωπίτων μελῶν, εἰς θεωρίαν τῶν ἐν &y-
γέλοις φυσικῶν δυνάµεων.

Καὶ τροφίμων ὀχετῶν. Ὀχετὸν νόησον τὴν τῆς
σοφίας ἀνυπέρθλητον χύσιν, κατὰ τὸ εἱρημίνον. Ἐκ-
χεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός µου ἐπὶ πᾶσαν σάρχα, xal τὰ
ἑξῆς. Διαθαινει γὰρ dj θεία ἤνῶσις ἀπὸ τοῦ θεοῦ διὰ
τῶν νοητῶν δυνάµεων ἐπὶ τοὺς θείους ἀνθρώπους [κατὰ
τὴν ἑκάστου ἀναλογίαν].

Ἑνοειδῆ. Κατὰ παράληψιν νοήσεως.

Προνοητιγῇι δυνάµει, Πᾶσα, φησὶ, vont), δύναμις
τὴν γινομένην εἰς αὐτὴν θείαν γνῶσιν πληθύνει, τουτ-
ἐςτι σαφηνίζει πρὸς τὸ νοηθῆναι ὑφ᾽ ἡμῶν, διερµη-
νεύουσα tà ὁραθέντα, ὡς παρὰ τῷ Δανιὴλ εὑρήσεις,
ὅτε διηρµήνευσεν αὐτῷ ὁ ἄγγελος τὸ ἐνύόπνιον ὅπερ
gos 89,

Tv 9' αὖ καρδίαν. Περιείληπταιδὸ παρ) ἡμῖν d
καρδία, otov κέντρον πρώτως τὴν ζωὴν δεδεγµένον,
ἐπειδὴ κατὰ τὸν θεῖον Βασίλειον πρώτη κτίζεται d
καρδία’ εἶτα ὡς ἀπὸ χέντρου πᾶν τὸ σῶμα πλαστουρ-
γεῖται, ὥστε πανταχοῦ ταύτην τὴν ζωὴν διατείνειν
tq τὸ σώμα' εἶἴτε γὰρ ἡ σύμφυτος θερµέτης ζωοποιεῖ
τὸ σῶμα' tite τὸ πνεῦμα, site τὸ αἷμα, πάντων τού-
τῶν πηγὴ ἡ καρδία, Διὸ xal τισιν ἔδοξε πᾶν τὸ

vitam conferre valet simul et veluti hoc loco primo C ζωτικὸν ἀθρόον xal olov ἐνταῦθα πρώτως μάλιστα

maxime slabiliri, etsi in omni corporis loco exsi-
Btat, neque loco detineatur, neque loco circumscri-
batur, neque a corpore contineatur. Sic igitur in
invisibilibus etiam ordinibus, sive in genere sive
in specie ministrando providentibus, tanquam enim
in medio, et cordis loco, et veluti centrum fontane
vite collocari ipsas, considerandum est; etsi con-
tineri nequeant, neque loco cireumscribantur, aut
corporaliter parte eorum que& conservant, divinitus
accepto prospiciendi precepto.

Et qux lueatur. Sententiam isto compone modo:
Que vitalem distributionem tueatur; deinde : velut
in subjecto corde.

Propter quod etiam pennatos. Cur pedes angelo-
rum pennati, ut ostendat facultatem per se mo-
vendi, et vim in Deum intendendi, et nullam cum
terrenis communionem, quanium in se nullo per-
turbari affectu, quando etiam in terra angeli con-
specti sunt.

Alarum levitas. Quidnam leves penne.

Et purum. Ab externorum adjectione, veluti ali-
mentorum, et veetimentorum ; quibus nostra con-
Bervantur.

(t) Joel. 11, 28.

ἱδρῦσθαι, xaltot πανταχου τοῦ σώματος ὃν, καὶ οὐ
κατεχόµενον τόπῳ, οὔτε περιγεγραμμένον ἐν τόπῳ,
οὔτε συνεχόµενον ὑπὸ τοῦ σώματος. Οὔιος οὖν καὶ
ἐπὶ τῶν ἀορᾶτῶν τάξεων, εἴτι ἐν τῷ παντὶ, eite κατ’
εἶδος διακονικῶς προνοουσῶν' οἱονεὶ γὰρ ἐν μέσῳ καὶ
καρδίας τόπῳ νοητέον αὐτὰς, xal ὡς χέντρον πηγαίας
ζωῆς ἱδρῦσθαι' καίτοι ἀκρατεῖς οὔσας, καὶ οὐ περιγε-
γραμµένας τόπῳ, ἢ uipst σωματικῶς, ὤν αυνέχουσι
προνοεῖν θεόθεν ταχθεῖσαι.

Καὶ τὸ φρουρητικόν,. Τὸ ῥητὸν οὕτως σύνθες' Τὸ
φρουρητικὸν τῆς ζωοποιοῦ διαδόσεως ' sla ὡς ἐπὶ

- τῆς ὑποκειμένης καρδίας.

Διὸ xai ὑποπτέρους, Διὰ τί ἑπτερωμένοι ol πόδες

D τῶν ἀγγέλων, ἵνα δείξῃ τὸ αὐτοκίνητον καὶ τὸ πρὸς

τὸ θεῖον ἀνατατικὸν, xai πρὸς τὰ ἐπίγεια ἀκοινώνητον,
ὅσον μὴ τὸ ἐμπαθὲς ἐν αὐτοῖς εἶναι, ἐπεὶ ὤφθησαν καὶ
ἐπὶ γῆς ἄγγελοι.

Πτερῶν ἐλαφρία. Τί ἐλαφρὰ πτερωτά.

Καὶ xagapsoov. TZ τῶν ἑκτὸς προσθήκης, olov
τροφῶν xal ἀμφίων, οἷς τὰ καθ ἡμᾶς συγκρατεῖ-
ται.

VARI/A& LECTIONES ET CORRECTIONES.

85 ὀσφραντικοῦ, nihil enim commune oculis cum odoratu.

ο.” 'Ἡρμήνευε τὰ καθ’ Ünvov ὁραθέντα κατὰ τοὺς

ὕπνους ὁ άγγελος. Interpretabatur ea qua per somnum viderat. ** προείληπται.

109 S: MAXIMI SCHOLIA IN LIB. ΡΕ CCELESTI HIERARCHIA.

110

Ἡολυποίκίλος σοφία. Ἡ πολυποίκιλος σοφία τοῦ À — Multiformis sapientia. Varia sapientia Del. Heec

6109. Τοῦτο τὸ ῥητὸν ἁποστολικόν ἐστι ^ xal δ.ὰ τί
πολυποίχιλον αὐτὴν εἶπεν ὁ θεῖος ἀνήρ ; καίτοι τὸ
ποικίλον ἐπὶ κακούργου δεχόµεθα, ἄλλως τε xal
ἐνταῦθα ὁ μέγας Διονύσιος ἁπλῖν καὶ πολυπο[(-
χιλον αὐτὴν εἶπε ^ δοκεῖ δὶ τὰ " δύο ἑναντία '
λέγοµεν οὖν, ὅτι τὸ ἁπλῆ σοφἰα διὰ τοῦτο εἶπεν, ἵνα
δηλώσηῃ τὸ ἀσύνθετον τοῦ Gto), xz! τὸ µηδεμ.ᾶς δι-
πλόης ἐπιδεόμενον * οὔτε γὰρ ix. µαθήσεως σοφὸς ὁ
θιὸς, ἆλλ᾽ αὐτόχρημα σοφία dol. Τὸ δὲ φολυποίχιλον,
διότι εἷς πολλὰ γνώσεως εἴδη μετατυποῦται διὰ τὸν
τῶν ἑἐλλαμπομένων ἀσθένειαν ' ἀρχιερεὺς γάρ dot
μέγας συµπάσχων ταῖς ἡμῶν ἀσθενείαις. Ἡ καὶ
οὕτως * ᾿Απλῆ μὲν λέγεται σοφία θεοῦ πρὸς τῆς olxo-
νοµίας, ὅτι πάντα ὦς θεὸς ἐδημιούργησε, καὶ ἐν
τοῖς τότε διχκαίοις τὴν ἱδίαν ἀπερικαλύπτως ἐπ'δει-
κνύµενος δύναμιν, ὡς ἐπὶ Μωσέως καὶ 'A6padp, xa;
τῶν ἑξῆς' ὅτε δὲ τὸ τῆς οἰχονομίας μυστήριον κατειρ-
άζετο, dj πολυποίκιλος εἰχότως χληθείτ. "Ανθρω-
πος Ἠὰρ Ὑενόμενος, καὶ ὑπὸ νόµον χρηµατίσας, [καὶ
παθὼν,] καὶ ἓν νεκροῖς εὑρεθεὶς, οὕτω διὰ σχρχὸς,
καὶ τῆς ἐνούσης αὐτῃ ἀσθενείας, ἐθρ.άµθευε πάντα
ἐγθρὸν, καὶ xà, δην ἐνίκησε, τοῖς ἐχεῖ φρουρουμένοις
ἀνάστασιν δωρησάµενος * τοῦτό ἐστι τὸ ποιχίλον τῆς
αὐτοῦ σοφίας, ὅτι δι’ ἀσθενείας περιεγένετο τῶν δο-
κούντων Ἰσχυρῶν.

Καθόλου. Καὶ dv τῷ Περὶ θείων ὀνομάτων λόγῳ
κεφαλαίῳ δ’ πλατέως ἐσαφηνίσθη τί νοητὸν xal «l
νοερόν * vuv. δὲ αὐτὸς ὁ μέγας Διονύσιος σαφηνίζει *
νοητὸν μὲν γὰρ ἐχεῖνο τυγχάνει τὸ νοούµενον, ὅπερ

sententia est Apostoli (^); et quare illam variam
appellavit vir divinus? etsi varium pro malefico
usurpemus, tomen aliter hoc loco magnus Diony-
sius eamdem sapientiam, simplicem et multivariam
dixit : videntur porro duo contraria; dicimus ita-
que, eum ideo simplicem sapientiam dixisse, ut de«
clararet Dei simplicitatem, et ab omni duplicatione
immunitatem ; neque enim Deus discendo sapiens,
Bed est reapse Sapientia. Multivariam autem, quia
in multas eognitionis species propter 48 eorum,
qui illustrantur infirinitatem transformatur; nam
est magnus pontifex nostris compatiens infirmita-
tibus (u). Vel etiam isto modo : Simplex quidem di-
citur Dei sapientis ante dispensationem (id est in-
caraationem) : omnia enim ut Deus fecit, et in justis
istius temporis aperte propriam ostendens virtu-
tem, velut in Mose et Abraham et ceteris; quando
autem dispensationis mysterium operabatur, me-
rito multivaria sapientia vocatus fuerit. Nam homo
factus, et legi subjectus [et passus,] atque inter
mortuos inventus, eic per carnem et inherentem
sibi infirmitatem, de omni hoste triumphavit, et
infernum vicit, iis qui illic asservabantur resur-
rectionem largitus : hec est ejus sapientie varie-
88, eo quod per infirmitatem eos, qui fortes vide-
bantur superaverit.

Omnino. In libro etiam De divinis nominibus ca-
pite quarto, pluribus explicatum est a nobis quid
sit. intelligibile et quid intelligens : nunc autem
ipse magnus Dionysius exponit : intelligibile siqui-

εἰκότως καὶ ἑλλάμπειν τὸ φῶς λέγεται * νοερὸν δὲ C dem illud est quod intelligitur. quod probabiliter

εὐτὸ τὸ νοοῦν Óxdpyov ἐλλαμπόμενον, καὶ συντόμως
εἰπεῖν, al ὑπερθεθηκυῖχι οὐσίαι νοηταὶ, αἱ δὲ ύφει-
μέναι νοεραὶ, καὶ ὑποθέθηχε τὸ νοοῦν τὸ νοούµενον.
Νοτητῶς μὲν ἐλλάμπον ἡ θεία φύσις' νοερῶς δὲ ἑλλαμ.
πόµενον ἡ ἀγγελική.

Ἱερατικήν. Σηµείωσαι τί τὸ ἱερατιχὸν ἕνδυμα iv
Ἰεζεκεὴλ καὶ Δανιήλ.

Συναγωγὺν αὐτῶν ἕἔξιν. Εἴπομεν ἀνωτέρω, τί ἐστιν
i ἐπὶ ἁἀσωμάτων. Καὶ ἀνάγνωθι ἐν τῷ ἑθδόμῳ
χεφαλαίῳ * τὸ συνηγμένον δὲ xal ἁἀσκέδαστον τῶν
νοήσεων * διὰ τούτων δηλοῖ ὁ Πατὴρ πεοὶ τὰς θείας
ἐλλάμγεις, xat τὴν οἰχείαν ἐν cr τοῦ ἀγαθοῦ Θεοῦ
μονῇ ταὐτότητα συνειλουµένην διὰ παντός.

Ανομοίων. Ὑλικῶν δηλονότι.

$8 V. Γεωμετρικά. Περὶ σκευῶν γεωμετρικῶν 99 ἐν
Ἰεζεκιλλ καὶ Ζαχαρία.

Ἐπανορθωτικήν. Ὡς τὸ ξίφος ἐν Βασιλείαις * xal τὸ
ὀρέπανον ἐν Ζαχαρίᾳ τῷ προφήτῃ.

6 VI. ᾿Ανέμους. Τοῦ κειμένου παρὰ τῷ Δαθὶδ
οἶμαι αὐτὸν μνημονεύειν, 'O περιπατῶν ἐπὶ πτερύγων
ἀνέμων, ἴσως τὴν ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ δηλοῦντος *

etiam lumen illustrare dicitur : ἐπίεἰίρέπα vero
quod ipsum intelligens illustraturo exsistit; atque
ut paucioribus absolvam, superiores ordines sunt
intelligibiles, inferiores vero intelligentes, quod
intelligitur, subjicit illud, quod intelligit. Divina
natura intellecta illustrat; angelica autem natura
intelligens, illustratur.

Sacerdotalem. Nota quid vestis sacerdotalis in
Ezechiele et Daniele.

FEorum habitum collectum. Diximus superius,quid
sit habitus in incorporeis. Lege etiam caput septi-
mum, coactionem autem et collectionem intellec-
tionum ; per heo declarat Pater circa divinas illus-
trationes, et propriam in boni Dei mansione iden-

D titatem, convolutam omni tempore.

Dissimilium. Materialium seilicet.

8 V. Geometrica. De geometricis instrumentis in
Ezechiele et Zacharia.

Correctricem. Sicut gladius in libris Regum, et
falx in Zacharia propheta.

6 VI. Fentos. Arbitror ipsum mentionem facere
illius quod in Davide habetur. Qui ambulat super
pennas ventorum (u*); forte ejus quod assumptionem

(t^) Ephes. 1n, 10. (wu) Hebr. iv, 15. (u*) Ps. cur, 3.
VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

8 ταῦτα, — 99 Ἱερατικῶν.

411

APPENDIX AD OPERA 8. ΡΙΟΝΥΘΠ AREOPAGITA.

112

Christi significat; quoniam Pater in sequentibus A ἐπεὶ xai ἐν τοῖς ἑξῆς 6 Πατὴρ, νεφέλης αὐτοὺς περι-

ait ipsos specie nubis effictos, eo quod dictum sit :
Nubes suscepit eum ab oculis ipsorum (v).

Absque mora. Dixit merito absque mora : nam in
gensilibus proprie res flunt tardius, et in tempore.
In incorporeis autem et intelligibilibus, puncto
temporis et perpetuo et sine cunctatione 49 perfi-
ciuntur ; non oportet igitur tempus in intelligibi-
libus nominare.

Efficientiam. Pro, spirationem aut volationem.

Subque. Ex loco supremo ad infernum, sicut in
scala Jacob.

Aerei. Nota eaim dicere ventum, aereum spiri-
tum.

Ventosum. Alia contemplatio appellationis ven-
torum.

Symholica theologia. Nota et alium ejus librum
ineditum. Quadrielementarem autem purgationem
dicit sermonem aliud verbis aliud sensu de qua-
tuor elementis significantem, mentem ad subli-
miorem oognitionem perducentem. Signa vero, ut
videtur, quatuor elementorum magis illo in loco
explicuit. Nota autem quomodo interpretetur
illud : Spiritus ubí vull spirat (v*), per ea que
afferuntur ; dicit enim : Nescis unde venit, et quo
vadit (a).

Supermundialiter repletas. Sicut enim nubes
evooat aquam maris, et effundit ipsam in faciem
terre, secundum 8cripturam : (ui vocat aquam
maris, et effundit ipsam in universam faciem ter-
rz (x); sic etiam mentes propriam suscipientes

cognitionem, instar nubium in inferiores expli- C

cant.

Sine fastu. Dixit, sine fastu, seu tempera-
te; lumen enim in nube refractum ac remissum
est.

Imbris generationem. Alia ratione contemplatur,
quid nubes significent; ordine autem descendens
dicit, electrum, es et certos colores, atque formas
ferarum aliquid in angelis significare.

Receptaculum. Excipientem sinum vocavit terram
pluvias suscipientem, per ipsas proprios parientem
fructus.

6 VII. Sed quoniam hxc. De figuris formas fera-
rum referentibus.

8 VIII. Vestigiorum. Nota ex boo loco leonis p

naturam; dicunt enim venatores latere cupien-
tem, dum incedit, vestigia sua, ne cognoscantur,
cauda delere; unde et de Deo dicitur : In mari via
tua, et semilz (ux; ín aquis multis, et vestigia tua
"on cognoscentur (y) : quemad modum enim via ron
servatur in aquis, neque vestigia leonis, ita neque
gressus Dei.

Facilitatem. Acutissimi siquidem visus anima]
est aquila. Fama est aquilas ita germanum ab
adultero fotum discernere : si intenderit absque

(v) Act. 1, 9. (v') Joan. ir, 8. (x) Ibid.

πλάττισθαι ἰδέαν φησὶν, διὰ τὸ εἱρῆσθαι ' Νεφίλη
ὑπέλαθεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν.

᾽Αχρόνως. ᾽Αχρόνως εἴκότως ἔφη * ἐπὶ γὰρ τῶν
αἰσ()ητῶν κυρίως iv χρόνῳ xai βραδύτερα τὰ γινό-
μενα * ἐπὶ δὲ τῶν ἀσωμάτων xal νοητῶν ἀχρόνως
καὶ αἰωνίως καὶ ἀμελητὶ τελεσιουργεῖται * οὐ δεῖ οὖν
χρόνον ἐπὶ τῶν νοητῶν ὀνομάζειν,

Ποίησιν. ᾽Αντὶ τοῦ πνεῦσιν ἢ πτῆσι.

Καὶ τὴν ἄνωθεν. Τὸ δὲ ἄνωθεν ἐπὶ τὰ χάτω, ὡς ἐπὶ
τῆς Ιακὼθ χλίµακος,

Αερίου. Σηµείωσαι, ὅτι ἀέριον πνεῦμα τὸν ἄνεμον
λέγει.

ἸΑνεμιαίαν. Ἑτέρα θεωρία τῆς ἀνέμων
μίας.

Συμθολικῇ θεολογίφ. Σηµείωσαι καὶ ἕτερον αὐτοῦ
σύγγραμμα μὴ Φφερόμενον * τετράστοιχον δὲ ἀνα-
κάθαρσιν τὴν τῶν τεσσάρων στοιχείων ἀναγωγιχὴν
ἀλληγορίαν φησί * τὰ σύµθολα δὲ, ὡς ἔοικε, μᾶλλον
τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐκεῖ διὰ θεωρίας ἀνέπτυξε.
Σηµείωσαι δὲ, πῶς ἑρμηνεύει τό * Ι]νεῦμα ὅπου θέλει
πνεῖ, διὰ τῶν ἐπιφερομένων *. φησὶ γάρ * Οὐκ οἶδας
πόθεν ἔρχεται, καὶ ποῦ ὑπάχει.

έπωνυ-

Ὑπερχοσμίως ἀποπεπληρωμένοις. Ὥσπερ γὰρ ἡ
νεφἐλη προσκαλεῖται τὸ τῆς θαλάσσης ὕδωρ, xal
ἐχχεῖ αὐτὸ ἐπὶ τὸ πρόσωπον τῆς γῆς, χατὰ τὸ εἰἲ-
ρημένον * 'O προσκαλούμενος τὸ ὕδωρ τῆς ϐα-
λάσσής, καὶ ἐκχέων αὐτὸ ἐπὶ πᾶν τὸ πρόσωπον
τῆς γῆς ' οὕτω xal ol νόες δεχόµενοι τὴν οἰκείαν
γνῶσιν, νεφελῶν δίκην ἐπὶ τοὺς ὑποδεεστέρους ἁπλοῦ-
σιν.

᾿Ανεκπομπεύτως, ᾿Ανεχπομπεύτως φησὶν, ἄἤγουν
συγκεκραµενως * ἀναπόθλητον γὰρ iv νεφέλῃ τὸ
qux.

Ὀμθροτοκίαν. Ἑτέρως θεωρεῖ, τί νεφἐλαι σηµαί-
νουσι * παρακατιὼν δὲ, τί φησι σηµαίνειν ἤλεκτρον,
καὶ χαλχὸν, xai τὰ ποιὰ χρώματα καὶ μορφὰς 8npluv
ἐπὶ ἀγγέλων.

Ἐκδόχειον. Εκδόχειον χόλπον, τὴν τοὺς ὑετοὺς
ὑποδεχομένην ὠνόμασε γῆν, δι’ αὐτῶν τοὺς οἰκείους
τίκτουσαν καρπούς.

8 VIL: 'AAA' ἐπειδὴ ταῦτα. Περὶ τῶν θηροµόρφων
τύπων.

8 VIII. Ἰχνῶν. Σηµείωσαι τὸ φυσιχὸν τοῦ λέοντος
ἐντεῦθεν' φασὶ γὰρ ὅτι, τοὺς θηρεύοντας λανθάνειν βου-
λόμενος, περιπατῶν, τῇ οὐρᾷ ἐξαφανίζει τὰ ἑαυτοῦ
ἴχνη, ἵνα μὴ γνωσθῶσιν * ὅθεν καὶ περὶ θεοῦ εἴρηται *
Ἐν τῇ θαλάσσῃ d ὁδός σου, xal αἱ τρἰθοι σου iv
ὕδασι πολλοῖς, καὶ τὰ ἴχνη σου οὐ γνωσθήσονται *
ὥσπερ γὰρ ὁδὸς ἐν ὕδασιν οὗ σώζεται, οὔτε ἴχνη
λέοντος, οὕτως οὔτε θεοῦ πορεῖαι.

Εὐμήχανον. ᾿Οξυωπέστατον γὰρ ζῶον ὁ ἀετός.
Λόγος γὰρ τοὺς ἀετοὺς τῶν τικτοµένων τὰ γνήσια ἐκ
τῶν νόθων οὕτω διακρἰνειν * dày. ἀτενίσωσιν άσχαρ-

(z^) Amos, v, 8. (y) Psal. rxxvr, 20.

119

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE COELESTI HIERARCHIA.

114

δαμυκτὶ πρὸς τὸν ἥλιον, γνήσιά claw εἱ δὲ μὴ, ὡς Α nictatione in solem, germanus est; sin vero. tan-

νόθα ἀποθάλλονται 8 τῆς χαλιᾶς' οὕτως οὖν xal ὁ
μὴ δυνάµενος καθαρῶς τῷ ἡλίῳ τῆς δικαιοσύνης
ἀτενίσαι, νόθος τῆς αὐτοῦ γνώσεως εὑρίσκεται.

Καὶ λευχῶν μέν . Σηµείωσαι τί ἵπποι λευχοὶ ,
χυανοὶ, ἐρυθροὶ, σύμμικτοι' ἀνόμοιον δὲ ὁμοιότητα
ἄνω τελέως ἐσαφηνίσαμεν dv δευτέρῳ κεφαλαίῳ τούτου
τοῦ βιθλίου.

Τὴν κατ εὐθεῖαν. Τὸ τὴν πρὸς τὸ δύναμιν ἆρμο-
στἰον’ τὰ δὲ λοιπὰ διὰ µέσου.

Κατ’ ἄλλην. Ἑτέρα θεωρία εἰς τοὺς τροχούς.

Γελγέλ. Σηµείωσαι τί σηµαίνει τὸ γελγὶλ παρὰ τῷ
προφήτι Ἰεζεχιήλ.

χαρᾶς. là λέγονται χαίρειν τὰ οὐράνια, καὶ αὐτὸ
τὸ θεῖον.

Ἐμπαθής. Ἐμπαθη ἡδονὴν τὴν ἀνθρωπίνην φη-
σὶν, ὣς τῇ περὶ τὸ σῶμα εὐαλλοιώτῳ ἐμπαθείᾳ συν-
ισταμένην.

Ῥᾳσιτώνην. Τὸ τῆς ῥᾳστώνης ὄνομα τίθεται μὲν
ixi τῶν πονεῖν μὴ βουλομένων, ἀλλὰ διαφόρως ζῆν
ἑλομένων σηµαίνει δὲ ἡ λέξις τὸ εὐχερὲς xai οὐκ
ἐπίπονον' ἐνταῦθα μέντοι τὸ µακάριον καὶ ἀπαθὶς
καὶ ἀόχλητον ὑποφαίνει. Ἅλλως ῥᾳστώνην quoi τὴν
εὐχολίαν xal εὐμάρειαν ψυχιχὴν iv ἀναπαύσει μετὰ
ἀπαβείας' ἀναλόγως οὖν xal ἐπὶ ἀγγέλων νοητέου'

Εὐπάθειαν. Ἐὐπάθεειαν ὡς ἐκ τῶν xag! ἡμᾶς λα-
θὼν ἔφη: δηλοῖ δὲ τὸ εὖ ἔχειν διὰ παντὸς, xal τὴν
ἐκήμονα χατάστασιν.

Ἄλνδρες ἱεροί. Ταῦτα οὐχ olóv τε νοεῖν ὡς tici,
κλὴν cl μὴ τοὺς ἀξιωθέντας τοιαύτης τελειότητος,
ὑποίους ox xai εἶναι προσήκει Άνδρας, χκαθάπερ
V ἅγιος οὗτός φησιν Ἱερεὺς 38, ὥστε xal θείων ἑλλάμ-
ψεων ἀξιωβῆναι περὶ τὴν ὄντων γνῶσιν, xal περὶ
τὴν πρὸς τὸν Θεὸν καθαρὰν ἀνάτασιν' ἐκ γὰρ τῶν
τοιούτων ἐλλάμψεων θεούµενος, λοιπὸν ὁ νοὺς [ὡς ἐν
ῥήονι λήξει γενόμενος] iv. ἕξει γίνεται τῆς ἀγγελικῆς
ἡδονῆς, καὶ τῆς ἐν ἐκείνοις ἀοχλησίας, καθ ἣν ῥᾳ-
στωνευόµενος λοιπὸν ὁ νοῦς, ὡς ἐν ῥᾳονι λήξει γενό-
μενος, ἐπὶ τῇ σωτηρίᾳ τῶν σωζομένων, ἀπαθῶν,
χαθ) ὅσον δυνατὸν, Θεὸν μιμεῖται, τὸν θἐλοντα πάντας
ἀνθρώπους σωθᾶναι, ἀπολαύσας τῶν τοῦ θεοῦ θεουρ-
γῶν ἐπιφοιτήσεων, τουτέστι τῶν θεοὺς ἐργαζομένων
καὶ ἀποτελουσῶν. [Θεουρχοὺς δὲ ἐπιφοιτήσεις φησὶ τὰς
θιοὺς ἐργαζομένας καὶ ἀποτελούσας.]

Ὅτι τῶν μὲν τὴν ὑπερχόσμιον.
δὲ,] ὅτι δεῖ τὸν ἁγνοοῦντα μὴ ἐρυθριᾷν ἐν οἷἴς
ᾖγνόησεν, ἀλλ᾽ ὁμολογεῖν τὴν ἄγνοιαν, καὶ μὴ ὡς
ἔτυχεν ἀποκρίνεσθαι περὶ Ov ἠγνόησεν. Ἰστέον δὲ,
ὅτι τὰ γνωρίσματα ἅπερ εἶχον ἔτι Ἕλληνες ὄντες οἱ
ἅγιοι, οὗτοι xal μετὰ τὸ ἐπιστρέφαι πρὸς Χριστὸν
ἀνερυθριάστως ἐπέγραφον ἑαυτοῖς. ᾿Ιδου γὰρ καὶ
οὗτος ᾿Αρεοπαγίτην καλεῖ ἑαυτόν' xal ὁ θεῖος ᾿Ιουστῖ-
voc ἐν τῷ Πρὸς Ἕλληνας λόγῳ Ιουστίνου ἐπέγραφε
φιλοσόφου.

VARI LECTIONES ET CORRECTIONES

V5 ἐκθάλλονται. 9 Ἱερέας.

[Σημείωσαι ])

quam adulterinus dejicitur e nido: sic ergo qui
nequit pure in solem justitise intendere, alienus a
divina cognitione reperitur.

Et alborum quidem. Neta quidnem 50 equi albi,
ceerulei, rubri, misti coloris significent ; dissimilem
porro similitudinem perfecte supra in capite se-
cundo hujus libri exposuimus.

Τὴν κατ εὐθεῖαν. Τήν conptandum est cum δύναμιν :
reliqua vero sunt intermedia.

Secundum aliam. Alia contemplatio in rotas.

Gelgel. Nota quid significet gelgel, apud prophe-
tam Ezechielem.

Gaudio. Quomodo gaudere dicantur coelestia,
ipseque Deus.

Passibilis. Voluptatem humanam dicit passibi-
lem, veluti affectione facile circa corpus mutabili
constantem.

Facilitatem. Gr. ῥᾳστώνην. Nomen ῥᾳστώνη, po-
nitur pro iis qui laborare nolunt, sed aliter vivere
eligunt ; significat autem d'ctio facile, neque labo-
riosum: hie vero beatum, sine affectione, sine
turbatione insinuat. Aliter, ῥᾳστώνην vocat com-
moditatem οἱ facilitatem anime in requie sine
affectione ; cum proportione igitur etiam in angelis
considerandum est.

Bonam affectionem, Gr. εὐπάθειαν. Εὐπάθειαν, gio-
ut ex rebus nostris intelligere potuit, usurpat ; si-
gnificat vero, bene habere in omni tempore et in-
columem statum.

Viri sancti. Impossibile est, hec intelligere sicut

C sunt, nisi iis qui digni habiti sunt tali perfectione,

quales utiqueetiam viros esse convenit, quemad-
modum sanctus hic ait, sacerdotes, ut divinis quo-
que in rerum cognitione illustrationibus digni
censeantor, et in pura in Deum intentione ; ex tali-
bus enim illustrationibus mens deus effecta,postea
(expeditiorem statum adepta] exsistit in habitu
angelice voluptatis, et illius quee in ipsis est tran-
quillitatis ; in qua mens, deinde commodam agens
vitam in meliori exsietens sorte, propler salutem
eorum qui ab omni affectu liberi servantur, pro
viribus Deum, omnes servari volentem, imitatur
fruens divinis illapsibus, id est deos efficientibu
et perficientibus visitationibus. [Deificos autem illa-
psus vocat eas qui deos efficiunt ac perficiunt.)
Quarumdam supermundialem. (Nota vero] oporte-
re ignorantem minime erubescere in iis que igno-
rat; sed fateri ignorantiam, neque prout occur-
rit respondere de iis que ignorat; sciendum au-
tem est, sanctos titulos istos quos cum adhuo
gentiles erant habebant, sibi post conversionem
ad Christum sine rubore ascripsisse. Ecce enim
etiam hic Areopagitam se vocat : et divus Justinus
in libro Adversus gentiles, ascripsit Justini philo-

sophi.

415

TOY

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ARKOPAGITAE.

AYTOY

116

ΣΙΣ TO

IIEPI ΤΗΣ ΕΕΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ IEPAPXIAX.

EJUSDEM COMMENTARIA

IN LIBRUM
DE ECCLESIASTICA HIERARCHIA

Interprete Petro Lansselio, Gravelingano, e Societate Jesu presbytero.

δι IN CAP. I.

& I. Deifice. Deificam appellat eam, quie a Deo
perficitur, sive que hominibus datur,alque idcirco
quod Christianorum hierarchia deos facit et ab-
solvit.

Traditionum., Quia ecclesiastici ordinis acientiam
traditione accepit.

Non explodas. Id est, non ridicule et irreverenter
manifesta omnibus profanis facies, occasionem ri-
sus, divinas et mysterii plenas res efficiens.

Solis vero sanclis. Quia non oportet sancta pro-
fanis explicare, nec margaritas suibus projicere.

Divinissima mens. Notandum est contra Nesto-

À

EIZ TO ΚΕΦΑΛ. Α’.

$ I. [α] θεουργικῆς. θεουργικῆς φησι τῆς ἐκ θεοῦ
ἐνεργουμένης, ἤγουν δοθείσης ἀνθρώποις, καὶ ὅτι
θεοὺς ἀπεργάζεται xai ἀποτελεῖ ἡ ἐν Χριστιανοῖς
ἱεραρχία.

Παραδόσεων. "Ott τὴν ἱεραρχικὴν ἐπιστήμην ix
παραδόσεως παρέλαθεν.

[β] Oóx ἐξορχήσῃμ. Τουτέστιν οὐ παιγνιωδῶς
καὶ ἀνευλαθῶς ποιήσεις πᾶσι τοῖς ἀνιέροις xata-
φανῆ, Ὑέλωτος ἀφορμὴν ποιούµενος, tà cia xal
μυστικά.

[Y] Ἱεροῖς δὲ µόνοις' "Ott οὐ δεῖ τὰ ἅγια τοῖς
βεθήλοις ἐκφαίνειν, οὐδὲ τοὺς µαργαρίτας τοῖς χοίροις
ῥίπτειν.

[9] 'O θιαρχικώτατος νοῦς. Σημειωτέον κατὰ

rianos, mentem etiam de Deo dici. Sanctificationis p Νεστοριανῶν, ὅτι νοῦς xal ἐπὶ Θεοῦ λέγεται ἁγια-

autem sive puritatis ad sanctitatem.

89$ Quoad fieri potest. Sccundum potestatem es-
sentiarum, que mente sunt preditse, et solamente
cognoscuntur: neque enim Jesus, secundum po-
testatem suam (scil. ἀφομοιοῖ, sibi similes facit) ;
est enim infinite potestatis, cum sit etiam Deus.

Conneclit. Interpretatio horum est in quinto ca-
pite libri De divinis nominibus.

Mulias varielates. Multas varietates sive dissi-
militudines dici arbitror, multa genera sollicitu-
dinum ad carnem seu corpus pertinentium cupi-
ditatum, quas Dominus vetat : uniusmodi autem
divinamque vitam, primum querere regnum Dei
et justitiam ejus ; id quod significavit Dominus in

στείας δὲ, ἥτοι καθαρότητος εἲς ἁγιωσύνην.

[e] Κατὰ δύναμιν. Τῶν νοερῶν αὐτῶν οὐσιῶν καὶ
νοητῶν κατὰ τὴν δύναμιν οὐ γὰρ κατὰ τὴν αὐτοῦ 9*
δύναμιν ᾿Ἰησοῦς. ἀπειροδύναμης Ὑὰρ, ἄἅτε καὶ
θεός.

[s] Συμπτύσσει. Ἡ ἑρμηνεία τούτων ἐστὶν ἐν τῷ
Περὶ θείων ὀνομάτων πέμπτῳ κεφαλαίῳ.

[ζ] Πολλὰς ἑτερότητας. Πολλὰς ἑτερότητας οἶμαι
λίγεσθαι τὰς πολυειδεῖς τῶν σαρχιχῶν ἐπιθυμιῶν
µερίµνας, ἃς ἀπαγορεύει ὁ Κύριος ἐἑνοειδῆ δὲ καὶ
θείαν ζωὴν τὸ ζητεῖν iv πρώτοις τὴν βασιλείαν τοῦ
θεοῦ xal τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, ὅπερ ὁ Κύριος ἐσή-
µανεν, εἰπὼν ἐν τῇ εὐχῇ, ἵνα ὥσιν Ev: τὸ δὲ οὕτω

VARLE LECTIONES BT CORRECTIONES

99 ἑχυτοῦ.

117 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARBCHIA.

118

πεποιῶσθαι τὴν ψυχὴν, Uv Ἱερὰν ἀπεχάλεσεν, ἥτις À precatione, cum dicit, ut. sint unum (x) ; sio autem

xai μάλιστα τοῖς ἱερωμένοις πρεπώδης.

Καὶ τῆς τῶν θεαµάτων γνώσεως. Τουτίστι τῶν
πιρὶ θεοῦ λόγων xal διδαγµάτων τὴν ἐπιστημονικὴν
κατανόησιν’ οὗ γὰρ ἄχρι φιλῆς τῆς τῶν λογίιων ἀχοῆς
f, ἐκφωνήσεως τὰ τῶν ἱερῶν µυήσεων, ἀλλὰ τῇ παρα-
κολουθήσει τῆς διανοίας xal τῇ συνέσει τῶν ὄμνου-
µένων * οὕτω γὰρ xai οἱ χατὰ Θεὸν πρῶτον ἀφιε-
ροῦνται αὐτῷ, xal εἶθ᾽ οὕτως ἑτέροις τὸ τοιοῦτον
προξενοῦσι τελειοῦνται, xal πάλιν τελειοῦσιν.

6 II. ᾽Αγγίλων ἐστί. "Ox: τὰς ἑννέα τάξεις xal. νῦν
λέγει, ἃς προωνόµασεν ἐν τῷ Περὶ τῆς θείας ἱεραρχίας
λόγῳ.

Καὶ πᾶσα dj νῦν ὑμνουμένη. Τίς ἡ δύναµις πάσης

ἱεραρχίας.
Αὐτόν τε τὸν Ἱεράρχην. Τουτέστι τὸν ἐπίσχοπον.

Καὶ τοῖς ὑποθεθηκόσι. Περὶ προκοπῶν.

Ὑποθεθηκότας ἴπεσθαι. Πρεσθυτέρους.

Αλλ) αἱ μέν. Σύγκρισις τῆς οὐρανίας xai τῆς
αἰσθητΏῆς ἱεραρχίας.

᾽Αἰσθητῶν συµθόλων. Αἰσθητὰ σύμθολά εἶσι τὰ
Mc δηλούμενα μυστήρια τουτέστι τὸ βάπτισμα,
ἦτοι φώτισμα ἡ σύναξις, ἤγουν τὸ τῆς Χθινωνίας
µυστήριον, xal τὰ λοιπά.

"Ev μὲν ἔστιν. Ὁ θεὸς δηλονότι,

Οὐχ ἑνιαίως. Αντὶ τοῦ ἑνοειδῶς, καὶ xa0' ἕνα xal
τὸν αὐτὸν τρόπον. |

Νοητῶν τε. Σημειωτέον 99*, ὅτι τὸ σύνταγμα ὃ αὐτῷ
ἐποιήύθτ, 99 περὶ νοητῶν καὶ αἱσθητῶν, παρ᾽ ἡμῖν οὐχ
εὕρηται.

Διεξοδιχώτερον. ᾽Αντὶ τοῦ πλατύτερον.

8 III. (a] "Ea: μὲν ἱεραρχία. Ἱεραρχία ἐἑστὶ,
φησὶ, καθὼς à σεπτὴ ἡμῶν παράδοσις παρίστησι, τὰ
καθολικῶς θεωρούµενα f; λεγόμενα περὶ τῶν προχει-
µένων, ἄγουν ὑποχειμένων Ἱερῶν πραγμάτων * ἦτοι

δὶ xal πραττόµενα. Συγκεφαλαίωσιν γὰρ τὴν τοῦ

ὅλου περίληψιν λέχει, ὥσπερ xal ἀνακεφαλαίωσιν

λέγοµεν τὸ ἐπαναλαθεῖν ἐν ὀλίγοις τὰ προλεχθέντα.

(8] Καθολικωτάτή,. Καθολικά στι τὰ περι-
εκτικώτερα. Φησὶν οὖν, ὅτι, τυχὸν ἁπάσης τάξεως

&ffectam esse veluti qualitate aliqua animam, s&-
orum habitum nominavit ; qui etiam maxime con-
secratos homines decet.

Visionum etiam cognitione. Id est verborum de
Deo, et preceptorum sive documentorum cogni-
tione scientifica; neque enim usque ad nudam
verborum divinorum auditionem, aut pronuntiatio-
nem sacre doctrine tantum pertinent; sed asse-
cutione mentis, et intelligentia eorum quse lau-
dantur, continetur ; sic enim, qui Deo adherent,
primum ei consecrantur, deinde ceteris ejusmodi
ritum tradunt; perficiuntur, atque rursus perfi-
ciunt.

8 IJ. Angelorum est. Quod novem ordines etiam
nunc dicit, quos prius in libro De celesti hierar-
chia nominavit.

Et omnis qui modo praedicatur. Que vis sit uni-
verse hierarchis.

Et ipsum sacri ordinis antistitem. Id est episco-
pum.

Subditosque suos. (Agit hic) de promotionibus.

Sic ut subdili sequantur. Presbyteros.

Cseterum iste quidem. Comparatio colestis bie-
rarchise, et ejus que sub sensum cadit.

Sensibilium signorum. Signa seneibilia sunt sa-
crament& que deinceps exponuntur : id est bapti-
smus, sive illustratio ; synaxis, sive communioniB '
sacramentum, et cetera.

Unum quidem est. Scilicet Deus.

Non unimode. Pro, uniformiter et secundum
unum eumdemque modum.

De intellectilibus. Notandum est, librum quem
scripsit de iis que intelligentia continentur, et que
sub sensum cadunt, apud nos non inveniri.

Fusius. Pro, latiug et pluribus.

563 8 ΠΙ Est quidem hierarchia. Hierarchia est,
inquit, sicut veneranda traditio nostra proponit, ea
que generaliter et universe videntur, aut dicuntur
de sacris rebus quee proposite seu eubjecte sunt,
sive eliam quae aguntur. Συγκεφαλαίωσιν enim to-
tius complexionem dicit, sicut etiam ἀναχεφα-
λαίωσιν dicimue repetere paucis ea quee ante dicta
gunt.

Generalissima. Generalia sunt ea que magis con-
tinent. Ait ergo quod, fortasse omni ordine hierar-

ispapy lae Aevopávnc, ἱεραρχία ἐστὶν &ndonc ἵεραρ- [) chia nuncupato, hierarchia est omnis hierarcbie

χίας ἡ ἀρχικωτέρα xai Ἠενιχωτέρα συγκεφαλαίωσις *
oiov τῆς πρεσθυτέρων ἱεραρχίας, τουτέστι τάξεως,
Ἱεραρχία ὁ ἐπίσχοπος, ὀφείλων γινώσχειν, χαθαίρειν,
φωτίζειν, τελειοῦν * τῆς διαχόνων ἱεραρχίας ἱεραρχία
ὁ ἀρχιδιάχονος, ὃς ὀφείλει γινώσκειν τὰς λειτουργι-
κὰς ἐνεργείας * καὶ οὕτω καθεξῆς τὰ λοιπὰ συντά-
γµατα 0".
[y] Συγκεφαλαίωσις, Ἱερῶν

γνῶσις παντὸς ἱερατικοῦ τάγματος.

(1) Joan. xvn, 11.

συγχεφαλαίωσις 1,

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

509 σηµείωσα,. — 9 ἀπονήθη. — * τάγματα.

prinoipalior generaliorque summa ; ut presbytero-
rum hierarchie, id est ordinis, hierarchia episco-
pus, qui scire debet, purgare, illustrare et perfi-
cere ; diaconorum hierarchie hierarchia archidia-
conus, qui cognita habere debet officia ministro-
rum : atque ita deinceps reliqui ordines.

Summa. Sacrorum sumina et complexio est om-
nis ecclegiastici ordinis scientia.

119

Hujus origo. Quod principium hierarchie, et Α

(ibidem) de Trinitate.

Nolnm. Nota, sanctam Trinitatem cognitum ha-
bere quod de propria essentia cognosci potest, si-
cut nunc dicimus propriam substantiam hec aola
cognoscit.

Rationalis. Nota angelos et homines rationis par-
ticipes esse naturas.

Hzc vero non aliter. Salus scilicet.

Hzc autem deificatio. Quid sit deificatio.

Hierarchiz. Quis eit finis universe hierarchie,
" et qualia obire oporteat episcopum. Nota, finem
seu scopum universe hierarchime angelicse et
humans, esse Dei rerumque divinarum amorem,
et que deinceps enumerat& sunt. lllud autem,
que uno modo sacris operatur, declarat, plane
et sola ad talem cultum conversione ipsum cer-
nere.

S IV. Superis. Nota, quomodo Deus permoveat
virtutes intelligibiles, et quomodo nos illustre-
mur.

Non enim extrinsecus. Homines quidem extrin-
secus, id est a create nature contemplatione ver-
bisque docentibus, et aliis ejusdem generis veram
cognitionem scientiamque hauriunt ; angeli autem
intus per mentis sus vim illustrantur, divinaque
voluntate insigniuntur, id est exprimuntur, et ad
Dei imitationem, et ad eorum que sunt, quatenus
gunt, cognitionem.

Sed intelligibili ratione. Considerandum, quo-
modo intrinsecus, non ὅ 4 foris et extrinsecus Dei

ΑΡΡΕΝΡΙΧ AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

120

[δ] Ταύτης ἀρχή. Tic ἡ ἀρχὴ τῆς ἱεραρχίας, καὶ
περὶ Τριάδος,

[s] ᾿Επιστητόν. Σηµείωσαι, ὅτι Ἡ ἁγία Τριὰς
ἐπιστητὸν ἔχει τὸ τῆς οἰχείας ὑπάρξεως γνώριμον,
ὡς τὴν νῦν φαµεν τὴν ἴδίαν οὐσίαν, µόνη αὕτη ἐπί-
σταται.

Ἡ λογική. Σηµείωσαι, ὅτι ἄγγελοι καὶ ἄνθρωποι
λογιχαί εἶσιν οὐσίαι.

Ἡ δὲ οὐχ ἑτέρως. Σωτηρία δηλονότι.

'H δὲ βέωσις. Τί ἐστιν ἡ θέωσις.

Ἱεραρχίας. Tl ιὸ πέρας πάσης Ἱεραρχίας, xal
ὁποῖα δεῖ µετιέναι τὸν ἱεράρχην. Σηµείωσαι δὲ, ὅτι
τὸ τέλος, ἤγουν τὸν σκοπὸν ἁπάσης ἱἹεραρχίας εἶναι
λέγει τῆς ἀγγελικῆς καὶ τῆς ἐν ἀνθρώποις τὴν πρὸς
θεὸν xal τὰ θεῖα ἀγάπησιν, καὶ τὰ ἑξῆς κατειλεγμέ-
να. Τὸ δὲ ἑνιαίως ἱερουργουμένη δηλοῖ τὸ ὁλοσχερῶς
καὶ µονοτρόπως πρὸς τὴν τοιαύτην λατρείαν ὁρᾷν.

2 IV. Ὑπερχοσμίοις. Σηµείωσαι, πῶς κινεῖ 6
θεὸς τὰς νοητὰς δυνάµεις, καὶ πῶς ἡμεῖς ἑλλαμπό-
μεθα.

Οὐ γὰρ ἔξωθεν. "Άνθρωποι μὲν ἔξωθεν, τουτέστιν
ἀπὸ τῆς κατὰ τὴν Χτίσιν θεωρίας καὶ λόγων διδασκα-
λικῶν καὶ ἑτέρων τοιούτων τὴν GÀ nOn γνῶσιν λαμ-
θάνουσιν * ἄγγελοι δὲ αὐτὴν ἔνδοθεν τὴν νοερὰν αὐτῶν
ἑλλάμπονται δύναμιν, καὶ τὴν θείαν ἐνσημαίνονται
βούλησιν, ἤγουν τυποῦνται πρὸς τὸ θεοµίµητόν τε
xal τῶν ὄντων, ᾗ ὄντα ἐστὶ, γνωστικόν.

Νοττῶς δὲ. Κατανοητέον, πῶς ἔσωθεν, ἁλλ᾽ οὗ
θύραθεν, αἱ ἑλλάμψεις τοῦ θεοῦ τοὺς θείους νόας κι-

illustrationes, divinas mentes promoveant : ait C νοῦσιν ΄ ἔφη γὰρ τὸν θεὸν νοητῶς αὐτοὺς ἑλλάμπειν *

enim Deum mentes eas illustrare. Quoniam mentis
est compos, id quod intelligit, et sub intelligen-
tiam cadit id quod intelligitur; cibus autem et
quasi robur e:t id quod intelligitur, ejus qui intel-
ligit ; jure ac merito Deus, cum mentes sint ii qui
incorporei sunt,ipse qui etsubintelligontium eorum
cadit et ab iisintelligitur, quatenus possunt ; intrin-
secus eos illustrat mente intelligente et nutrita.

Divisibilium signorum. Signa dividua hoc loco do-
ctrinas Scripture multiformes dicit, maxime qui-
dem per verba mysteriis plena divin: nature et
essentiarum qua menlis sunt participes contem-
plationem explanantes ; sed interdum etiam actio-
nem emendantes, ut legis precepta, qui ad mo-
ralem allegoriam referuntur ; sed multo etiam
magis sacramentorum ceremoniem ac ritus in sig-
nis figurisque cernuntur.

Substantia enim. Nota, quenam sit vis et natura
nostre hierarchie, et quenam eloquia divina.

Sacris initiatoribus. Sacrosanctos preceptores
apostolos dicit, quos et duces vocavit: theologicas
autem tabulas libros Veteris et Novi Testamenti;
doctrinam vero a matería vacuam, scientiam sen-
suum Scripture, quam apostoli a Spiritu habue-
runt, quas etiam corporeum sermonem nominavit ;

ἐπειδὴ γὰρ νοερὸν μὲν ἔστι τὸ νοοῦν, νοητὸν δὲ τὸ
νοούµενον * τροφὴ δὲ [καὶ] otov σύστασις τοῦ νοοῦντος
τὸ νοούμενον, εἰκότως 6 θεὸς, ἅτε νοῶν ὄντων τῶν
ἀσωματων, αὐτὸς νοητὸς xai νοούµενος αὐτοῖς, καθ
ὅσον ἐφικνοῦνται, γενόμενος ἔσωθεν, αὐτοὺς ἑἐλλάμπει,
τοῦ νοῦ νοοῦντος xal τρεφοµένου.

Διαιρετῶν συµθόλων. Σύμθολα διαιρετὰ ἐνταῦθα
τὰς τῆς Πραφῆς πολυειδεῖς διδασκαλίας φτσὶ, μά-
λιστα μὲν διὰ συμθολικῶν λόγων τὴν περὶ τῆς θείας
φύσεως xal τῶν νοερῶν οὐσιῶν θεωρἰχν εἰσηγουμέ-
vac ' ἔσθ᾽ ὅτε δὲ καὶ τῆς πράξεως οὔσας διορθωτικἀς,

ὣς τὰ νομικὰ παραγγέλματα, εἷς ἠθικὴν ἀλληχορίαν

D ἀναγόμενα * πολλῷ δὲ πλέον αἱ τῶν μυστηρίων τελι-
ἴπαι ἐν συµθόλοις θεωροῦνται καὶ τύποις.

Οὐσία γάρ. Σηµοίωσαι, xl; ἡ οὐσία τῆς καθ ἡμᾶς
Ἱεραρχίας, καὶ τίνα τὰ θεῖα λόγια.

Ἱεροτελεστῶν. Ἱεροτελεστὰς μὲν τοὺς ἀποστό-
λους λέγει, οὓς xal καθηγεµόνας εἴρηχε * θεολογικὰς
δὲ δέλτους τὰ βιθλία τῆς Ἡαλαιᾶς καὶ τῆς Νέας *
ἀθλοτέραν δὲ µύησιν τὴν ἐκ Ηνεύματος γενομένην
τοῖς ἀποστόλοις γνῶσιν τῶν τῆς Γραφῆς νοημάτων,
& καὶ σωματικὸν ἀπεκάλεσε 3! λόγον, ἐξ ἧς µυήσεως

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

9! ix X) eor,

121

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. ΒΙ6ΒΑΒΟΗΙΑ.

122

καὶ τὰ τῆς Καινῆς συνέστη διδάγµατα᾽ γείτονα δὲ τῆς À ex qua doctrina Novi eliam Testamenti precepta

οὐρανίας Ἱεραρχίας τὴν τῷ ἡγεμονικῷ ἐγγινομένην τοῦ
— Πνεύματος ἔλλαμψιν ἔφη.

'Ex νοὸς εἷς νοῦν. "Opa τὰ διὰ µέσου λόγου, xai
ὅτι διὰ λόγου ἀγράφου τὰ μυστικὰ παρεδόθη. Κατὰ
κοινοῦ δὲ ληπτέον τὸ παραδεδωκότων" Ἱεροῖς δὲ ἔφη
συµθόλοις διὰ τὰ ἑξῆς τεθειµένα 9! μυστήρια, ἅτινα
καὶ θεωρίας ἄναγωγικῆς ἀξιοῖ.

Αἰσθηταϊς εἰκόσι. Περὶ εἰκόνων.

Τὸ συνεπτυγµένον. Ἰδοὺ σαφῶς τί ἑπτυγμένον.

Αγράφοις µυήσεσι. Σηµείωσαι, ὅτι καὶ ἀγράφοις
µυήσεσι τὰ θεῖα ἡμῖν παραδέδονται.

Συµμθολική τις. "Ott συμθολικὴ xal ἐξ αἱσθητῶν
ἡ χατὰ ἀνθρώπους ἱεραρχία τουτέστιν οὐ γυμνὴς 9
αὐτοῖς τοῖς θείοις ἐντωγχάνομεν πράγµασιν, ἀλλὰ
διὰ συµθόλων τελούμενα 99, oov τοῦ ποτηρίου τῆς
εὐλογίας, ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολος, xal τοῦ ἄρτου ὃν
χλῶμεν, καὶ τῶν λοιπῶν,

Αναχεχαλυμμένοι. Τουτέστι γνώριµοι, xal ὤντινων
πραγμάτων xai μυστηρίων εἰσὶν ἐνδεικτικοί.

Οὐ µεταδώσεις ἑτέρῳ. "Ott ἀσφαλῶς δεῖ λαλεῖν τὰ

μυστικά.

EIZ TO ΚΕΦΑΛ. ΕΒ’.

8I. [e] Ταύτης δὲ. Τῆς πρὸς Θεὸν ἀφομοιώσεώς τε
χαὶ ἑνώσεως ὃγλονότι.

[B] Τίς οὖν ἐστιν ἀρχή 9". ᾿Αρχὴ , φησὶ, καὶ
ὁδοποίησις τῆς πρὸς θεὸν οἰχειώσεως καὶ τῆς ἔπου-
ῥανίου κληβονομίας τὸ θεῖον ὑπάρχει βάπτισμα" καὶ
TXp ἐὰν µή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος x«i πνεύματος, οὐ
μὴ Τδῃ τὴν βασιλε[αν τοῦ θτοῦ. "Όθεν μορφοῦται ὁ
ἴσω ἄνθρωπος πρὸς κρείττονα ἕξιν καὶ σωτήριον, καὶ
τῶν κατὰ θεὸν λόγων τε xal πραγμάτων τὴν ἐπιτή-
δευσιν.

[Y] Ἡ πρὸς τὴν τῶν ἄλλων . Τρία τινά φησι
δεῖσθαι πρὸς τὴν ἀρχὴν τῶν ἐντολῶν' τὴν ὑποδοχὴν
τῶν θείων λογίων, τὴν χατήχησιν τῆς θείας πίστεως,
xxi τὴν ἀναγέννησιν τὴν διὰ τοῦ θείου βαπτίςµατος.
Καλῶς οὖν ἀπέδειξεν, ὅτι d προτιµοτάτη xal ἑξαί-
prtoz Χίνησις τοῦ νοῦ Ἡ περὶ θεὸν ἀγάπη ἐστί- xai
ὅτι ἀρχή τίς ἐστι τῆς πρὸς θεὸν ἀγάπης ἡ θεία ἡμῶν
δηµιουργία, τουτέστιν dj διὰ τοῦ βαπτίσματος dva-
Ὑέννησις, χαθ᾽ ἣν θείως εἶναι ἀρχόμεθα' ἡ μὲν γὰρ
ἐκ σπέρµατος ἡμῶν δηµιουργία, κἂν ἐκ Θεοῦ δη-

constant : vicinam etiam celesti hierarchiz dixit
Spiritus illustrationem, que ei parti que princi-
patum tenet, fuit insita.

De mente in. mentem. Vide ea que medio verbo
aguntur, et verbo non scripto mysteria esse tra-
dita. Communiter autem accipiendum est verbum
hoc, tradentibus ; signa vero sacra dixit, propter
mysteri& que deinceps exposita sunt, quee etiam
contemplatione elevativa digna censet.

Sensibilibus figuris. De imaginibus.

Quod collectum est. Ecce perspicue quid sit ἐπτυ-
γµίένον.

Non scriptis institutionibus. Nota etiam non sori-
ptie institutionibus divina nobis tradi.

Symbolica. Nota, quod signis utatur et sensibi-
libus constet hominum hierarchi&, hoc est, non
unde res ipsas divinas tractamus ; sed per signa
perficimur, sicut calicis benedictionis, quemadmo-
dum ait Apostolus (a), et panis quem frangimus, et
reliquorum.

55$ Deteclze. Id est note, et quarum rerum mys-
teriorumque sint indicative.

Nequaquam alteri communicabis. Quia sine peri-
culo ac tuto mystica dicenda sunt.

IN CAP. Il.

8 I. Hujus autem. — Scilicet cum Deo similitudi-
nis et unitionis.

Quodnam est igitur initium. Principium, inquit,
et via ad divinam familiaritatem cclestemque he-
reditatem divinus est baptismus. Etenim nisi quis
renatus fuerit ex aqua et spiritu,non videbit regnum
Dei (b). Itaque formatur interior homo ad melio-
rem habitum, et salutarem Deique verborum et
rerum aptitudinem.

Ea, qus et ceterorum. Tria. quedam necessaria
esse dicit ad preceptorum principium ; nempe di-
vinorum Scriptorum approbationem, institutionem
divine fldei, divinique baptismi regenerationem.
Bene igitur probavit, prestantissimum precipuum-
que mentis motum esse Dei charitatem ; et quasi
principium quoddam esse charitatis Dei divinam
nostri creationem,id est per baptismum regenera-
tionem, qua divini esse incipimus; nostri enim ex
semine produotio,quamvis Deo producente fiat,ta-

μιουργοῦντος 7j, ἀλλ᾽ οὖν φυσική ἐστιν ἡ δὲ ἐκ βα- D men naturalis est ; eu autem que ex baptismo, di-

πτίσματος θεία οὐ γὰρ ἐξ αἱμάτων ἐστὶν, οὐδὲ ἐκ
θελήµατος ἀνδρός. Ὥσπερ οὖν ἐν τῇ φυσικῇ γεννήσει
δεῖ πρῶτον ὑπάρξαι εἰς τὸ εἶναι, καὶ τότε ἐνεργῆσχι
τὰ χατάλλτλα, xai παθεῖν, olov ἀνθρώπους μὲν τὰ
οἰκεῖα, ἄλογα δὲ 39 ὁμοίως τὰ πρόσφορα' οὕτω καὶ
ἐν τῇ θείᾳ τοῦ βαπτίσματος ἀναγεννήσει δεῖ πρῶτον

(a) I Cor. x, 16. (b) Joan. 11, 5.

(03) Joan. 1, 13.

vina : non enim ez sanguinibus est, nec ex volunta-
te viri (b*).Ut igitur in naturali ortu oportet priino
exsistere nascendo, et deinde tum demum operari
convenientia, et pati ; ut homines quidem propria,
bruta vero similiter, (hominibus) utilia : sic in di-
vina baptismi regeneratione oportet primum Deo

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
*! παραδεδοµένα. 08 τοῦτό φησιν ὅτι οὐ γυμνῶς. 9 τελούμεθα. 3 olovei τῆς πρὸς θεὸν ἀναθάσεως καὶ

ἐγίπης. Quodammodo ascensus in. Deum et c

ritatis. ἀλλὰ δὲ.

123

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ARROPAGITAR.

124

exeistere, deinde ejus charitatem operari, et c&e- À θεῷ ὑπάρξαι, καὶ τότε ἐνεργῆσαι τὴν ἀγάπην αὐτοῦ,

tera ad bene vivendum conduocentia.

Ut enim inclytus. Beatum Hierotheum dicit,sicut
8:pe in precedentibus sermonibus declaravit.

Prima motio. Quisnam sit precipuus mentis
motus.

Divinus status. Id est regeneratio per baptis-
mum.

Ine(fabilissima. Id est per baptismum refingi et
regenerari, sicut postea exponit.

Exsistere oporlet. Quod exsistentiam $6 secun-
dum naturam, ipsum secundum eam operari se-
quatur.

Divinae regenerationis. Hoo est baptismi.

A sole fabricatis. Splendoribus quos sol facit.
indicat autem radios.

à II. Oxiam. Nota quenam acciderunt Oszie,
Core et Nadab.

Evangelia. Quenam vere bona nuntia.

Humanitatem. Nota de dispensatione, seu incar-
natione.

Conformare. Per fldem scilicet,
monstrat.

Qui horum amat. Eum qui nuper credidit, et
illstreri voluit, dicit : initiatum autem, id est
Christianum, et qui perfecte credit.

lpse autem integre. De nunc dicto susceplore re-
center illustratorum, seu baptizatorum.

Übsequi. Secundum illud quod in lege dicitur:
In omnibus audiemus vocem Domini.

Suscipere. Eum qui rogatus est, ut susciperet,
unde etiam eusceptor dicitur.

Summum sacerdotem. Id est episcopum.

8 III. Duorum virorum. Sic componend& est hec
Bententia : Duos viros, quasi in humeros ove im-
posita, ut sit ex duobus hominibus,susceptore in-
quam et accedente, inira eoclesiam, suscipiens
hunc tanquam ovem perditam, ipso (susceptore)
hunc ab errore corverlente. Susceptor enim fidel.s
erat, nec ei eral necesse admitti ; nunc gratias agit
. Deo episcopus. Si enim ita componatur, duorum
virorum susoipiens, plane solccismus erit.

[Vox ἐσέφθη, hic ponitur pro ἐσεθάσθη veneratus
est].

Spirilali, seu mentali. Mentalem gratiarum aotio-
nem dicit tacitam et que mente fit : corpoream
vero inclinans caput, et Deum adorans.

8 IV. Omnem sacrum ordinem.Hoc est universum
clerum.

Hymnum aliquem. Nota ex omni Scriptura posse
hymnum et laudem offerri Deo, non utique ex solo
Davide. Preterea, hymnum aliquem, aut canticum
Marie Moysis sororis, Caniemus Domino (c), νοὶ
pealmum trigesimum tertium Davidie, aut ejus
partem : Accedite ad eum, et illuminamini.

(c) Exod. xv, 4.

sicut postea

xal τὰ λοιπὰ πρὸς εὐζωίαν.

Ὡς γὰρ ὁ χλεινός. Τὸν µακάριον Ἱερόθεον λέγει, ὡς —
πολλάκις ἐδήλωσεν ἐν τοῖς πρόσθεν λόγοις.

Πρωτίστη κίνησις. Τίς ἡ ἐξαίρετός ἐστι κίνησις τοῦ
γοῦ.

Ἡ τοῦ εἶναι θείως. Τουτέστιν dj διὰ τοῦ βαπτίσμα-
τος ἀναγέννησις.

᾽Αῤῥητοτάτη. Τουτέστι τὸ διὰ βαπτίσματος dva-
πλασθῆναι xal ἀναγεννηθῆναι, ὡς δηλοϊ ἐφεξῆς.

Ὑπάρξαι δεῖ. "Oct ἀκολουθεῖ τῇ κατὰ φύσιν ὑπάρξει,

τὸ κατ᾽ αὐτὴν ἐνεργεῖν.

θεογενεσίας. Τουτέστι τοῦ βαπτίσματος.

Ἡλιοτεύχτοις. Taic αὐγαῖς ἃς ὁ ἥλιος 9! τεύχει'
δηλοῖ δὲ τὰς ἀκτῖνας.

8 II. Τὸν μὲν Ὀζίαν, Σηµείωσαι τὰ κατὰ τὸν Ὀζίαν,
καὶ τὸν Kopi, καὶ τὸν Ναδάθ.

Εὐαγγέλια. Τίνα εὐαγγέλια ἀληθῶς.

Φιλανθρωπίαν. Σηµείωσαι περὶ τῆς οἰχηνομίας.

᾿Αφομοιῶσαι. Διὰ vro πίστεως δηλονότι, ὡς ἐφε-
Enc [δηλοῖ].

[α] 'O τούτων ἀγαπήσας. Τὸν νεωστὶ πιστεύ-
σαντα καὶ θέλοντα φωτισθῆναί φησι’ μεμυημένον δὲ,
τουτέστι Χριστιανὸν, xal τελείως πιστόν.

[B] Αὐτὸς δὲ ὁλικῶς, Περὶ τοῦ νυνὶ λεγομένου
ἀναδόχου τῶν νεοφωτἰστων. '

[Y] ᾿Επαχολουθήσειν. Κατὰ τὸ εἱἰρημένον ἐν τῷ
νόμφ' Κατὰ πάντα ἀκουσόμεθα τῆς φωνῆς Kuplou.

[9] ᾽Αναδέξασθαι. Τὸν αἰτηθέντα ἀναδέξασθαι:. ὅθεν
xal ἀνάδοχος λέγεται.

Ἱεραρχίας ἐπώνυμον. Ἱεράργην δηλαδή.

$ 1I. [ε] Toiv ἀνδροῖν. "Oct οὕτω δεῖ συνθεῖναι
τὴν now: Toiv ἀνδροῖν, ὡς ἐπ᾽ ὤμων τὸ πρόθατον
εἰσδεξάμενος, ἵνα Y; &x τῶν δύο ἀνδρῶν, τοῦ τε ἆνα-
δόχου φημὶ καὶ τοῦ προσελθόντος, εἴσω τῆς ἐχκλη-
σίας, δεξάµενος αὐτὴν 3 ὡς πρόθατον ἀπολωλός
αὐτοῦ τοῦτον ἐκ πλάνης ἐπιστρέφοντος 9: ὁ γὰρ
ἀνάδοχος πιστὸς ἦν, καὶ οὐκ ἐδεῖτο εἰσδεχθῆναι. νῦν
εὐχαριστεῖ τῷ θεῷ ὁ Ἱερεύς. El γὰρ οὕτω συντεθείη,
τοῖν ἀνδροῖν εἰσδεξάμενος, σολοικὸν ἔσται πάνυ.

[Ἐσέφθη, ἀντὶ τοῦ ἐσεθάσθη.]

Διὰ νοερᾶς. Νοερὰν εὐχαριστίαν orat τὴν σιωπηλὴν
xal ἐν τῷ νῷ Ὑινομένην σωματοειδῆ δὲ, χλίνων τὴν

D 199 χεφαλὴν xai προσκυνῶν τὸν θεόν.

8 IV. Πᾶσαν ἱερὰν διακόσµησιν. Τουτέστιν ὅλον τὸν
χλῆρον.

[t] Ὕμνον τινά. Σηµείωσαι, ὅτι ἐχ πᾶσης τῆς
Γραφῆς δυνατὸν ὕμνον προσφἑρειν τῷ Otip, o0 μὴν
ἐκ µόνου τοῦ Δαυίδ. Ἄλλως ὕμνον τινὰ, T] τὴν ᾠδὴν
Μαρίας τῆς ἁδελφης Μωσέως, "Ασωμεν τῷ Κυρίῳ,
fj τὸν τριακοστὸν τρίτον τοῦ Δαυὶὸ ψαλμὸν, fj µέρος
τούτου, Προσέλθετε πρὸς αὐτὸν, xal φωτίσθητε.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

95 τὰς αὐγὰς ἃς 6 ἡλιδς. 99 αὐτόν. 3 ἐπιστρέψοντος. — 199 προσκύνησιν, ἐπειδὴ χλίνει τήν.

125

Ὁλικὴν γενέσθαι. 'Ολικὴν
ὅλης ψοχῆς qno.

Κελεύει τοῖς ἱερεῦσι. Σηµείωσαι, ὅτι Ἱερεῖς xa-
Aet τοὺς ὑποθεθηκότας τῶν ἐπισκόπων, τουτέστι
τοὺς πρεσθυτέρους, καὶ διακόνους αὐτοὺς οὕτως ὄνο-
µάζων αὐτοὶ γὰρ ὀνοματογραφοῦσι τοὺς νεοφωτί-
στους.

$ VI. Τὸν ἄνδρα. Σηµείωσαι καὶ περὶ τῆς ἁπο-
γβαφῆς τοῦ βαπτιζοµένου xal τοῦ ἀναδόχου.

Ἐκοιλησίας συµπληρωσάσης, ᾿Τουτέστιν
τῇ τοῦ ᾽Αμὴν ἐκφωνήσει.

Ὑπολύει μὲν αὐτὸν. Περὶ τῶν lv τῷ θείφ βα-
πτίσματι τελειουμένων.

Καὶ ἁπαμφιέννυσιν. Ἐνταῦθα οὐ πᾶσεν τὴν ἐσθήτα
ἐκαμφιέννυσιν, ἀλλ᾽ ἀφίησιν Ev μάτιον, ὡς δηλοϊ
ἐφεξῆς ^ διὰ τῶν λειτουργῶν δὲ, τουτέστι τῶν δια-
χόνων.

Μετάχει πρὸς ἕω. δε ὡς εὐχόμενον καὶ αἷ-
τοὔῦντα ποιεῖ *. dv δὲ τῷ πρὸς δυσμὰς σχήµατι ὡς
ἁπωθοῦντα τὰ ἔργα τοῦ σκότους. Σηµείωσαι, ὅτι
τότε ol διάχονοι μόνοι ἑξέδυον τοὺς ἐπὶ τὸ βάπτισμα *
ol δὲ πρεσθύτεροι τὰ λοιπὰ ἐποίουν, ἆ νῦν ol δ.ά-
xovot ποιοῦσιν *, ὡς ἔγνως πρὸ μικροῦ * καὶ iv 8 τοῖς
ἑξῆς δὲ εὀρήσεις, ὅτι λειτουργοὺς τοὺς διακόνους xa-
λεῖ * τοὺς δὲ πρεσθυτέρους, ἱερεῖς.

ixi 4

$ VII. Τῶν λειτουργῶν. Λειτουργοὸς λέγει τοὺς
διαχόνους.

Μητέρα τῆς υἱοθεσίας.
τήν κολυμθήθραν χαλεῖ.

Τὸ ἱερὸν τῆς τῶν θεολήπτων. Οὕτω τὴν λέξιν )
συντακτέον τὸ ἱερὸν µελῴδημα τῆς ἐπιπνοίας τῶν
Διολήπτων προητῶν ἵνα d: xai τολοιπὸν ὁ ἐπίσκο-
πος, εἰπὼν τὸ ἱερὸν µελῴδημα τοῦ ἁγίου Πνεύματος,
ὅπερ ἆγιον Πνεῦμα ἡ ἐπίπνοιά ἐστι τῶν θείων προ-
φητῶν, δέχεται τὸν ἄνδρα ' οὐ γὰρ τὸ ἱερὸν µελ-
ὅημα τῶν προφητῶν φησιν ' πάντες γὰρ οἱ προ-
φῆται εἶπον τὸ αὐτὸ t£v Goua* ἔστι δὲ ὁ εἰκοστὸς
ὕγδοος Φαλμός * Φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὁδάτων, xoi
τὸ * Αλληλούία.

Κατάλληλον. Τουτέστι λευχήν.

Ti θεουργικωτάτῳ. Τρ. ἐν ἄλλῳ, θεολογικωτάτῳ.
O5 χρὴ, φησὶ, τὸν ἐντυγχάνοντα τοῖς Περὶ τῆς ἐκ-
χλησιαστικΏῆς ἱεραρχίας λόγοις τοῦ Πατρὸς ἔενιζε-
αθαι, «t παρὰ τὴν νυνὶ κρατοῦσαν ἐν ταῖς ἐχκλησίαις
τάξιν ἓν ταῖς τῶν μυστηρίων τελεταῖς παρηλλπγμένα
λέχει τινά ὥςπερ xal ἐνταῦθα μετὰ τὴν χρίσιν τοῦ
µόρου τὴν τῆς ἁγίας χοινωνίας µετάληψιν εἰσᾶγει
γίνεσθαι. Elxàc γὰρ ἦν ταῦτα, τῇ τῶν χρόνων μὲν
καταστάσει ἅρμόζειν, vov δὲ ἀκριθέστερον γίνεσθαι
ἐν τῇ τῶν θείων μυστηρίων τελείᾳ λειτουργίᾳ: ἐν 3j
καὶ τοὺς νεοφωτίστους δεῖ µεταλαμθᾶνειν (3 VIIT.) T
δὲ εἰπεῖν πάλιν ἐπὶ τὴν τῶν πρώτων ἀνατείνεσθαι

Δεωρίαν, 3| εὐχὴν μετὰ τοῦτο Ὑίνεσθαι ᾖνίξατο, ἤ ὅτι

Μητέρα τῆς υἴοθεσιας

Β. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. D& RCCLES. HIERABCHIA.

126

προσέλευσιν τὴν iE A — 553 Integer ille est.Integrum accessum, et adven-

tum dicit eum qui toto animo fit.

Mandat sacerdotibus. Nota, eum appellare sacer.
dotes eos qui inferiores sunt episcopis, hoc est
presbyteros, diaconos etiam ipsos ita nominans;
ipsi enim eorum qui nuper et recens illustrati
erant, scribebant nomina.

8 VI. Virum. Note, descriptionem fleri nominis
ejus qui baptizabatur, et susceptoris.

Congregatione completa. Id est de pronuntiatione
ipsius Amen.

Illum discingit.De iis qua in baptismo perficiun-
tur.

Et exuit. Hic non omnem vestem exuit, sed de-
mittit unam vestem, sicut deinceps declarat; per
liturgos, hoc est di&conos.

Traducit ad orientem. Hoc loco precantem et pe-
tentem facit : in eo autem habitu quo occasum
&pectat, tanquam expellentem opera tenebrarum.
Nota tum diaconos detrahere vestes iis qui bapti-
zabantur; presbyteros autem fecisse reliqua que
nunc diaconi faciunt, sicut paulo ante intellexisti ;
et in iis autem quz sequuntur invenies, quod li-
turgos vocet diaconos, et presbyleros sacerdo-
tes. |

S VII. Ministrorum. Ministros vocat diaconos.

Matrem adoptionis. Matrem adoptionis piscinam,
geu baptisterium, vocat.

Sacrum Deo afflatorum. Sic construend& oratio
est : Sacram modulationem inspirationis propheta-
rum, qui divina mente permoti sunt, ut sit : et
deinceps episcopus,cum dixit sacrum carmen 88Η”
cli Spiritus, qui sanctus Spiritus inspiratio est
prophetarum, virum accipit. Non autem dicit sa-
crum carmen prophetarum. Non enim prophete
omnes unum atque idem canticum dixerunt. Est
autem ΣΣνΗΙ psalmus : Vor Domini super aquas,
et Alleluia.

Congrua. Id est alba.

Divinitus consecrato. Scribitur in alio, θεολογι-
χωτάτῳ, seu maxime theologico (quod loqui de Deo
facit quam maxime). Non oportet, inquit, eum qui
rationes ecclesiasticze hierarchiz legit, ab hoc Patre
abalienari, si praeter eum ordinem qui nunc in ec-
clesiis valet in sacramentorum ritilus ac cereme-
niis mutata aliqua dicit: quemadmodum etiam hoc
loco, post unguenti perfusionem sancte commu.
nionis participationem fleri 88 inducit. Verisimile
estquidem hasecstatui etconditioni temporum conve-
nire,nunc autem accuratius observari in divinorum
mysteriorum perfecto misse ministerio,in quoetiam
jii qui recens illustrati sunt, communicare debent.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES,

tdv, 3 ἐπιτέλοῦσιν, 8 ly τῷ προτέρῳ καταθατῷ xal dv. * τὸ ῥητόν.

127

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSI] ARREOPAGITAE.

128

(8 VIII.) Cum autem ait, rursus ad primorum con- À μετὰ τοῦτο ὁ ἱεράρχης πρὸς τὴν θείαν ἄπεισι λει-

templationem excitari, vel precationem post hoc
fleri insinuavit, aut post hoc pontificem ad divi-
nam missam venire.

Ad rerum przcipuarum est igitur. Quod ait; est
hujusmodi : Episcopus qui Dei omnium personam
sustinet, vt Deus in uno eodemque statu manens,
et in ipso fixus, nunquam se deserens,salutis om-
nium causa providentie suse progressionibus ad
omnia bonitatis illustrationes effundit et extendit,
omnibusque presens est, nec a stabilitate firmi-
tateque sua discedit ; sic etiam episcopus,Dei quam
prestare potest signifloandi causa imitatione in
Blatu suo manens,id est in ecclesiastico principatu
prodit providentia humanitatis ad secunda ; id est
descendit ad eum quise convertit, et docet eum,et
ungil,et insignit(sive sacramentum confirmationis
confert), eique donum (id est venerabilem euchari-
stiam)impertit,postquam baptizavit.Hec autem cum
ministerii sint, secunda sunt ab ejus principatu et
dignitate. Perfectis ergo secundis omnibus, ad al-
ture reverlitur, repraesentans Deo per signa, quod,
esi salutis ejus qui accessit causa ad secunda pro-
fectus sit,officium tamen non omittat et in officio,
id est in divine contemplationis fastigio, persistat.
Bed a divinis, pro 8 sancto munere, quod in iis qui
recens illustrati sunt expletur, ad divina, id est ad
divine contemplationis verticem rursus converti-
tur, ad id quod sancto Spiritui videatur, impulsus
atque traductus. Hec etiam paulo post dicit in
mysterii communionis contemplatione.

τουργίαν.

Ἑπὶ τὶν τῶν πρώτων ἀἁἀνατείνται Ὅ λέγει
τοιοῦτον ἐστιν * ὁ ἐπίσκοποασ, τὴν εἰχόνα ἐπέχων τοῦ
πάντων θεοῦ, ὥσπερ ὁ θεὸς ἐπὶ τῆς οἰκείας ἑνότητος

ἀεὶ µένων xal ταντότητος, καὶ ἀνεκφοιτήτως εἷς

ἑαυτὸν ἱδρυμένος, σωτηρίας ἕνεχα πάντων ταῖς προ:
νοήτικαῖς προόδοις ἐπὶ πάντα τὰς τῆς ἀἁγαθότητος
ἑλλάμψεις ἐκτείνει, καὶ πᾶσι πάρεστι τῆς ἴδίας Ἶδρύ-

σεως οὐκ ἀποστάς * οὕτω καὶ ὁ ἐπίσχοπος, κατὰ µί-

µησιν ὡς δυνατὸν συμθολικῶς τοῦ θεοῦ, ἐπὶ τῆς
ἰδίας στάσεως µένων, τουτέστι τῆς ἐκχλησιαστιχῆς
ἀρχῆς, πρόεισι προνοίᾳ φιλανθρωπίας ἐπὶ τὰ δεύ-
τερα, τουτέστιν εἷς τὸ χατιέναι πρὸς τὸν ἐπιστρέ-
φοντα, καὶ διδάσκει αὐτὸν, καὶ Χχρίει, καὶ σφραγίζει,
καὶ µεταδίδωσι τοῦ δώρου βαπτίσας. Ταῦτα δὲ πάντα
ὡς λειτουργικὰ δεύτερά clot τῆς ἀρχῆς αὐτοῦ. Πλη-
ρώσας οὖν τὰ δεύτερα πᾶντα, πάλιν ἐπάνεισιν ἐπὶ
τὸ θυσιαστήριον, παριστῶν συμθολικῶς ἐπὶ τοῦ Oto)
ὅτι, καίτοι προελθὼν προνοητικῶς εἰς τὰ δεύτερα τῆς
τοῦ προσελθόντος ἕνεχα σωτηρίας, ὅμως οὖκ ἀπέστη
τοῦ τὰ οἰχεῖα πράττειν, xal iv τοῖς αὐτοῦ εἶναι,
τουτέστιν ἐν τοῖς τῆς περὶ Osüv θεωρίας ὑψώμασιν *
ἀλλ᾽ ἀπὸ θείων, ἀντὶ τοῦ ἐκ τῆς τῶν περὶ νεοφω-
τίστων ἁγίας λειτουργίας, εἲς θεῖα, οἱονεὶ πρὸς τὸ
τῆς θεολογικῆς θεωρίας ὕψος πάλιν ἐπιστρέφει, πρὸς
τὸ τῷ ἁγίῳ Ἡνεύματι δοχοῦν ἀγόμενος xal µετχχό-
µενος. Ταῦτα καὶ μετὰ βραχέα φησὶν ἐν τῇ θεωρίᾳ
τοῦ μυστηρίου τῆς κοινωνίας.

Aquz. Aqua enim ea que immunda sunt expian- C Ti; δι ὕδατο, Τῷ γὰρ ὕδατι τὰ ἀκάθαρτα κα-

tur.

III. 8 I. Insinuet. Apud eos qui audiunt oportere
etiam fleri interpretationes ; et plerosque non au-
dire solitos ejusmodi mysteria, quod dicit multitu-
dinem.

8 II. Unitiva a promsicuis. Unitiva vocat, que
divina imitantur : promiscua vero vulgaria et pro-
fana.

In opere De intelligibilibus.De rebus que ratione
intelliguntur, et que sub sensum cadunt, librum
80 ipso scriptum esse, et quid contineat.

89 8 III. Dicamus itaque. Contemplationes.

Mentalibus. Earum naturarum que mentis sunt
compotes, duo mala dicit. Aut enim planea divino
lumine discedunt et aberrant,amantes malum ; aut
quod neglexerint illustrationis modum quieis datus
est,atque eum temere transire conata sint,et quod
earum vim superat, comprehendere non valentes,
amittent omnino etiam modum, qui eis datus est
divini luminis, quod ubique manet ejusmodi, ut
consumi non possit.

Arbitrii liberlas. Nota autem, omnem qui uentis
est aspectum et vim sive angelorum sive hominum

θαίρονται.

IIT. £T. Αἰἱνισσομένη. "Ort πρὸς τοὺς ἀκούοντας
δεῖ καὶ τὰς ἑρμηνείας ποιεῖσθαῖ ' καὶ ὅτι οἱ πολλοὶ
ἀνήκοοί celat τῶν τοιούτων μυστηρίων, ὅπερ λέχει
πληθύν.

S II. Ἑνοειδῆ τῆς πληθύος. Ἐνοειδῆ φησι τὴν
θεοειδῆ * πληθύος δὲ, τῶν πολλῶν xai ἀνιδρων.

Ἐν τῇ Περὶ νοητῶν. "Ort περὶ νοητῶν xal ai-
σθητῶν σύγγραμμα αὐτῷ πεπόνηται, καὶ τί περι-
έχει.

6 III. Λέγωμεν τοίνυν. θεωρίαι.

Τῶν νοερῶν. Δύο κακίας λέγει τῶν νοερῶν * fj γὰρ
τελείως ἀφίσταντχι τοῦ θείου φωτὸς, ἐρῶσαι τῆς
καχίας * fj τὸ δοθὲν αὐταῖς τῆς ἐλλάμφεως µέτρον *
περιφρονήσασαι, καὶ ὐπερθῆναι τοῦτο τολμηρῶς ἐἔπι-
χειρήσασαι, καὶ τὸ ὑπερθαῖνον τὴν δύναμιν αὐτῶν
καταλαθεῖν ἀτονήσασαι, ἀποτεύξονται Πάντως καὶ
τοῦ δοθέντος αὐταῖς µέτρου, τοῦ θείου φωτὸς ἀναλ-
λοιώτου µένοντος πανταχοῦ.

Αὐθαίρετος. Σηµείωσαι, ὅτι πᾶσα vospà ὄψις καὶ
δύναµις εἴτε ἀγγέλων εἴτε καὶ ἀνθρώπων αὐθαίρετός

ΥΑΒΙΑ LECTIONES ET CORRECTIONES,

* µέρος.

129

ἐστι xoi αὐτεζούσιος :

᾽Απήρτηται . Ὥσπερ τὸ συνηρτῆσθαι δηλοῖ τὸ
συναρµόσθαι, οὕτω καὶ τὸ ἀπηρτῆσθαι τὸ ἐκπεπτω-
κέναι τῆς ἁρμογῆς xal τῆς συµφυίΐας' ἔσθ᾽ ὅτε δὶ
xai τὸ ἐγκρεμᾶσθαι ἡ λέξις δηλοῖ. Ενταῦθα μέντοι
χατὰ τὸ πρότερον σηµαινόµενον εἴληπται.

Eixs τοῦ μετρίως, Ἐξ εἰκόνος τοῦ αἰσθητοῦ φω-
τὸς ἐπὶ τὸ τῶν θείων νοήσεων σύμμετρον ἀρμόσεις
τὸ εἰρημένον ' ἐπεὶ xal γέγραπται' Ὑψηλότερά σου μὴ
ζήτει' à προσετάγη σοι, ταῦτα διανοοῦ μέτρον γὰρ ἐν
τούτοις τὸ σύµµετρον λέχει.

Τῶν μὲν ἁνοικείων. Τῶν μὴ ἐναρμοζόντων 6 αὐτῇ,
ὡς ὑπερεχόντων.

Πρὸς ταύτην ὁ θεῖος. Τίνος τύπος ὁ ἐπίσκοπος.

Προσιοῦσιν ταῖς. Ίωδε σαφῶς , ὅτι πρὸς τοὺς
ἀχούοντας διδάσκει. )

S IV. Ἐπιγνώμονες. Σηµείωσαι, ὅτι πρῶτον δῶ-
pov Ex τῆς ἀκριθοὺς διδασκαλίας κτᾶταί τις τὸ ἐπι-
Ῥῶναι ἑαυτὸν, ἵνα τὸ ἐν τῷ νόµμῳ φυλάξῃ, Πρόσεχε
σαυτῷ, ὡς καὶ ὁ θεῖος ἔφη Βασίλειος οὕτω γὰρ τέως
μιμεῖται ἀγγέλους τοὺς γινώσκοντας ἑαυτούς.

Ὁρατὸν ἀνατρέχων. Ὁρατὸν ἐνταῦθα τὸ θεω-
ρητὸν, ἤγουν ἐπιστητὸν λέγει ἀνατρέχων δὲ,τουτέστιν
ὅλος χινούµενος ἐπὶ τὸ ópqv* ἱερὸν δὲ δδρόν φησι τό
εἶναι ἑαυτοῦ ἐπιγνώμονα.

Ταύτης ἐστὶ τῆς. Ἐξήγησις, τί τὸ δι’ ἀναδόχου πρὸς
τὸν ἱεράρχην ἑλθεῖν.

Σφραγίς. Τίς 4 σφραγὶς, καὶ τίς ἡ ἀπογραφή.

Ηρὸς αὐτῷ. ᾽Αντὶ τοῦ, μετ αὐτοῦ.

Συνοπαδόν. Συνακόλουθον.

8 V. ἸΑλλ’ ἄσχετον εἶναι. Οἱονεὶ µηδεµίαν σχέ-
σιν ἔχοντα πρὸς τὴν προτέραν ζωὴν, μηδὲ κατατατ-
τόµενον ταῖς διαιρέσεσι τοῦ ἑνοειδοὺς' τὸ γὰρ ἓν ἐν
πᾶσιν ἑαυτῷ ὅμοιον, xa! ὃ Év- τὸ δὲ πλῆθος, ὡς ἐν
διαιρέσει ἁμαρτιῶν τυγχάνον, ἀνόμοιον.

᾽Απεχδύσασα. Διὰ τί ἀποδύεται,

Ὥσπερ ἐκπνέοντα. Σηµείωσαι τί σηµαινει τὸ τοὺς
κατηχουµένους ἐμφυσᾷν τῷ διαθόλῳ.

Διαγγέλλουσα. Ἡ τῶν συµθόλων δηλαδὴ παρά-
δοσις.

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIP. DE ECCLES. HIERARCHIA.

καὶ πῶς ἐν xaxÍg γίνεται . À sue esse et voluntatis et potestatis et liberi arbi-

130

1rii ; et quomodo in malo exeistat.

Se subducit, Gr. ἀπήρτηται. Ut συνηρτῆσθαι si-
gnificat copulatum esse ; sic etiam ἀπηρτῆσθαι ex-
cidisse 8 copula et conjunctione : interdum autem
eliam suspensum esse ac pendere declarat hoo
verbum. Hoo tamen loco in priore significatione
acceptum est.

Quod. sí mediocre. Heec verba ex imagine et simi-
litudine lucis que sensus movet, ad modum aptum
divinarum intelligentiarum copulabis ; quandoqui-
dem scriptum est : Altiora te πε qugsieris (d) ; que
tibi precepta sunt hec cogita; modum enim his
in verbis, aptum modum dicit.

Ipsi quidem improportionatis. Que ei non conve-
niunt, ut quz superent.

Ad hanc divinus. Cujus sit figura episcopus.

Accedentibus. Hoc ex loco perspicuum est, eum
apud auditores docere.

S IV. Cognoscentes. Nota, aliquem primum hoo
munus ex accurata diligentique disciplina conse-
qui, ut noscat seipsum ; ut illad quod in lege
scriptum est servet : Attende teipsum (d ), quemad-
modum etiam divinus Basilius &it : sic enim inte-
rea angelos imitatur, qui noscunt seipsos.

Ad. sui veniunt cognilionem. ὉὩρατόν hoc loco τὸ
θεωρητὸν ἤγουν ἐπιστητόν, id est. contemplationem
sive scientiam, dicit. ᾽Ανατρέχων vero, hoc est totus
permotus ad videndum. Sacrum vero donum dicit
seipsum noscere.

Ην est. Explaaatio, quid sit per sponsorem ad
hierarchiam venire.

Consignatio. Que consignatio, et que deseriptio,

Ηρὸς αὐτῷ. Pro, cum ipso.

Comitem, Gr. συνοπαδόν. Assectatorem.

à V. Sed exsortem esse. Tanquam nullum 60 ha-
bitum habeat ad vitam superiorem,neque eubjectus
sit divisionibus, ejus quod est uniusmodi: unum
enim in omnibus, quatenus est unum, sui simile
est ; multitudo autem, ut que in peccatorum divi-
sione sit, dissimilis.

Ezuens. Quare exuitur.

Efflantem. Nota, quid significet catechumenos in-
sufflare diabolo.

Annuntians. Signorum videlicet traditio.

Πρὸς τὸ ἓν ὁλικῆς συννεύσεως. Τὴν πρὸς τὸ tv ) Cumuno totali conspiratione. Totam conjunctio-

ὁλικὴὲν σύννευσιν λαθὲ κατὰ τὸ τοῦ Κυρίου ῥητὸν εἷ-
πόντος, ἵνα ὧσιν £v, τουτέστι πρὸς τὸ ἓν ὁρῶντες,
ὅπερ ἐστὶ 7 τὸ ἀρέσκον θεῷ' ἀνάτασιν δὲ, τὴν πρὸς
τὸ θεῖον ὕψωσιν του λογισμοῦν καὶ τῶν χαμχιζήλων
ἀναχώρησιν.

Τὸ ἀναλλοίωτον ἴσχει. Πῶς xal. πόθεν ἀναλλοίωτοι
γίνονται αἱ νοεραὶ ἕξεις.

᾽Αμάλθῥακτον εἶναι . "Αθελκτον,

(d) Eccli. 11, 22. (d*) I Tim. 1v, 10.

ἀθήλυντον ,

* ἁρμοζόντων. — " τοῦτό ἐστι.

VARI/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

nem cum uno, &ccipe ex illo Domini verbo, uf sint
unum; id est unum intuentes, quod est id quod
gralum est Deo ; contentionem autem, rationis ad
Deum eublimitatem et ab iis qui terrena sapiunt
recessum.

liamutabilitatem obtinet. Quymodo et. unde im-
mutabilis fiat mentis status et habitus.

Obduratum esse.Qui blanditiis demulceri nequit,

p

131

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGIT AE.

132

qui femineum minime induat animum, fortis, ni- À ἀνδρεῖον , ἀνένδοτον , ἀπαρέγχλιτον ὑφέσει πᾶσῃ .

hil de constantia remittens, qui inclinari non po-
test ad ullam submissionem. Sciendum est autem,
de mulieribus fortibus, aut quie mares apparent,
dictum esse.

Horum autem cernis. De unctione.

Ad qug sab Christo munerario. Hyperbato constat
hujus loci structera interposita longa collocutione.
Εἰο ergo construendum est: per que certamina sub
Christo, qui premia proposuit, in certamina que-
dam, ut divina letus incumbet, et que sequuntur.

CHRISTUS
Ut Deus Ut sa- Ut pulcher — Ut bonus
premia — piensle- — certamina — una cer-
propo- ges fert. — honestat. tat.
nit.

Quandoquidem ut Deus. Quod Christus sit Deus,
contra Nestorianos.

Descendens. De baptismo dicit.

Pugilum primatis. Pugilum primatem Dominum
dicit, qui sola eua benignitate ductus, cum mortis
imperio potentiaque certavit.

Cerlaminibus. Scilicet per unctionem divini un-
guenti.

Actiones, etc. Actiones quidem dicit peccata, tur-
bulentasque cupiditates et motus ; essentias autem
demonum 612 naturas, quae vim agendi habent.
Enimvero improba actiones non in sua essentia
naturaque spectantur.

6 VII. Quoniam mors est. Quid sit mors dicit ;
conglutinationemque nostri esse conjunctionem et
unionem.

Ad obscurum quid ducens. Hoo ipsum quod non
videtur, quidam inferos esse dixerunt ; id est dis:
cessum separationemque animi, qua non videtur»
nec apparet, ad looa que videri non possunt ab
lis qui sub sensum cadunt.

Corporeis immutationibus. Sepeenim dissolvitur
et recidit corpus, non solum in vermes, sed in alia
quoque animantia. Vide etiam ut mutationem ejue-
modi ἀλλοίωσιν, id est commutationem appellat, et
mortem non esse essentie nostre consumptionem;
et animum cum discessit & corpore, non apparere,
nec versari circum corpus, ut nonnulli dixerunt,
immersionemque in &quam recte acceptam esse
pro morte.

Ἰστέον δὲ ὡς ἐπὶ γωναικῶν ἀνδριζομένων fj, ἀῤῥενο-
φανῶν εἶρηται,

Ὁρᾶς δὲ τάς. Περὶ τοῦ ἀλείμματος.

Καθ᾽ οὓς ὑπ ἀθλοθέτῃ' Ἐν ὑπερθατῷ à σύνταξις
τοῦ παρόντος χωρίου µεταξυλογίας συντεβείσες µα-
χρᾶς. Οὕτως οὗ, συντακτέον’ καθ᾽ οὓς ὑπ ἀθλοθέτη
Χριστῷ γινόµενος, τοῖς μὲν ἀγῶσιν, ὡς θείοις ὁ τε-
λούμενος ἐπιθήσεται χαίρων, xai τὰ ἑξῆς.

Ὁ ΧΡΙΣΤΟΣ
Ὡς μὲν Ὡς δὲ Ὡς δὲ xax- Ὡς δὲ ἆγα-
θεὸς σοφὸς λὸς καλ- θὸς συναγω-
ἆθλο- νοµοθε» λύνει τὰ νίζεται.
θετεῖ. τεῖ. ἆθλα.
Ἐπε' δὴ ὡς θεός. "Οτι ὁ Χριστὸς θεός kate, κατὰ
Νεστοριανῶν.

ἹΕπιθάς. Περὶ τοῦ βαπτίσματος λέγει.

Τοῦ ἀθλητῶν πρώτου. ᾿Αθλητῶν πρῶτον τὸν K5-
piov λέγει, ὃς διὰ μόνη» ἀγαθότητα ἰδίαν, πρὸς τὸ
τοῦ θανάτου ἠγωνίσατο χράτος.

ἸΑθλήσεσι. Aix τῆς ἁλοιφῆς δηλονότι τοῦ θείου
μύρου.

Ἐνεργείας τε xal. Ἐνεργείας piv τὰς ἁμαρτίας
καὶ τὰς ἐμπαθεῖς ἑἐριθυμίας καὶ Χινήσεις φησὶν'
ὑπάρξεις δὲ τὰς ἐνεργητικὰς τῶν δαιμόνων φύσεις'
αἱ γὰρ πονηραὶ πράξεις οὐκ ἐν ἰδία ὑπάρξει θεω-
ροῦνται.

ὃ VII. Ἐπειδὴ θάνατός ἐστιν. Τί ἐστ' θάνατος, xal
ὅτι ἕνωσίς ἐστιν ἡ σύνθεσις ἡμῶν.

᾽λφανὲς ἄγουσα. Τοῦτο τὸ ἀφανές τινες ἔφησαν
εἶναι τὸν ὥδην, τουτέστι τὸν ἀειδῆ xal ἀφανῆ γενό-
μενον τῆς ψυχῆς χωρισμὸν, εἷς τόπους ἀρράτους τοῖς
αἰσθητοῖς.

Σωματοειδῶν ἀλλοιώσεων. Πολλάχις γὰρ ὀνα-
στοιχειοῦται οὐ µόνον εἰς σκώλικας, ἀλλὰ καὶ εἲς
ἄλλα ζῶα τὸ σῶμα. Ὅρα δὲ, ὅτι καὶ τὴν τοιαύτην
µεταθολἠν ἀλλοίωσιν καλεῖ, καὶ ὅτι ὁ θάνατος οὐ
τῆς o9cizc ἡμῶν ἔστιν ἀνυπαρξία, xai ὅτι d dug)
ἐξιοῦσα τοῦ σώματος ἀφανὶς γίνεται, xal οὐκ εἰλεῖ-
ται περὶ τὸ σῶμα, ὥς τινες εἶπον, καὶ ὅτι ἡ κατάδυσις
τοῦ ὕδατος ἀντὶ θανάτου καλῶς παρείληπται.

Divinam. Divinam mortem vocat trium dierum [) Tóv θεαργικόν. Ὅτι θεαρχικὸν θάνατον χαλεῖ τὴν

Domini sepulturam, verbaque illa Domini: Venit
princeps hujus mundi, αἱ in. me non. inveniel. quid-
quam (e), verbi esse dicit ; principem autem mundi
οἱ diabolicarum voluntatum que in hominibus
sunt Satanam dicit, qui mortis imperium habet,
Apostoli sententia, qui in Christo nihil sue viola-
tionis invenit ; peccatum enim non fecit neque do-
lum, ut ait Isaias (f). Itaque teneri a morte non
poterat, ut ait Petrus ; sed factus est solus in mor-
fuis liber, Davidis sententia (g).

(e) Joan. xiv, 30.

τριήµερον τοῦ Κυρίου ταφήν ' καὶ ὅτι τὸ ῥῆμα ὃ
εἶπεν ὁ Κύριος Ἔρχεται ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τού-
του, καὶ ἐν ἁμοὶ εὐρήσει οὐδὲν, τοῦ λόγου φησὶν
εἶναι. "Apyovta δὲ τοῦ χόσµου καὶ τῶν ἐν ἀνθρώποις
διαθολικῶν προαιρέσεων, τὸν ὁατανᾶν λέγει, τὸν τὸ
κράτος ἔχοντα τοῦ θανάτου, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον᾽
ὡς ἐν Χριστῷ οὐδὲν τῆς οἴκείας παραθάσεως εὗρεν'
ἀἁμαρτίαν γὰρ οὑκ ἐποίησεν, οὐδὲ δόλον, ὡς Ἡσαίας
φησί. Διὸ καὶ ἀδύνατον ἣν αὐτὸν ὑπὸ τοῦ θανάτου
κρατεῖσθαι, ὥς φησι Πέτρος, ἀλλ’ ἀφείθη µόνος iv
νεκροῖς ἐλεύθερος, κατὰ τὸν Δαυίδ.

(f) Cap. xiu, v. 9. (g) Ps. ΙΣχχτι!, 6.

153 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCHIA.

134

& VIII. Τὸ ἄκοσμον χοσμεῖται. Ἐπειοὴ τὸ oxóvoc A, — S VIII. Jd quod ornatu carebat, ornatur. Quoniam

ἰστὶν 8 ῥυπαρὸς βίος, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον, ἀκοσμό-
τατόν τι ὑπάρχει xal ἀνείδεόν ἐστιν, οὐκ ἔχον τὸ εἶδος
τοῦ θείου φρονήµατος * ἀποσκίασμα γὰρ καὶ ἀντίφρα-
qux τῆς ἀρετῆς ἔστιν c εἰχότως τῷ φωτίσματι xo-
σμεῖται, καὶ εἶδος δέχεται φωτὸς ὁ προσιὼν, τέκνον
φωτὸς Ὑινόμενος, καὶ σπέρμα τοῦ θεοῦ, ὅ ἐστι φῶς
δεχόµενος, κατὰ τὸν θεῖον Ἰωάννην. ᾽Ανείδεον δὲ ἐν
«oi 9 οὖσι τὸ δυσειδὲς ἀπεχάλεσεν οὐχὶ τὸ εἴδους
πάντη ἀμάτοχον, ὥσπερ xai τὸ δύσµορφον πολλάκις

ἅμορφόν eapsv.

Ἐπιγνῶναι νοερῶς. Ἐγὼ μὲν ὑπολαμθάνω σκοπῷ
µετριοφροσύνης, ὡς ἀγνοοῦντα δῆθεν σιωπῆσαι τὸν
μέγαν Διονύσιον. Ὅτι μὲν γὰρ πνεύματος προγνώ-
σεως ἠξίωτο, ἁῆλον ἐν τῇ πρὸς τὸν εὐαγγελίστὴν
Ιωάννην ἐπιστολῇ πεποίηκεν * ὅμως τοῦτό uo. δοκεῖ
σηµαίνει», ὅτι Χριστοῦ εὐωδία ὄντες πανταγῆ οἱ τοῦ
θείου Πνεύματος ἠξιωμένοι, xoi. ἑνωθέντες αὐτῷ τῇ
καθαρότητι κατὰ τὸν ᾿Απόστολον, αἰσθάνονται τῆς
αὐτοῦ παρουσίας, τῷ Ὑλώσσαις λαλεῖν Ἡ προφητι-
χὸν ἔχειν χάρισμα, ἢ ἰάσεις ἐνεργεῖν, καὶ ὅσα ἐν ταῖς
Πράξεσι δηλοῦται, xal παρὰ τῷ θειοτάτῳ Παύλῳ.
λλως * Οἱ ὡς πνευματικοὶ τὰ πνευματικὰ νοοῦντες
καὶ τοῖς πνευματικοῖς συγκρἰνοντες, xal τὴν ἔνθεον
xai πνευματιχὴν εὐωδίαν οὕτω νοήσουσι. Ἀριστοῦ
μὲν γὰρ εὐωδίαν φησὶν εἴναι Παῦλος, τοὺς τὰ εὐαγ-
γελικὰ κηρύττοντας, ὡς ix (uz τῆς πίστεως ἠγου-
µένους ἐπὶ ζωὴν τὴν διὰ βαπτίσματος ἄφεσιν, καὶ
τοῦ ἁγίου Πνεύματος δόσιν, καὶ βασιλείαν οὐρανῶν
δι ἔργων θεοπρεπῶν, τῶν καὶ εὐωδίας νοητῆς ὄντων
ἑπλοῦντας * ὅθεν φιάλας θυµιαµάτων μεστὰς τὰς εὖ -
χὰς τῶν δικαίων Ἰωάννης ὁ θεῖος ἐν ᾽Αποκαλύψει
βεωρεῖ 9. Δυσωδία δὲ τοῦ διαθόλου τὰ τῆς ἁμαρτίας
εἰσὶν ἔργα, óc xal iv Ψαλμοῖς εἴρηται * Προσώζε-
σαν καὶ ἰσάπησαν οἱ pori; µου ἀπὸ mpos-
ώπου τῆς ἀφροσύνης µου, τουτέστι τῆς ἁμαρτίας
uoo. Διὸ καὶ ὁ Χριστὸς µύρον ἐκχενωθὲν κεχρησµῳ-
ἔηται * xal ὀσφραίνεται ὀσμὴν εὐωδίας Κύριος ἐν
τῇ προσφορᾷ τοῦ δικαίου Νῶε. Ἐντεῦθεν καὶ τὸ
Εὀαγγέλιον τοῖς μὲν ὀσμὴ [ζωᾶς, τοῖς πιστοῖς δηλον-
(tt * τοῖς δὲ ἀπίστοις] θανάτου, ἀντὶ τοῦ τοῖς ἀπίστοις
xal ἀσεθέσιν, ὀσμὴ πάλιν slo θάνατον γίνεται, ἐλέγχον
τὰ ἔργα, xai xzvaxpivov elc γέενναν, ὃν τρόπον καὶ τὸ
ἰξαίρετον πάνυ μύρον xatà ταὐτὸν καὶ ἀνθρώπους
ἠδύνει καὶ χοίρους ἀναιρεῖ, οὐ φέροντας τὴν ἄχκραν
εὐωδίαν. Ταῦτα πλατέως λέγει κάτω ἐν χεφαλαίῳ
τετάρτῳ εἲς τὸ µύρον.

Ἐκ τῶν ἀποστολικῶν διατάξεων.

Ἔστι τοίνυν τὸ μὲν βάπτισμα εἰς τὸν θάνατον τοῦ
Κορίου διδόµενον * τὸ δὲ ὕδωρ ἀντὶ τῆς ταφῆς ᾿ τὸ
ἔλαιον ἀντὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου * ἡ σφραγὶς ἀντὶ
τοῦ σταυροῦ * τὸ µύρον βεθαίωσις τῆς ὁμολογίας.

(h) Apoc. v, 8. (i) Psal. xxxvir, 6.

tenebrz quiddam sunt, quod maxime ornatu caret,
Apostoli sententia, que sunt vita sordida ; et sine
forma sunt, cun: formam et speciem divine pruden.
tie non habeant : obscuralio enim sunt virtutis et
obstructio : jure ac merito illustratione ornatur, et
speciem formamque lucis accipit is qui ad bap-
tismum accedit, factus lucis filius,et semine Dei
quod lux est accepto, ut ait divinus Joannes: de-
forme autem id quod in rebus pulchra caret specie,
rem specie destitutam vocavil ; non vero quod espe-
ciei plane expers sit, sicut illud quod est δύσµορ-
φον, deforme, sspe ἄμορφον, sine forma, dicimus.

Spíiritalitler cognoscendum. Equidem existimo mo-
destie causa quasi ignorantem scilicet tacuisse
magnum 62; Dionysium. 8e enim spiritu prenotio-
nisdignum judicatum esse, planum fecit in epistola
ad Joannem evangelistam. Hoc tamen mihi signi-
ficare videtur, cum Christi bonus odor sint ii, qui
divinum Spiritum acceperunt, et conjuncti ei sint
puritate, Apostoli sententia, ipsos ejus presen-
tiam sentire,quod linguisloquantur,etpropheticum
munus habeant,et curent morbos,et omnia faciant,
que in Actis apostolorum declarantur, et apud
beatissimum Paulum. Aliter: Qui ut spiritales ea
que spiritus sunt intelligunt et spiritualibus com-
parant, et ii divinam etiam spiritalemque odoris
suavitatem ita intelligent.Christianum bonum o43o-
rem dicit Paulus omnes esse qui evangelica preedi-
cant;quippe qui ex vita fidei ad vitam perducant, et
remissionem que (lt per baptismum, sancti Spiritus
largitionem regnumque colorum per opera divina
eorum qui boni odoris sunt,declarant. Hinc phialas
incensorum odorum plenas, preces justorum divi-
nus Joannes in Apocalypsi videt (h). Teter autem
diaboli odor sunt opera pecoati,ut etiam in Psalmis
dictum est : Pulruerunt εἰ corrupte sunt. cicatrices
me a [acie insipientize mez (i), id est peccati mei.
Itaque Christus unguentum effusum ab oraculo vo-
catus est, et odoratus odorem suavitatis Dominus
in justi Noe oblatione et sacrificio. Hinc autem
Evangolium aiiis quidem odor est [vite, videlicet
fidelibus; estautem infidelibus] mortis, pro : perfidis
etimpiis ; odor rursum mortis est arguens opera,
condemnans poena gehenne,quemadmodum etiam
eximium unguentum eadem ex parte et homines in

] suavitate movet et sues interimit, qui summam

odoris suavitatem non ferant. H»c fusius et pluri-
bus dicit infra in quarto capite de unguento.
Ez apostolicis constitutionibus.
Est ergo baptismus mortis Domini loco datus,
aqua pro sepultura ; oleum pro Spiritu sancto ; si-

gnum pro cruce ; unguentum, confessionis confir-
matio.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

* τούτοις. 3 ὁρᾷ.

135

IN CAP. III.
I. Praceptorem sacramentorum. Sanctum Πἱθτο-
theum intelligit.
Sacra ejus descriptionis interpretem. Id est sacra
descriptione eorum qua sancte efficiuntur.
Commune. Est per presentis omissionem.

63 Communio. De communione.

Perfectio ex. Non posse quidquam perfici sine
communione.

In capite. Id est maxime necessaria ratione.

Imper[ecta quidem. Nullam synaxim perficere sine
communione.

Et caput. Atque hoc etiam looo τό κεφάλαιον,
caput, pro necessario et precipuo acceptum est.
. Cognomen ipsi. Cur illustratio dicatur, et recte
ita dici.

Ea e[feclu. Et hic per omissionem verbi ὑπάρ-
χειν accipitur.

II. Pontifex quidem. Ordo hic Patris hujus tempo-
ribus observabatur fortassis in ecclesiis que loca
illa distincta (quibus scilicet distinguebantur cate-

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGIT E.

136

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. T".
I. Καθηγεμόνα τελετῶν. Τὸν ἅγιον Ἱερόθεον λίχει.

[α] Ἱερογραφικῶς ἐκθέμενον. Τουτέστι κατὰ τὴν
Ἱερὰν διαγραφὴν τῶν ἐμφανῶς τελουμένων.

Tó κοινόν. Κατὰ παράλειψιν τοὺ ὑπάρχοντός
ἐστι.

[β] Κοινωνία τε. Περὶ χοινωνίας.

Ἡ τελείωσις ix τῶν. "Oct ἀδύνατον τελεθῆναι !*
δίχα τῆς µεταλήψεως.

Ἐν κεφαλαίψῳ. Τουτέστιν ἀναγκαιοτάτῳ λόγῳ.

᾽Ατελὴς μέν, Ὅτι οὐδεμία σύναξις τελεσιουργεῖ
δίχα τῆς µεταλήψεως.

Καὶ τὸ χεφἀάλαιον. Καὶ ἐνταῦθα τὸ χεφάλαιον ἐπὶ τοῦ
ἀναγκαίου καὶ χαιρίου εἴληπται.

᾿Επωγνυμίαν αὐτῇ. Aut τί λέγεται φώτισμα, καὶ ὅτι
δικαίως,

Ἐκ τοῦ τελουμένου, Kai ἐνταῦθα κατὰ παράἀλειψιν
τοῦ ὑπάρχειν λαμθάνεται.

II. Ὁ μὲν Ἱεράρχης. Ἡ τάξις αὕτη ἐν τοῖς χρόνοις
τοῦ Πατρὸς ἐπολιτεύετο ἴσως ἐν ταῖς χατὰ τόπον ἐκ-
χλησίαις.

chumeni, energumeni et ponitentes a reliquis separabantur) habebant. (Heo enim omnia per κατά

τόπον significari mihi persuadeo.)
ο éacrorum codicum. Sacre scriptos libros vocat
Vetus Novumque Testamentum.

El cum tis energumeni. Id est ab immundis spi-
ritibus vexati.

Porro ministrorum. Ministros dicit diaconos et
eos qui nunc &eubdiaconi vocantur.

Selecti. Seleoti, primi diaconi ; sacerdotes autem,
presbyteri.

Proponunt. Hoo secundum consuetudinem que
Rome viget. Illic enim septem soli diaconi altari
inserviunt, quos selectos, arbitror, vocat ; alios
vero aliquod aliud exercere ministerium, et nota
etiam ex hoc loco antiquitatem Patris, et quod
cum diaconis sacerdotes panem offerant.Hoc autera
ubiquefit, quod pauci sint diaconi ; Rome vero
plane recte fleri arbitror, propterea quod soli se-
ptem selecti in altari ministrent: fortassis autem
illi septem etiam vita ab aliis selecti sunt.

Universalis. Tum etiam fidei symbolum quoddam
ante dici solitum fuit; aut potius quam tum acci-
piebant doctrinam et consuetudinem seu ritus
fidei.

Ἁγιογράφων δέλτων. ᾽Αγιογράφους δέλτους καλεῖ
τὴν Παλαιὰν xal τὴν Νέαν Διαθήχην.

Καὶ πρὸς αὐτοῖς ἐνεργούμενοι. Τουτέστιν ὑπὸ πνευ-
µάτων ἀκαθάρτων.

Τῶν λειτουργῶν δὲ. Λειτουργούς φησι τοὺς δια-
χόνους, xal τοὺς νῦν ὑποδιακόνους λεγομένους.

Ἔκκριτοι. Ἔκκριτοι ol. πρῶτοι διάκονοι, ἱερεῖς δὲ
οἱ πρεσθύτεροι.

Προτιθέασι. Τοῦτο κατὰ τὴν iv ᾿Ῥώμῃ κρατοῦ-
σαν συνήθειαν. Ἐκεῖ γὰρ ἑπτὰ μόνοι διάκονοι τῷ
θυσιαστηρἰῳ λειτουργοῦσιν, οὓς ἐχχρίτους, οἴμαι, κα-
Aet * τοὺς δὲ ἄλλους ἄλλην τινὰ ἐκτελεῖν λειτουργίαν "
καὶ σηµείωσαι κἀντεῦθεν τὸν ἀρχαϊσμὸγ τοῦ Πατρός’
x«i ὅτι σὺν τοῖς διακόνοις τὸν ἄρτον ol πρεσθύτεροι
προτιθέασι. Τοῦτο δὲ xal πανταχοῦ γίνεται, ὀλίγων
ὄντων δ.ακόνων * ἐν Ρώμῃ δὲ, o uat, πάντοτε elxó-
τως, διὰ τὸ µόνους ἑπτὰ τοὺς ἐκκρίτους τῷ θυσια-
στηρίῳ λειτουργεῖν * τυχὸν δὲ xal Bl τῶν ἄλλων οἱ
ἑπτὰ τυγχάνουσιν ἔχκριτοι.

Ῥῆς καθολικῆς. "Oct xal τότε πἰστεώς τι σύμθολον
προελέγετο’ T μᾶλλον ὅπερ ττε παρελάμῦανον µάθηµα
xai συμµάθηµα τῆς πἰστεως.

Sacrarum tabularum. Hic non sunt prime tabulae D τῶν Ἱερῶν πτυχῶν. δε οὗ πρῶτα τὰ δίπτυχα

&pud nos ; tempore vero hujus Patris, post salu-
tationem tabule recitabantur, quemadmodum in
Oriente.

Diaconi praecipui. Eos dicit, qui primi erant in
diaconis, solos presto fuisse divino altari; fortas-
sis autem erapt ab eis selecti et secreti pro vite
dignitate.

64 Et in aspectum ducit. Id est manifestat ea

παρ) ἡμῖν, ἐπὶ δὲ τοῦ Πατρὸς τούτου μετὰ τὸν
ἀσπασμὸν τὰ δίπτυχα ἑλέγετο, ὥσπερ καὶ ἐν 'Ava-
τολη.

Οἱ τῶν λειτουργῶν ἔκκριτοι, "Ότι οἱ πρῶτοι τῶν
διακόνων μόνοι παρἰστανται τῷ θυσιαστηρίῳψ * τάχα
δὲ xat οἱ ἐν βίῳ τούτων ἔκχριτοι,

Καὶ ὑπ ὄψιν ἄγει,. Τουτέστι σαφηνίζει τὰ ὑμνού-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

19 τελεσθῆναι.

137

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

138

ptx* olov, ὅτι τόδε καὶ τόδε Χριστοῦ' xai τόε Χρι À que laudata sunt, vel hoc et illud Christi est, et

σοῦ . Ὑποδείχκνυσι δὲ xal τὰς ἐπὶ τούτοις θείας
ῥωρεάς, olov, ὅτι εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ elc ζωὴν
αἰώνιων, xal ὅσα τοιαῦτα μυστικά. Táya δὲ τὸ ὑπ'
ὄψιν τοῦτο σηµαίνει, ὡς τότε ἀποκαλυπτομένων τῶν
ἁγίων δώρων, μετὰ τὰς εὐχὰς, µενόντων δὲ χεχα»
λυμμένων, ἕως καιροῦ µεταλήψεως: fj τᾶχα τὸν
χουφισμὸν καὶ τὴν ὕψωσιν τῆς μιᾶς εὐλογίας τοῦ
θείου ἄρτου φησὶν, ὃν ὑψοῖ ὁ ἱερεὺς, λέγων, τὰ ἅγια
τοῖς ἁγίοις: ὅπερ xai μᾶλλόν ἐστιν ἀληθὶς, ὡς περὶ
τὸ τέλος τοῦ κεφαλαίου εὀρήσεις εἱρημένον,

III. 8 I. Τὰς εἰχόνας ἐν τάξει. Ἑλκόνας ἐκάλεσε τῶν
ἀληθῶν τὰ νῦν τελούµενα ἐν τῇ συνάξει.

Ὡς οὐδὲ τῶν συµθόλων. Ὅτι σύμθολα ταῦτα, xal
οὐκ ἀλήθεια.

Al μὲν γὰρ ἱερώταται. Τί οἱ ψαλμοὶ, καὶ τὰ &va- B

γνώσματα.

Ric μνήμην. "Oct μετὰ τὸ δεῖπνον λαδὼν ἄρτον,
xal τὰ ἑξῆς: καὶ ὅτι ὁ θάνατος αὐτοῦ καταγγέλλεται,
ἄχρις οὗ ζλθῃ, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον xal αὐτὸν τὸν
Κύριον φάσκοντα. Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν
ἀνάμνησιν, xai τὰ ἕξης. Καὶ σηµείωσαι ὅτι ἀρχι-
σύμθολον ἔφη τὸ μυστικὸν τοῦ Kuplou δεῖπνον, τῶν
νῦν θείων μυστηρίων’ και ὅτι τὸν ἀναξίως µεταλαμ-
θάνοντα τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ ποτηρίου, οὐδὲν ἡ µετά-
ληψις ὠφελεῖ, μᾶλλον μὲν οὖν καὶ εἰς χρῖμα αὐτοῦ !!
λήψεται, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον. Ἐκ δὲ τῶν ἑξῆς εὖ-
λόγως ἂν τις φαίη, ὅτι μετὰ τὸ ἐξελθεῖν τὸν Ἰούδαν
ix τοῦ δείπνου παρέδωχεν ὁ Χριστὸς τοῖς μαθηταῖς τὸ
μυστήριον.

Ὁμοτρόπως τὰ Ἱερά. Τὸν
µείωσαι, ὅτι xal αὐτῷ µετέδωχε τοῦ μυστικοῦ ἄρτου
xai τοῦ ποτηρίου’ τὰ δὲ μυστήρια τοῖς μαθηταῖς μετὰ
τὸ ἐξελθεῖν τοῦ δείπνου τὸν Ἰούδαν, ὡς ἀναξίου τούτων
ὄντος αὐτοῦ.

Ὡς ἡ καθ) ftw. Καθ ἕξιν ἓν τούτοις τὸ κατ
ἐπίγνωσιν δηλοϊ, τουτέστι τὸ ἐνδιαθέτως οὕτως ἔχειν,
καὶ οὗ κατά µόνην τὴν σωματικὴν προσέλευσιν, ἀλλὰ
χατὰ τὴν τῆς διανοίας διὰ πίστεως xal αἰσθήσεως
πνευματικῆς.

6 ΠΙ. 'Axó τῶν αἰτιατῶν. Τουτέστι τὸ ἀπὸ τῶν
ὁρατῶν τελουµένων, ἐπὶ τὰ ἁόρατα καὶ μυστικὰ, ἅπερ
τῶν ἐν αἰσθήσει αἴτιά clot καὶ ἀρχέτυπα. Αἴτια δὲ
λέγονται τὰ ἑτέρωθεν τὸ ὁπωσοῦν εἶναι τὴν αἰτίαν
ἔχοντα" fj ἀπὸ τῶν αἰτιατῶν εἰς τὰ αἴτια, τουτέστιν

hoc atque illud Christi.Ostendit autem etiam divina .
dona et munera, ut ea valere ad peccatorum re-
missionem et vite eterne adeptionem, queque sint
mystica ejusdem generis. Illud autem, oculis obji-
cit, fortasse hoc declarat tum aperire detegique
sancta dona post preces, manere autem obtecta
usque ad tempus communionis ; aut forsitan leva»
tionem exaltationemque unius benedictionis divini
punis intelligit, quem extollit sacerdos, dicens :
Sancta sanctis : id quod est verius, quemadmodum
in fine capitis dictum invenies.

III. 2 I. Figuras in ordine. Figuras verorum vo-
cavit ea qui nunc perficiuntur in synazxi.

Ne symbolorum, Signa hec esse, non veritatem.

Ac sacratissima quidem. Quid psalmi οἱ lectio-
nes.

In memoriam. Quod post oonam accipiens pa-
nem, et que sequuntur, quoque mors ejus annun-
tiatur donec venist,secundum Apostolum et ipsum
Dominum dicentem : Hoc facite in meam commemo-
rationem (j), et que sequuntur. Nota etiam eum
dixisse primum divinorum mysteriorum que nunc
gunt signum, mysticam Domini cenam; atque ei
qui indigne panem et calicem capit, nihil prodesse
sumptionem,sed potius ad judicium et condemna-
tionem sui capiet, secundum Apostolum (X). Ex iis
autem qu& sequuntur recte aliquis dicat Chris-
tum, postquam a cona Judas surrexisset,discipu-
lis tradidisse sacramentum.

'[oóóav φησί. Kal ση” C — Animo concordi sacra. Judam dicit. Nota etiam

eum quoque a Domino participem factum esse
mystici panis et calicis : mysteria autem sive
sacramenta data esse discipulis cum a cona Judas
ut illis indignus, surrexisset.

Ut secundum habitum. Καθ᾽ ἕξιν, in his verbis ex
scientia declarat,id est animo ita affecto et consti-
tuto esse, ac non solo corporis accessu, sed etiam
mentis per fidem et sensum spiritalem.

S II. Ab effectis. Id est ab ils que visilibiter
peraguntur,ad ea quas non videntur,et ad mystica,
que cause sunt et exemplaria eorum que sub sen-
sum cadunt. Cause autem dicuntur ea que aliunde
habent,ut quoquo modo causa sint; aut ab effectis

ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν συµθόλων ἐπὶ τὰ νοητὰ καὶ vospà* [) ad causas, id est a signis que sensus 68 movent,

ἄγουν, ἀπὸ τῶν ἀτελεστέρων εἰς τὰ τελειότερα᾽ otov,
ἀπὸ τῶν τύπων ἐπὶ τὴν sixÓva: καὶ ἀπὸ ταύτης ἐπὶ
τὴν ἀλήθειαν. Σκιὰ γὰρ τὰ τῆς Παλαιᾶς. εἰκὼν δὲ
τὰ τῆς Νέας Διαθήκης, ἀλήθεια δὲ ἡ τῶν µελλόντων
χατάστασις.

Kgta τὴν ἱεράν. Κάτα παροξυτόνως' δηλοῖ δὲ τὸ,
καὶ τότε ".

(j) Luo. xxn, 49. (4) I Cor. χι, 29

ad ea quie mente comprehenduntur et sunt spiri-
talia:sive ab iis quee minus perfecta sunt,ad perfe-
ctiora : velut a figuris ad imaginem et ab hac ad ve-
ritatem.Umbra enim sunt ea que aunt Veteris Το:
sStamenti ; imago, ea qua Novi; veritas, status re-
rum futurarum.

Tum sacra. Kfxa accentu in penultima : signifl-
cat vero heo dictio, etiam tunc.

VYARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

51 ἑαυτψ.

* Quoad significatum, idem valet quod καὶ τότε, quoad vero figuram, ponitur pro καὶ εἶτα,εί tunc. DRACH. .,

PazBOL. Gn. IV.

b

X

139

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

140

δ III. Simulacrorum. Signa quidem dicit, eorum A 8 III. Τῶν ἀγαλμάτων: ᾽Αγάλματα μέν φησι τὰς

qua non videntur et mysticorum imagines, id est
ea quae per signa perficiuntur. Primum autem ho-
rum, synaxis sacramenium, vocavit : a quo id quod
intelligendum est,sive id quod contemplatione de-
claratur, nudum promittitur.

Illa enim, que cunctis antecellit. Ecee unum mo-
dum contemplationis presentis capitis.

Non exira. Nota autem, essentie statum immo-
bilem 98996, et Dei figuram esse episcopum. Nota,
&d tres modos ea que de incendendis odoribus
dicuntur, redigi atque revocari; pontifex enim ab
altari incipit, omne templum ambit, et iterum ad
ipsum saltare constituitur.

Similiter. Alius modus.

Pari modo, divinus. Tertius modus proposite
contemplationis, quomodo et in episcopo ab uno
multiplicatur, ab inferioribus vero detineri nequit;
hoc est, non communicans deterioribus.

8 IV. Porro psalmorum. Quid psalmi.Nota etiam
hoo verbum συνουσιωµένη, consubstantiata seu ηθ-
cessaria : sed τὸ σχεδόν, fere, adjunxii; neque enim
hec inter se nexa et juncta sunt per essentiam;
sed hoc ipso, quod omnia ad unum flnem per-
tinent, id est an hominum salutem, dixit hoc ver-
bum συνουσιωµένη : ideoque statim fere subjunxit,
corrigens verborum "repugnantiam : paulo autem
infra ait,unam inspirationem, id est unam conspi-
rationem, quod declarat unum finem esse om-
nium:

Omnis namquam sacrz. Omnium librorum Ve-

teris Testamenti brevis et per transennam com- C

memoratio.

Tristium, Gr. τῶν ἀνιώντων. Tristitiam et dolo-
rem afferentium, ut in Job.

Amorum cantica. De amore Canticorum.

Aut viriles.Hinc similiter Novi Testamenti sum-
mam induoit.

Dilecti. Arbitror, illum Joannis theologi Apo-
calypsim dicere, aut ejus Evangelium; quod etiam
verius.

8 V. Qonjunzit,
traxit.

66 Divinorum autem. Scopus psalmorum est,
inquit, Deum laudare, ac veros ejus famulos, qui

Gr. συνεῤῥίζωσε. — Con-

εἰκόνας τῶν ἁοράτων xal μυστικῶν ἤγουν τὰ συµθο-
λικῶς τελούμενα πρῶτον δὲ τούτων τὸ τῆς συνά-
ξεως µυστήριον ἀπεχάλεσεν' οὗτινος τὸ νοητὸν, ἦγουν
τὸ κατὰ θεωριαν δηλούμενον, ἀπογυμνοῦν ἐπαγγέλ-
λεται.

τε γὰρ ὑπὲρ πάντα. ᾿Ιδοὺ elc τρόπος τῆς θεωρίας
τοῦ προχειµένου!Σ χεφαλαίου.

Οὐκ ἔξω τῆς. Σηµείωσαι τὴν κατ οὐσίαν ἀχίνη-
τον στάσιν, καὶ ὅτι θεοῦ τύπος ὁ ἐπίσκοπος. Σηµείω-
σαι, ὅτι κατὰ τρεῖς τρόπους ἀνάγεται τὰ περὶ τοῦ
θυμιᾷν) ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου ἀρχόμενον τὸν Ἱεράρ-
χην, καὶ πάντα τὸν ναὸν περιελθόντα εἲς αὐτὸ πάλιν
ἀποχαθ[στασθχι.

Ὡσαύτως. Τρόπος ἕτερος.

Τρόπον, ὁ θεῖος. Τρόπος τρίτος τῆς προκειµένης
θεωρίας, πῶς xai ἐπὶ τοῦ ἐπισκόπου ἀπὸ {3 τοῦ ἑνὸς
πληθύνεται, τοῖς δὲ ἥττοσιν ἁκατάσχετός ἐστι,τοστέστι
μὴ ἐπικοινῶν 1* τοῖς χείροσιν. |

41V. Ἡ δὲ τῶν ψαλμῶν. Τί οἱ ψαλμοί. Καὶ ση-
µείωσαι τὸ συνουσιωμένη’ ἀλλὰ «015 σχεδὸν προσέ-
Ünxtv: οὗ γὰρ ἀλλήλοις ἥνωται ταῦτα xat! οὐσίαν,
ἀλλὰ τῷ πρὸς ἕνα σκοπὸν τὰ πάντα συντελεῖν, τουτ-
ἐστιν εἰς τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν, ἔφη τὸ συνου-
σιωμένη) ὅθεν εὐθὺς ἀπήγαγε τὸ σχεδὸν, κολάζων
viv ἀπὸ τῆς λέξεως ἐναντίωσιν. Κατωτέρω δὲ μίαν
ἔμπνευσίν φησι, τουτέστι µίαν σύμπνοιαν, ὃ δηλοῖ τὸ,
ἕνα πάντων εἶναι exonóv,

Πᾶσα μὲν γὰρ iepá, Τῶν τῆς Ηαλαιᾶς βιθλίων κατ’
ἐπιδρομὴν ἐπίμνησις.

Τῶν ἀνιώντων. Λυπούντων, ὡς ἐπὶ τοῦ Ἰώθ.

Ἐρώτῶν ἄσματα. Περὶ τοῦ ἔρωτος τῶν ἀἁσμά-
των 16,

Ἠ τὰς ἀνδρικάς. Ἐντεῦθεν ὁμοίως τὰ Νέας ϱ1
εἰσάγει.

᾿Αγαπητοῦ xal. Νομίζω ὡς τὴν ᾽Αποχάλυψιν τοῦ
θείου Ἰωάννου δηλοῖ, ἢ τὸ Εὐαγγέλιον αὐτοῦ, ὃ καὶ
μᾶλλον,

S V. Συνεῤῥίζωσε. Συνείλκυσεν.

Ἡ δὲ τῶν θείων. 'O σκοπὸς τῶν φαλμῶν dec,
φησὶ τὸ ὑμνῆσθαι Θεόν τε xal τοὺς αὐτοῦ Ὑνησίους

psalmi hano jubendi et continendi habent vim : quae, p) θεράποντας, ὑπαγορευτικὴν τῶν τοιούτων καὶ περι-

inquit, necessario in omnibus iis, quz ecclesiastico
more perficiuntur, accipitur, stabilem eorum quee
canuntur memoriam, in iis qui canunt efficiens.

Divinas operationes, Gr. θεουργίας. Magnitu-
dines.
Divinorumque carminum. Nota cantus psalmo-

εκτικὴν ἐχόντων δύναμιν’ τις, φησὶν, ἀναγκαίως ἓν

:πᾶσι τοῖς Ἱερατικῶς τελουµένοις παραλαμθάνεται, ἕμ-

μονον τὴν τῶν ψαλμῶν μνήμην ἐμποιοῦσα τοῖς ψάλ-
Àouct.
Θεουργίας. Μεγαλειότητας,

Καὶ τῇ τῶν θείων ᾠδῶν. Σηµείωσαι, ὅτι τὸ τῆς

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

13 προειρηµένου. — 13 πῶς καὶ ὁ ἐπίσχοπος ἀπό. !* ἐπὶ κοινωνῶν, 15 καὶ ὅτι.
Canüci οαπέιο. {1 Legendum τὰ τῆς Νέας, scilicet Διαθήκης.

16 ἄσματος τῶν ἀσμάτων.

141 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

142

ψαλμφδίας σύµοωνον ὁμοφροσύνης τῆς πρὸς θεὸν καὶ A rum concentum, concordie cum Deo ac secum,

ἰευτοὺς ὑπάρχει διδασκαλία.

Συντετμηµένα. "Ὀτὶ τὰ συντετμηµένα , τουτ-
ἐστι τὰ ἀσαφῃ, διὰ τῶν ἐπιτελουμένων συµθόλων σα-
φηνίζεται" τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ εὐρύνεται,. Σηµείω-
σαι, δὲ, ὅτι τὰ συνεσκιασµένως ἐν τοῖς ψαλμοῖς Aeyó-
μενα, διὰ τῆς τῶν Γραφῶν ἀναγνώσεως, σαφηνίζεσθαι
λέγει ὁ Πατήρ.

Ἐν ταύταις. Ἐν ταύταίς γὰρ, ταῖς Γραφαῖς δηλονότι
ὁ ἀκριθῶς ἐνορῶν. γινώσκει, ὅτι Ev καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦ-
pe πάσας ἐλάλησε.

Κηρύσσεται. Ὡς σαφηνίζουσα δι ἑαυτῆς τὴν Ἡα-
λαιάν.

'O μὲν ἔφη τάς. Ὃς ἡ μὲν, ἡ Παλαιὰ Διαθήκη,
ἔφη" ἡ δὲ Νέα ἐτέλεσε.

esse disciplinam.

Ea qu& concisa sunt. Quod ea 489 concisa sunt,
hoc est obscura signis que perficiuntur, explican-
tur. Hoc enim deelarat verbum illud dilatantur.
Nota vero, quod Pater dicat que adumbrate
in psalmis dicuntur, Scripturarum lectione expla-
nari.

In his. In his enim, Scripturis scilicet, is qui
acriter aspicit intelligit unum eumdemque Spiri-
tum omnes dixisse.

Promulgalur. Ut per 8e Vetus explanans.

Uti illud quid dixerit. Quod ἡ μὲν, id est Vetus
Testamentum, dixit : ἡ δὲ, id est Novum autem,
rficit.

pe
Τῆς θεολογίας. Σηµείωσαι, ὅτι τὴν Παλαιὰν Γραφὴν Β Theologize. Nota eum Veterem Scripturam theo-

θεολογίαν xaÀci* τὴν δὲ Καινν θεουργίαν.

6 VI. Καθόλου τῶν. Οἱ καθόλου ἀκατήχητοι xal
ἀνήκοοι τούτων μεῖναι ἑλόμενοι ἐκουσίως,

Τῆς θεογενεσίας . Τουτέστι τοῦ ἁγίου βαπτίσμα-
τος.

Τοὺς δὲ χατηχουµένους. Περὶ τῶν κατηχουµένων,
χαὶ ἐνεργουμένων, xal iv µετανοίᾳ ὄντων, καὶ τίνων
μετέχουσαν.
ἐσχάτη. "Ov. οἱ κατηχούµενοι, ἔσχατοί

Αμέθεχτοι. ᾽Αμέτοχοι.

Μαιευόμενοι. ᾿Αναγεννώμενοι,

᾽Αμθλωθρίδια. Νεχροτόχια.

᾽Ανίερος μὲν καὶ αὐτή. ᾿Ατελείωτος. Σηµείω-
σαι, ὅτι τοῖς ἐνεργουμένοις κατατᾶττει xal τοὺς τοῖς
σωματικοῖς θελκτηρίοις ἁμετανοήτως ἐπιμένοντας ,
οἷον τοὺς πόρνους, τοὺς φιλοθεάμονας, καὶ τοὺς τὰ
παραπλήσια µετιόντας, οὕς ἐξονομάζων ὁ θεῖος ᾿Από-
στολος ἐπιφέρει, τῷ τοιούτῳφ μηδὲ συνεσθίειν. Ταῦτα
καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς μᾶλλον τρανοῖ. ἸἹστέον δὲ, ὅτι ἡ
ἀχρίθει« αὕτη νῦν τῆς τῶν τοιούτων διαστολῆς τε xal
διαστάσεως οὐ γίνεται.

'Q τοιοῦτός ποτε. Σηµείωσαι, ὅτι ὁ θιῷφ ἠνω-
µένος οὐκ ἐἑνεργηθήσεται ὑπὸ ἀκαθάρτου πνεύµα-
τος 13.

Ἐναγεστάτην ἐνέργειαν. Ὅτι ὑπὲρ τοὺς καταπίπτον-
τας δαιμονῶσιε οἱ dos) (eic.

Tà μὲν ὄντως. Ὅτι τὰ ὄντως ὄντα τὰς ἀρετὰς
λέγει.

Τὴν πρόσυλον. Ἐπειδὴ καὶ ἡ ὕλη πολυπαθῶς ἆλ-
λοιοῦται.

Ἐν τοῖς ἀλλοτρίοις. Σηµείωσαι, ὅτι ἀλλότρια
ἡμῶν ἔστι τὰ πρὸς ἁμαρτίαν' οὐ γὰρ φυσικὴ ἡμῶν
ἴστιν ἡ ἁμαρτία, ἀλλ᾽ ἡ εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἐπιτη-

( I Cor. v, 14. (m) II Cor. ix, 8.

logiam, id est Dei sermonem vocare : Novam au-
tem. θεουργίαν, id est Dei operationem.

S VI. Penitus horum. Qui omnino, ac plane ho-
rum rudes manere, nec audire sponte constitue-
runt.

Divina generationis. Hoc est sancti baptismi.

Porro catechumenos.De catechumenis, energume-
nis, et iis qui sunt in poenitentia (dicit); οἱ quorum
sint participes.

Ac postremus quidem. Catechumenos postremos
esse (dicit).

Exortes, Gr. &yigexvoi. Non participes.

Foveantur, Gr. µαιευόµενοι. Renati.

( Abortivi, Gr. ἀμθλωθρίδια, Partus mortui.

Profanus quidem et híc, Gr. ἀνίερος μὲν καὶ αὐτή.
Non initiatus. Nota, eum in numerum energume-
norum ascribere etiam eos qui corporis illecebris
sine animi mutatione et ponitentia manent ; velut
scortatores, studiosos spectaculorum, et eos qui
similia tractant : quos nominans divinus Aposto-
lus, subjicit, cum ejusmodi nec cibum sumere (1).
Hec etiam in his que sequuntur, magis explanat.
Sciendum est autem, huio talium 67 rerum dif-
ferentie et distantis, diligentie nunc non esse
locum.

Quisquis ejusmodi est. Nota, eum qui Deo con-
junctus est, non vexatum iri ab immundo spiritu.

Detestabilissima obsessione. Nota quod libidinosi
Supra eos qui in diaboli obsessionem incidunt, &
demone agantur.

Qus vere sunt. Nota quod ea que vere sunt, vir-
tutes dicit.

Materialem. Quoniam etiam materia, multa pati-
tur, et commutatur.

In alienis. Nota, peccata ecce aliena a nobis;ne-
que enim naturale est peccatum, sed aptitudo ad
omne opus bonum, secundum Apostolum (m), et

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

9 δαίµονος.

4

143

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

144

illud in Psalmis : Et ab alienis parce servo tuo (n). À δειότης, xatà τὸν 'Amóstolov, καὶ τὸ iv Ψαλμοῖς᾽

Hinc etiam intelligis id quod a Domino dictum est:
Sí vero in alieno fideles non inventi estis,vestrum quis
vobis dabit (0)? Ob eamque causam aliena hec non
exsistentia dicuntur.Non enim nature sunt,sed ad -
.ulterina.Actio autem que secundum naturam est,
ens est, et nostra est. Alter. Aliena dixit ea que
ad mundum pertinent,quod non cujusquam proprie
gint, sed ab aliis ad alios transeant et transferan-
tur; aut etiam quod non sit posita in his penitus
nostra vivendi ratio,sed aliam vitam spectet, cujus
etiam causa nati sumus.

Ministri. Id est, ne quis eorum qui agitandum 8
demone, quid patiatur; ut deinceps dicit.

Qui passionibus exagitantur. Demonstratio effi-
CAI.

Uti demum divino. De ordine eorum, qui dimit-
tuntur.

Qui initiati non
nosi.

Qui terroribus. Expressionumque illusiones.

Ρα ignavia. Nota, unde dicat aliquos fideles &
demonibus agitari.

Habitu, amoreque. Id est (quasi) poenitentia.

Ümnino sancli, Fideles qui cum Deo et inter se
conjuncti sunt.

Generali. Generalem dixit laudum recitationem,
&ut quod &b omnibus fiat, aut quod pro universo-
rum gratia.

Hymnum autem hunc. Observa, ab eo appellatum
esse hymnum, symbolum, professionem, et gratia,
rum actionem.

Videtur enim mihi. Ad quem flnem speotet gym-
bolum.

Substantiam quidem. Hoc est secundum 68
Apostoli sententiam dicentis : Omnia enim nostra
sunt (p).Primigenias autem venustates appellat eas
qua in divina natura videntur, quarum homines
pro captu, et modo suo Deus pro sua benignitate
participes fecit; aut certe dicit, id ad cujus imagi-
' mem et similitudinem facti gunt.

Praparatis.Hoc est bonis, que nobis ab eo com-
parantur.

Perfecta. Nota, quid [de Christo dicat, sive de
perfecta ejus assumptione humanitatis etiam contra
Apollinarium.

sunt. Catechumeni, libidi-

Καὶ ἀπὸ ἀλλοτρίων φεῖσαι τοῦ δούλου σου. "Ev-
θεν νοεῖς καὶ τὸ εἰρημένον παρὰ Κυρίου. Ei δὲ iv
τῷ ἀλλοτρίῳ πιστοὶ οὐχ εὐρέθητε, τὸ ὑμῶν τίς
ὑμῖν δώσει; Διὰ τοῦτο xal τὰ ἀλλότρια ταῦτα οὖκ
ὄντα λέγεται' οὐ γὰρ τῆς φύσεώς εἴσιν, ἀλλὰ νόθα"
τὸ δὲ κατὰ φύσιν πράττειν Ov ἐστι καὶ ἡμέτερον. "AA-
λως. ᾽Αλλότρια ἔφη τὰ κατὰ κόσμον, ὡς οὐ τινὸς ἴδι-
xq [ἴδια], ἀλλ᾽ ἐξ ἄλλων εἷς ἄλλους µεταπίπτοντα 1j
xai ὡς οὐκ οὕσης ἐν τούτοις διὰ παντὸς τῆς ἡμετέρας
διαγωγῆς, ἀλλὰ πρὸς ἕτερον βίον ὁρώσης, ἐφ᾽ ᾧ καὶ
γεγόναµ»ν.

Τοῦ λειτουργοῦ. Τουτέστι, µή τινες τῶν ἐνεργουμέ-
νων ἐμπαθῶσιν 19, ὡς ἓξῆς φησιν.

Ἡ τῶν ἐμπαθῶς. ᾿Απόδειξις ἑναργής.

Ἐπειδὴ δὲ τοῦ θείου. Περὶ τῆς τάξεως τῶν ἆπολυο-
μένων.
᾽Αμύητοι, Οἱ κατηχούµενοι, ol ἀσελγεῖς,

Δείματά τε. Ἐκτυπώσεών τε χλευάσματα.

Av ἀνανδρίαν. Σηµείωσαι, πόθεν φησὶν ὑπὸ δαιµό-
νων ἐνοχλεῖσθαί τινας τῶν πιστῶν.

Ἔξει καὶ ἔρωτι, Οἱονεὶ τῇ µετανοίᾳ.

Οἱ πανίεροι. Οἱ πιστοὶ, καὶ πρὸς θΘεὸν xal πρὸς ἆλ-
λήλους ἠνωμξένοι.

[α] Καθολικῇ. Καθολικὴν ἔφη τὴν ὑμνολογίαν, Ἡ
ὡς ὑπὸ πάντων ἀδομένην, fj ὡς ὑπὲρ καθολικῆς xt
ριτος γινομένην.

[B] Τὸν ὕμνον δὲ τοῦτον. Σηµείωσαι, ὅτι τὸν
pvo σύμθολον xal ὀμολογίαν, καὶ εὐχαριστίαν ἑκά-

εσε.

Δοχεῖ Ὑάρ uot. Ηρὸς τί πέρας ὁρᾷ τὸ σύμ-
60Aov.

[Y] Τὴν μὲν οὐσία),. Τουτέστι κατὰ τὸν τοῦ Απο
στόλου λόγον εἰπόντος. Πάντα γὰρ ἡμῶν ἐστιν. 'Ap-
χέτυπα δὲ κάλλη φησὶ τὰ τῇ θείᾳ φύσει ἐπιθεωρού-
μενα, àv τὴν χατὰ τὸ ἐνδεχόμενον µετουσίαν τοῖς dv-
θρώποις ἔδωρήσατο" ἢ τὸ κατ εἶκόνα λέγει καὶ καθ
ὁμοίωσιν.

[5] Ἐπισκευαστοῖς. Τουτέστι τοῖς ἐξ αὐτοῦ κατασ-
χευαζομένοις ἀγαθοῖς εἷς ἡ μᾶς.

[ε] Παντελεῖ τῶν. Σηµείωσαι, τί φησι περὶ Χριστοῦ,
ἤγουν τῆς τελείας αὐτοῦ ἐνανθρωπήσεως, x«l κατὰ
᾽Απολλιναρίου.

Dwinus panis. Animadverte, non solum divinum Ὦ 'O θεῖος ἄρτος, Σηµείωσαι, ὅτι οὐ µόνον ὁ ἅγιος

panem obtectum proponi solitum fuisse, verum
etiam sanctum calicem; quod nunc minime obser-
vatur.

8 VIII. Divinissima vero salutatio. Nota cur salu-
tatio fleret.

Cupiditates, ex. Observa cupiditates carnis et

ἄρτος κεχαλυμμένος προετίθετο, ἀλλὰ καὶ τὸ θεῖον
ποτήριον’ ὅπερ νῦν οὐ γίνεται.

8 VIII. θειότατος ἀσπασμός. Σηµείωσαι, διὰ τί ὁ
ἀσπασμὸς δίδοται’ |
Ἐπιθυμίας, ἐξ. Σηµείωσαι, ὅτι αἱ ἐμπαθεῖς ἐπι-

(n) Psal. ανιτ, 44. (o) Luc. xvi, 12. (p) I Cor. τα, 22.

VARLE LECTIONES ΕΤ CORRECTIONES.

1? ἐμπαθῶς.

145

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

146

θοµίαι μερισταἰ slot, µερίζουσαι ἡμᾶς καὶ τοῦ Θεοῦ À corporis vim habere dividendi, cum et a Deo nos, et

χαὶ ἀλλήλων, τάχα δὲ καὶ ἑαυτῶν.

Ὁμοειδεῖς ἀπέχθειαι. Τουτέστι πρὸς τοὺς ὁμοίους
ἐνθρώπους. |

8 IX. Πτυχῶν. Διὰ τί μετὰ τὸν ἀσπασμὸν δίπτυχα
ἀναγινώσχεται,

Τοὺς ὁσίως. Σηµείωσαι, ὃτι τὰ δ/πτυχα τῶν ἀποθα-
νόντων ἐπὶ αὐτοῦ µόνον ἀνεγινώσκετο [οὐχ, ὡς νῦν,
xai τῶν ζώντων].

Ἡ θεολογία φησἰ. Ταῦτα ix τῆς λεγοµένης Σοφίας
Σο«ομῶντος' καὶ σηµείωσαι, ὅτι καὶ οὗτος ὁ ἅγιος
πατὶρ ταύτῃ ἐχρήσατο.

Σκόπει δὲ. Τοῦτό φησιν, ὅτι τὸ λεγόμενον lv. προ-
φήταις ἀναμνῆσαι ἐνώπιον Κυρίου, οὐχ οὕτω δεῖ νο-
tiv, ὡς τῆς µνήµης τοῦ θεοῦ ἀνανεουμένης iv τῇ
φαντασία τοῦ μνημονικοῦ' ὅπερ ἐπὶ τῶν ἐν capxi
προσδεδεµένων νοερῶν, τουτέστιν ἡμῶν, συµθαίνει,
ἀλλὰ µνήµη θεοῦ εἰχότως λέγοιτ ἂν ἡ γνῶσις τοῦ
θεοῦ, x20" ἣν γινώσχει τοὺς τελείους, θεοειδεῖς ἐν αὐτῷ
γενοµένους δι) ἐναρέτου βίου, xal ἀξιωβέντας τῆς áve-
πιλήστου περὶ αὐτὸν γνώσεως. [Σημείωσαι πῶς λαμ-
θάνει τὸ ῥητὸν τοῦ ψαλμοῦ].

Συµθόλων. Τοῦ σώματος καὶ αἵματος.

8 X. Ὕδατι τάς. Τί τὸ νίψασσαι τὰς χεῖρας, καὶ
πότε,

Φτσὶν, ὁ λελουμένος. Σηµείωσαι, πῶς λαμθάνει
ὁ πατὴρ τὸ τοῦ Κυρίου ῥητὸν, τὸ Aéyov* Ὁ λελουμέ-
νος οὐ χρείαν ἔχει fj τοὺς πόδας νίψασθαι. Ἡ δὲ

σύνταξις τῶν προχειµένων πρὸς τὸ ὑπαινίσσεται τὴν C

ἀπόδοσιν ἔχει, v! ᾗ τὸ λεγομενον οὕτως. ^O τι μὲν
τόδε ἐστὶν, ὑπαινίσσεται, ὁ λουτὴρ μὲν iv τῇ νομικῇ
λατρείᾳ, bv δὲ τῇ καθ᾽ ἡμᾶς ἡ τῶν χειρῶν ἀπόνιψις.
Τὸ δὲ ἄσχετος xal ἀπόλυτος δηλοῖ, ὡς τῇ ἥττονι
οὐκ ἐνεχθήσεται ἀγωγῇ xal διαθέσει. "Άλλως' 'H
καθ) ὑπέρθασιν τῆς συντάξεως ταύτης ἀνάγνωσις οὔ-
τως ἁρμοσθήσεται' ὅτι μὲν οὖν, ὡς τὰ λόγιά φησιν,
ὁ λελουμένος οὐ δεῖταί τινος [ἑτέρας] καθάρσεως, εἰ
μὴ τῆς τῶν ἄκρων, εἴτ᾽ οὖν ἐχάστων, ἑαυτοῦ νίψεως,
δὐ ἧς ἀκροτάτης χαθάρσεως dv πανάγνῳ τοῦ θεοει-
δοῦς ἕξει ἄχραντον ποιήσετα’ xal ἀκηλίδωτον τὴν ἐπι-
στροφὴν, xal πρὸς τὰ εὔτερα προϊὼν ἀγαθοειδῶς'
ὡς τοῦ θεοειδοῦς ἀποσώζων τὸ πλῆρες xal ὁλό-
κληρον, ἄσχετος ἔσται xai ἀπόλυτος, ὡς χαθάπσξ

ἱνοειδὴς καὶ πρὸς τὸ fv. αὖθις ἐνιαίως ἐπιστρεφόμε- D

vOQ.

Et μὴ τῆς τῶν ἄκρων. Τί ἐστι τὸ μὴ δεῖσθαι τὸν
λουσάμενον ἑτέρας νίψεως, εἰ μὴ τὰ ἄκρα νίψασθαι"
δεύτερα δὲ φησι τὰ αἰσθητὰ, εἷς ἃ διὰ φαντασίας
προσπάσχει ἡ ψυχή.

'O μὲν Ἱερός. Σηµείωσαι, ὅτι οὐ λουτὴρ ἦν iv τῷ
νόμῳ, καὶ ὅτι σύνταγμα ἔχει ἄλλο περὶ τῆς κατά νό-
μον ἱεραρχίας, ὅπερ οὐ φέρεται.

Τοῦ Ἱεράρχου. Σηµείωσαι τὸ ἔνθεον τοῦ ἱερέως [τὸ
ἑληθῶς τελειότατον].

(q) Joan. xir, 10.

nos inter nos dividant ; fortassis autem et a nobis-
metipsis.

Adversus 2quales inimicitize. Id est cum similibus
hominibus.

S IX. Tabularum. Cur post salutationem sanoto-
rum nomina recitentur.

Qui sancte. Nota mortuorum tantum, eo pontiflce,
recitari solita fuisse nomina [non, ut nunc,etiam
vivorum].

Theologia docet. Hmc est Salomonis Sapientia
quae dicitur, Nota etiam huno sanctum Patrem ea
usum fuisse.

Adverte aulem. Hoc ait, quod in prophetis dica-
tur, recordari coram Deo, non ita accipiendum et
intelligendum esse, quasi Dei memoria renovetur in
ea parte animi, in qua objectarum rerum memoria
consignatur; id quod in iis qui mentis compotes in
carnis carcere alligati sunt, id est nobis, contingit ;
sed quod memoria Dei recte dicatur Dei scientia,
qua perfectos cognoscit: qui similitudinem Dei ex-
presserunt vita virtuti consentanea; et qui digni
fuerunt habere ejus notitiam, que deleri obliterari-
que non potest. [Nota quomodo accipiat dictum
psalmi.]

Symbolis. Corporis et sanguinis.

6 X. Aqua. Quid sit abluere manus, et quan-
do.

Dicil, qui lotus est. Nota, quomodo pater hec
Domini verba accipiat: Qui lotus est, non indi-
get,nisi ut pedes lavet (4). Constructio autem eorum
qua proponuntur, ad verbum ὑπαινίσσεται respe-
ctum habet,ut sit horum verborum sententia: Quid
quidem hoc e* illud sit subindicat: 69 pelvis qui-
dem in legis cultu et religione, in nostra autem ma-
nuum lavatio. Illud autem solutus et liber, declarat
eum inferiorem vitam et animi constitutionem non
esse secuturum. Aliter: Lectio constructionis quse
hyperbato seu transgressione constat, sic copulabi-
tur: Quoniam igitur, ut Scripta divina loquuntur,
qui lotus est non indiget expiatione, nisi summa-
rum sive exiremarum suarum partium lavatione, ex
gumma expiatione in sanctissimo divine similitudi-
nis habitu et statu,non inquinatam neo contamina-
tam faciet conversationem suam; et cum ad secun-
da prodierit benigni Dei imitatione,ut divine simi-
litudinis perfectionem integritatemque retinens,s0-
lutus erit ac liber, quasi uniusmodi et ad unum uno
Bingularique modo revertens.

Nisi summitatum. Quid sit eum qui lavit, non
egere alia, nisi extremarum partium lavatione. Se-
cunda vocat ea que sub sensum cadunt, ad que
animus specie ac visis afficitur.

Porro sacrum. Nota quod non erat pelvis in lege,
et quod tractatum alium habeat de hierarchia,que
in lege erat, qui non exstat.

Pontificis. Nota divinum afflatum sacerdotis [vere
perfectissimum].

147

Bcilicet.

Speculorum splendorem. Specula appellat sancto-
rum animos, quod divine sint lucis capaces, vim-
que eam habeant, ut melioris conditionis similes
sint.

Penetrare eupienlibus, Gr. ἐφιέντων διϊέναι, Hoc
etiam loco Atticeloquens,ut Atheniensis,verbum hoc
construxit dioens: Tiv μαρμαρυγῶν ἐφιέντων splen-
doribus cupientibus; cum debuisset dicere per fe-
mineum ἐφιεισῶν. Quin etiam supra in libro De ce-
lesti hierarchia, cap. 7 fusius genus dicendi Attico-
rum esse docuimus ; ibi igitur legito.

Ceterum pontificis 1lla. Nota, cur pontifex in
altari, sive in sanctis, id est ante illa, abluatur.

Et summitatis. Summe lavationis scilicet.

Et in aspectum. Diutius tunc obtecta divina dona
manebant; usque ad tempus sancte communionis:
idque paulo post explicat ; aut accurata hec est
explicatio,quod pontifex attollens sanctum panem,
ostendebat benedictionem, seu sacramentum di-
cens : Sancta sanotis.

40 Quznam porro. Providentiam erga nos uni-
versam, pauci norunt, aut forsitan ne pauci qui-
dem : et propter quam oblatio.

Opitulatorem, Gr. ἀρωγόν. Auxiliarem.

. Humanam. De hominum lapsu.

Prawvaricatio, Gr. ὑπερθασία. Transgressio.

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGITA.

Ad sacrificium expiatos esse. Divino sacrificio A

148

Ἱερουργίαν ἀποχεκαθάρθαι . ΤΠ θιίφᾳ ἱερουργίᾳ
δηλονότι,

Ἐσόπτρων ἀγλαῖαν. Ἐσοπτρά φησι τὰς τῶν ἁγίων
ψυχὰς, ὡς τοῦ θείου φωτὸς δεκτικὰς, καὶ τῆς χρείττο-
νος λήξεως ἀφομοιωτικάς,

Ἐφιέντων διϊέναι. Καὶ νῦν ᾿Αττιχίζων, ὡς ᾿Αθη-
ναῖος, συνέταξε τὸ ῥητὸν φάσκων, τῶν μαρμαρυγῶν
ἐφιέντων τὴν οἰχείαν αἴγλην δἑον πρὸς θηλυκὸν τῶν
μαρμαρυγῶν ἐφιεισῶν εἰπεῖν, ὃ δὴ καὶ ἄνω ἐν κε-
φαλαίῳ C τοῦ Περὶ οὐρανίας ἱεραρχίας βιθλίου
πλατύτερον ἐδείξαμεν, ὡς ᾿Αττικὸν τὸ cyf pa. "Exsi
οὖν ἀνάγνωθι.

Ἱ δὲ τοῦ ἱεράρχου. Σηµείωσαι, διὰ τί ἐπὶ τοῦ
θυσιαστηρἰου νίπτεται ὁ ἱεράρχης, ἦτοι ἐπὶ τῶν ἁγίων

B τουτέστιν ἔμπροσθεν αὐτῶν,

Καὶ τῆς ἀκροτάτης. Τῆς ἄχρας χαθάρσεως δη-
λαδή.

Καὶ ὑπ ὄψιν, Μᾶλλον τότε ἔμενον κεχαλυμμµένα τὰ
θεῖα δῶρα, ἕως χαιροῦ τῆς ἁγίας µεταλήψεως καὶ
τοῦτο δηλοϊῖ μετ’ ὀλίγα. "H τόγε ἀκριθὲς, ὅτι κουφίζων
ὁ ἱεράρχης τὸν ἅγιον ἄρτον, ἑδείχνν τὴν εὐλογίαν, λέ-
qovi*. τὰ "Άγια τοῖς ἁγίοις

Τινὰς μὲν οὖν, Τὰς εἷς ἡμᾶς προνοίας πάσας ὀλίγοι
ἴσασι, τάχα δὲ οὐδὲ ὀλίγοι ἴσασι καὶ περὶ τίνοι ἡ
προσκοµιδή.

᾽Αρωγόν. Βοηθόν.

Tiv» ἀνθρωπείαν. Περὶ τῆς τῶν ἀνθρώπων ἀποπ.
τώσεως.

Ὑπερδασία. Παραθασία.

Suis propensionibus. Hoo est proprio arbitrio. G Οἰκείαις ῥοπαῖς. "O ἐστιν αὐθαιρέτως.ὸ. Ὁ δὲ σύντα-

Construoctio ad ea que supra dicta sunt, pertinet ;
dixit enim humanam naturam vita multis maliset
perturbationibus obnoxia excipit. Alia vero sunt
intermedia, ab ἀχολούθως Ὑάρ, usque ad ἔνθεν έλε-
ινῶς.

lllecebrosis. Officiosis.

Originem. Quandoquidem status nostri originem
a terra habemus; corpus enim nostrum ex ea con-
stat: jure 8ο merito post transgressionem finem
etiam principio consentaneum habemus. In terram
enim revertimur.Quandoquidem dictum sit: Terra
es, el in lerram reverteris (r).

Finem. Hoc est mortem.

Vita qug ad superna tendat, Gr. ἀναγώγου ζωῆς.

ξις πρὸς τὰ dvo εἱρημένα ἐστίν' εἶπε γὰρ, ὅτι τὴν
ἀνθρωπείαν φύσιν ἡ πολυπαθεστάτη ζωὴ διαδέχεται.
Τὰ δὲ ἄλλα ὁιὰ μέσου, ἀπὸ τοῦ ἀκολούθως γάρ ἕως

τοῦ ἔνθεν ἐλεεινῶς.

θελκτικαῖς. θεραπευτικαῖς,

Τὸ τῆς ἀρχῆς. Ἐπειδὴ xal ἀρχὴν τῆς συστάσεως ἐκ
γῆς ἔχομεν τὸ γὰρ σωματιχὸν ἡμῶν ἐξ αὐτῆς' εἰκότως
μετὰ τὴν παράθασιν xal τὸ τέλος πρόσφοδον ἔχομεν
τῇ ἀρχ' εἰς γῆν yàp ἀναλύοντες' ἐπεὶ ἐῤῥήθη, ὅτι TT)
el, καὶ εἲς γῆν ἀπελεύσῃ,

Ηέρας. Τουτέστι τὸν θάνατον.
Αναγώγου ζωῆς. ᾿Αναγωγὸν [δὲ] ζωὴν τὴν τὰ

᾽Ανάγωγον vitam dicit eam quie superiora querit, ῃ ἄνω ζητοῦσαν, xal πρὸς θΘεὸν ἐπεστραμμένην

et ad Deum spectat.

Multis passionibus obnoxiam immulationem. Quid
Bil. ἀλλοίωσις in corporibus, in libro De divínis no-
minibus diximus.

Exitiosis, Gr. δυσμενεῖς, /Erumnosis.

In status privationem misere. In status privatio-

(r) Gen. τα, 19.

enel.

Πολυπαθεστατην ἀλλοίωσιν . Τί ἐστιν ἀλλοίωσις
ἐπὶ σωμάτων , dv τῷ Περὶ τῶν θείων ὀνομάτων
διεξήλθοµεν.

Δυσμενεῖς,. Ταλαιπώρους.

Εἰς ἀνυπαρξίας οἰκτρῶς. Βὶς ἀνυπαρξίαν δὲ διὰ

VARLE LECTIONE8 ET CORRECTIONES.

30 γρ. αὐθαιρίτοις.

149

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

150

τὴν ἁμαρτίαν ὁ γὰρ ἁμαρτωλὸς τρόπον τινὰ οὐχ Α nem propter peccatum; peccator enim quodam-

ὑπάρχει' τὸ γὰρ κακὸν ἀνύπαρκτον.

[Απειροτάτη φιλανθρωπία. Περὶ τῆς ἐνανθρωπή-
σεως, ὅτι ταύτην φιλανθρώπως ἐνήργησεν.]

Αὐτουργὸν ἡμῶν. Σηµείωσαι τὴν ἀκρίθειαν τῶν
δογμάτων, iv πολυπληθείᾳ λέξεων φραζοµένην, καὶ
πολεμοῦσαν πάντας αἱρετιχούς' τὸ μὲν γὰρ αὐτουρ-
γὸν γενέσθαι τὴν εἲς ἡμᾶς πρόνοιαν τοῦ θεοῦ ὃη-
joi, ὅτι αὐτὸς dj» ὁ θεὸς Λόγος, οὐ μὴν ἄλλος ἐν
ἄλλῳ, ὥς τινες µαίνονται σὺν Νεστορίῳ. Τὸ δὲ ἐν
ἀληθεῖ µεθέξει πάντων τῶν ἡμετέρων ἀναμαρτήτως
καὶ Μανιχαίους, καὶ Ἐὐτυχιανιστὰς 1, καὶ ᾿Απολλινα-
ριστὰς, καὶ ᾿᾽Ακεφάλους, xal πάντας ἀπαξαπλῶς τοὺς
αἱρετίζοντας καταθάλλει.

ἝἜξεως . Τὸ Voc ἐνταῦθα οὗ ποιότητός τινος
ἐμμόνου νοητέον, ἀλλὰ χαθέξεως xai διαμονῆς, fixo:
κατασχάσεως.

Οὐ κατὰ δύναμιν. Σηµείωσαι, ὅτι οὐκ ἐν ἰσχύϊ
ἐνίχησεν ὁ Χριστὸς τὸν Σατανᾶν, ἀλλὰ κρίσει xai
δικαιοσόνῃ. Τοῦτο καὶ Γρηγόριος ὁ Νύσσης ἐν τῷ
Κατηχητικῷ φησιν.

Ὀλδίου. Πλουσίου.

᾽Ανείδεον κάλλεσι. Kal ἀνωτέρω οὕτως ἔφημεν, ὅτι
ἀνείδεον τὸ τῆς ἀγνοίας σκότος φησί, Σημαίνει Bi?
τὴν ἐλευθεριαν ἡμῶν.

Ἐναγεστάτων. Μεμιασμένων.

8 XII. ᾽Αεὶ ταῖς ἱεραρχικαῖς. Τῆς θεαρχικῆς ἀγαθό-
τητος, ὡς ἔφη ἐν ἀρχῇ τοῦ κεφαλαίου.

Ὑμνήσας δὲ καί. Τουτέστι τὸν ἄρτον καὶ τὸ
ποτήριον εὐλογῶν τῶν ἁγίων δώρων. Σηµείωσαι δὲ
ὅτι πανταχοῦ συμθολικὴν λέγει τὴν θείαν ἵερουρ-

modo non exsistit ; malum enim exsistentia caret.

[Dei principalis bonitatis. Agit de Incarnatione ;
quod eam misericorditer perfecerit.

Per se operantem nostri. Nota accuratam obser-
vationem decretorum, que in multitudine dictio-
num dicitur, expugnatque omnes hereticos. Nam
per se operantem fuisse erga nos Dei providentiam,
declarat, quod Verbum idem erat Deus ; non vero
alius in alio, ut quidam cum Nestorio insaniunt.
Illud vero, in vera participatione omnium que no-
Stra sunt sine peccato, et Manichaos et Eutychia-
nos, et Apollinarios et Acephalos et uno nomine
omnes haereticos prosternit.

Habitu seu statu, Gr. Έξεως, “Εξεῶς hoc loco, non
qualitatis cujusdam stabilis intelligendum: sed
comprehensionis et firmitatis aut retentionis,

Non viribus. Nota Christum non 41 robore vi-
cisse diabolum ; sed judicio et justitia. Hoc etiam
Gregorius Nyssenus in Catechetico dicit.

Beato, Gr. ὁλθίου. Diviti. copioso.

Informem pulchritudinibus. Etiam supra ita dixi-
mus,quod ἀνείδεον ignorationis caliginem dicat.Si-
gnificat autem libertatem nostram.

Fodissimis. Coinquinatorum.

8 XII. Semper hierarchicis. Divine bonitatis, sic-
ut dixit in principio capitis.

Collaudans, eic. Id est, panem et calicem bene-
dicens sanctorum donorum. Nota vero quod ubique
sacramentale dicit divinum sacrificium, et sancta

Τίαν, καὶ τὰ ἅγια δῶρα σύμθολα τῶν ἄνω καὶ ἀληθι- G dona sacramenta esse colestium, et veriorum.

νωτέρων.

Τὸν γὰρ ἐγχεκαλυμμένον. Οὕτω xal πρὸ ὀλίγου
εἴρηται, ὅτι χεχαλυμμένον ἔμένε τὸ θεῖον δῶρον ἕως
χαιροῦ µεταλήψεως, εἰ μὴ ἄρα χεκαλυμμένον λέγε-
ται τὸ ἀπὸ τῶν πολλῶν καὶ ἔξω ἑστώτων, καὶ ἁπλῶς
λαϊκών ἀποκεκρυμμένον.

Τὸ γὰρ ἵν καὶ ἁπλοῦν. ᾿Ἐπειδὴ καὶ ψυχἠν νοε-
pàv x«i σῶμα Ἠγήϊνον ἔλαθε. [Ἐξ ἡμῶν εἰδοποιούμε-
vov, τοῦτ' Lot: τὸ καθ) ἡμᾶς εἶδος, ἤγουν τὴν φύσιν
λαθών] Σηµείωσαι δὲ πῶς κοινωνοὶ θείας φύσεως }ι-
νόµεθα Χριστῷ ἑνούμενοι, Σηµείωσαι καὶ τὰ περὶ τῆς
οἰχονομίας, xal τίς ὁ φανεὶς, καὶ τίς dj χκλάσις τοῦ
ἄρτου, καὶ διανοµή.

Κατ’ ἄκρον. Τουτέστι κατ ἄχραν ἕνωσιν καὶ τελείαν,
xai οὐσιώδη καθ ὑπόστασιν ἀληθῆ.

Αλωθήτου. ᾿Αθλαθοῦς.

Χρὴ γὰρ ἡμᾶς. Σηµείωσαι τίς ὁ σκοπὸς τοῦ Ἆρισ-
τιανισμοῦ 22,

Ὑπ ὄψιν ἄγων. Περὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰπσοῦ
Ἀριστοῦ ἐνταῦθά φησιν οὐ συμθολικῶς, 5v καὶ νοη-
τὴν ἡμῶν ἔφη ζωήν. Τὸ δὲ παντελεῖ, ἐπειδὴ καὶ
ψυχὴν νοερὰν, xal σῶμα γήΐνον ἀνέλαθε. Kal xao

Opertum enim. Sic etiam paulo ante dictum est,
quod opertum manebat divinum donum usque ad
tempus communionis ; nisi forte opertum dicitur,
id quod multis et iis qui extra stant, et uno nomi-
ne, laicis occultum est.

Unicum enim illud, ac simplex. Quandoquidem et
animam intellectualem, etcorpusterrenum accepit.
[Ex nobis formatus, hoc est, specie seu natura no-
stra assumpta.] Nota vero, quomodo participes di-
vine nature efficiamur Christo uniti: nota etiam
ea qua incarnationem attingunt,et quis apparuerit:
qua sit fractio panis et distributio.

Per summam, Gr. κατ’ ἄκρον. Id est summa con-

D junctione et perfecta, atque substantiali secundum

veram subsistentiam.

Immaculalz, Gr. ἁλωθήτου. Innocues.

Oportet enim nos. Nota, quis finis Christiane
perfectionis. ]

Sub aspectum adducens. De Domino nostro Jesu
Christo hoc loco dicit non per signa; quem etiam
spiritalem vitam nostram esse dixit. Verbum autem
παντελεῖ adhibet ; propterea quod et animum men-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

9 Ἐὐτυχιανιτάς. 3 σηµείωσαι δὲ. 33 Χριστιανῶν.

151

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

152

tis participem, et terrenum corpus accipit. Recte À εἶπεν ἀσυγχύτῳ ἐνανθρωπήσει *— ἔμεινε γὰρ θεὸς

etiam dixit énconfusa humanitatis assumptione; man-
Bit enim Deus qui homo visus est, servatis utrisque
nature proprietatibus ; et nota contra Apollinarios.

Nostram speciem induentem. 13 est speciem no-
stram sive naturam cum assumpesisset.

Participes Dei. Nota, quomodo participes divine
nature efficimur, Christo conjunoti.

42*? S XIV. In gratiarum actionem, Elc εὖχαρι-
στίαν. De eucharistia dicit.

Distributionem antecedit. Communiter ἡγεῖται pro
προηγεῖται ponitur ; quod primum oportet sacerdo-
tem sumere, atque ita communicare. Sumptio igi-
tur et communio ejus qui obtulit, mysticam reli-
quorum distributionem antecedit.

Divinis magisteriis. Qualem oporteat sacerdotem
esse.

Qui temere abutuntur. Quod ait est ejusmodi : Ut
sacerdos qui non primus capit ea qu» obtulii,pro-
fanus est; sic ii qui audent docere alios, nec fa-
ciunt que docent, profani sunt: faciendum est
enim, atque ita docendum, secundum illud a Do-
mino dictum: Qui fecerit et docuerit, hic magnus
vocabitur (s).

Divina sententia. Divina lege.

Minime audendum. Metue omnino.

Apíatorem, Gr. ἁρμοστήν. Id est congruum. Αρ:
µοστήν dicebant Lacedemonii eum qui prefectus
erat ab ipsis urbibus et oppidis, que eorum ditio-
nis erant, ab ἁρμόζειν, id est aptando eos qui
parent, ut vivant ex legibus. Hine etiam ἁρμοστῇ-
ῥας rursum appellabant Athenienses eos, qui ad
bene vivendum alios dirigebant ; ut plane dicit in
dramate Legatis Plato comicus. Hoc igitur etiam
loco Dionysius ἁρμοστήν episcopum Ecclesie prin-
cipem proprie nominavit.

Quoniam qui sancta. Nota quid sit Gustate, οί vi-
dete (9).

IN CAP. IV.

8 IJ. Hoc modo ad illud unum. Hoc est, ad intelli-
gibile et spirituale.

Cum odoris [ragrantia processione. Pro, cum
episcopus totum templum incensis odoribus com-
pleverit.

Canlicum. "Άγιος, id est Sanctus, scilicet; aut
Alleluia.

Et super eo.Per ipsum enim omne quod sanctum
est perficitur.

III. 8 I. Sanctis. Nota veredivinum verbum quod
oportet divinos viros occultas hubere a vana gloria
virtutis actiones.

Simulacrum, Gr. ἄγαλμα. Imago.

Si fas est, Gr. εἰ θέµις. Si justum.

In imagine. Etsi immutatam atque omni ex parte

(s) Matth. v, 19. (8 Psal. xxxrr, 9.

ἄνθρωπος ὀφθεὶς, xal ἑκατέρας φύσεως σώζων τὰ
ἰδιώματα! xal σηµείωσαι κατὰ ᾿Απολλιναριστῶν.

Ἐξ ἡμῶν εἰδοποιούμενον. Τουτέστι τὸ καθ ἡμᾶς
εἶδος, ἤγουν τὴν φύσιν λαθόντα.

Κοινωνοὶ Θεοῦ. Σηµείωσαι πῶς κοινωνοὶ θείας φύ-
σεως γινόµεθα, Χριστῷ ἐνούμενοι,

8 XIV. Ec εὐχαριστίαν. Περὶ εὐχαριστίας.

Μεταδόσεως Ἅἡἠγεῖται. Κατὰ κοινοῦ τὸ ἡγεῖται,
ἦγουν προηγεῖται ὅτι πρῶτον δεῖ τὸν Ἱερέα µετα-
λαμθάνειν, καὶ οὕτω µεταδιδόναι. Οὐκοῦν ἡ μετοχὴ
ἡγεῖται, xai ἡ µετάληψις τοῦ προσκοµίσαντος τῆς
μυστικῆς διανεµήσεως τῶν λοιπῶν.

Teig ἐνβέοις διδασκαλίαις. Ὁποῖον δεῖ τὸν ἱερία
εἶναι.

Οἱ τολμηρῶς ἀποκεχρημένοι. "O λέχει τοῦτό
ἐστιν ὥσπερ ὁ ἱερεὶς μὴ πρῶτος µεταλαμθάνων τῶν
ὑπ) αὐτοῦ προσκοµισθέντων, ἀνίερός ἐστιν οὕτω xal
οἱ τολμῶντες διδάσκειν ἄλλους, μὴ πράττοντες ἃ ὃι-
δάσκουσιν, dvíepol εἶσι' δεῖ γὰρ ποιεῖν , καὶ οὕτω
διδάσχειν, κατὰ τὸ εἱρημένον ὑπὸ Ἡ τοῦ Κυρίου,
'O ποιήσας xai διδάξας οὗτος μέγας κληθήσεται.

θεσµοθεσίας. Τοῦ θείου νόµου.

Οὐ τολµητέον. Φοθήθητι πάνυ.

Αρμοστὴν. Τουτέστιν ἁρμόδιον . Αρμοστὴν ἕλε-
yov οἱ Λακεδαιμόνιοι, τὸν χαθιστάµενον ὑπ' αὑτῶν
ἄρχοντα τῶν ῥὑποκειμένων αὐτοῖς πόλεων , παρὰ
τὸ ἁρμόζειν τοὺς ἀρχομένους ἕμν κατὰ τοὺς νόμους,
ὅθεν xal ἁρμοστῆρας πάλιν ἐκάλουν ᾿Αθηναῖοι τοὺς
εἰς τὸ εὖ (rv διατάττοντας, ὡς σαφῶς Πλάτων ὁ χωµι-
κὸς δηλοῖ ἐν Πρέσθεσι τῷ δράµατι. Καὶ ἐνταῦθα τοίνυν
ἁρμοστὴν, τὸν ἄρχοννα τῆς Ἐκκλησίας ἐπίσκοπον οἱ-
χείως ὠνόμασε,

ΤΠ γὰρ ἱερᾷ. Σηµείωσαι τί ἐστι τό: Γεύσασθαι καὶ
ἴδετε.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. A
8 I. Οὕτω πρὸς τὸ Év, Τουτέστι πρὸς τὸ νοητὸν xal
πνευµατικόν.
Εὐόσμου περιαγωγῆς. ᾽Αντὶ τοῦ θυµιάσαντος τοῦ
ἐπισχόπου πᾶσαν τὴν ἐκκλησίαν.

Μελῴδημα. Τὸ "Άγιος δηλονότι, ἢ καὶ τὸ Ἁλλη-

λούία.

D καὶ τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ. AU αὐτοῦ γὰρ ἅπαν ἅγιον τε.

λειοῦται,

III. 8 1. Τοῖς ἱεροῖς Σηµείωσαι ἀληθῶς θεῖον λόγον,
ὅτι δεῖ τοὺς θείους ἄνδρας κεχαλυμμένας ἔχειν ἀπὸ
δόξης κενῆς τὰς τῆς ἀρετῆς πράξεις.

"Αγαλμα. Εἰχών.

El θέµις. El δίκαιον.

Ἐν τῇ εἴκόνι. El καὶ τὸ ἀπαράλλακτον xal πάντῃ

VARI/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

1 παρὰ.

153 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

154

ὅμοιον ἔχει ἡ εἰκὼν πρὸς τὸ ἀρχέτυπον, ἀλλ᾽ dj oó- A perfectam similitudinem habet imago, ad exem-

cix, φησὶ, διάφορος * ἡ μὲν γὰρ ἄψυχος * τὸ δὲ ἔμψυ-
yov * καὶ τὸ μὲν ἀληθινὸν ζῶον ἔμπνοῦν * τὸ δὲ τοῦ
ζωγράφου ἔργον ἐκ κηροῦ xal χρωμάτων 35 - ἐν τούτῳ
τοίνυν τῆς διαφορᾶς θεωρουµένης, Ἡ ταυτότης iv
ἀμφοτέροις τῇ ὁμοιότητι διάφορος.

Ἴνδαλμα. Ὁμοίωμα.

Εἰκότως. Πρὸς τὸ θεῖον κάλλος δήἠλονότι.

Δρῶσι. Πράττουσιν.

ΒΕἲς τὸ θεαθῆναι, Σηµείωσαι, πῶς ἐκλαμθάνει τὸ
μὴ δεῖν ἡμῶν τὰς εὐποιίας ἐκπομπεύειν.

Εἰσὶν εὐωδίας. Τουτέστιν * ὁ θεός (τοῦτο γὰρ ἡ
εὐωδία], τὸ ἀληθῶς καλὸν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ ποιῶν, εἲς
ἅπκαντας οὐκ ἐπιστρέφεται, τουτέστιν οὗ φροντίζει
χενοδόξως τῶν μὴ ἀποδεχομένων ἔσθ) ὅτε τὰς παρ᾽
αὐτοῦ χρίσεις, οὐδὲ ἐπιτηδεύει δόξαν ἔχειν παρὰ ἀν-
θρώποις.

$ II. Ὡς κρυφίων. Πολλάκις ἐν τῷ Περὶ θείων óvo-
µάτων ἐδηλώσαμεν, τί νοητὸν καὶ τί νοερόν. Τοῦτο οὖν
xai ἀἐνταῦθά ene, ὅτι τῷ ἐπισκόπῳ, ἁγίῳ ὄντι, ὡς
συγγενεῖ τοῦ θείου φωτὸς ἀποχαλύπτει ὁ θεὸς, οὐ δι’
ἱτέρου διδασκάλου, ἀλλ᾽ αὐτὸς αὐτὸν φωτίζων, τὸ µυ-
στήριον τῆς θεωρίας xal τοῦ µύρου : διὸ αὐτῷ τῷ
ἐπισχόπῳ οὗ περἰχειναι χάλυµµα κατὰ τοῦ θείου
µύρου 3, ἁλλ᾽ ἀνακεχαλυμμένῳ προσώπῳφ κατὰ τὸν
Απόστολον θεωρεῖ τὰ μυστήρια: τοῖς δὲ μὴ τελείοις,
χρεία συµθόλων’ διὸ ταῖς πτέρυξι κεχαλυμμένον vl-
νεται τὸ ἅγιον μύρον τοῦ θεοῦ διὰ τοῦ ἱεράρχου µε-
σοῦντος εἲς τὰ πρὸς θεὸν xal τὸν λαὸν, καὶ διὰ τῆς
ἱρμηνείας ἀκαλύπτοντος τὰ σύμθολα. θεωροὺς δὲ
καλεῖ τοὺς ἐπισκόπους, ἐπειδὴ καὶ map! Ἕλλησι θεω-
pol ἐκαλοῦντο ol προθαλλόµενοι παρὰ πάντων ἔπερω-
τᾷν τὸν θεὸν περὶ µελλόντων, καὶ θυσίας ὑπὲρ αὐτῶν
προσφἑρειν, xal ἔξιλεουσθαι ὑπὶρ αὐτῶν. ᾽Ανομοίους
δὲ χαλεῖ τοὺς ἀτελεῖς τοῦ λαοῦ * τοῦτο γὰρ αὐτῷ Egoc.
[Οὐδὶ γὰρ ἀποχρύπτεται τοὺς νοεροὺς, ἀλλ’ ἀφανής
ἐστι τοῖς βιθλίοις.]

Αἰνιγμάτων, Av αἰνιγμάτων yàp. καὶ συµθόλων
πρὸς τὴν ἑαυτῶν ἀσθένειαν αὗται αἱ τάξεις φωτίζον-
ται.

$1II. Της τῶν ἱεραρχικῶν. Τελειοῖ γὰρ πάντα τὸ
θεῖον μύρον ἐπιχριόμενον, ὥσπερ ἡ µετάληψις τοῦ
ἁγίου σώματος καὶ αἵματος.

Τῶν θείων. Πάντες γὰρ οἱ εὐωδιαζόμενοι τῆς θείας
μυστικῆς εὐωδίας µεταλαμθάνουσιν ἀναλόγως,

pler: 7 3 tamen dissimilis est, inquit, essentia; illa.
enim inanimata, hoc vero animatum; et hoc qui-
dem verum animal animatum, illa autem pictoris
opus ex cera et coloribus. Cum igitur in hoc diffe-
rentia cernatur,diversa est similitudine in utroque
ut ita dicam identitas.

Impressio, Gr. ἴνδαλμα. Similitudo.

Merito. Ad divinam pulchritudinem scilicet.

Formant, Gr. δρῶσι. Faciunt.

Ut videantur. Nota, quomodo accipiat, non esse
& nobis palam predicanda recte facta nostra.

Sunt boni odoris. Hoc est: Deus, hoc enim bo-
nus odor, quod vere bonum a se ipso faciens; ad
omnes non convertitur, id est, non curat inani glo-
ria ductus eos, qui aliquando non suscipiunt ipsius
decreta, neque studet gloriam ab hominibus ha-
bere.

S II. Utpote arcanís. Sepe in libro De divinis κο.
minibus explanavimus quid sit νοητόν, et quid vos-
póv, id est intelligibile et intelligens. Hoo igitur
etiam hic dicit quod episcopo, sancto exsistenti, ut
affini divini luminis revelat Deus, non per alium
preceptorem, sed ipse ipsum illustrans, myste-
rium contemplationis et unctionis; quare ipsi epi-
8COopo non circumjacet velum in divino unguento ;
sed revelata facie secundum Apostolum contempla-
tur mysteria (u); non perfectisautem,opus est signis;
ideo alis velatum est divinum unguentum per epi-
scopum sequestrem inter Deum et populum,et per
explicationem revelantis signa. θεωρούς vero vocat

C episcopos ; quia etiam apud Grecos gentiles θεωροί

appellabantur qui propositi erant ab omnibus, ut
interrogarentDeum de futuris, et hostias pro ipsis
offerrent, et propitium redderent super ipsos. 'Ávo-
µοίους autem vocat minus perfectos in populo ; is
enim ei mos est. [Non enim latet. intelligentes, sed
obscurus est ín libris.)

Quibus signis, Gr. αἰνιγμάτων. Per enigmata,
inquit, et signa hi ordines accommodate ad eorum
infirmitatem illustrantur.

S III. Hierarchiarum. Perficit enim omnia divinum
unguentum cumeffunditur,quemadmodumsumptio
Sancti corporis et sanguinis.

Divinorum. Omnes enim bono 4 4 odore perfusi,
divini ac mystici odoris suavitate, pro oaptu suo
participant.

Ἐνεργουμένων. Tàv δαιμονώντων καὶ εἲς ἀσέλ- D — Energumenorum. A demonibus agitatorum, et

qtia» τετραμµένων, περὶ dv xai ἐν τῷ πρὸ τούτου
κεφαλαίῳ φησι. Πτοίαν δὲ λέγει, οἱονεὶ θόρυθον, φό-
6ov, πτόησιν, ἅπάτην.
Τοῖς δὲ εἰς νοῦν. Διὰ τοὺς ἐν µετανοίᾳ φησἰν.
Ἰλγουσιν. Εὔτακτος ἀχολουθία, xal ἀνάθασις τοῖς
ἁγίοις κατάλληλος,

(u) II Cor. rit, 18.

ad libidinem conversorum : de quibus etiam in su-
periore capite dicit. Πτοίαν vero dicit, quasi tumul-
tum, metum, terrorem, dolum.

lís vero quí ad mentem. Propter ponitentes dioit.
Promovent. Recte disposita cousequentia et

ascensus sanctis consentaneus.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

3$ γραφόµενον ἔργον ix χρωμάτων. 3 τὸ θεῖον µύρον.

155

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAR.

156

Uniformitatem, Gr. ἑνοειδές. Ἑνοειδές dioit men- Α — Tó ἐἑνοειδές, Τὸ ἑνοειδές φησι τὸ πρὸς τὸ ds,

tem ipsam, que unum,id est Deum videt : quam
etiam uniri ait cum uno ipso, atque ejus explere
unionem.

6 IV. Quid porro, Gr. «0 δὲ. Per modum interro-
gandi lege hunc locum.

Si enim rerum. Bonum odorem sensibilem, sen-
sum alere, dicit, et facere, ut bene sit affectus.

Judicii vigore, Qr. κριτικοῦ. Κρίτικόν dicit. vim
anime dijudicativam, seu intellectivam ; quam nisi
8 propensione ad malum purgetur, nunquam sen-
sum divini boni odoris percepturam dicit.

Uberem, Gr. ὅλθον. Divitias.

Suaviter affect, Gr. ἡδόμενοι. Pro. bono odore
perfnse.

ὃ V. lllud secundum mentem. Hoo de angelis in-
telligendum.

In alis duodecim significatur. Cujus typus duo-
decim penne.Nota vero magnitudinem seraphim.

Theologiam. Sanctus, sanctus, sanctus.

Omní quz malitia simul, Nota, quod non tantum
vitii, sed etiam oblivionis expertes ccolestes virtu-
tes dicat Pate.

Sctentiam. Recte cum scientia conjunxit intelli-
gentiam ; accurata enim cujusvis rei consideratio
ejus scientiam gignit.

8 VI. Has igitur. Que sit proprietas seraphim ;
et quod hano supra dixit.

Supercalestium. In tractatu De celesti hierarchia
dieit.

8 ΥΠ. Τὸ μὲν οὖν. Contemplatio sanctorum sera-
phim; nota integrum locum, quomodo in eo con-
oedit, nos intelligere que de colestibus virtutibus
scripta sunt in prophetis.

Seztuplicem positionem, Gr. ἐξαπλῆν θέσιν. 'E£a-
πλῆν θέσιν, Bex alas esse dicit.

Primas οἱ medias. Dictum est in superiore libro,
quomodo accipienda sint primee, et medie, post-
remeque virtutes intelligentium.

45 Effictionem. Neo enim veras alas habent.

Alarum. Nota autem, quomodo accepit ea de alis
soraphim, et quod omnino ipsa volabant, nihil ha-
bentia submissum et humile.

δ VIII. Quod si facies. Nota pulcberrimam oon-
templationem et novam; quare seraphim facies, et
pedes obtegunt alis, et mediis volant.

S IX. Quia etíam hoc. Interpretatio seraphim.

8 X. Statum naluralem. In libro De celesti hier-
rarchía explicatum est, quid sit in angelis essentia-
lis habitus, in septimo capite.

Non ignorabat. Quod et sancti angeli sciunt,
quod Jesus sanctificans etiam sanotificatus est, et
quando, et quomodo.

Descendisse. Hoc est hominem factum.

ἤγουν τὸν [τὸ] θεῖον ὁρῶντα αὐτὸν νοῦν, ὃν καὶ ἑνοῦ-
σθαι λέγει πρὸς αὐτὸ τὸ ἓν, καὶ τῆς τούτου ἀποπλη-
ροῦσθαι ἑνώσεως,

S IV. Τί δὲ. Κατ’ ἐρώτησιν ἀνάγνωθι τὸ χωρίον.

Ei γὰρ ἡ τῶν. Ὅτι ἡ αἰσθητὴ εὐωτία τρέφει τὴν
αἴσθησιν, καὶ εὐεχτεῖν 1 ποιεῖ.

Κριτικοῦ. Kotrixóv φησι τὸ τῆς ψυχῆς διακριτι-
χὸν, τοι τὸ νοερὸν, ὅπερ εἰ μὴ τῆς ἐπὶ τὸ χεῖρον ῥο-
πῆς καθαρεύοι, οὐκ ἂν ἐν αἰσθήσει τῆς θείας εὐωδίας
γενήσεσθαι λέγει.

Ὅλθον. Πλοῦτον,

Ἡδόμενοι, Αντὶ τοῦ εὐωδιαζόμενοι.

B 8 V. Τῆς κατὰ νοῦν. Τὸ κατὰ voov, ἐπὶ ἀγγέλων.

Δυοχαιδεχάδι σηµαινεται. Τίνος τύπος 15 αἱ (6
πτέρυγες. Σηµείωσαι δὲ τὸ μέγεθος τῶν σεραφἰμ.

θεολογίαν. "Άγιος, ἅγιος, ἅγιος.

Καχίας τε ἅμα, Σηµείωσαι ὅτι οὐ µόνον κακίας,
ἀλλὰ xal λήθης ἀμετόχους τὰς ἄνω δυνάµεις φησὶν à
Πατήρ.

Ἐπιστήμην. Καλῶς συνῆψε τῇ ἐπιστήμῃ τὴν
νόησιν * dj γὰρ ἀχριθὴς περὶ ὁτουοῦν κατανόησις ἑἐπι-
στήµην τούτου ἐργάζεται.

8 VI. Τὰς μὲν οὖν. Τίς ἡ ἰδιότης τῶν σεραφὶμ,
καὶ ὃτι ταύτην προεῖπε.

Tov ὑπερουρανίων. Ἐν τῇ Ἡερὶ τῆς οὐρανίας
Ἱεραρχίας πραγµατείᾳ not.

6 VII. Τὸ μὲν οὖν. Θεωρία τῶν ἁγίων σεραφίμ.
Σηµείωσαι ὅλον τὸ χωρίον, ὅπως ἐχδίδωσιν ἐν αὐτῷ
νοεῖν ἡμᾶς τὰ περὶ τῶν ἄνω δυνάµεων γεγρὰμμένα ἐν
τοῖς προφήταις.

ἸἨζαπλῆν θέσιν. Ἑξαπλῆν θέσιν τὸ 6E εἶναι πτὲρυγάς
φησι.

Πρῶτα καὶ µέσα. Ἑϊρηται ἐν τοῖς πρὸ τούτου, πῶς
χρὴ ἐκδέχεσθαι τὰς πρώτας, καὶ µέσας, καὶ τελευταίας
δυνάµεις τῶν νοερῶν.

Διάπλασιν. Οὐ γὰρ ἀληθῆ πτερὰ ἔχουσι.

Τῶν πτερῶν, Σηµείωσαι δὲ, πῶς ἔλαθε τὰ περὶ τῶν
πτερύγων τῶν σεραφὶμ, καὶ ὅτι καθ ὅλον αὐτὰ ἵπταντο .
μηδὲν ἔχοντα 39 ὑφειμένον καὶ ταπεινόν.

8 VIII. EL δὲ τὰ πρόσωπα. Σηµείωσαι ὡραιοτά-
την θεωρίαν καὶ ξένην, διὰ τί ol σεραφὶν τὰ πρόσω-
πα καὶ τοὺς πόδας καλύπτουσι τοῖς πτεροῖς, τοῖς δὲ
µέσοις πέτανται.

8 ΙΧ. Καὶ τοῦτο δὲ. Ἕρμηνεία τῶν σεραφίμ.

6Χ. Τῆς οὐσιώδους, Ἐν τῷ Περὶ τῆς οὁρανίας
Ἱεραρχίας λόγῳ ἐσαφηνίσθη, τί ἐστιν ἐπὶ ἀγγέλων
οὐσιώδης ἕξις, iv ἑθδόμῳ χεφαλαίῳ.

[α] Οὐκ ἠγνόησεν. Ὅτι καὶ ol ἅγιοι ἄγγελοι ἴσα-
σιν, ὅτι ὁ ἁγιάζων Ἰησοῦς καὶ ἡγιάσθη, καὶ πότε, xal
πῶς.

Κατεληλυθότα, Τουτέστιν ἄνθρωπον γενόµενον.

ΥΛΗΙΑ: LECTIONES ET CORRECTIONES.

$1 γρ. εδκτεῖν. 09 γρ. τὖποι. 39 γρ. ἔχοντες.

[57 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. ΡΕ ECCLES. HIERARCH.

158

[B] Πρὸς τοῦ Πατρός. Τοῦτό φησι διὰ τὸ µίαν A — A Patre. Hoc dicit, propterea quod unioa sit

εἶναι τῆς ἁγίας Τριάδος τὴν ἐνέργειαν, Σηµείωσαι ὃὲ
τὴν ἀπαράθλητον ὀρθοδοξίαν τοῦ μεγάλου Διονυσίου,
xzi πῶς ἐφύλαξε τῆς θεύτητος τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ,
καὶ τῆς σαρχὸς τὴν διαφοράν’ ὁ γὰρ ἁγιάζων Ἰησοῦς,
ὡς θεὸς, πάντα, xal αὐτὸς ὡς ἄνθρωπος ἡγιάσθη ὑπό
τε τοῦ Πατρός, xai ὑφ) ἑαυτοῦ, ἐπεὶ xai θεὸς, xai
ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, εἰδυιῶν xai τῶν οὐρανίων
τάξεων τὴν ἰδίαν ἀρχὴν, τουτέστι, τὸν αἴτιον αὐτῶν
καὶ τὸν δημιουργὸν τὸν Ἰησοῦν, ὅτι κἂν ἁγιάζηται,
ἁλλ᾽ οὖν καὶ οὕτως ἔχει τὸ xaz' οὐσίαν ἀναλλοίωτον"
θεὸς γάρ' Σηµείωσαι δὲ ὃτι τὴν οἶκείαν οἶδεν ἀρχὴν
ix τῆς θεουργίας αὐτοῦ.

[δ] Σεραφὶμ περιίστησι. Σηµείωσαι, διὰ tU τῷ
θείφῳ µύρῳ περιίστανται τὰ ἑξαπτέρυγα, ᾿Απαράλλα-
κτον δὲ εἶπεν fj ὡς πρὸς τὸ κατὰ πάντα τῆς x«0' ἡ μᾶς
φύσεως ὁμοιωθῆναι ἡμῖν χωρὶς ἁμαρτίας' Tj ὡς μὴ
ὑπομείναντα παραλλαγὴν, fj τροπῆς ἀποσκίασμα χατὰ
τὴν θεότητα, iv τῷ προσλαθεῖν τὸ ἀνθρώπινον., Ση-
µείωσαι δὲ τὴν ὁλικὴν ἐνανθρώπησιν, διὰ τοὺς ἄνουν
αὐτὸν λέγοντας.

[ε] Τὸν ἁγιαζόμενον. Μᾶλλον τότε οὕτως ἐφέρετο
ἐν τῇ πρὸς 'Hópalouc: "O τε γὰρ ἁγιάζων καὶ ὁ
ἀχιαζόμενος.

Τὸ µύρον. Διὰ τί σταυροειδῶς τὸ pópov ἐν τῷ
βαπτιστηρίῳ ἐκχεῖται.

"rx! ὄψιν ἄγει. ᾿Αντὶ τοῦ φανερῶς κηρύττει.

θιογενεσίας καταδεόµενον 39, Ανέστη γὰρ τριή-
µερος, μὴ κρατηθεὶς ὑπὸ τοῦ θανάτου.

Ἀκρατήτῳ, ᾿Ανέστη γὰρ τριήµερος μὴ χρατηθείς.

Τοὺς sl; τὸν θάνατον. Ἔστι γὰρ ἀπόκρυφος ἡ
εἰτιολογία τοῖς πολλοϊῖς τοῦ μυστηρίου, διὰ τί τὸ eio
Ἀριστὸν βάπτισμα, ὅτιπερ εἲς τὸν θάνατον αὐτοῦ βα-
πτιζόµεθα.

$ XI. ᾿Ανθρωποπρεπῶς. Σηµείωσαι xal ἐντεῦθεν,
ὁ Χριστὸς, καὶ ὡς ἄνθρωπος, δέχεται τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον ἁγιαζόμενος, καὶ ὡς θεὸς, δίδωσιν αὐτό. Ση-
µείωσαι xal τὸ τῆς οὐσιώδους θεότητος , καὶ ὅτι
ἀναλλοίωτος ἔμεινεν.

ἝἜξει τὸ θειότατον, Et, ἐπὶ τῶν ἀγγέλων οὐσιώ-
δεις ἕξεις ἀχούοντες, οὐ ποιότητας ἔξωθεν κατὰ συµ-
θεθηχὸς ἐπιγινομένας νοοῦμεν, ὡς καὶ πρὸ ὀλίγου εἴ-
pata, καὶ dv τῷ Ἡερὶ τῆς οὐρανίας ἱεραρχίας
λόγῳψ χεφαλαίῳ ἑθδόμῳ διεσαφήσαμεν' πολλῷ μᾶλ-
λον ἐπὶ τοῦ καὶ ὑπὲρ οὐσίαν κυρίως ὄντος θεοὺ τὴν
ἔξιν οὗ ποιότητα δεξόµεθα, τὴν ἐπὶ τοῖς συνθέτοις
συµβαίνουσαν, ἀλλ᾽ ἕξιν οὐσιώδους θεότητος, τὴν φυ-
σικῶς ἔχουσαν ἐξ αὐτῆς τὰ τῆς ἀγαθὄτητος ἅπαντα.
Τέως δὲ σηµαίνει, ὅτι xal ἡ θεότῃης οὖκ αὐτοουσία
kei τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ τῆς οὐσίας δόξα,

S XII. θΘυσιαστηρἰου. "Ότι xal τὸ βυσιαστήριον
µόρῳ τελειοῦται, xal δι} «t.

(v) Cap. αι, v. 11.

sancte Trinitatis energia seu influxus in opus.
Nota vero, incomparabilem magni Dionysii rectam
de fidejsententiam, et quomodo servavit divinitatis
Domini Jesu, et carnis differentiam; Jesus enim
ganclificans, ut Deus, universa, idem etiam ut
homo sanctificatus est tum a Patre, tum & seipso;
quandoquidem etiam Deus, et a Spiritu sancto;
Bcientibus quoque colestibus ordinibus proprium
principium, id est auctorem suum et oreatorem
Jesum, quod etsi sanctificetur, tamen etiam sio
habet nature immutabilitatem; Deus enim. Nota
vero quod proprium agnovit principium ex sua
divina actione.

Seraphim apponit. Nota cur seraphim sex ala-
rum circumstatuantur divino unguento. ᾽Απαράλ-
λακτον, non autem dissimilem dixit, aut quod per
omnia nature nostre similis factus est sublato
peccato, aut quod non pertulerit mutationem vel
vicissitudinis obumbrationem secundum divinita-
tem, cum naturam humanam assumpsit. Nota vero
totam nature assumptionem, propter eos qui ipsum
Christum mentis expertem esse dicunt.

Sanctificatum. Tum magis hoo modo ferebatur
in Epistola ad Hebreos (v): Qui enim sanctificat,
et qui sanctificatur.

Unguentum. Cur crucis specie unguentum in ba-
ptismo effunditur.

Sub aspectum ponit. Pro, palam predicat.

36 Pro divina generalione demersus. Excitatus
est enim tertio die, non detentus aut victus a

G morte.

Insuperabili. Surrexit enim tertio die non victus.

Eos qui in morte. Est enim abstrusa multis causa
mysterii, cur Christi baptismus detur, quod in ejus
morte baptizamur

8 XI. Humano more. Nota, etiam hoc loco, Chri-
stum, et ut hominem accipere Spiritum sanctum
cum sanctificatur, et ut Deum, eum dare. Nota
enim : essentialis divinitatis, et quod immutabilis
mansit.

Statu divinitatis. 8i cum in angelis substantiales
habitus audimus, non qualitates extrinsecus per
accidens advenientes intelligiz;us, quemadmodum
paulo ante dictum est, et in libro De colesti hie-

] rarchia capite septimo exposuimus : multo magis

in Deo, qui etiam proprie essentiam excedit, habi-
tum non qualitatem accipiemus compositis conve-
nientem; sed habitum essentialis divinitatis, qui
naiuraliter ex ipsa habeat que sunt bonitatis om-
nia. Interim vero nota, etiam divinitatem, non esse
essentiam ipsam Dei, sed essentiae opinlonem.

6 XII. Altaris. Quod etiam altare unguento con-
gecretur, e£ quamobrem.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

30 γρ. καταδυόµενον,

159

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ΑΒΒΟΡΑΛΑΙΤΑΕ.

160

Altare Jesus. Quod Jesus est altare : et nota Α θυσιαστήριον Ἰησοῦς. "Oct ᾿ησοῦς ἐστι το ϐυ-

magnitudinem et altitudinem ejusmodi altaris,
quod quidem Christus est.

Mystice omnino concremali. Innuitur finis quin-
quagesimi psalmi.

Unguenii mysterium. Quod unguenti sacramen-
tum vocatum est, et quamobrem.

Divinitus cuncta. Quod ait est ejusmodi : Quoniam
omnis divina apparitio et operatio signis oatendi-
tur, sequens cantus prophetarum alleluia signum,
considera quid declaret.

Aiunt hi qui Hebraice. Nota hec contra Acepha-
los.

Dei apparilionis. Quis psalmus dicitur, et per-
spicuum quod unus inscriptorum Alleluia.

IN CAP. V.

8 I. Distribuliones. Sortitiones has vocat, quia
unusquisque ordo ecclesiasticus separatim habet
ecolesiastica 7 4 ministeria, ut sibi sorte attributa,
quee preterire nequit; manifestum est enim diaconi
offcijum, et aliorum similiter. Virtutes autem et
activitates in his, licet quidem in uno sensu acci-
pere, cum idem deolarent : vim enim purgandi et
illuminandi docendo habere dicuntur ii qui heo
efficere permittuntur : licet autem etiam aliter dis-
tinguere, ut virtutes quidem accipiamus spiritalia
dona et merita; activitates vero, ministeria; per-
fectiones enim, manifeste, sicut in constitutionibus
seu ordinationibus accipiemus.

Ac triplicem quoque. Deinceps explicat, quee sit

σιαστήριον' καὶ σηµείωσαι τὸ μέγεθος xal τὸ ὄψος
τοῦ τοιούτου θυσιαστηρίου, ὅπερ ἐστὶν ὁ Χριστός.

Μυστικῶς ὁλοκαυτούμενοι. Τὸ τέλος αἰνίττεται τοῦ
πεντηκοστοῦ ψαλμοῦ,

Μύρου τελετήν. "Ott µύρου τελετὴ ἐκλήθη, καὶ
διὰ cl.

θεουργικῶς ἄπαντα, Ὁ φησι τοῦτό deti. Πά-
σης θείας θεοφανείας *! καὶ ἐργασίας διὰ συµθόλων
δειχνυµένης, ἀκόλουθον τοῦ ἀλληλούϊία τοῦ τῶν προ-
φητῶν μέλους τὸ σύµθολον, θεωρῆσαι τί δηλοϊ.

φασὶν οἱ τὰ Ἑθραίων . Σηµείωσαι κατὰ ᾿Ακεφά»
λων.

θεοφανείας. Ἠοῖος λέγεται φαλμὸς, καὶ δῆλον ὅτι
εἴς τῶν ἐπιγεγραμμένων Αλληλούϊα,

EIZ TO ΚΕΦΑΛ. E.

SI. ᾽Αποχληρώσεις. ᾽Αποκληρώσεις ταύτας κα:
Aet διὰ τὸ ἑκάστην τάξιν ἱερατικὴν ἀφωρισμένως
ἔχειν Ἱερατείας ὑπηρεσίας , οἷον ἀποκεκληρωμένας
αὐτῇ, Bc ὑπερθῆναι οὐ δύναται δΏλον γάρ ἐστι τὸ
ἔργον τοῦ διακόνου, xal τῶν ἄλλων ὁμοίως. Δυνάμεις
δὲ καὶ ἐνεργείας ἐν τούτοις, ἔστι μὲν λαθεῖν ἐφ᾽ ἓνὸς
νοήµατος, τὸ αὐτὸ δηλούντων' τὴν γὰρ τοῦ καθαί-
ρειν καὶ φωτίζειν διδασκαλικῶς δύναμιν ἔχειν λέγον-
ται οἱ ταῦτα ἐνεργεῖν ἀφιέμενοι' ἔστι δὲ καὶ ἑτέρως
διαστείλασθαι, ὡς δυνάµεις μὲν λαθεῖν τὰς πνευµα-
τικὰς δωρεὰς καὶ ἀξίας ἐνεργείας δὲ τὰς λειτουρ-
γίας" τὰς γὰρ τελειώσεις, πρόδηλον, ὡς ἐπὶ τῶν κα-
ταστάσεων, ἤγουν χειροτονιῶν ἐκληψόμεθα.

Καὶ τὴν piv. Ἑξῆς σαφηνίζει, τίς τε ἡ τριαδικὴ

triplex divisio, et quis sit ternio superiorem ordi- (j διαίρεσις, καὶ «lc ἡ τριὰς τῶν ὑπερθεθηχυιῶν τάξεων,

num, de quibus etiam paulo ante exposuit in primo
capite libri hujus : et nota, quod in eocolesiastica
hierarchia triplex divisio est, et qualis.

Sacra nostra traditio dividitur
In mysterium : In. initian- In. initia-
hoc enim est lem. tos.
sacramentum.

8 II. Sanctissima quidem. Quenam in colis hie-
rarchia, et quod sacramentum coelestis hierarchie
Bit, Dei pro viribus cognitio et habitus. Initiatores
autem bujus, ordines primi qui Deo assistunt; qui
: perficiuntur autem, ii qui sequuntur ab ipsis ini-
tiati et docti ordines.

Secundum illam. Quee sit secundum duos popu-
los hierarchia.

Legalem. De hierarchia quae in lege erat.

Nec ita facilem dijudicatu. Nota, eum non facilem
intellectu, neque facilem distinctu legalium ordi-
num contemplationem et allegoriam dicere.

Hujus autem legalis. Que perfectio seu sacramen-
tum in lege.

Initiatore ac duce. Moyse videlicet.

περὶ Qv xai προεξέθετο iv τῷ mpot κχεφαλαίῳ τοῦ
παρόντος λόγου. Kal σηµείωσαι ὅτι ἐπὶ τῆς ἔκκλη-
σιαστικῆς ἱεραρχίας τριαδικὴ διαἰρεσίς ἐστι, καὶ
ὁποία,

Ἡ καθ’ ἡμᾶς Ἱερὰ παράδοσις διαιρεῖται
elc μυστήριον’ τοῦτο etc μύ- εἷς μυουμέ-
γὰρ ἡ τελετή. στην, νους.

8 II. 'H μὲν ἁγιωτάτη. Τίς ἡ ἐν οὐρανοῖς ἱεραρχία"
καὶ ὅτι τελετή ἐστι τῆς οὐρανίας ἱεραρχίας, d τοῦ
θεοῦ κατὰ δύναμιν γνῶσις xal f£. Μῦσται δὲ ταύ-
της αἱ περὶ θεὸν πρῶται τάξεις τελούμεναι δὲ al
pet! αὐτὰς παρ) αὐτῶν μυούµεναι καὶ διδασκόµεναι

τάξεις.

D Μετ) ἐχείνην. Τίς ἡ κατὰ τοὺς δύο λαοὺς ἵεραρ-

ία.
a Tiv κατὰ vópov. Περὶ τῆς xarà vópov ἵεραρ-
lac.
: Οὐκ εὐδιάκριτονο Σηµείωσαι, ὅτι οὐκ εὔληπτον
λέγει xal εὐδιάκριτον τὴν τῶν νομικῶν διατάξεων
θεωρίαν καὶ ἀλληγορίαν.

Ταύτῃ δὲ τῇ κατὰ νόµον. Τίς ἡ τελετὴ 33 τῶν ἐν
νόμφ.

Μύστον καὶ ἡγεμόνος. Μωσέως δηλαδή.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

9b ἐπιφανείας. 33 4 χατὰ νόμον τελετή.

161 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCHIA.
"Opa, À — Sancle describens. Juxta dictum : vide, facies

Ἱερογραφῶν τήν. Κατὰ τὸ εἰρημένον *
ποτήσεις πάντα κατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι
ἐν τῷ δρει.

Τὴν τελειοτέραν. Hspi τῆς νέας ἱεραρχίας τῆς
ἐν Ἐκχλησίᾳ λέχει, ὅτι κλήρωσίς 3 ἐστι τῶν κατὰ
νόµον. Ταῦτα δὲ ὁ ᾽Απόστολος iv τῇ πρὸς Ἑδραίους
φησὶ, καὶ 6 Κύριος Οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόµον.
ἀλλὰ πληρῶσαι.
| T$ µεσότητι. Σηµείωσαι, πῶς µέση ἐστὶν οὖρα-
νίας ἱεραρχίας, καὶ τῆς νομικῆς ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἵε-
papyía, καὶ πῶς ταῖς δύο κοινωνεῖ, τῃ μὲν τῷ πνεύ-
part τῇ δὲ τῷ γράμµατι, τουτέστι, τοῖς συµθό-
λοις.

Τὸ τρισσόν. lli 3) εἲς τρία διαίρεσις τῶν τά-
ξεων.
᾿θεοειδεῖς τῶν Ἱερῶν. Τουτέστιν, slc ἱερὰν γνῶσιν,
καὶ διδασκάλους, καὶ διδασχοµένους,

Tov καθ) ἡμᾶς. Tov ἀγγέλων.
^ Διαιρεῖται ἡ τῶν τελετῶν Ἱερουργία

εἷς κά µμύησιν. τελεί-
θαρσιν, ωσιν.
Ἡ τῶν ἱερουργῶν διακόσµησις
εἰς κάθαρσιν εἰς φωταγω- tiq τελείωσιν
τῶν ἀτελέ- γίαν τῶν κα- τῶν φωτισθέν-
στων, θαρθέντων, των,
Ἡ τῶν τελουµένων δύναμις
εἷς καθαι- εἲς φωτιζο- εἷς τελειου-
ροµένους, μένους, μένους.

102

omnia secundum exemplar, quod monstratum est tibl
in monte (4).

Per[ectiorem. De nova hierarchia que in Ecclesia
est agit, quod plenitudo est eorum que in lege.
Hec Apostolus in Epistola ad Hebreos dicit; et
Dominus : Non veni solvere legem, sed adim-
plere (u).

Medio. Nota, quomodo media sit inter coles-
tem hierarchiam et legalem, 368 ecclesiastica hie-
rarchia, et. quomodo de utraque participat : de
illa quidem spiritu, de hao vero !ittera, id est
Bignis.

Triplicem. Quomodo in tria divisio ordinem.

Deiformes sacrorum, Gr. θεοειδεῖς τῶν Ἱερῶν, Id
est in sacram scientiam, et magistros, et discipu-
los.

Qua nostra hzc. Id est angelorum.

Dividitur initiandi sacra functio
in purgalto- erudilio-
nem, nem,

Eorum qui sacra perficiunt, ordo

perfectio-
nem.

in purga- ἐπ illustra- in per[feciio-

tionem eo- tionem eo- nem eorum,

rum, qui rum,gui ez- qui illustrati

rudes sunt. piali sunt. sunt,
Initiatorum poteatas

fn eos qui pur- ín eos qui il- ín eos qui.

gantur. lustrantur. perficiun-

iur,

S III. Δόναμιν τὴν ἱεράν. Ἐν τούτοις σχόπησον 6 $ 11. Viriutem sanctam. In his considera recte

εὐχρινῶς δειχνυµένην τὴν τριαδικὴν τῆς ἱεραρχίας
διαίρεσιν.

Ἡ δὲ τῶν ἱερουργῶν. Περὶ τῶν τελούντων.

ἸΑποχαβαίρει. Τί ἐστιν ἀποκαβαίρειν 3, καὶ cl τὸ
φωτίζειν, καὶ τί τὸ τελειοῦν, εἶπεν dv τῷ Περὶ τῆς iv
οὐρανοῖς 35 ἱεραρχίας χεφαλαίῳ Υ΄ περὶ τὸ τέλος, καὶ
ὧδε προϊών [ἐρεῖ avg δὲ ἡ τριάς].

Τελειώσεσιν, Πρώτην τὸ καθαίρειν τοὺς ἀτελέσ-

τους * μέσην καθ’ ἣν ἄλλους μυοῦσιν * ἐσχάτην δὲ τὸ

τελειωθῆναι µόνον.
Ἡ πρώτη μέν. Αντὶ τοῦ ἡ τριὰς τῶν ὑποθεθηχυιῶν
τάξεων.
Ἡ τρισσή. Τίς } τρισσὴ δύναμµις τῶν ἱερέων.
Συνάξεως. ᾽Απὸ χοινού τὸ, ἀποδειχθείσης.

ostensam triplicem hierarchie divisionem.

Sacrorum ministrorum. De iis qui perflciunt.

Expíat. Quid sit expiare, et quid illustrare, et
quid perficere, dixit in libro De celesti hierarchia
capite tertio circa finem, et hic progrediens [ait :
ipsa autem trias].

Perfectionibus. Primam, purgare eos qui non
sunt initiati; mediam, in qua alios docent; pos-
tremam, perfici tantum.

Prima quidem. Pro, ternio inferiorum ordi-
nam.

Triplez. Que vis triplex sacerdotum.

Synazeos. Supple ἀποδειχθείσης, demonstrate.

Νῦν δὲ τήν. Ἐκ γὰρ τῶν θείων Γραφῶν καθαιρόµεθα [) — Nunc autem. Divinis enim Scripturis purgamur

χαὶ ἑλλαμπόμεθα πρὸς τὴν ἱερὰν θεογενεσίαν' ἐκ τῆς
συνάξεως δὲ xal τῆς τοῦ µύρου τελετῆς ἐπιστημόνως

τελειούµεθα. Σηµείωσαι xal ἐνταῦθα ὁμοίως δηλου-

μένην τὴν τριὰδικὴν διαίρεσιν.
[Περὶ τάξεων, ἤτοι περὶ τῶν ἱερατικῶν τελειώσεων,]
..— Αιαιρεῖται ἡ Ἱερατικὴ διαχόσµησις
εἲς καθαρτι- φωτιστικὴν, τελειωτιχήν.
xiv,
(z) Exod. xxv, 40. (y) Matth. v, 17.

et illustramur ad sacram Dei generationem : sy-
naxeos vero et unguenli sacramento scienter per-
ficimur. Nota etiam hioc similiter declaratam tri-
plicem divisionem.
49 [De ordinibus, seu de sacris perfectionibus.]
Dividitur ecclesiasticus ordo
ín. expíati- illumina- perfec-
vum, tivum, tivum.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

595 πλήρωσις, 3ὸ xagalpsw. 38 obpavlac.

103

APPENDIX AD OPERA S8. DIONYSII AREOPAGITJE.

104

8 IV. An non queque sensibiles. Ut in vitro quod A ϐ IV. Ἡ οὐχὶ καὶ τὰς αἰσθητάς, Ὡς ἐπὶ τῆς

solem recipit, quod etiam supra dixit; atque ut in
igne aut lumine perspici licet, cum illud quidem
per tenuia et perlucida corpora colluceat, et crassis
et obscuris; ignis autem per materiam que facile
comburi potest, etiam minus aptas ad eum reci-
piendum naturas exurat.

Illucescit. Efficacia episcopi videlicet.

Istorum igitur est. Ex communi, scilicet loquendi
modo, sumendum est verbum ἐστί, subauditur
enim : in omnibus que sunt in loco.

Qui Deum cernunt, τὸ τοῖς. Nota, pontificem pri-
mo divina visione collucere, deinde;eam largiri iis
quibus preest, postremo hos perficit quibus illus-
irationem communicat.

Q V. Primus quidem est. Notandum, quomodo
idem ordo sit primus et postremus.

Hierarchi autem, De vi ordinum dicit. Ita vero
oportet ea proposita intelligi, quod omnia ecclesia-
Βἱ160 more perfecta, ad pontificem referuntur; ut
qui ea per suos ordines operatur, quibus prebuit
potestatem h:c agendi; sed tamen precipue pon-
tifici, ut ipsemet peragat, et non per aliorum mi-
nisterium, attributa est unguenti sanctificatio, et
altaris consecratio, et ecclesiasticorum ordinatio :
que etiam perfectionis effectrices imagines divine
potestatis vocavit. Ὁλότητα summam autem dicit
universos ordines, ut statim exponit.

Ha& autem sunt. Id est, que perficiunt sanctum
panem in corpus Christi, et calicem in sanctum
sanguinem, ot aquam in sanctam expiationem, et
eum qui non est illustratus in adoptionem ; cete-
raque omnia eodem modo.

Licet enim a sacerdotibus. Nota et consecrare, et
conficere unguentum, non esse presbyterorum,
quos etiam sacerdotes appellat; quin nec altare
consecrare, etiamsi in eo offerant; nec vero ordi-
nare. H»c enim solus pontifex perflcit, extra que
presbyter, neo baptizabit, nec offeret; 80 sed in
iis que prius a pontifice consecrata fuerint, sacrum
faciet.

Sanctificalionem. Gr. ἁγιστείαν. Sive ordinatio-
nem.

Síngulariter, Gr. ἑνιαίος. In solidum seu priva-
tim.

ὑέλου δεχοµένης τὸν ἥλιον, ὅπερ xal ἀνωτέρω οἶπε -
καὶ olov ἐπὶ τοῦ πυρὸς ἢ τοῦ φωτὸς ἔστιν ἰδεῖν, τοῦ
piv διὰ τῶν ἀραιῶν καὶ διαφανῶν σωμάτων κατα-
λάμποντος καὶ τὰ παχύτερα καὶ ἁλαμπῆ ’ τοῦ δὲ
πυρὸς διὰ τῆς εὐχαταπρήστου ὕλης, xal τὰς ἀνεπι-
τηδείους πρὸς µετουσιαν αὐτοῦ ἐκπυροῦντος φύσεις.
Ἐλλάμπει: Ἡ ἐνέργεια τοῦ ἱεράρχου δηλονότι.
Τούτων οὖν ἐστι. Κατὰ κοινοῦ ληπτέον τὸ decl:
προσυπακούεται γὰρ ἐπὶ ὅλών τῶν lv τῷ τόπῳφ.

θεοπτιχῶν, τὸ τοῖς. Σηµείωσαι, ὅτι θεοπτιχῶς 6
Ἱεράρχης πρῶτον ἑλλάμπεται * εἶτα µεταδίδωσι τοῖς
ὑπ᾿ αὐτόν * εἶτα τελειοῖ τούτους, οἷς µεταδίδωσι τῆς
ἐλλάμψεως,

8 V. Πρώτη μέν ἐστι. Σημειωτέον, πῶς dj αὐτὴ
πρώτη xal ἐσχάτη τάξις.

Ἡ δὲ τῆς ἱεραρχικῆς. Περὶ τῆς τῶν τάξεων δυ-
νάµεως. Οὕτω δὲ χρὴ νοῆσαι τὰ προχείµενα, ὅτι
πάντα μὲν τὰ ἱερατικῶς τελούμενα, εἷς τὸν Ἱεράρ-
Xn» τὴν ἀναφορὰν ἔχει, ὡς φὐτοῦ διὰ τῶν [ὑπ] ab-
τοῦ ταγμάτων ταῦτα ἑνεργοῦντος, οἷς καὶ παρέσχε
τὴν δύναμιν τοῦ ταῦτα ἐνερχεῖν' ὅμως ἐν ἐξαιρέτῳ
τῷ ἱεράρχῃ πρὸς αὐτουργίαν, καὶ οὐ διὰ τῆς ἑτέρων
ὑπουργίας ἁἀποχεχλήρωται ὁ τοῦ µύρου ἁγιασμὸς,
xal ἡ τοῦ θυσιαστηρίου καθιέρωσις, καὶ ἡ τῶν Ἱερα-
τικῶν ἉΧειροτονία * ἅτινα καὶ τελεσιουργοὺς εἰκόνας
τῆς θείας δυνάµεως ἀπεχάλεσεν * ὁλότητα δὲ φησι
πάσας τὰς τάξεις, ὡς εὐθὺς ἐπεξηγεῖται.

Λὖται δὲ slot, Τουτέστιν αἱ τελειοῦσαι τὸν ἅγιον
ἄρτον εἰς σῶμα Χριστοῦ, xal τὸ ποτήριον εἰς ἅγιον
αἷμα, καὶ τὸ ὕδως εἲς ἁγίαν κάθαρσιν, καὶ τὸν ἀφώ-
τιστον εἰς υἱοθεσίαν’ [καὶ] πάντα τὰ Aolnà ὁμοίως.

El γὰρ xai πρὸς τῶν ἱερῶν. Σηµείωσαι, ὅτι xal
ἁγιάσαι, καὶ τελειῶσαι τὸ µύρον, οὐκ ἔστι πρεσθυ.
τέρων, οὓς καὶ Ἱερεῖς καλεῖ * ἀλλ᾽ οὔτε θυσιαστήριον
τελειῶσαι, ἵνα καὶ προσενέγχῃ ἐπ᾽ αὐτοῦ ' οὔτε μὴν
χειροτονῆσαι. Ταῦτα γὰρ μόνος ὁ ἱεράρχης ποιεῖ 95,
dv ἑκτὸς ὁ πρεσθύτερος, οὔτε βαπτίσει, οὔτε προσ-
οἱσει, ἀλλ᾽ εἷς τὰ προτελεσθέντα ὑπὸ τοῦ ἐπισκόπου

Ἱερουργήσει.
Αγιστείαν. "Ἠτοι χειροτονίαν.

Ἑνιαίως. Μονομερῶς.

Scient:as. Vim et facultstem docendi mysteria [) Tàc ἐπιστήμας. "Occ dj διδασκαλικἡ τῶν μυστηρίων

pontificibus convenire.

8 VI. Sacerdotum autem. Quis sacerdotum seu
presbyterorum sit ordo.

1pse facit. Sacerdotum scilicet ordo.

Ministrorum vero. Quis sit ministrorum ordo, id
est diaconorum.

Expiat. Quomodo diaconi expient.

ltaque in. sancta. Contemplatio expiationis. Nota
vero, diaconorum esse exuere vestes et tibialia ba-

δύναμιις τοῖς Ἱεράρχαις ἁρμόζει.

$ VI. Ἡ δὲ τῶν Ἱερέων. Τίς ἡ τῶν ἱερέων τάξις,
ἤγουν τῶν πρεσθυτέρων.

Αὐτὴ δρᾷ. Ἡ τῶν Ἱερέων τάξις δηλονότι.

Ἡ δὲ τῶν λειτουργῶν. Τίς ἡ τῶν λειτουργῶν τάξις,
τουτέστι τῶν διακόνων.

ἸΑποχαθαίρει. Βῶς ἀποχαθαίρουσιν οἱ διάκονοι.

Ὃθεν ἐπὶ τῆς Ἱἱερᾶς. θεωρία τῆς καθάρσεισς,
Σηµείωσαι δὲ, ὅτι τῶν διακόνων ἐστὶ τὸ ἀποδύειν xal

'VARLE LECTIONES ET €CORRECTIONEA.,

96 ποιῄσει.

165 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCHIA.

106

ὑπολύειν τοὺς βαπτιζοµένους, καὶ πρὸς δυσμὰς Ἱστῆν, A ptizandis, et ad occasum sistere, ac rursus ad or-

καὶ αὖθις πρὸς ἀνατολὴν µετάγειν.
Διὸ xal ταῖς ἱεραῖς. Σηµείωσαι, ὅτι ol διάχονοι
τότε τὰς θύρας εἶχον' νῦν δὲ οἱ ὑποδιάκονοι:

8 VII. Δέδειχται τοίνυν. ᾿Ανακεφαλαίωσις.

Δηλαδὴ τῆς ἱεραρχικῆς, "Ότι ὁ ἐπίσκοπος x&i τὰ
τῶν ὑφειμένων ποιεῖ, καὶ οἱ πρῶτοι τὰ τῶν δευτέρων
καὶ τῶν μετ αὐτοὺς ποιοῦσιν οὐκ ἀνάπαλιν δὲ, οἱ
δεύτεροι τὰ τῶν πρώτων.

Ἐγχειρεῖν ἁλαζονείαν. Ὅτι ἕκαστον χρὴ μὴ xa-
τατολμᾷν τῶν µειζόνων.

Εἰκόνες αἱ Ἱερατικαί. Τίνος τύποι ai Ἱερατικαὶ
τέζεις, τὰ παρὰ τοῦ Oto) περὶ τοὺς ἀνθρώπους ivep-
γοῦσαι.

Ἐπειδὴ γάρ. Περὶ τῶν οὐρανίων 57 τάξεων, πῶς ὑπὸ
6105 ἱερουργοῦνται 95,

LI. Ὁ plv ἱεράρχης. Χειροτονία ἐπισκόπου, πρεσθυ-
τέρου καὶ διακόνου.

ἼΑμφω xà) πόδε. Νῦν ἑτέρως ἐπιτελεῖται.

*Eva τῶν ποδῶν. "Αδηλον δὲ ποῖον πόδα φησί.

Καθ ἕχαστον. Σηµείωσαι, ὅτι χρὴ πάντας τοὺς iv
τῷ ἱερατείῳ τὸν χειροτονούµενον ἀσπάζεσθαι.

III. 8 I. ᾿Ανάῤῥησις Ἱερά. ᾿Ανάῤῥησις οἱονεὶ κή-
ρυξις ἐξ ὀνόματος» σφραγίζων γὰρ αὐτὸν ὁ χειρο-
τονῶν ἀρχιερεὺς, ἐξ ὀνόματος φάσχει' Σφραγίζεται ὁ
δεῖνα ἀπὸ πρεσθυτέρου εἷς ἐἔπισχκοπον iv ὀνόματι
Ηατρὸς, καὶ Τἱοῦ, καὶ ἁγίου Πνεύματος) ὁμοίως xal
ἐπὶ πρεσθυτέρου xal διακόνου.

Ὑπόπτωσις. Ὑπόπτωσις d γονυκλισία' ἀνάῤῥησις
δὲ, ὅπερ νῦν καλοῦσιν ἐπικήρυξιν Tj ἀναχήρυξιν.

Ἡ ἀνάῤῥησις. Ἡ ἐπὶ τῶν χειροτονιῶν ἀνακήρυ-
Etc, otov ἐπὶ τῆς τοῦ ἐπισκόπου - Ὑπὲρ τοῦ ἁγίου
πατρὸς ἐπισκόπου τοῦδε. "Emi δὲ πρεσθυτέρου *
Ὑπὶρ τοῦδε πρεσθυτέρου. "Eni δὲ διαχόνου' Ὑπὲρ
τοῦ ἀλελφοῦ ἡμῶν τοῦδε διαχκόνου. Τόδε ἀνάῤῥη-
civ φησιν ὅταν ἐν αὐτῷ τῷ χειροτονεῖν κηρύττῃ *
Τὸν χειροτονούµενον Ἡ θεία Χχὰρις προχειρίζεται
τόνδε elc τόνδε.

Ἡ μὲν οὖν, θεωρία.

El; τὴν ἀνδρικήν. Σηµείωσαι τὴν ἀνδριχὴν ζωὴν
τοῦ Ἰησοῦ, xai θεαρχικὴν ἀναμαρτησίαν,

᾿Ανάῤῥησιν, Tic ἡ ἀνάῤῥησις,

0ὐδὲ ἁἀδελφόν. Ὡραῖον, καὶ πἀνυ ἀναγκαῖον, xai
σφαλὲς, ὅτι οὐδὲ ἀδελφὸν χωρὶς θεοῦ ἐποίει τίς.

Ἱεροτελεστής. Ὡς ἄνθρωπος, xal ἀρχιερεὺς γέ-
ονεν 6 Χριστός. Σηµείωσαι τοῦτο κατὰ ᾿Ακεφάλων
καὶ Μεστοριανῶν.

Διὸ καὶ αὐτός. Σηµείωσαι πότε ἐχειροτονήθησαν
ἱερεῖς ol. μαθηταὶ, xal ὅτι ᾿Γησοῦς, καΐτοι θεὸς ὢν,
αὐτὸς οὐκ ἐχειροτόνησεν, ἀλλ᾽ ἐπηγγείλατο πέμπειν
ἀπὸ τοῦ Πατρὸς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ,ὅτε ὡς πύριναι
γλῶσσαι ἐφάνησαν αὐτοῖς.

tum reducere.

Propter quod sacris. Nota quod diaconi tum fores
custodierunt; nunc vero subdiaconi.

8 VII. Demonstratum est igitur. Recapitulatio seu
precedentium repetitio.

Pontificum nempe. Episcopum ea etiam que in-
feriorum sunt facere, primosque munia secundo-
rum, et eorum qui hos sequuntur, exsequi; sed
non conira, secundos illa que sunt primorum.

Proierviam usurpare. Unumquemque non debere
sibi ea que sunt majorum, temere assumere.

Imagines ecclesiastice. Cujus sint figure ecclesia-
stici ordines, qui ea que Dei sunt, inter homines
gerunt.

Cum enim. De colestibus ordinibus et humanis,
quomodo 8 Deo ordinantur.

II. Pontifex quidem. Ordinatio episcopi, presby-
teri, et diaconi.

Utroque genu. Hoc nuno alio modo perficitur.

Unum genu. Incertum est utrum pedem dicat,

Singillatim. Nota enim qui ordinatur, debere ab
omnibus in sacrario salutari.

III. 8 I. Przdicatio. ᾿Ανάῤῥσις. Quasi predicatio
ex nomine : consignans enim eum pontifex is qui
ordinat, ex nomine dicit : Consignatur hic talis ex
presbytero in episcopum, in nomine Patris, et Filii,
etjSpiritus sancti; similiter etiam in presbyteri et
diaconi ordinatione.

81 Genuflexio, Gr. ὑπόπτωσις. Genuflexio : dvdé-
ῥησις autem quod nunc vocant annuntiationem vel
renuntiationem.

Recitatio. Renuntiatio in ordinationibus, sicut in
ordinatione episcopi : Super sancto patre episcopo
hoc. In presbyteri autem : Super hoc presbytero. In
diaconi vero : Super fratre nostro hoc diacano : hoc
porro recitationem dicit, quando in ipsa ordina-
natione pronuntiat : Divina gratia hunc qui ordína-
tur ad hunc ordinem promovet.

Itaque. Contemplatio.

In virilem. Nota, virilem Jesu vitam et divinam
peccandi privationem.

Promulgationem. Que sit recitatio.

Neque fratrem. Pulchrum est et valde necessa-
rium 8ο tutum, quod ne fratrem quidem sine Dei

D voluntate quisquam faciebat.

Ordinum collator. Ut homo, etiam pontifex, factus
est Christus : nota hoc contra Acephalos et Nesto-
rianos. |

Quapropter etiam ipse. Nota, quando discipuli or-
dinati sunt sacerdotes, et Jesum, etsi Deus erat,
non temen ipsum eos ordinasse; sed pollicitum
ease migsurum se Spiritum sanctum a Patre, quan-
do velut igne» lingue eis apparuerunt.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

9 Adde ez Pachym. καὶ ἀνθρωπίνων. 39 Ἱεραρχοῦνται.

467

Sacrorum auclorem. Dominum ex divinitate di- A ὮΤελετάρχην.

cit.
Discipulorum. Sanctus Petrus scilicet cum cixte-
ris, quando Matthiam in apostolum elegit.

De divina autem. Nota, quid dicat de sorte que
Matthie obtigit, et quid hanc esse intelligat.

Videtur Scriptura mihi. Quod in Actis apostolo-
rum de his oraculis exsistit, in nonnullis quidem
libris inveni ita habere : Et dederunt sortes ipsis.
In quibusdam vero : Et dederunt sortes ipsorum :
illud quidem αὐτοῖς concertat pro eo quod nunc 8
divino Dionysio dictum est, quasi sorte signum
quoddam designante, ex revelatione fortassis aut
operatione Spiritus sancti, cadente in eum qui
gortiebatur; unde etiam de Iscariote dicit magnus
Petrus : Qui sortitus erat nobiscum sortem minis-
terii hujus (x). Quanquam consueta nobis sors
non fuit adhibita a Christo, cum delegit apos-
tolos.

Pontifex vero. De episcopo, cur ei soli sancta

Evangelia imponantur.
. 84 Deique tum operationem, tum apparitionem.
Presubaudiendum est ὑπάρχοντα, exsistentia ; se-
cundum pretermissionem enim verbi, sepe est
constructio. Nota vero, quantam participet episco-
pus divinam copiam.

Sacrorum eloquiorum, Gr. Ἱερολογιῶν. Hoc est
interpretationum.

Sacerdotibus aulem. De presbyteris.

Inclinatio quidem. Quid inclinatio declaret.

S VIII. Tres sacris operantium. Τῶν ἵεροτελε-
στῶν. Hoc est pontificum, sacerdotum, et minis-
trorum.

Tribus eorum qui initiantur. Hoo esi purgato-
rum, illustratorum, et contemplatione perfecto-
rum.

Ministerialis ordo. De diacono unum pedem fle-
ctente.

Sacerdotes vero. Quid sit presbyteros utrumque
pedem inflectere.

Utrumque genu. Quid sit pontiflcem inflectere
duos pedes, et cur Scripture super caput ejus po-
nantur.

IN CAP. VI.

. ]. Triplex genus initiandorum. Tres esse ordines
qui perficiuntur.

S I. Dicimus :gitur. Quinam sint ii qui purgan-
tur, et quomodo.
. Turbas illas quz segregaulur. Hoc est. catechu-
meni, poenitentes, et a demone vexati; differentiam
&utem eorum quos scelerum ponitet, inducit in
sequentibus.

(x) Aot. 1, 17.

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ABEOPAGITR.

108
θεότητα
χαλεῖ,

'O τῶν μαθητῶν. Ὁ ἅχιος Ἠέτρος δηλονότι μετὰ
τῶν λοιπῶν, ὅτε τὸν Ματθίαν προὀχειρίσατο εἰς ἀπό-
στολον.

Περὶ δὲ τοῦ θείου. Σηµείωσαι τί φησι περὶ τοῦ
κλήρου τοῦ πεσόντος ἐπὶ Ματθίαν, καὶ τί νοεῖ τοῦ-
τον.

Δοχεῖ Ὑάρ µοι τὰ λόγια. Τὸ ἐν ταῖς Ἡράξεσι τῶν
ἀποστόλων λόγιον περὶ τούτων ἐν μὲν ἑνίοις βιθλίοις
εὗρον οὕτως ἔχον * Καὶ ἔδωκαν γλήρους αὐτοῖς ' iv
δὲ coco Καὶ ἔδωκαν κλήρους αὐτῶν. Τὸ piv οὖν
αὐτοῖς συναγωνίζεται τῷ νῦν εἰρημένῳ ὑπὸ τοῦ θείου
Διονυσίου, ὡς τοῦ κλήρου σύμθολόν τι δηλοῦντος, ἐξ
ἀποχαλύψεως ἴσως Ἡ ἑνεργήματος τοῦ ἁγίου Ηνεύ-
µατος, πίπτοντος ἐπὶ τὸν κληρούμενον * ὅθεν xai πε-
ρὶ τοῦ Ἰσχαριώτου φησὶν ὁ μέγιστος Πέτρος, ὅτι
Ἔλαχε σὺν ἡμῖν τὸν πλῆρον τῆς διακονίας ταύ-
της ΄ xalvot συνήθης ἡμῖν κλῆρος οὐκ ἣν ἐπὶ τῶν
ἀποστόλων γεγονὼς ὑπὲρ Κυρίου τοῦ ἐκλεξαμένου
αὐτούς.

'O δὲ Ἱεράρχης. Περὶ τοῦ ἐπισκόπονυ, διὰ τί ἐπι-
τίθεται µόνῳ αὐτῷ τὰ ἅγια Εὐαγγέλια.

Θεουργίας, θεοφανείας. Προσυπαχουστέον τὸ ὑπάρ-
χοντα * κατὰ παράλειψεν γὰρ τοῦ ῥήματος πολλάκις ἡ
σύνταξις. Σηµείωσαι δὲ πόσων µεταλαμθάνει ὁ ἐπίσκο-
πος θείων πλεονεκτημάτων,

Τὸν

Πύριον κατὰ τὴν

Ἱερολογιῶν. Τουτέστιν ἑρμη ειῶν.

Τοῖς δὲ ἱερεῦσι. Περὶ πρεσθυτέρων.

Ἡ μὲν οὖν κλίσις. Τί ἡ κλίσις δηλοῖ.

S8 VIII. Ai τρες τῶν Ἱἱεροτελεστῶν. Τουτέστιν
Ἱεραρχῶν, ἱερέων, καὶ λειτουργῶν,

Taic τρισὶ τῶν τελουμένων. Ῥουτέστι τῶν κα:
θαιροµένων, τῶν φωτιζοµένων, καὶ τῶν θεωρητικῶς
τελουμένων.

Ἡ λειτουργικὴ τάξις, Περὶ διακόνου ἕνα πόδε
χλίνοντος.

Οἱ δὲ ἱερεῖς. Tl τὸ τοὺς δύο πόδας κλίνειν τοὺς
πρεσθυτέρους, |

"Apto tà πὀδε. Τί τὸ τοὺς δύο πόδας χλίνειν τὸν
Ἱεράρχην, καὶ διὰ τί αἱ Tpaoat ἐπιτίθενται τῇῃ κεφαλῇ

αὐτοῦ 59,
ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. C.

I. Τριαδα τῶν τελουµένων. "Oct τρεῖς αἱ τελούμεναι
τάξεις.

81. Λέγομεν τοίνυν, Τίνες οἱ καθαιρόµενοι, xal
πῶς.

᾽Αποδιαστελλόμεναι πληθύες. Τουτέστυ οἱ κατ-
ηχούμενοι, οἱ ἐν µετανοίᾳφ, καὶ ἐνοχλούμενοι. Δια-
φορὰν δὲ εἰσηγεῖται τῶν Ev. µετανοίᾳ ἓν τοῖς ἑξῆς.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

99 ἑπάνω τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ.

169

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

110

Tc δὲ, ὡς. Τῶν ἐν µετανοἰᾳ µετά τὸ βάπτισμα A — Alius quidem quod. Posnitentium post baptisma

ἁμαρτανοντων.

Τῆς δὲ, ὡς ἔτι. Τῶν χειμµαζοµένων xal ἔνεργου-
μένων.

Τῆς δὲ, ὡς ἔτι πρός, Tov. ἀπὸ αἱρέσεων, fj ἆσελ»
γειῶν.

Tnc δὲ, ὡς µεταχθείσης. Τῶν μὴ τελείως ἐξ
ἀσολγείας ἐπιστρεφάντων εἲς ἁγιασμὸν, fj τῶν κατη-
χουµένων.

8 IT. Μέση δὲ τάξις. Ὁ πιστὸς λαός.

Ἡ καθαρθεῖσα πᾶσης,. ἘΤὴν πᾶσαν κάθαρσιν τοῦ
λαοῦ.

AT καθαιρόµεναι τάξεις διαιροῦνται.

Ec τοὺς ἐχθαλλομένους τῶν ἱερῶν,
Elo τὸν πιστὸν λαὸν,
Elc μοναχοὺς, ἤτοι θεραπευτάς.

Tà» τοῦ ἱεροῦ λαοῦ. Σηµείωσαι ὅτι µέσην τά-
ξιν τὸν Ἱερὸν λαὸν ἀποκαλεῖ, ἤγουν τοὺς ἐν AatxQ
τἀγματί τὸ ὁλόκληρον fiot τὸ ἀνεπιτίμητον ἔχοντας *
τοὺς δὲ μοναχοὺς, ἤτοι τοὺς θεραπευτὰς, τὴν πασῶν
ὑψτλοτέραν.

S IIL Ἡ τῶν μοναχῶν. Μέτρα μοναχικῆς xata-
στάσεως.

Ol μὲν, θεραπευτάς. Διὰ τἰ οἱ μοναχοὶ, θεραπευταὶ
ἐκλήθησαν.

Καὶ ἑνιαίας. Τί [μονὰς] ἀμέριστος καὶ
ζωή.

Τῶν διαιρετῶν Ἱεραῖς. Διαιρετᾶ φησι τὰ βιω-
tud.

θεοειδῆ µονάδα: Πῶς τελειοῦται 99 6 µονάζων, καὶ
διὰ τί ἰδικὴν τελείωσιν καὶ ἐπίκλησιν καὶ χατάστασιν
ἔχει ὁ μοναχός,

Il. ὍὉ μὲν ἱερεύς. Σηµείωσαι ὅτι, ὁ μὲν ἱερεύς
φησι, καὶ οὐχ ὁ ἱεράρχης, καὶ ὅτι κατὰ ποῦτον τοῦ
Ηατρὸς τὸν λόγον, οὐ δεῖ σχῆμα μοναχοῦ ἐπίσκοπον
διδόναι, ἀλλὰ µόνον πρεσθύτερον.

Tai διαιρεταῖς. Tai, βιωτικαῖς καὶ πολυσχιδέσιν,
otov ἐμπορίαις φημὶ, καὶ τοῖς ἄλλοις συναλλάγμασι.
Φαντασία:ς δὲ, τουτέστι ταῖς κατὰ διάνοιαν ἐπιθυμίαις
xai τῶν παθών ἀνατυπώσεσιν.

ἑνιαία

Αποχείρει. Πῶς χείρεται ὁ μοναχός.

Τὴν τρισσήν. Σηµείωσαι δὲ τὴν τρισσὴν ὑπό-
στασιν.

III. 8I. [a] Μοναχιχκὴν τάξιν. Διὰ τί λέγεται µο-
ναχὸς, vai τίς ἡ μοναχικὴ κατάστασις xai ἐπιτή-
δευσις.

8 IE: ᾽Αποταγή. Τίς ἡ ἀποταγή.

[B] Διὸ χα) πολλὰ. Σηµείωσαι κατὰ Λαμπετιανῶν,
ἦτοι ἹΜεσσαλιανῶν ἢ ᾿Αδελφιανῶν, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν
Μαρκιανιστῶν * οἵτινες, τριετίαν µόνον ἄχρως ἀσκή-
σαντες, μετὰ ταῦτα ἐπὶ τοσοῦτον ἀδικφοροῦσι τὸν λοι-
πὸν τῆς ἑαυτῶν ζωῆς ypóvov, ὡς πᾶσαν ἁἀτοπίαν
πράττειν ἁἀδεῶς ΄ µοιχείαις γὰρ, καὶ ἀσελγείαις, γα.
στριµαργίαις, καὶ ἀλληλογαμίαις, καὶ ἀπαξαπλῶς ἐν

peccatum.

Alius vero quod etiamnum. Eorum qui agitantur
ἃ demone, etin quibus demones operantur.

Alius vero quod. Eorum qui ab heresibus, aut li-
bidinibus.

Alius quod jam traductus. Eorum qui non plane
ex libidine redierunt ad sanctimoniam, vel catechu-
menorum.

8 II. Medius autem ordo. Fidelis populus.

Bxpiatus ab omni. Universam expiationem po-
puli.

Ordines qui purgantur dividuntur

In eos qui ex templis expelluntur,
In fidelem populum.
In monachos, sive cultores,

Sanct 2 plebis. Nota, quod medium ordinem ap-
pellet sacrum populum,sive eos qui in laico ordine
83 integritatem siveirreprehensibilitatem habent;:
monachos autem, sive cultores, omnium supre-
mum.

S III. Monachorum. Termini status monacho-
rum.

Alii quidem therapeutas. Cur monachi vocentur 8e-
ῥαπευταί, cultores.

Et singulari. Quid [solitudo] individua, singula-
risque vita.

Sanctis rerum dividuarum. Dividua autem appel-
lat ea, que ad vitam secularem pertinent.

Deiformem unitatem. Quomodo consecretur mo-
nachus, et cur propriam consecrationem et invo-

C cationem, etstatum habeat monachus.

II. Sacerdos quidem. Nota quod dicat, sacerdos,
et non pontifex,et secundum hunc Patrissermonem
non episcopum sed solum presbyterum monachi
habitum dare debere.

Dividuis. Que ad vitam mundanorum pertinent,
et in multas partes divise sunt? ut; sunt. mercatu-
ra, et alii contractus. Imaginationibus autem, id
est mentis cupiditatibus et perturbationum imagi-
nibus.

Detondet. Quomodo monachus tondeatur.

Triplicem. Nota triplicem subsistentiam.

III. SI. Monasticum ordinem. Cur monachus di-
catur ; quissit ordo monachorum ; quodque insti-

D tutum.

S II. Βεπωπίίαμο, Gr. ἀἁποταγή. Quenam sit re-
nuntiatio.

Quamobrem mulla.Nota contra Lampetianos,lsive
Messalianos,aut Adelphianos, vel quod idem valet,
Marcianos,qui quidem cum triennium tantummodo
duriter in monachorum vita consumpserunt,postea
per reliquum vitsesustempus adeo sunt dissimiles,
ut libere omnia scelera admittant : ut stupris enim
et libidinibus,in ingluvie et mutuis adulteriis, at-

. VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

4 cg) etcat.

PATROL. Gn. IV.

171

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII ARREOPOGITA.

172

que uno nomine in; omnibus flagitiis volutati, se À πάσαις ἀσωτίαις ἐγκαλινδούμενοι, τὰ τοιαῦτα πράτ-

ejusmodisine voluptate corporis agere falso dicunt:
et cum sinesensu, morbo perturbationis ac volu.
ptatis afflictentur, ac sine dolore a seipsis atque ab
iis qui eos inhabitant demonibus patiantur,tamen
more eorum qui phrenesi laborant,letantur potius,
et non egre ferunt.

Inierdicta sunt. Nota multa monachis interdicta
esse, qua laicis impune licet facere :ut conjugium,
et ia militia mercaturaque versari, etin aliis que
laico non dantur crimini.

8&4 8 III. Tonsura capillorum. Quenam esset de-

tonsio.
S IV. Prioris autem. Quid mutare ejus vestem.

8 V. EL omnes. Quid salutatio.
Ad praecipuam illam Dei. Cur statim communi-
. cent.

Ad communionem. Cur ii qui ordinantur, statim
communicent.

Communio traditur. Omnes enim eque, post or-
dinationem, divinis dignantur mysteriis, id quod
cum Deo familiaritatem unionemque declarat.

Initiationes, purgatio. Quid initiationes signifi-
cent.

Ordo. Hoc etiam in loco planius docuit Pater,
qui sint superiores ordines, quorum supra fecit
mentionem.

S VI. Sed objicies. Non esse in ccelo qui expie-
tur : et de angelis.

Colestem quampiam, Nota non esse ullam labem C

in quavis naturarum colestium, quod putat Orige-
nes, atque ii qui sunt in eadem sententia,dicentes
quod juxta proportionem aversionis, unusquisque
celestium ordinum, talem appellationem et ordi-
nem sortitus, et corporibus alligatus sit tenuiori-
bus in castigationem sue ad deteriore aversionis;
sed sanctissimisunt profecto el corporis expertes
mentes, sicut principio creati sunt. Quod autem
corporee sint coelestes virtutes, excellenter legisti
in anterioribus. Aliter. Verum nulla mens coelestis
post demonum delapsum unquam in peccato de-
prehensa est ; hoc enim neque ex divina Scriptura
cognovimus, neque aliquis ex theosophis Patribus
dixit. Hic autem sanctus vir per concessionem
hoc ipsum ait,ut aliquis dixerit, sanctissimos qui-
dem eos esse, et intlegros,nec expiationis indigere;
sed si demus in aliquo eorum labem fuisse, plane
ad contrarias virtutes se conferebat,ut relique si-
ne labe eodem modo habeant, et similiter non in-
digeant expiationis. Atqueid ita esse plane docuit.
Cum enim ad id quod objectum erat, id quod sen-
tiebat, utque erat, respondisset, subjecit illud : οἱ
Quis enim ; pro, quod si quis etiam det aliquem

τειν ἀπαθῶς τερατεύονται * xai ἀναισθήτως νοσοῦν-
τες τὴν ἐμπάθειαν, καὶ ἀναλγήτως ὑφ) ἑαυτῶν πά-
σχοντες, xai τῶν ἐν αὐτοῖς οἰκούντων δαιμόνων, ὥσ-
περ οἱ φρενίτιδι κατεχόµενοι vóaq, ἀγάλλονται μᾶλ-

λον καὶ οὐκ ἀνιῶνται.

[y] ᾽Απείρηται. Σηµείωσαι ὅτι πολλὰ χωλύεται ὁ
μοναχὸς ποιεῖν, Qv οἱ λαϊκοὶ τὴν ἐπιτροπὴν xai ἔξου-
σίαν ἔχουσιν * olov ὁ γάμος, καὶ τὸ στρατείαις Tj ἐμ-
πορίαις ὁμιλεῖν, καὶ ἑτέροις, ἐν οἷς ὁ λαϊκὸς οὐ κα-
τακρίνεται,

8 III. Τριχῶν ἀπόκαρσις. Τίς ἡ ἀπόχαρσις.

8 IV. Ἡ δὲ τῆς προτέρας. Τί τὸ µεταλλάσσειν 99*

B τὴν ἐσθῆτα αὐτοῦ.

8 V. Καὶ πάντες. Τί ὁ ἀσπασμός.
"Eni τὴν θεαρχιχήν. Τί το εὖὐθὺς κοινωνεῖν.

Ἐπὶ τὴν μετᾶληψιν. Διὰ τί ol χειροτονούµενοι
εὐθέως χοινωνοῦσι.

Μεταδίδοται πρός. Πάντες γὰρ ὁμοίως μιτὰ τὴν
χειροτονίαν τῶν θείων ἀζιοῦνται μυστηρίων, ὅπερ
ἐμφιίνει τὴν πρὸς θεὸν οἰκειότητά τε καὶ ἔνωσιν.

Τελεταὶ, κάθαρσις. Τί αἱ τελεταὶ δηλοῦσι.

άξις. ᾿Ιδοὺ καὶ ἐνταῦθα σαφέστερον ἐδίδαξεν ὁ
Πατὴρ, τίνες αἱ ὑπερθεθηκυῖαι τάξεις, ὦν ἀνωτέρω
ἐμνήσθη.

6 VI. Αλλ' ἐρεῖς ὅτι, [Καὶ] ὅτι οὐκ ἔστιν ἐν οὐ-
pavip καθαιρόµενος * καὶ περὶ ἀγγέλων.

Ἔστι τις οὐρανία. Σηµείἰωσαι ὅτι οὐδεμία« λώδη
τυγχάνει Ev. τινι τῶν οὐρανίων δυνάµεων, ὃ δοξάζει
Ὠριγένης, καὶ οἱ τὰ τούτου φρονοῦντες, φάσκοντες,
ὅτι κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς παρατροπῆς Exagtov τῶν
οὐρανίων ταγμάτων τὴν τοιάνδε καὶ ὀνομασίαν καὶ
τάξιν ἐκληρώσατο, xal σώμασιν ἐνεδέθησαν λεπτοτέ-
ροις, εἲς παιδείαν τῆς ἑαυτῶν ἐπὶ τὸ χεῖρον παρατρο-
πῆς ^ ἀλλὰ πἀναγνοί εἶσι δηλονότι xal ἀσώματοι
νες, ὡς ἐξ ἀρχῆς ἐκτίσθησαν * ὅτι δὲ ἀσώματοί
εἴσιν αἱ οὐράνιαι δυνάμεις, διαφόρως ἔγνως ἐν
τοῖς ἔμπροσθεν. "Αλλως. Αλλ᾽ οὐδεὶς αὐτῶν τῶν
οὐρανίων νοῶν μετὰ τὴν τῶν δαιμόνων ἁπόπτωσιν
ἑάλω ποτέ’ τοῦτο γὰρ οὐδὲ παρὰ τῆς θείας Γραφῆς
ἔγνωμεν, οὐδὲ τις τῶν θεοσόφων εἴρηχε Πατέρων.
Οὖτος δὲ ὁ ἅγιος χατὰ συγχώρτσιν αὐτό φησιν, ὡς

D 9v εἴποι τις, ὅτι πάναγνοι μὲν eiat xai ἀλώδητοι, xal

οὐ ὄξονται καθάρσεως * πλὴν, εἰ καὶ δοίηµεν ἕν ctt
λώθῃ *! γενέσθαι αὐτῶν τινα, πάντως εἷς τὰς ἆναν-
τίας ἐχώρει δυνάµεις * ὥστε τὰς λοιπὰς τὸ ἁλώδητον
ὡσαύτως ἔχειν, καὶ ὁμοίως μὴ δεῖσθαι καθάρσεως.
Καὶ ὅτι τοῦτό ἐστι, σαφῶς ἔδειξεν ' εἰπὼν γὰρ πρὸς
τὴν ἀντίρεσιν τὴν ἰδίαν γνώμην καὶ ἀληθῆ, ἐπήγαγε
τὸ, El γάρ τις, ἀντὶ τοῦ, cl δὲ καί τις δοίη τινὰ πα-
ῥατραπῆναι, τοῦ χοροῦ τούτων ἐξέπεσεν 93, ὅπερ ἐγὼ

VARLE LECTIONES ΕΤ CORRECTIONES

4* µεταθάλλειν καὶ µεταλλάσσει. 3 Horum verborum nulla exstat interpretatio apud Lansselium.

4 λὠδην. 3 ἐκπέπτωχεν.

173 S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES HIERARCH,.

174

οὐ λέγω, φησὶν, ἀλλὰ τοὐναντίον, ὅτι πάναγνοι δια- À aversum fuisse, is certe ex horum choro decidit ;

µένουσιν εἶσαεὶ, ἐπεὶ ἐχπέσοιμι τοῦ καθεστῶτος. M7
οὖν τις τῶν ὈΏριγένους μυστῶν οἰέσθω τὸ παρὸν
ῥητὸν συνηγορεῖν τῇ χακοπίστφῳ αὐτοῦ δόξῃ, φάσχων,
ὅτι dsl πτῶσις καὶ ἀνάχλισις, καὶ µετάπτωσις τῶν
οὐρανίων Ὑίνεται νοῶν, ὥς φησιν Ὠριγένης μὲν ἐν
τῷ Περὶ ἀρχῶν πρὠτῳ λόγψ, οὕτως * « Ὁ τοίνυν λό-
γος, οἶμαι, δείχνυσι πᾶς, πᾶν ὅ τι ποτὸ λογιχὸν,
ἀπὸ παντὸς οὐτινοσοῦν λογικοῦ δύνασθαι γενέσθαι * »
καὶ μετὰ βραχέα ἐπάγει λέγων * « Μετὰ τὸ ἐπὶ πᾶσι
τέλος, πάλιν ἀπόῤῥευσις xai κατάπτωσις Υίνεται. »
Εὐαάγριος δὲ ἐν τῷ ἑθδομηχοστῷ ὀγδόῳ τῆς δευτέρας

ἑκατοντάδος χεφαλαίῳ οὕτω φησίν * « Ἕκαστον τάγμα

τῶν οὐρανίων δυνάµεων, ἢ ὅλον ἐκ τῶν κάτω, f, ὅλον
Ex τῶν ἄνω, fj ix τῶν dvo καὶ ἐκ τῶν κάτω συνέστη-
χε. » Καὶ ἐν τῷ ιθ’ τῆς € ἑκατοντάδος λέγει οὕτως *
« Ἐξ veloce καταστάσεως xai ἀρχαγγελικῆς, ψυ-
yix) κατάστασις γίνεται ' ἐκ δὲ τῆς ψυχικῆς, δαιµο-
νιώδης καὶ ἀνθρωπίνη * ἐκ δὲ τῆς ἀνθρωπίνης, ἄγγε-
λοι πάλιν καὶ δαίμονες γίνονται. »

Tei ὑφβιμέναις. Ποία ἐστὶν ἡ τῶν οὐρανίων κά-
θαρσις καὶ διακόσµησις. Ἄλλως. Ὅτι κάθαρσις τῶν
οὐρανίων δωνάµεών ἐστιν dj ἐπὶ τελεωτέραν γνῶσιν
ἔλλαμψις * καὶ σηµείωσαι ὅτι προκόπτουσιν ἐπὶ γνῶ-
σιν, χαὶ ὅτι δαίµονας οὐ λέγουσι καθαίρεσθαι, διὰ τοὺς
φάσκοντας xal αὐτοὺς iv τῇ παρ᾽ αὐτῶν μυθευομένῃ
ἀποχαταστάσει, σώζεσθαι μετὰ τῶν ἁγίων.

Οὕτω xai φωτιζόμεναι. Σηµείωσαι τὰ περὶ τῶν
ἀγγέλων, πῶς φωτίζονται, καὶ τελειοῦνται.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. Z.

I. 8 I. Οὕτω καὶ πρός. "Ott οὐκ ἐν τοῖς αὐτυῖς τό-
ποις ἀπάγονται οἱ τελευτῶντες πάντες * καὶ περὶ ἆνα-
στάσεως.

Ὁλικῆς ἀἁναστάσεως. Τῆς μετὰ τοῦ σώματος δη-
λρνότι.

At piv γάρ. Περὶ δικαίων λέγει.

Τὰ δὲ καθαρὰ τῶν. Περὶ ἀναστάσεως σωμάτων.

Τῶν δοξαζόντων ἀνάστασιν καὶ χρίσιν,

οἳ μὲν μετὰ τῶν αὖ- οἱ δὲ οἱ δὲ μετ ἅλ-
τῶν σωμάτων ἐγε- — Ólya λων σωμάτων
ρεσθαι τὴν Ψψυχήν σώμα- ᾖΚζένων, xai fiov
φασιν, ὡς Χριστιανοί — coc * ὄχειν, oiov νῦν.

Τῶν χεχοιµηµένων,
ol μέν siatv ἱεροί *

Ἐνωθέντα γάρ. "Ot ἑνοῦται ταῖς ψυχαῖς τὰ σώ-
paca,
[Σημείωσαι δὲ καὶ τὴν ὁλικὴν ἀνάστασιν.]

S II. Τῶν δὲ ἀνιέρων. Περὶ θανάτου ἁμαρτωλῶν,
καὶ τί νοµίζουσι μετὰ θάνατον Ὑίνεσθαι οἱ Ἕλληνες,
ὦν τὰς δόξας ἐκτίθεται. Τούτων γὰρ οἱ μὲν ἀλογιστό-
τεροι, οὔτε ἀθόνατον τὴν ψυχἡὴν ὁμολογοῦσιν, ὦν ἐστι
καὶ Βἰας, οὐχ ὁ Πριηνεὺς, ἀλλ᾽ ἕτερός τις ' ἀλλὰ ϐνη-
τὴν, καὶ λύεσθαι αὐτὴν, ὃν τρόπον xal τὸ σῶμα, καὶ
εἲς τὸ μὴ εἶναι χωρεῖν * οἱ δὲ δῆθεν αὐτῶν λογικώτε-
pot, καὶ περὶ dgavaclac φυγῆς Φφιλοσοφήσαντες, ὡς
Πλάτων, xai ol τοιοῦτοι, μετὰ θάνατον τὸ μὲν σῶμα

ot δὲ ἀνίεροι. D alii quidem sunt sancti,

quod quidem ego non dico,inquit, sed contrarium,
nempe, eos sanctissimos semper permanere,quan-
doquidem aberrarem a supposito.Ne quis ergo Ori-
genis discipulorum putet hac verba ejus 86 per-
versm fidei sententiam defendere, dicens, semper
causam, et declinationem,mutalionemque fleri cos-
leatium mentium,ut dicit Origenes quidem in primo
libro De príncipiis.hoc modo :« Omnis ergo,utarbi-
tror, ratio docet, omne quod rationie est particeps,
ab omni quod rationem habeat, posse oriri. » Et
paulo infra adducit hec verba : « Post finem om-
nium, rursus effluxus et casus exsistit. » Evagrius
autem in septuagesimo octavo capite secunde cen-
turis, sic dicit: « Unusquisque ordo virtutum co-
lestium, aut totus ex inferioribus, aut totusex su-
perioribus, vel ex superioribus et inferioribus con-
stat. » [In decimo nono etiam quinte centurie dioit
his verbis: « Ex angelico ordine et archangelico.
animalis ordo exsistit ex animali autem demonia-
ουβ et humanus ; ex humano autem, angeli rurgug
demonesque fiunt.

Inferioribus. Quenam sit celestium purgatio et
dispositio. Aliter : quod purgatio celestium virtu-
tum sit ad perfectiorem cognitionem illustratio : et
nota quod proficiant in cognitione,et quod demo-
nes non dicat purgari, propter eos qui etiam ipsos
in ea restauratione que ab illis fingitur, cum san-
ctis salutem adepturos, dicunt.

Sic et qui illustrantur. Nota que angelos spec-
tant, quomodo illustrantur et perficiuntur.

| IN CAP. VII.
I. 8 I. Sic dum ad. Quod non in eumdem locum
abducantur morientes omnes : et de resurrectione.

[n universali resurreciione. Cum oorpore soilicet.

Nam ha quidem. De justis dicit.
Pura vero illa. De resurrectione corporum.
Eorum qui sentiunt esse resurrectionem
et judicium,
alii quidem, cum alii autem alii vero, cum
iisdem corporibus sine corpo- aliis corporibus
excitari animam di- re ; novis, et vitam
cunt, ut Christiani ; habere, ut nunc.
. Eorum qui dormierunt,
alii autem profani.

8&6 Unita enim. Quod conjunguntur cum animis
corpora.

(Nota vero et totalem resurrectionem.)

S II. Profanorum autem. De morte peccatorum,
et quid ethnici existiment post mortem fleri, quo-
rum opiniones exponit. Eorum enim qui magis a
ratione aversi sunt, neque immortalem animam
confitentur. In iis etiam Bias, non ille Prieneus,
sed quidam alius; sed mortalem, eamque solvi,
quemadmodum etiam corpus, et in nihilum abire.
Alii autem, qui scilicet his ratione prestant, et de
animi immortalitate disseruerunt,ut P lato,et tales,

115

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII ΑΠΕΟΡΑΙΤΑΕ.

176

post mortem,corpus quidem non amplius constatu- Α οὐκ ἔτι συστήσεσθαί φασιν * ἀλλ) clc αἰῶνας οὐχ ὕπο-

rum dicunt ; sed in perpetuum non redire amplius
ad earn quam habebat consistentiam. Hoo enim est
quod dicitelcára£, pro non amplius constaturum,
quandoquidem indignum esse inquit, materiale
ejusdem esse cum anima eterna ; animam vero 80-
lum esse immortalem. Ilec etiam heretici diverse
dicunt, ut qui a Simonis Magi, et Menandri, et
Valentini, et Marcionis,et Manentis,atque etiam ab
Origenis prodeunt fabulis,non enim sententiis. Vi-
dete quibus adnumerari velint,qualesque absurdas
sententias irreprehensibili Christianorum fidei af-
fingant, ii qui invisi sunt Deo et hominibus qui
recte sentiunt.

Alii vero corporeum. Hoc est animorum tantum
fieri resurrectionem, sine corporibus.

Quoniam ceptum est. Quod ait Apostolus arrham
et demonstrationem generalis cum corpore resur-
rectionis Dominum nostrum Jeeum Christum fuisse,
et quod in ipso nunc abscondita vita nostra,in Deo
apparitura in regeneratione.

Animabus conjugia.H eretici quidam tum fuerunt,
ut Simon Magus et ejus sectatores, qui ethereum
dicebant corpus certo animis futurum. Sciendum
est autem, Origenem quoque idem dicere in quodam
libro suo ; quod tamen in aliis prorsus negat, do-
cens omnem corpoream naturam in nihilum abire.
Lege Methodii sancti martyris et Olympii Adriano-
politani episcopi Lycise libros, quos in eum scri-
pserunt de resurrectione ; et Antipatri Bostri epi-
scopi: et disces fabulosam ipsius et monstrosam
nugationem.

Beatissimamque.Heec ait obscure S significans,
opinor, Papiam qui Hierapolis Asi: tum fuit epi-
Scopus et divini Joannis evangeliste temporibus
floruit. Hic enim Papias libro iv Dominicarum sua-
rum explanationum scripsit, fore in resurrectione
voluptates que percipiuntur ex cibis; in quod
quidem decretum postea credidit Apollinarius ;
(quemadmodum apparet ex scripto ipsius, ]
quod appellant nonnulli millesimum annum. Quo-
modo igitur Apollinarii erunt libri santi Dionysii,
juxta aliquorum nugas,qui Apollinarium refellunt ?
Atque etiam Ireneus Lugdunensis episcopus, in
quinto libro Adversus hereses, idem dicit; produ-

στρέφειν Exi, πρὸς ἣν ἔσχε σύστασιν. Τοῦτο γάρ ἐστιν
ὅ φησιν εἰσάπαξ, ἀντὶ τοῦ µηχέτι συστησόµενον,
ἐπειδὴ ἀνάξιον εἶναί φασι τὸ ὑλικὸν συνδιαιωνίζειν
qoot, τὴν δὲ oy,» µόνον ἀθανάτως ὑπάρχειν. Ταῦτα
καὶ αἱρετικοὶ λέγουσι διαφόρως, ὡς οἱ ἀπὸ Σίµωνος
τοῦ μάγου, καὶ Μενάνδρου, xai Οὐαλεντίνου, καὶ Map-
χίωνος, καὶ Μάνεντος * καὶ νῦν δὲ οἱ ἀπὸ τῶν Ὠρι-
γένους προερχόμενοι μύθων, οὐ γὰρ δογμάτων. Kal
ὁρᾶτε τίσι gi) cost συναριθµεῖσθαι, καὶ ποίας ἀτόπους
δόξας cf ἁμωμήτῳ τῶν Χριστιανῶν πίστει προσάπ- ᾿
τουσιν ol στυγητοὶ παρὰ θεῷ xai ἀνθρώποις εὖ φρο-

νοῦσιν ὑπάρχοντες,

Οἱ δὲ τὴν σωµατικήν. Τουτέστι ψυχῶν µόνων γί-
νεσθαι ἀνάστασιν, σωμάτων χωρίς,

᾿Αρθεῖσαν δη" Ὅ λέγει ὁ ᾿Απόστολος ἀῤἑαθῶνα
xal ἀπόδειξιν τῆς μετὰ σώματος καθολικῆς ἄ,αστά-
σεως τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν γεγενῆσθαι *
καὶ ὅτι ἐν αὐτῷ νῦν χέχρυπται ἡ ζωὴ ἡμῶν, ἐν τῷ θεῷ
φανερωθησομένη ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ.

Ἠυχαῖς συξυγίας. Αἱρετικοί τινες τότε γεγόνασιν,
ὡς oi περὶ Σίµωνα τὸν µάγον xal τοὺς σὺν αὐτῷ,
ot τινες αἰθέριον ἔφασκον, εἶγε καὶ doa ἔσεσθαι σῶμα
ταῖς ψυγαῖς. Ἱστέον δὲ ὅτι xal Ώριγένης τὸ αὐτό
φησιν £v τινι τῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων * ἐν ἄλλοις
δὲ καὶ αὐτὸ παντελῶς ἀπαρνεῖται, πᾶσαν σωματικὴν
φύσιν εἲς ἀνυπαρξίαν χωρεῖν δογµατίζων. ᾽Ανάγνωθι
Μεθοδίου τοῦ ἁγίου μάρτυρος xai Ολυμπίου ᾿Αδρια-
νουπόλεως ἐπισκόπου τῆς Λυκίας τὰ κατ᾽ αὐτοῦ ὑπ'
αὐτῶν περὶ ἀναστάσεως Ὑραφέντα, xai ᾿Αντιπάτρου
τοῦ Βόστρων ἐπισκόπου' xai µαθήσῃ τὴν µυθώδη αὖ-
τοῦ καὶ ἀλλόχοτον ληρωδίαν,

Καὶ μµακαριωτάτην. Ταυτά φησιν αἱνιττόμενος,
οἶμαι, Παπίαν τὸν Ἱεραπόλεως τῆς κατ) ᾿Ασίαν τότε
ενόµενον ἐπίσχοπον, xai συνακµάσαντα τῷ θείφ
εὐαγγελιστῇῃ Ἰωάννῃ. Οὗτος γὰρ ὁ Παπίας ἐν τῷ
τετάρτῳ αὐτοῦ βιθλίῳ τῶν Κυριακῶν ἐξηγήσεων τὰς
διὰ βρωµάτων εἶπεν ἐν τῇ ἀναστάσει ἀπολαύσεις * εἲς
ὅπερ δύγµα μετὰ ταῦτα ἐπίστευσεν ᾿Απολλινάριος,
[καθὼς ἐμφαίνεται ἐν τῷ συγγρᾶμματι αὐτοῦ;]
ó καλοῦσί τινες χιλιονταετηρίδα. Πῶς οὖν ᾽Απολλινα-
plou τὰ τοῦ ἁγίου Διονυσίου συγγράµµατα, κατὰ τοὺς
τινων λήρους, τὰ ἀναιροῦντα ᾿Απολλιάριον; Καὶ
Εἱρηναῖος δὲ à Αουγδούνου iv τῷ Κατὰ αἱρέσεων
πέµμπτῳ λόγῳ, τὸ αὐτὸ quot, καὶ παράγει μάρτυρα

citque testem eorum que a se dicta sunt,Papiam, D τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ εἰρημένων τὸν λεχθέντα Παπίαν.

quem diximus.

Ubi ad finem. Horribilis est, atque metuendus
peccatorum finis.

Aliis oculis. Alios oculos appellat, mentis, que
deinceps purior est,et inferos contemplatur,et con-
vertitur in gehenne exspectationem, quam prius
non crediderat ; ideo egre sustinet et dolet mor-
tem,cogitans ne aliquando vera sint inferorum sup-
plicia; utque etiam peccatores in corpore exci-
tantur.

II. Coacto. De iis qui iu ecclesiastico ordine mo-
riuntur,

Ὅταν ἐπὶ τὸ τέλος. Φρικτὰ καὶ λίαν φοθερὰ τὰ
τῶν ἁμαρτωλῶν τέλη.

Ἑτέροις ὀφθαλμοῖς. “Ἀτέρους ὀφθαλμούς φησι
τοὺς τοῦ νοῦ, λοιπὸν καθαρωτέρου ὄντος, xai τὰ εἷς
δου σκοποῦντος, καὶ στρεφοµένου εἷς τὴν προδοχίαν
τῆς γεέννης, ἣν οὗ πρότερον πεπιστεύχει ' διὸ καὶ
δυσανασχετεῖ καὶ ὀδύρεται τὸν θάνοτον, ἐννοῶν µή-
ποτε ἀληθεῖς ὥσιν αἱ κάτω τιµωρίαι ' ὥστε καὶ οἱ
ἁμαρτωλοὶ ἐν τῷ σώματι ἐγείρονται.

II. Συναγαγών. Περὶ ἱερατιχῶν τελευτώντων.

177

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

178

Et δὲ τοῖς εὐαγέσι. Περὶ μοναχών, δικαίων xai Α — Siquidem in sacris. De monachis, justis et lei-

λαϊχῶν.

Ἐν τοῖς θείοις. Σηµείωσαι τί ἀναγινώσκεται xal τί
ψάλλεται ἐπὶ τῶν κεχοίµηµένων μοναχῶν xal λαϊκῶν'
ὁμολόγους δὲ καὶ ταὐτοδυνάμους ᾠδὰς λέγει τάῖς προ-
αναγνωαβείσαις περὶ ἀναστάσεως ἀψευδέσιν ἐπαγγελίαις
ἄδειν τοὺς λειτουργούς.

ΠΠ. 8 I. Ἰησοῦ φωταγωγοῦντος, "Ott πρὸς τὸν βίον
xai οἱ τόποι τῶν χεχοιμημµένων.

Ὑπὲρ ταύτης τῆς θείας. Ὅτι δικαιοσύνης ἐστὶ τὸ
πρὸς τὸν βίον δοῦναι καὶ τὸν τόπον.

Βὐχὴν ἱεράν. Διὰ τί ἡ εὐχή.

8 II. Αἱ δὲ τῶν θεχρχικῶν. Διὰ tl. ᾠδαὶ xal ἀναγ-
νώσµατα. Σηµείωσαι δὲ ὁποία ἦν ἡ ἐπὶ τοῖς χεκριµη-
pivot; παλαιὰ ἀκολουθία xal τάξις.

Σχόπει δὲ, ὅτι νῦν. Οτι ἐπὶ τοῖς τελευτῶσιν, oUct
οἱ ἐνεργούμενοι, οὔτε ol ἐν µετανοίᾳ ἐξίασιν, ἀλλὰ uó-
vot οἱ κατηχούμενοι’ xal διὰ τί"

Oi χατηχούµενοι. Οὐδὲν μὲν μικρὸν ἐν τοῖς καθ'
ἡμᾶς µυστηρίοις, ἀλλὰ πάντα μεγάλα. αὐτὰ μέντοι,
πρὸς ἄλληλα συγκρινόµενα, διαφορὰν ἔξουσι πρὸς µε-
γαλειότητα. Tov γὰρ δρωµένων ἐπὶ » τοῖς τελευτῶσι
μέγιστα καὶ ἀπαράθλητα τὰ τῶν θείων λουτρῶν καὶ
φωτισμάτων xxl µεταλήψεων μυστήρια! διὸ xal μικρὰ
τὰ ἐπὶ τοῖς χεκοιμηµένοις ὠνόμασε' πλὴν οὐδὲ τούτων
ἄξιοι οἱ ἔτι κατηχούµενοι.

Βλαθήσονται γάρ. Ταῦτα ἀκολουθεῖ τοῖς ἐν τῇ πρὸς
Κορινθίους πρώτῃ εἰρημένοις παρὰ τοῦ ᾿Αποστόλου
πιρὶ τῶν ἀναξίως κοινωνούντων, ὧδε δὲ xai περιφρο-
νεῖν αὐτοὺς λέγει τῶν θείων μυστηρίων,

δΙΥ. Ἡ piv οῦν εὐχή. Σηµείωσαι τί εὔχεται.

᾽Ανθρωπίνην ἀσθένειαν. Τουτέστι τὰ ψιλὰ τῶν ἁμα-
βτηµάτων.

ξ V. ᾿Αναλόγοις σηµασίαις. ᾿Αναλόγοις σηµασιαις
ἔφη, τουτέστι ταῖς ἡμῖν γνωρίμοις τε xal συνήθεσι,
xai οὐχ ὑπὲρ τὴν ἡμετέραν νόησιν, λέξεσί τε καὶ ὀνο-
µασίαις σηµαινόµενα.

VI. Τῆς πραγματικῆς αὐτῶν. Τουτέστι καθ) ὃ
δυνάµεθα νοεῖν, xai ἐκ τῶν ἡμῖν γνωρίµων λέξεών τε
χαὶ ὀνομάτων τὰς ἐχεῖ ἀπολαύσεις ὁ θεὸς ὠνόμασεν,
εἰπὼν, μὴ εἶναι ἐκεῖ λύπην, fj vóav,v 7) πόνον, T, στε-
ναγμὸν ἀλλὰ φῶς slvat πλην οὐ τοῦτο τὰ ἐχεῖ ἀγαθὰ,
ἀλλ᾽ ὡς ἀληθῶς ἄγνωστα τέως ἡμῖτ xal. ἀκατάληπτα'
à γὰρ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε, xai τὰς ἑξῆς' ἀλλ᾽ ἐξ Ov
οἴδαμεν, ὑποδείγματα δίδωσι µακαριότητος. Σηµείω-
σαι δὲ, πῶς λαμθάνει τὸ, El; κόλπους ᾿Αθραὰμ καὶ
Ι1σαὰκ xai "Iaxo6.

Ὅτου ἕνεχα. ᾿Απορεῖ περὶ τῆς Ὑινοµένης εὐχῆς
παρὰ τοῦ ἱεράρχου ἐπὶ τοῖς ἐν ἁμαρτίαις κεχοιμημέ-
νοις.

Tov δικαίων αἱ προσευχαἰ. Σηµείωσαι ὅτι uó-
νους τοὺς ἀξίους τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ θεοῦ ὠφελοῦσιν

(a) Matth. vri, 11.

cis.

In divinis. Nota quid legatur et quid canatur pro
monachis, et laicis qui dormierunt. Consentaneos
autem cantus et idem valentes ait, prelectis de re*
surrectione non falsis promissionibus, canere mi-
nistros.

ΠΠ. 8 I. Jesu. illustrante. Quod pro vite condi-
tione, etiam loca sint mortuorum.

Pro hoc divina. Justitie esse pro viti» conditione
dare etiam locum.

Precem sacram. Cur precatio.

8 II. Divinarum porro. Cur cantus et lectiones.
Nota vero qualis fuerit vetus officium et ordo in
mortuis.

Cxterum observa, quod nunc. Ad mortuorum se-
pulturam, neque energumeni, neque poenitentes
exeunt; sed soli cathechumeni : et quare.

94 Calechumeni. Nihil quidem exiguum in nostris
mysteriis, sed magna omnia; ea tamen si inter se
conferantur, in magnitudine dissimilitudinem ha-
bebunt. Iis enim que perficiuntur in mortuis, ma-
xima sunt, et incomparabilia, divinorum lavacro-
rum et illustrationum communionumque mysteria:
ideo parva dixit ea que perficiuntur in mortuis ;
verumtamen neque his digni adhuc catechumeni.

Ledentur enim, Heo consonant iis quee scripta
sunt in priore ad Corinthios epistola ab Apostolo, .
de iis qui indigne communicant ; hic autem etiam
contemnere 608 dicit divina mysteria.

S IV. Precatio quidem. Nota quid precetur.

Humanam fragilitatem. Hoc est parva peccata.

6 V. Ad captum nostrum accommodatis rationibus,
Gr. ἀναλόγοις σηµασίαις. Dixit ἀναλόγοις σημα»,
σίαις, hoc est nobis notis et assuetis, el que intel-
ligentiam nostram non superant, dictionibus et ap-
pellationibus significata.

8 VI. Actiones suas. IIoc est quatenus intelligere
possumus, atque ex nobis notis verbis ac nomini-
bus, voluptates que illic sunt Deus appellavit, oum
dixit non esse illic dolorem, aut morbum, aut Ί8-
borem,aut gemitum,sed lumen esse; verumtamen
non hoc que illic bona, sed verissime ignota adhuc
nobis et incomprehensibilia; que enim oculus non

] vidit,et que sequuntur: sed ex iis qute novimus,

dat exempla beatitatis: nota autem, quomodo acoi-
piat illud : Im sinus Abrahz et Isaac et Jacob (a).

Cujus reigratia. Dubitat de prece facta ab epi-
scopo, in iis qui in peccatis mortui sunt.

Justorum preces. Nota, quod solis dignis miseri-
cordia Dei prosint justorum orationes, sive vivant,

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

95 ἐν.

179

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII ΑΒΕΟΡΑΙΤΑΣ.

180

sive mortui sint ; non quidem peccatoribus et juste À αἱ τῶν διχαίων προσευχαὶ, εἴτε ζῶντας, εἴτε τελευτή-

condemnatis, et hic et post mortem.

Nunquid a Samuele. Neque enim Sauli pessimo
existenti orans profuit Samuel, neque Hebreis
peccatoribus exeistentibus Moyses.Dixitenim Domi-
nus ad ipsum : Noli orare pro populo ísto.

Sole lucem suam.Vide ne forteexistimes,quod dicat
: solem dare sua $9 lumina; quomodo enim ipse
qui inanimatus est, dederit? voluntatis enim est do-
natio; sed veluti morum quadam fictione dicit quod
proponitur. Sicut enim si quis supponat, solem di.
cere: Ego valentibus oculis lumen dono ; postea in-
firmus aliquis oculis dixerit: Da etiam mihi, valeo
enim; tum aocepta luce, etiam id quod videbat,
amittet. Eodem etiam modo peccator affectus est,
cum rogat virum bonum, ut pro se precetur ; pati-
tur enim cecutiens et suscipiens viri boni orationis
radium, non concedit eum, e& que sunt nature
ipsius facere et illustrare, sed tenebras sibi procu-
rat, non habendo rationem, per puram vitam dono-
rum Dei, et discessit seu secessit ab illuminantibus
Dei preceptis: peccans enim contemnit legem Dei,
et nihil ab oratione justi juvabitur. Quod autem
hec de sole ita intelligat, etiam in libro De divinis
: tominibus, quarto capite significat.

Utiles. Quomodo et quando prosit justi oratio tan-
tum viventi : et dicit, quando ponitenti secundum
. Apostolum : Flere cum flentibus (b-c,) et quando ora-
culum illud complet: Multumvaletdeprecatio justi(d),
operans per poenitentiam petentis, orationem scili-
cet. Si enim unus ediflcet, hoc est justus, et unus,
Sicut peccator evertat, imperfectum manet opus ;
quemadmodum legimus in exemplo de Saule οἱ Sa-
muele.

Pie affectus, Gr. t&v ἱεράν. Habitum autem san-
ctum hoc loco,proprie vitz ad virtutem affectionem
dixit. Συλλήπτορα vero, pro adjutorem.

Colloquium. Non simpliciter nos ab accedendo ad
divinum colloquium,et per nos petere a Deo meliora
et salutaria, Pater prohibet, sciens Apostolum pre-
cipientem : sine íntermissioneorare (e) ; sed opinione
quadam victum, contemnere sanctos, et pro nihilo
ducere eorum orationes.

σαντας, οὗ μὴν ἁμαρτωλοὺς xal ἀξιοκαταχρίτους, xai
Qc xal μετὰ θάνατον.

τί πρὸς τοῦ Σαμουήλ. Οὔτε γὰρ τὸν Σαοὺλ
κάχιστον ὄντα ὠφέλησεν ὁ Σαμουὴλ εὐξάμενος, οὔτε
τοὺς Ἑδθραίους ἁμαρτωλοὺς ὄντας ὁ Μωῦὺσῆς' εἶπε γὰρ
ὁ Κύριος πρὸς αὐτόν. Mi, προσεύχου περὶ τοῦ λαοῦ
τούτου.

Ἡλίου τὰ οἰκεῖα. "Opa µή πού γε νρµἰσῃς, ὅτι
τὸν Ἅλιόν φησι δωρεῖσθαι τὰ ἑαυτοῦ φῶτα' πῶς γὰρ
ἂν ἄψυχος δωρήσαιτο; προαιρέσεως γὰρ d δωρεα'
ἀλλὰ κατὰ ἠθοποιίαν οἴονεί τινα τὸ προκείµενον λέ-
γει. ὌὭσπερ γὰρ εἴτις ὑπόθοιτο τὸν ἥλιον λέγειν.
᾿Εγὼ τοῖς ἑῤῥωμένοις ὀφθαλμοῖς δίδωµι φῶς' εἶτα
ἀσθενῶν τις τὰ ὄμματα εἴποι' Δὸς κἀμοί Ej opua
γάρ. ἔπειτα δεξάµενος τὴν ἀκτῖνα, xat ὃ ἑἕωρα ἆπ-
ολέσει’ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ὁ ἁμαρτωλὸς, αἰτῶν δἰί-
χαιον εὔξασθαι ὑπὲρ αὐτοῦ, πάσχει ἀμθλυώττων γὰρ
ὁ ἁμαρτωλὸς, xai δεχόμενος τῆς τοῦ δικαίου εὐχῆς
τὴν ἀχτῖνα, οὐ συγχωρεῖ αὐτὴν τὰ κατὰ φύσιν ivep-
γεῖν καὶ φωτίζειν' ἀλλὰ σκότος ἑαυτῷ προξενεῖ, τῷ
μήτε προαέγειν διὰ χαθαροῦ βίου ταῖς τοῦ Θεοῦ δω-
ρεαῖς, καὶ τῇ ἀποφοιτήσει μέντοι, ἤγουν ἀναχωρήσει
τῶν φωτιζουσῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ" ὁ γὰρ ἁμαρτάνων
καταφρονεῖ τοῦ νόµου τοῦ θεοῦ, καὶ οὐδὲν ὑπὸ δικαίου
εὐχῆς ὠφεληθήσεται. "Occ δὲ τὰ περὶ τοῦ ἡλίου οὕτω
νοεῖ, xal ἐν τῷ Περὶ θείων ὀνομάτων κεφαλαίῳ δ᾽
σηµαίνει.

Ὠφέλιμοι. Πῶς καὶ πότε ὠφελεῖ δικαίου εὐχὴ ζῶντα
µόνον’ xal φησιν, ὅτε μετανοοῦντα κατὰ τὸν ᾽Απόστο-
λον, Κλαίειν)δ μετὰ χλαιόντων, ὅτε xal τὸ λόγιον

C ἐκεῖνο πληροῦται, Μέγα ἰσχύει εὐχὴ δικαίου ἔνεργου-

µένη διὰ τῆς µετανοίας τοῦ δεοµένου, τῆς εὐχῆς δη-
λονότι. ᾿Εὰν γὰρ εἷς οἰκοδομῇ, τουτέστιν ὁ δίκαιος,
καὶ 25 cic, olov ὁ ἁμαρτάνων, καταστρἐφῃ, ἀτέλεστον
μένει τὸ ἔργον, ὡς ἔγνωμεν ἐπὶ τοῦ κατὰ τὸν Σαοὺλ
καὶ τὸν Σαμουὴἡλ ὑποδείγματος,

Ἕξιν ἱερὰν ἔχων. Ἔξιν δὲ ἱερὰν ἐνταῦθα τὴν τοῦ
οἵχείου βίου πρὸς ἀρετὴν διάθεσιν εἴρηχε, Συλλήπτορα
δὲ, ἀντὶ τοῦ βοηθόν.

Ὁμιλίαν. Οὐχ ἁπλῶς τοῦ πρὸς θείαν ἡμᾶς ὁμιλίαν
χωρεῖν, καὶ δι) ἑαυτῶν αἰτεῖσθαι παρὰ θεοῦ τὰ χρείτ-
τονα καὶ σωτήρια, ἀπείργει ὁ Π[ατὴρ, εἰδὼς τὸν "Anó-
στολον προστάσσοντα ἀθιαλείπτως προσεύχεσθαι,
ἀλλὰ τοῦ, οἱήσει τινὰ κρατούµενον ὑπερφρονεῖν τῶν
ἁγίων, καὶ ἀντ᾽ οὐδενὸς τίθεσθαι τὰς τούτων εὐχάς.

De dicla porro. Ad hoo loco incipit exponere,quod [) ἍµΠερὶ δὲ τῆς. Ἔνθεν ἄρχεται λέγειν, ὡς ὠφελεῖ τὸν

ora'io prosit mortuo, et nota quod ante ipsum,du-
bium hoc quesitum fuerit.

S VII. Dissimulante. Qualia nostra peccata Deus
dissimulet propter orationem et preces sacer-
dotis.

Petit autem illa. Quid petat gacerdos.

, 99 Praesentibus: Hoc est justis et piis.

(b-c) Rom. χα, 15. (d) Jac. v, 16. (e) I Thess. v, 17.

νεκρὸν 4 εὐχή. Kal σηµείωσαι ὅτι καὶ πρὸ αὐτοῦ ἔζη-
τήθη τὸ ἄπορον τοῦτο.

6 VII. Παρορώσης. Ποίας ἡμῶν ἁμαρτίας ὁ θεὸς
παρορᾷ διὰ τῆς τοῦ Ἱερέως προσευχῆς καὶ δεή-
σεως.

Ace δὲ αὐτά. Τί αἰτεῖ ὁ ἱερεύς.

Τοῖς παροῦσι. Τουτέστι τοῖς διχαίοις καὶ sóce-

θέσι͵.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

8 xal κλαίοντα. 96 lrepoc δέ,

181

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE ECCLES. HIERARCH.

182

Κατὰ θείαν ζωήν. Τουτέστιν ὅσα νομίμως xal À— Secundum diwinam vitam. Hoc est, quecunque

ἀχολούθως ὁ δίκαιος ἐπίσκοπος αἰτήσει, λήψεται, ἀλλ᾽
ἐπὶ δικαίων " εἴρηται γὰρ τῷ ἁγίῳ Πέτρῳ. Ὅσα ἂν
δήσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ τὰ ἕξης ' κατὰ µµησιν δὲ
τοῦ ἁγίου Πέτρου εἶσὶν ol ἐπίσχοποι, ὥς μετὰ μικρὸν
λέγει. Σηµείωσαι δὲ μέγεθος ἱεραρχίας καὶ ὕψος καὶ
χαθαρότητα.

Διὸ τοῖς ἀνιέροις. Σηµείωσαι ὅτι ταῦτα τοῖς ἆμαρ-
τωλοῖς οὐκ ἐπεύχεται.

Τελετάρχου. Τουτέστι τοῦ θείου Ηνεύματος.

Αἱτεῖτε xal. Ἐκ τῆς Ἰακώδου Ἐπιστολῆς τὸ ῥητὸν,
διδᾶσχον ἡμᾶς, ὡς οὗ δεῖ προσεύχεσθαι περὶ χαχοῦ
τινος προσώπου Tj πρᾶγματος.

Tác ἀφοριστικὰς ἔχουσι. Περὶ τῶν ἀκοινωνησιῶν
xal ἀφορισμῶν τῶν παρὰ τοῦ ἱεράρχου * δυνάµεις γάρ
φησι τὰς ἐκ Θεοῦ δεδοµένας αὐτοῖς γνωστικὰς δοκι-
µασίας xai κρίσεις, δι’ ὧν *' ἀφορίζουσι τοὺς ἅμαρ-
τωλοὺς ἐκ τῶν δικαίων, fj τὸ ἐμπαλιν.

᾿Αλόγοις ὁρμαῖς. Σηµείωσαι ὅτι, ἐὰν παρὰ τὸν
σκοπὸν τοῦ θεοῦ ἀφορίσῃ ὁ ἱεράρχης, οὐχ ἔπεται αὐτῷ
τὸ θεῖον χρῖμα * κατὰ γὰρ θείαν Χρίσιν καὶ οὗ διὰ
θέλημα ἴδιον ταῦτα ὀφείλει ἐπιφέρειν.

Τὸ Πνεῦμα. Σηµε[ωσαι τί παρέσχε τοῖς ἀποστόλοις
τὸ μετὰ τὴν ἀνάστασιν αὐτοῖς δοθὲν ἅγιον Ηνεῦμα διὰ
τοῦ ἐμφυσήματος τοῦ Κυρίου,

Ἠλλαμπομένῳφ. Τῷ ἁγίῳ Πέτρῳ.

Ὃς ἐκείνου καὶ παντός. Πῶς χρὴ λαμθάνειν τὸ
τοῦ Εὐαγγελίου ῥητόν' Ὅ ἐὰν δήσῃς, xal τὰ ἑξῆς.

Καὶ τοῦ ἱεράν. Ἱερὰν θεολογίαν φησὶ τό * Σὺ εἶ ὁ
Ἀρισιὸς ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος ' ὃ σημειωτέον

χατά τε Βασιλειανῶν, xai. Νεστοριανῶν, καὶ Παυλια- 6

νιστῶν, καὶ τῶν ὁμοίων.

Ὅπως ἄν. Καθώς.

Ἱεραρχικῶς. ᾿Ασφαλέστατα ἐπὶ τούτων cime τὸ
ἱεραρχιχῶς

8 VIII. Θεογενεσίαν, πρὸ τοῦ. "Ott ἐπὶ μὲν τῶν
βαπτιζοµένων πρῶτόν ἐστι τὸ ἅγιον ἔλαιον» ἐπὶ δὲ
τῶν χεχοιμημένων τελευταῖον,

Καὶ τότε μέν. Διὰ τί ἡ τοῦ &Aalou χρίσις ἐπὶ τῶν
βαπτιζοµένων, xal διὰ τί ἐπὶ τῶν χεχοιµη µένων,

$ IX. Μετὰ τοῦ σφετέρου. "Ott ἑχἄᾶστης φψυχῆς
ἴδιον σῶμα ὑπάρχει, μεθ) οὗ καὶ τὰς ἀνταποδόσεις
χοµίζεται * διὸ καὶ ἑκάτερα μετέχει τῶν ἁγιασμάτων '
κατὰ κοινοῦ δὲ τὸ ἀμφοῖν δωρεῖται.

Θεαρχικὰς Ἠκοινωνίας. θεία ᾖβεσµοθεσ[α ὅὃπηλον-
ότι,

Τὸν ὅλον ἄνθρωπον. Σηµείωσαι ὅτι ὅλον ἄνθρω-
Tov καλεῖ τὸν ix τῆς νοερᾶς ψυχῆς xai σώματος, ὡς
δηλοῖ τὸ ἐν χαθαρᾷ θεωρἰᾳ xal ἐπιστήμῃ * καὶ ὅτι
ὁλικήν φησι σωτηρίαν τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος *
διὰ τοῦτο δὲ ταῦτα δεῖ σηµειώσασθαι, ἵνα, ὅταν εἴπῃ
ἐν ἑτέροις λόγοις, ὁλικῶς οὐσιωθῆναι τὸν ὑπερού-

(f) Matth. xvi, 19. (0) Ibid. 16.

juste et consequenter justus episcopus petet, acci-
piet, sed pro justis; dictum enim est sancto Petro :;
Quaecumque ligaveris super terram (f), et que sequun-
tur; secundum autem imitationem sanoti Petri sunt
episcopi, ut post pauca dicit. Nota vero magnituadi-
nem hierarchie et altitudinem et puritatem.

Quamobrem improbis. Nota quod hsec peccatori-
bus non imprecatur.

Mysteriorum auctore. Hoc est divino Spiritu.

Petitis et. Hoc dictum sumptum est ex Jacob
Epistola, docens nos, quod non oportet pro malo
aliquo homine, aut negotio orare.

Segredandi facultates obtinent. De communionis
privatione et separatione ab episcopo; potestates
enim dicit donatas eis a Deo cognoscitivas appro-
bationes, et indicationes per quas separant pecca-
tores a justis, vel contra.

In rationalibus molibus. Nota, quod ai praeter Dei
scopum secernat pontifex, Dei judicium eum non
sequi ; secundum enim divinum judicium, et non
propter voluntatem propriam hec debet inferrc.

Spiritus. Nota, quid prebuit apostolis datus ipsis
post resurrectionem sanotus Spiritus per insuffla-
tionem Domini.

llluminato. Sancto Petro.

Ut, ille omnisque. Quomodo oportet accipere di-
ctum Evangelii : Quod si ligaveris, et que sequun-
tur.

Et sanctam illam. Sacram theologiam dicit: Tu
es Christus Filius Dei vivi (0): quod notandum est
contra Basilianos, et Nestorianos, οἱ Paulianistas,
et similes.

Ὅπως àv. Quatenus.

Hierarchice. Securissime in his dixit ἱεραρχικῶς.

à VIII. Jn prima illa regeneratione. Quod in iis
qui baptizantur, primum sit sanctum oleum; in
mortuis autem, postremum.

Et tum quidem. Propter quid unctio olei in iis qui
baptizantur, et propter quid in mortuis.

8 IX. Cum suis. Quod uniuscujusque 911 anims
proprium sit corpus, cum quo et retributiones fert ;
ideoque utraque participant de sanctiflcationibus ;
seubaudiendum vero illud : utrisque donatur.

Divinas communicationes. Divinum scilicet decre-
tum.

Totum hominem. Nota quod totum hominem vo-
cet eum qui constat ex intelligente animo, et cor-
pore ; ut declarat illud, im pura contemplatione et
scientia; et quod totalem dicit salutem, animse et
corporis. Propter hec autem hoc notandum est,
ut quando dixerit in aliissermonibus: tofaliteressen-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

8 dp! ὧν.

183

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGIT E.

184

liam accepisse superessentialem Jesum. secundum Α σιον Ἰησοῦν καθ᾽ ἡμᾶς, νοήσῃς ἐκ ψυχῆς νοερᾶς xal

205: intelligas ex animo et corpore inhumanatio-
nem.

8 X. Consecratorias invocationes, Επ. τελεστικὰς
ἐπικλήσεις. Dicit τελεστικὰς ἐπιχλήσεις precationes
' jn ordinatione. Nota vero, quare has sive sanctas
Invocationes et operationes tacuerit.

8 XI. Efferre, Gr. ἐξάγειν. Publicare.

Infantes necdum. Nota quid dicat Pater de pueris
baptizandis. Ilec autem ut interroganti sancto Ti-
motheo scripsit, ut manifestum sit quod etiam
priora, et alios libros ad interrogantes scripserit.

Sacras traditiones. Quod et tum fuerint irridentes
mystica nostra, ut etium quod infantes baptizaren-
tur, quibus loqui non valentibus, offerentes ipsos,
&abrenuntiant pro ipsis, et in ordinem cooptantur
[symbola]. De qua irrisione purgat, apponens, non
omnia omnibus nota. Nota aulem quomodo etiam
angeli multa ignorent.

Qua cognoscuniur, Gr. ἐπιστητάς. Cognitas, seu
qua cognoscuntur.

Aiunt enim quod. Nota quomodo aocepit ex iis qui
praecesserunt ipsum, de pueris.

Institutionibus, Gr. καθηγεµόσιν. Duces apostolos
dicit.

Bono divina. Nota cui tradatur puer a parentibus,
quando baptizatus fuerit, nimirum susceptori, qui
divina didicerit, ad sacram instructionem.

Ducem. Nota quod et sponsorem magistrum
vocet. |

Bxsislentem. Vitam scilicet.

C

σώματος τὴν ἐνανθρώπησιν.

8 X. Τελεστικὰς ἐπικλήσεις. Τελεστικὰς ἐπιχλήσεις
φησὶ τὰς ἐπὶ τῆς χειροτονίας εὐχάς. Σηµείωσαι δὲ διὰ
τί ταύτας, ἦτοι τὰς ἁγίας ἐπικλήσεις καὶ τὰς ἐνεργείας
ἐσιώπησεν.

Ἑκάγειν. Δημοσιεύειν,

8 ΧΙ. Παῖδας οὕπω. Σηµείωσαι τί φησιν ὁ Πατὴρ
περὶ τοῦ τὰ βρέφη βαπτἰζεσθαι. Ταῦτα δὲ ὡς ἐρωτή-
σαντι τῷ ἁγίῳ Τιμοθέῳ ἔγραψεν, ὡς εἶναι δῆλον, ὅτι
καὶ τὰ πρότερα xal τοὺς ἄλλους λόγους πρὸς ἐρωτῶν-
τας ἔγραφε.

Τὰς Ἱερὰς παραδόσεις. "Ott xal τότε ἦσαν οἱ
σκώπτοντες τὰ μυστικὰ ἡμῶν, ὡς xal τὰ περὶ τῶν
βαπτιζοµένων παἰδων, ὦν μὴ δυναµένων λαλᾶσαι, ol
προσφέροντες αὐτοὺς ** ἀποτάσσονται ὑπὲρ αὐτῶν,
καὶ συντάσσονται [τὰ σύμθολα] * περὶ τοῦ σκώμµατος
ἀπολογεῖται, προστιθεὶς, ὅτι οὐ πάντα πᾶσι γνωστά,
Σηµείωσαι δὲ ὡς xai οἱ ἄγγελοι πολλὰ ἀγνοοῦσιν 9.

Ἐπιστητάς, Ἐπιστητὰς, ἤτοι γινωσκοµένας,

Φασὶ γὰρ ὅπερ. Σηµείωσαι πῶς παρέλαθεν ἐκ τῶν
πρὸ αὐτοῦ περὶ τῶν παίδων.

Καθηγεμόσιν. Καθηγεμόνας τοὺς ἀποστόλους φη-
σίν.

᾽Αγαθῷ τὰ θεῖα. Σηµείωσαι τίνι παραδίδοται ὁ
παῖς ὑπὸ τῶν Ὑονέων, ὅταν βαπτισθῇ, ὅτι ἀναδόχῳφ
μεμυημένῳ τὰ θεῖα πρὸς ἀναγωγὴν Ἱεράν.

Κχαθηγεμόνα. Σηµοίωσαι ὅτι καὶ τὸν ἀνάδοχον xa-
θηγεµόνα καλεῖ.

Γιγνομένην. Τὴν ζωὴν δηλονότι.

Finis. Laus Deo

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

Μ αὑτά, 9 ὅτι ἡμῖν πάντως οὗ πάντα γνωστᾶ,

185

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

186

TOY ΑΓΙΟΥ ΜΛΞΙΜΟΥ

ΣΧΟΛΙΑ
ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΡΙ ΘΒΕΙΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ.

EJUSDEM S. ΜΑΧΙΜΙ

IN LIBRUM DE DIVINIS NOMINIBUS
SCHOLIA

Petro Lansselio e Societate Jesu interprete.

8 I. Αρεοπαγίτου. Ὅτι τὰ γνωρίσματα ἅπερ εἶχον Α 922 8I. Αγεοραρίίς. Quos olim sancti cum gen-

Ἕλληνες ἔτι ὄντες οἱ πάλαι ἅγιοι, καὶ μετὰ τὸ ἐπι-

στρέφαι πρὸς Χριστὸν ἀνερυθριάστως ἐπέγραφον tau-

τοῖς ἴδου γὰρ ᾿Αρεοπαγίτην ἐπωνόμασεν ἑαυτὸν, ὡς
χαὶ ὁ θεῖος ᾿]ουστῖνος ἐν τῷ Πρὸς Ἕλληνας λόγῳ,
Ἰουστίνου φιλοσόφου.

Συμπρεσθυτέρφ. "Ότι τὸ τοῦ πρεσθυτέρου ὄνομα
καὶ τὸν ἐπίσχοπον δηλοῖ' ἐπίσκοπος δὲ xai ὁ πρεσθύ-
τερος καὶ τοῦτο δηλοῦται ἐν ταῖς Ἡράξεσι τῶν ἁγίων
ἀποστόλων, ἔνθα ἐν ᾿Ασίᾳ συντάσσεται ταῖς ἐχκλη-
σίαις αὐτῆς ὁ Παῦλος.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. Α’.

θεολογικάς . Σηµείωσαι ὅτι ἑτέρα πραγματεία
πιπόνηται τῷ Ηατρὶ οἱονεὶ προεισαγωγή τις καὶ προ-
θεωρία 59 στοιχειώδης τῶν περὶ θεοῦ ἐν ταῖς γραφαῖς
σποράδην εἰρημένων, ἤτοι ἐπίμνησις ἦν ἧστινος κατὰ
ἀχολουθίαν ἡ παρουσα αὐτῷ πεπραγµάτευται 4.

Οὐκ iv πειθοῖς. Ἡ ἀνθρωπίνη σοφία ix τῶν ai-
σθητῶν τὰς πιθανότητας τῶν ἀποδείξεων ἐρανίζεται"
ἡ γὰρ µεγάλη τῶν συλλοχισμῶν ἀνάγχη τῆς γεωμε-
τρίας τὰς ἀφορμὰς παραλαμθάνει' ἐπὶ δὲ τῶν doo-
µάτων, μᾶλλον δὲ xai. ὑπερασωμάτων, xal ὑπὲρ πᾶ-
σαν οὐσίαν, πῶς ἄν τις λογικῶς ἐπιστήσειεν ἀνερμη-
νεύτως, ct μὴ μόλις τῷ ἀχροτάτῳ ἄνθει τοῦ νοῦ τὴν
περὶ θεοῦ ἀγνωσίαν, ὃ τι ποτέ ἐστι διὰ τῆς εἰλικρι-
νοῦς εὐσεθείας, ἀλαλήτως συννοεῖν δυνάµενος.

Ἐννοῆσαί τι περὶ τῆς ὑπερουσίου . Ὑπερούσιος
ὁ θεὸς, ὡς ὑπὲρ πᾶσαν οὐὗσίαν θεωρούµενος, site
νοητὴν, εἴτε νοερὰν, πολλῷ δὲ μᾶλλον αἰσθητήν.

Ὑπερουσιότητος. El οὐσία λέγεται παρὰ τὸ εἷ-

tilesadhuc vivebanttitulos habuerant,eosdem etiam
8 conversione ad Christum, sibi sine rubore ascri-
bebant ; eoce enim seipsum Areopagitam agnoini-
navit, quemadmodum divinus quoque Justinus
Adversus Gracos, JusriN1 ΒΗΙΙΟΒΟΝΜΗΙ librum inscri-
psit.

Compresbytero. Nomen presbyteri episcopum quo-
que designat ; episcopus autem et presbyter est.Hoo
declaratur in Actissanctorum apostolorum,ubi Pau-
lus in Asia ejus ecclesiis aliqua prescribit.

IN CAP. I.

Theologicas. Nota,alium quemdam librum a Patre
elaboratum, veluti preinductionem, et elementa-
riam premeditationem eorum que sparsim in Seri-
pturis de Deo dicta fuerunt ; scilicet reminiscentia
93 erat, post quem ordine liber hic &b ipso com-
positus est.

Non in persuasibilibus. Humana sapientia proba-
bilitates demonstrationum ex sensilibus emendi-
cat; magna enim syllogismorum credendi ooactio,
vires geometrie ad persuadendum excipit ; in
incorporeis autem, imo in iis que incorporea,
universamque superant essentiam, quomodo ali-
quis ratiocinando mentem adhibeat, explicari ne-
quit, nisi summo mentis flore, de ignoratione Dei
quidnam sit, per puram religionem, ineffabiliter
cogitare valeat.

Cogitare aliquid de superessentiali. Deus estsupra
essentiam, ut qui supra essentiam omnem conspi-
citur, Seu mente perceptam, seu intelligentem ;
multo autem magis sensilem.

Superessentialitatis. Si οὐσία, essentia, dicatur

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

50 θεωρία. ἐπραγματεύθη.

"P

187

APPENDIX AD OPERA 8S. DIONYSII AREOPAGITAE.

188

ab εἶναι, 9886: εἶναι autem cognitionem alicujus de- À ναι" τὸ δὲ εἶναι παραγωγῆς τινος ἔννοιαν ὑπογράφει.

ductionis designet, minime proprie oócía,essentia,
de Deo dicit poterit. Deus enim omnem essentiam
supereminet: cum nihil rerum exsistat,sed res su
peret et sit ex quo omnia subsistunt; nam solius
Dei occulta omnibus divinitas est potestas ad divi-
nitatis principium spectans,que imperat iis qui di!
dicuntur, seu angelis, seu sanctis hominibus, sicut
etiam creator est eorum qui per participationem
gunt dii, reapse ex seipsa et sine ulla causa ipsa
divinitas exsistens.

Cui superessentialis. Α sola enim ipsa divinitate,
illa que ipsam spectant, quomodo a parle nature
se habent, sciri queunt.

Radium oraculorum. Recte dixit, radium, et non
solem ; quemadmodum enim in solem intendere
nequimus, sed fortassis in ejus radios; ita Deum
ipsum cogitare non valemus.

Moderatione circa divina. Neque enim temere au-
dendum in sermone de Deo ; sed moderata ratioci-
natione persequendum religionem, quam divine
majestati debemus,sola illa pronuntiantes atque ad
interpretationem adducentes, quae de Deo in Scri-
ptura veluti oraculo definita sunt, sicut paulo ante
dixit.

Verissima theologz. Vide quomodo veram theo- :

logiam vooet divini Pauli Scripturam; ipse enim
est qui dicit, donari manifeste α Deo secundum
mensuram cujusque facultatis illustrationem ; sicut
enim Dominus declarat dicens perfectioribusdisci-
pulis : Vobis datum est nosse mysleria 9 4 regni (h),
veluti cum majori mentis perfectione iis que de
Deodicunturattendentibus; non solum autemde Πο:
minibus dicit hoc disputari magnus Dionysius ; ve-
rum etiam deangelis,quos soletnominaresecundum
quosdam profanos philosophos mentes ; quee supe-
riorum ordinum mentes dicte sunt,ut omnino es-
sentialiter mens exsistentes, omnia intelligentes,
que unite a Deo in ipsos continuo derivantur:unde
et toti totaliter inoculari dicuntur in sanctissimisg
cherubinia.

Divina revelantur. Nota angelos juxta proprium
captum Dei cognitione dignos haberi.

Justitia salutari. Idcirco, inquit, Deus unicuique
secundum ejus vires revelat, non quod plura dene-
get ; sed quia justitiam in divina cognitionis men-
sura servet: proprium siquidem justitie, cuique
pro meritis mensuram confectam tribuere. Itaque
immensa quidem Dei cognitio ; nos autem mensu-
ris egemus : si enim absque mensura nobis reve-
laretur,minime servari poasemus ; sicut neque cor-
poreus oculus totum capiens solem.

(h) Matth. xni, 11.

οὐκ ἂν λέγοιτο κυρίως οὗσία ἐπὶ Θεοῦ. Πάσις γὰρ
οὐσίας ὑπέρκειται ὁ θεὸς. οὐδὲν τι τῶν ὄντων ὤν, ἀλλ᾽
ὑπὶρ τὰ ὄντὰ, xal ἐξ οὗ xà ὄντα" ἡ Υὰρ τοῦ µόνου
θεοῦ πᾶσιν ἀπόκρυφος θεότης θεαρχικὴ δύναμίς ἐστιν,
ἄρχουσα τῶν λεγομένων θεῶν, εἴτε ἀγγέλων, εἴτε
ἁγίων ἀνθρώπων, καθὰ 9* καὶ δημιουργός ἐστι τῶν ἐκ
µεθέξεων Ὑγινοµένων θεῶν ἡ τῷ ὄντι ἐξ ἑαυτῆς xal
ἁ,αιτίως αὐτοθεότης 9 οὖσα.

Αὐτῇ τὴν ὑπερούσιον. Μόνῃ γὰρ αὐτῇῃ τῇ θεότητι τὰ
καθ’ ἑαυτὴν, ὡς ἔχει φύσεως, ἐπιστητά 9.

Λογίων ἀχτίς, Καλῶς εἶπεν ἀκτὶς, xai οὐχ ἥλιος

p ὥσπερ γὰρ τῷ ἡλίῳ ἐνατενίσαι οὐ δυνάµεθα, ἀλλ᾽ ἴσως

ταῖς περὶ αὐτὸν ἀκτῖσιν, οὕτω θεὸν αὐτὸν νοῆσαι οὐ
χωροῦμεν.

Tf περὶ τὰ Oria σωφροσύνῃ. Οὐ γὰρ κατατολµη-
tiov 55 θεολογίας, ἀλλὰ σωφρονοῦντι λογισμῷ µετι.
τέον τὴν περὶ τὸ θεῖον σέθας ὁσιότητα 9, uóva φθεγ-
γοµένους καὶ πρὸς ἑρμηνείαν ἄγοντας ἐχεῖνα τὰ περὶ
τοῦ θεοῦ κατὰ τὴν Γραφὴν χρησμφδηθέντα, ὡς πρὸ
μικροῦ εἶπεν 51.

᾽Αληθεστάτῃ θεολογίᾳ. "Opa πῶς ἆληθη θεολο-
γίαν καλεῖ τὴν τοῦ θείου Παύλου Γραφήν' αὐτὸς γὰρ
ἐστιν ὁ λέγων, ὅτι κατὰ τὸ µέτρον τῆς ἑκάστου δυνά-
µεως ἡ παρὰ θεοῦ χορηγεῖται σαφῶς ἕλλαμψις *
ὥσπερ xxl ὁ Κύριος δηλοῖ λέγων τοῖς τελειοτέροις
μαθηταῖς, Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς
βασιλείας, dre καὶ νουνεχέστερον προσέχουσι τοῖς
θεσπιζοµένοις. Οὐ µόνον δὲ τοῦτο περὶ ἀνθρώπων esi
διαλέγεσθαι 99 ὁ μέγας Διονύσιος, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν
ἀγγέλων, οὓς εἴωθεν ὀνομάζειν κατά τινας τῶν τῆς
ἔξω φιλοσοφίας νόας * οἵτινες τῶν ἄνω ταγμάτων
νόες εἴρηνται, ὡς τὸ πᾶν νοῦς οὐσιωμένως ὄντες, [καὶ]
πάντα νοοῦντες, ἑνιαίως τὰ ἐκ Θεοῦ ῥέοντα προσεχῶς
elc 9 αὐτούς' ὅθέν xal ὅλοι ὅλως χατομματοῦσθαι λέ-
ονται ἐν τοῖς ἁγιωτάτοις χερουβίμ.

᾽Ανακαλύπτεται τὰ θεῖα. Σηµείωσαι ὅτι καὶ ol
ἄγγελοι κατὰ τὴν οἴκειαν ἀναλογίαν τῆς θεογνωσίας
ἀξιοῦνται.

Ἐν σωστικᾷ δικαιοσύνη. Διὰ τοῦτο, φησὶν, ἑκά-
στῳ χατὰ τὴν αὐτοῦ δύναμιν ὁ θεὸς ἀποχαλύπτει,

D οὐχ ὅτι φθονεῖ τοῦ πλείονος, ἀλλὰ διὰ τὸ σῶσαι τὴν

ἐν τῇ μετρήσει τῆς θεογνωσίας δικαιοσύνην’ δικαιο-
σύνης γὰρ ἴδιον τὸ κατ᾿ ἀξίαν ἐπιμετρεῖν ἑκάστῳ τοι
Ἱαροῦν ἀμέτρητος μὶν ἡ περὶ Θεοῦ γνῶσις ἡμεῖς δὲ
µέτρων δεόµεθα' st γὰρ ἀμέτρως ἡμῖν ἀπεκαλύπτετο,
οὐκ ἂν ἐσώθημεν ὡς οὐδὲ σωματιχὸς ὀφθαλμὸς ὅλον
fov δεχόμενος.

VARIA LECTIONES ET GORRECTIONES.

9? χαθό, 39 βεότης, 5 γνωστά. "coluntiov. "όβειότητα.

50 λέγεσθαι. "9 πρὀς,

V χρησμφδοτηβέντα ὡς πρὸ βραχέος. 3 ὄθεν.

190

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

Tàw ἁμετρίαν θεοπρεπῶς. ᾽Αμετρίαν νῦν [λέγει] A

αὐτὸ τὸ θεῖον, καὶ τὴν αὐτοῦ κατὰ τὸ δυνατὸν ἕλ-
λαμψιν.

Ὄσπερ γὰρ ἅληπτα, Τὸ ἀκατάληπτον τῆς πιρὶ
8:599! γνώσεως ἐντεῦθεν παρίσταται" sl γὰρ οὐδὲ τὰ
ἁπλὰ xai ἀσχημάτιστα, xBv οὐσίαι τινες (ot, ταῖς
αἰσθήσεσιν ὑποπίπτουσιν, ὡς ἄγγελοι καὶ ψυχαὶ τοῖς
σωματικοῖς' πόσῳ μᾶλλον ὑπερέχει ὁ θεὸς, ὁ µήτε
οὐσία, &À)' ὑπὲρ οὐσίαν µήτε ἁπλοῦς, ἁλλ᾽ ὑπὲρ
ἁπλότητα * µήτε νοῦς, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ νοὺν μήτε
ἑνὰς, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ ἑνάδα" xal οὔτε ὄρῳ τινὶ περι-
γραφόµενος, ἀλλ) ἀοριστίᾳ τῶν ὄντων ἀφειμένος ;
᾽Αχούων οὖν ἐν τῇ Γραφῇ μορφὴν θεοῦ, καὶ εἶδος,
xai πρόσωπον, δι’ ἀναγωγῆς καὶ ὑπὶρ τὰ σώματα
ἀξίως Θεοῦ νόει' ἑνότητα δὲ ἀχούων, μὴ διαφόρων
τινῶν πρὸς ἕνωσιν συνδρομὴν νοήσῃς οὐ γὰρ περὶ
τοιούτων ὁ λόγος νῦν, ἀλλὰ περὶ θεοῦ, τοῦ µήτε ἁρ-
χῆς ἀριθμῶν ὄντος xal ἀσυνθέτου, ἀλλὰ καὶ ὑπὶρ τὰ
µονοούσια ἠνωμένου.

190

Immensitatem suam divino quodam decore.Immen-
sitatem nunc dicit divinitatem ipsam, possibilem-
que ejus illustrationem.

Ut enim, que comprehendi nequeunt. Incompre-
hensibilitas divine cognitionis,hincrepresentatur;
8i enim neque simplicia et. non figurata, etei sub-
stantie quedam sint, minime sub sensus cadunt,
ut angeli et anime sub corporea; quanto magis
Deus excedit,qui neque substantia, sed supra sub-
stantiam ; neque simplex,sed supra simplicitatem ;
neque mens,sed etiam supra mentem ; neque uni-
tas, sed supra unitatem ; neque etiam termino ali-
quo circumscribitur, sed termini privatione a re-
bus secretus. Audiens igitur in &criptura formam
Dei, et speciem,et vultum,per mentis elevationem,
atque supra corporea, digne Deo intollige ; unita-
tem vero audiens, ne diversorum quorumdam ad
unitionem concursum cogites : neque enim detali-
bus presens instituitur sermo ; verum de Deo, qui

neque est principium numerorum,atque compositione caret ; imo etiam illis que una constant substan-

tía, unitus magis.

Ἑνοποιός . ᾿ἘΕντεῦθεν μετὰ τὸ ἐξελθεῖν πάντων
τῶν ἐν τοῖς οὖσι τὰ περὶ θεοῦ, λοιπὸν τῷ µέτρῳ τῆς
ἡμετέρας γλώσσης ἀκολουθῶν, (οὐ γὰρ ὑπερθῆναι
ταύτην δυνατὸν ἡμῖϊν') ἐξ αὐτῶν δοξάζει τὸν θεὸν,
ἐξ ὧν αὐτὸν ἐξεῖλε καὶ ἑνάδα φησὶν, à)! ἑνοποιὸν
τῶν ἑνάδων, τουτέστι, δημιουρχγὸν τῶν ἁπλῶν οὐ.
σιῶν, olov ἀγγέλων xal ψυχῶν' καὶ νοῦν ἀνόητον
ἀντὶ τοῦ μὴ νοούμενον ὑπό τινος νοῦ' εἰδὲ γὰρ τὸ
ὅμοιον ὑπὸ τοῦ ὁμοίου γινώσκεται, ἐχρῆν [οὖν] sl vou
ἦν, ὑπὸ τῶν νοῶν νοεῖσθαι. ᾽Αλλὰ τίς ἔγνω νουν Ko-
βίου; οὐχοῦν νοῦς ἐστιν ὑπὲρ νοῦν, xai ὄνομά iati
τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα. xal Τὸ ὄνομα Ὑάρ µου, φησὶν,

Effectrixz unitatis. Ab hoc loco, ubi ex omnibus
rerum generibus Deum exemit, deinceps mensure
nostri sermonis obsequens (neque95 enim ipsum
transire possumus) iisdem Deum laudat,ex quibus
ipsum exceperat : atque unitatem vocat, sed unifi-
cam unitatem, id est simplicium essentiarum crea-
torem,veluti angelorum et animarum ; atque νοῦν
ἀνόητον, pro,mentem a nulla mente intellectam ; si
enim simile a simili noscitur, debebat, si mens
fuisset, a mentibus intelligi. Verum quis novit men-
tem Domini ? ergo est mens supra mentem, et no-
men supra omne nomen: et Nomen enim meum,in-

οὐκ εἶπον αὐτοῖς διὸ xal ἀνώνυμος πᾶσιν. 'AJAà (t quit, non dixi ipsis. Ideoque apud omnes nomine

xxi οὐδὲ dv ἐστιν 5’ sl γὰρ αὐτὸς τὰ ὄντα ἐκ τῶν
μὴ ὄντων δημιουργεϊῖ, οὐκ ἄρα τῶν ὄντων ἐστὶν, ἀλλ᾽
ὑπὶρ τὰ ὄντα. Ἐὰν δὲ λέγῃ. Ἐγώ εἶμι ὁ ὢν, ἀξίως
νόει ἄναρχον καὶ ἀτελεύτητον, ἀλλὰ καὶ ἀνεξερεύνη-
τον"

6 II. Ὁ τι ποτέ ἔστιν ἐπιστήμη. Μόνος γὰρ ὁ
θεὸς αὐτὸς τὰ περὶ ἑαυτοῦ ἑπίσταται, ἐπιστητῶς καὶ
χυρίως εἶδὼς ἑαυτὸν ὡς ἔστι' τοῖς δὲ ἑξῆς ἅπασιν
ἀνεπίγνωστος Ov κατ) αὐτὸ, τὸ τί ἐστι καὶ καθ ὃ
ἐστιν. Οὐδεὶς γὰρ γΥιγνώσκει τὸν Πατέρα, εἰ μὴ ὁ
Υἱός καὶ τὸν Ys, εἰ μὴ ὁ Πατήρ' γιγνώσκων γὰρ
ὁ Πατὴρ τὴν ἑαυτοῦ προσχυνητὴν εἰκόνχ, τουτέστι
τὸν Υὸν, γιγνώσκει [xal] ἑαυτόν. Τὸ αὐτὸ xai περὶ
τοῦ ἁγίου Πνεύματος, Οὗδεὶς γὰρ οἵδε τὰ τοῦ θεοῦ,
εἶ μὴ τὸ [Πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ θεοῦ. Πάντα τοίνυν, ὅσα
περὶ θεοῦ θεωρεῖ ὁ µακάριος οὗτος ἁλὴρ, περὶ τῆς σε-
θασµίας 6 Τριάδος vost.

᾿Απειρίαν. Τὸ πεπερασμένον xal περιληπτόν ἐστιν
εἰχότως, ὑφ᾽ οὗ xal πεπέρασται εἰ δὶ 6 θεὸς τῶν
ἁπάντων loti τόπος, οὗ σωματικῶς, ἀλλὰ δηµιουρ-

(i) Matth. χι, 27.

caret ; sed etiam neque cum sit, est ; si enim ipse
res,ex iis que non sunt,creat ; profecto nullum est
eorum que sunt, sed ea superat ; etsi autem dixit :
Ego sum qui sum, digne cogites ipsum principio et
fine, quinimo etiam investigatione carere.

S II. Ejus quid sit scientia. Solus enlm Deus ipse
sua cognoscit, scienter et proprie seipsum prout
est cognoscens; ceteris vero omnibus ignotus est in
eo,quid sit,et qualis sit. Nullus enim novit Patrem,
nisi Filius, el Filium, nisi Pater (1) : nam Pater, co-
gnoscens suam adorandam 1maginem,id est Filium,
seipsum cognoscit; eodem modo sanctum Spiri-
tum : Nullus enim novit Deum, nisi Spiritus qui ex
Deo. Omnia igitur quee de Deo meditatur beatus
hic vir, de veneranda Trinitate intelligit.

Infinitatem. Quod finitum est, probabiliter etiam
comprehendi ab eo potest a quo et finitum est ; etsi
vero Deuguniversorum sit locus, non tamen oorpo-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

Η θεοῦ, ** xal, €! οὐδέν ἐστιν, 96 οὗτος καὶ νοεῖ παρὰ τῆς σεθασµίας.

101

APPENDIX AD OPERA 8. DIONY8II AREOPAGITAR.

192

raliter, sed effective ; caJum enim,et terram,atque À γιχῶς' τὸν γὰρ οὐρανὸν, xal tiv γῆν, xal τὰ πάντα

universa ipse complet, et extra heo exsistit ; patet
immensitatem esse, id est virtutem nullum finem
habentem.

Non tamen incommunicabilis est. Hoc est,universa
participant ipsius communionem ,et salutarem pro-
videntiam.

Supersubstantialem. Quomodo aliquando quidem
divinitatem vocet substantiam, aliquando vero su-

pra substantiam ; sicut mentem que mente percipi '

nequit,et nomen super omne nomen,ita et substan-
tiam supra substantiam.

Intendentes. Hisenim quorum comprehenaionem
Deus nobis concessit, convenit mentem admovere,
neque aliquid ultra infirmitatem nostram quaerere;
veluti esse bonum, creatorem, benignum, et que
deinceps : hoc autem,quanam Dei essentia,ne Βο]-
licitus inquiras.

96 Supra vires aliquid insolenter. presumunt.
Recte τὸ ἀδυνάτως, impotenter ; et si enim tentarit
aliquis, non assequitur, sed tantum intelligentibus
oculis obscuratis, etiam 8 vero excidit lumine ;
quemadmodum qui contendit integrum solem cor-
poreo excipere oculo; quod divine et que mente
percipiuntur virtutes insinuantes, cherubim et se-
raphim facies tegunt, declarantes se non inhaerere
contemplationi,qua captum ipsorum superat ; ne-
que ipsis concessa est. Atque hoc est : Deum nemo
vidil unquam (k). 1deo Dei sapientes gloriam Dei,
non autem Deum vidisse aiunt.

S III. Quod quidem mentem superat. Perspicue
licet ex hoc loco advertere Arii et Eunomii insa-
niam, qui de substantia Unigeniti sermone omni
et substantia superiore ex arte disserere temere
aggressi fuerint.

[Mentem enim humanam plane excedit principis
divinitatis, universorumque regine (Trinitatis) ac
innominabilis ejus essentie incomprehensa celsi-
tudo.]

Summa divinitatis, Gr. τῆς θεαρχίας. θεαρ-
χίαν divinitatis principium vocat ubique, reginam
universorum Trinitatem,quia iis qui etiam dii nun-
cupantur imperat,angelis, inquam,et sanctis, sicut
antea diximus ; obscuritatem vero, illius eubstan,
tie que nominari nequit incomprehensibilitatem ;
quod paulo post dicit, moderato silentio, atque su-
perius, sicut ei licet, modoque sacris convenienti.

Beneficiorumque principium. Secundum quid Deus
Bit principium omnis apparitionis luminis, et que
luminis apparitiones, atque reformationes.

Resurrectio. Hoo ipsum est quod dixit Simeon
dum Christum videret : Hic positus. est. àn. ruinam
et resurrectionem multorum in [israel (1) ; ruinam
quidem ejus quod in nobis est deterius ; resurrec-
tionem vero ejus quod est prestantius.

(k) Joan. 1, 18. (() Luc. 1, 34.

αὐτὸς πλτροϊ, καὶ to τούτων &otl: δῆλον ὅτι ἀπειρία
ἐστὶ, τουτέστι πέρας οὐκ ἔχουσα δύναμις 88,

Οὐ μὴν ἀχοινώνητον. Τουτέστι τὰ πάντα τῆς αὐτοῦ
µετέχουσι κοινωνίας καὶ σωτηρίου προνοἰας.

Τὴν ὑπερούσιον. Πῶς ποτὲ μὲν οὐσίαν τὸ θεῖον
καλεῖ, ποτὶ δὲ ὑπερούσιον, ὥσπερ νοῦν ἀνόητον, xai
ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα, οὕτω xai οὐσίαν ὑπερού-
σιον.

Ἐπιθάλλοντας. "Qv γὰρ τὴν κατάληψιν δέδωχεν
ἡμῖν ὁ θεὸς,τούτοις ἐπιθάλλειν προσήκει τὸν ἡμέτερον
νοῦν, καὶ μηδὲν πέρα τῆς ἡμετέρας ἀσθενείας ζητεῖν
otov, ὅτι ἀγαθὸς, ὅτι δηµιουργὀς, ὅτι φιλάνθρωπος,
καὶ τὰ ἑξῆς' τὸ δὲ, τίς ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, μὴ πολυ-
πραγµόνει,

»ΣΑδυνάτως ἀπαυθαδιζομένους Καλῶς τὸ ἁδυνά-
τως' χἂν γὰρ ἐπιχειρήσειέ τις, οὐκ ἐφιχνεῖται μὲν,
μόνον δὲ, τὰς νοερὰς ὄψεις ἀμαυρούμενος, καὶ τοῦ
ὄντος ἐκπίπτει φωτὸς, ὡς ὁ Φφιλονεικήσας ὅλον ἡἦλιον
τῷ σωματιιῷ δέξασθαι ὀφθαλμῷ, ὅπερ αἱ θεῖαι καὶ
νοηταὶ δυνάµεις αἰνιττόμεναι, χερουθὶμ xai σεραφὶμ
τὰ πρόσωπα καλύπτουσι, δηλοῦντα μὴ προσερίζειν
τῇ ὑπὲρ αὐτοὺς θεωρίᾳ μὴ δεδομένῃ αὐτοῖς. Καὶ τοῦτό
ἐστι τό) θεὸν οὐλεὶς ἑώρακε πώποτε. "Ogsv οἱ θεόσο-
qot δόξαν θεοῦ, ἀλλ᾽ οὗ θεὸν ἑωραχέναι φασἰ.

ὃ ΠΠ. Τὸ μὲν ὑπὲρ νοῦν. Σαφῶς ix τούτων ἔστι
λαθεῖν τὴν ᾿Αρείου xai Εὐνομίου µανίαν, ot xal τεχνο-
λογεῖν τὴν ἄῤῥητον καὶ ὑπερούσιον οὐσίαν τοῦ Movo-
γενοῦς ἐθάῤρησαν.

[Ὑπὲρ νοῦν γάρ ἔστι τὸ τῆς θεαρχίας, ἤγουν τῆς
παµθασιλίδος καὶ ἁκατονομάστου οὐσίας τὸ ἀχατά-
ληπτον.]

Τῆς θεαρχίας. θεαρχίαν xaÀsi πανταχοῦ τὴν παµ-
θασιλίδα Τριάδα διὰ τὸ xal τῶν λεγομένων θεῶν ἂρ-
χειν, ἀγγέλων φημὶ xai ἁγίων, ὡς προειρήκαμεν.
Κρύφιον δὲ τὸ περὶ τῆς ἀχατονομάστου ἐχείνης οὐσίας
ἀκατάληπτον' ὅπερ μετὰ μικρόν φησι σώφρονι σιγῇ καὶ
ἀνωτέρω, ὡς θεμιτὸν αὐτῷ, καὶ ἱεροπρεπῶς.

Καὶ τὴν ἀγαθοδότιν ἀρχήν. Κατὰ τί ἐστιν ὁ θεὸς
ἀρχὴ πάσης φωτοφανείας, καὶ τίνες αἱ φωτοφάνειαι,
xal ἀναμορφώσεις.

ἸΑνάστασις. Τοῦτό ἐστιν ὅ λέγει Συμεὼν, ὅτε τὸν
Χριστὸν εἶδεν: Οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν
πολλῶν ἐν τῷ Ἱσραήλ: πτῶσιν μὲν τοῦ ἐν ἡμῖν χεί-
povoc, ἀνάστασιν δὲ τοῦ βελτ[ονος.

ΥΑΒΙΑ LECTIONES ET CORRECTIONES.

δὲ ἐχούσης δυνᾶμεως.

193

ἐπὶ τὰ μείζονα προϊὼν, φησὶ, πρῶτον φωτιζομένους,
εἶτα τελουµένους. Τελεῖσθαι δὲ ἐστι, τὸ εἰς τελειό-
τητα ἄγεσθαι διὰ τῆς μετὰ τὸ βάπτισμα OU εὐζωΐας
προκοπῆς, ἵνα δύνηταί τις εἰπεῖν * Τὸν δρόµον τετέ-
λεκα, τὴν πίστιν τετήρηχα. Ἡ οὖν προσκυνητὴ Τριὰς,
ες τοιαύτης τελετῆς ἄρχουσα, dte xal πάσης
τελειώσεως ποιητικὴ τελετάρχις, εἰκότως νοεῖται. Οἱ
χοῦν τῇ προκοπῇ τελειούμενοι θεοῦνται πάντως, θείας
᾿χοινωνοὶ φύσεως Ὑινόμενοι, ὦν 66 ἀναλόγως ἡ θεαρ-
χία ὁ θεὸς, θεῶν γεγενηµένων ἀρχή τις ὢν. Μετὰ
γοῦν τὴν ἀνάθασιν ταύτην cq ἁπλότητα προκόπτου-
σιν, ἰσάγγελοι διὰ τῆς ἀναστάσεως Ὑινόμενοι, xai οὐκ-
έτι ψυχικὸν ἔχοντες σῶμα, κατὰ τὸν ᾿Απόστολον,
τουτῖστι διὰ ψυχῆς συνεστός τε xal κχινούµενον, ἀλλὰ
πνευματικὸν, ἀντὶ τοῦ διὰ τοῦ παναγίου Ἠνεύματος
ἐπὶ µέγα χυθέντος ἐπ᾽ αὐτοὺς τῆς πολυσυνθέτου τῶν
λογισμῶν ποιχιλίας, καὶ τῶν αἰσθήσεων ἀπηλλαγμέ-
vo: ὅθεν xal ἑνίζονται εἲς ἑνάδα ἁπλότητος ἀγόμενοι,
χαθὰ προέφηµεν ^ λέγει γὰρ xai ἀλλαχοῦ - Ἡν γὰρ,

ensi, τῶν πιστευσάντων χαρδία xai duy?) µία.

Ἡ τῶν ζώντων ζωή. Καθ) ἑαυτὸν ὁ θεὸς οὐ νοεῖ-
ται" Exe? δὲ τῶν ὄντων πάντων ἐστὶν αἰτία καὶ ἀρχὴ,
τῶν ἁπλῶν ἁπλότης ἐστὶ, τῶν ζώντων ζωὴ, τῶν οὐ-
αιῶν ὑπερούσιος, καὶ ἁπλῶς πάντων ἀγαθῶν μµεταδό.
τις ἐστίν.

Ἐκφαντορικῶς. ᾿ἘΕκφάντορες Χυρίως ἐλέγοντο οἱ
τῶν μυστηρίων τὰ ἄῤῥητα συμθολικῶς ἐκφαίνον-
τες
θέλει ὃτλοῦν ἑνὰς καὶ μονὰς ἐπὶ θεοῦ λεγομένη, xal
φησιν, ὅτι περ, ἵνα παραστήσῃ τὴν ἀμέρειαν τοῦ θεοῦ,
τοῦτο λέγεται παρὰ τῶν θεολόγων * τὸ γὰρ ὄγκοις xal
πηλικότησι διειληµµένον, τοῦτο ἅτε καὶ σῶμα µερί-
ζεται * τὸ δὲ ἁμερὲς xai ἀνέμφατόν ἐστι 68 σώματος,
ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ πᾶσάν ἐστιν ἀσωματίαν ' ἄλλως τε
ἐπειδὴ, διανοηθεὶς 6 θεὸς βουλητιχκῶς τὰ πάντα ὑπ-
ἐστησεν, οὐχ οἷά τις νοῦς slc νοήσεις μερισθεὶς ἐπολ-
λαπλασιάσθη * ἀλλὰ µείνας xal µένων, φησὶν, ἐν τῇ
ἐνάδι ἀμερῶς xal ἀσχεδάστως xai ὑπέσττσε καὶ
ὀφίστησι τὰ ἐν τῇ χτίσει ἕως γὰρ ἄρτι ἐργάζεται
ὁ θεὸς, ὡς ἐν Βὐαγγελίοις εΊρη-αι * ὑπερήπλωται οὖν
πᾶσαν ἁπλότητα ἁμερῶς ὑπεραίρων.
modo Deus operatur, sicut in Evangeliis dicitur (p)
simplicitatem indivisim excedit.

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.
T&v φωτιζοµένων ἕλλαμψις. Βαθμηδὸν, ὥσπερ Α

ς µονάδα uiv. Ἐνταῦθα τρανοῖ t μάλιστα "C

194

llluminatorum illustratio. Gradatim ad majora
progrediens, ait, primum eos qui illuminantur,
deinde eos qui perficiuntur. Perfici porro est ad
perfectionem duci per profectum in bona post ba-
ptismum, ut quis dicere possit: Cursum consum-
mavi,fidem servavi (m).Adoranda igitur Trinitas ta-
lem incipiens et regens perfectionem, sicut etiam
universe perfectionis effectrix perfectionis causa et
princeps,merito intelligitur. Qui ergo 97 profectu
perficiuntur, dii prorsus evadunt, divine participes
nature facti,quorum proportione quadam divinita-
tis principium est ipse Deus,cum sit eorum qui dii
effecti sunt principium aliquod. Post hunc igitur
ascensum in simplicitatem promovent, angelis pa-
res per resurrectionem facti, neque adhuc animale
corpus habentes, secundum Apostolum (n), hoo est
quod per animam consistit et movetur : sed spiri-
tale,per sanctissimum &piritum quam maxime dif-
fusa in ipsos multum composita ratiocinationum
varietate,et a sensibili liberati ; unde et uniuntur in
unitatem simplicitatis ducti, sicut antea diximus;
ait enim etiam alio in loco: Erat enim, inquit,
credentium cor el anima una (o).

Fiventium vila. Deus in scipso non intelligitur;
sed quoniam rerumomniumet causa et principium
exsistit,simplicium est simplicitas, viventiuin vita,
essentiis essentia superior, atque ut verbo absol-
vam, est bonorum universorum communicatrix.

Ezplanatorie. 'Εκφάντορες, interpretes, proprie di-
cebantur,qui ineffabilia mysteria per figuras expo-
nunt.

Ut monadem quidem. Moo loco declarat quid
maxime velit significare unitas et monas de Deo
dicta : aitque,ut partium vacuitatem in Deo repre-
sentet,hoc dicitur a theologis : quod enim tumori-
bus et quantitatibus (seu crassitie, longitudine et
latitudine) distinctum est, illud veluti corpus in
partes dividitur ; hoc autem partibus caret, neque
valetcorpus repraesentare ; quinimo superat omnem
corporis privationem ; presertim, quandoquidem
Deus cogitans voluntate sua cuncta subsistere fe-
cit, non tanquam mens aliqua in cogitationes di-
visa, multiplicatus fuit ; sed postquam in se mansit
et manet, inquit, in unitate absque partitioneet divi-
sione fecit eL facit. subsislere creaturas. Nam usque

: ergo singulari modo simplex factus est,qui omnem

Καὶ τῶν μεριστῶν. Ἐπὶ τῶν ὑπερουρανίων xó-[) Alque dividuis. In mundis qui supra coelos sunt,

σμὼὠν καὶ τοῦδε τοῦ ὁρατοῦ τὰ κατώτερα ἔστραπται
ἐπὶ τὰ ὑπερχείμενα, καὶ τὸ σωματικὸν ἤδρασται ἐν
τῷ ζῶντι , ἐν γαρ τῇῃ χε:οὶ αὐτοῦ πᾶντα τὰ πέρα-
τα τῆς γῆς ΄ ἁλλὰ γὰρ xat οἱ οὐρανοί ' iv d γὰρ,
φησὶ, τὰ πάντα * ἐπὶ δὲ [τοῦ] καθ’ ἡμᾶς Ονητοῦ τὸ
ἀνάπαλν 9 ἐστι τῶν εἰρημένων’ ἡ γὰρ ψυχἡ ἕστραπται

(m) II Tim. 1v, 7. (n) 1 Cor. xv, 44. (ο) Act. 1ν, 32

et hoc qui videtur,inferiora convertuntur ad supe-
riora, aique id quod corporeum, situm est in vi-
vente ; siquidem in manu ejus omnes fines lerra (q)
imo etiam coli,?n quo enim, inquit,sunt omnia (r) :
in mortali autem nostro contrarium dictis acoidit ;
anima enim convertitur ad spiritum,in quo sensus

. (p) Joan. v, 17. (4) Psal. xciv, 4. (r) Rom. xr, 36.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.,

ο ὡς,

*! μᾶλλον, ϐ9 οὐ. 09 ἔμπαλιν.

105

APPENDIX AD OPERA S, ΡΙΟΝΣΒΙΙ AREOPAGITAE.

190

et ratiocinationes fundantur, quibus 98 in specu- A πρὸς τὸ πνεύμα ἐν ᾧ εἶσιν ἑστηριγμέναι el αἰσθήσεις

latione rationes indagamus, qui spiritus novit. qua
sint in homine, secundum Apostolum (s). Conversa
itaque anima ad hunc spiritum, convertitur etiam
&d sensus qui in ipso exsistunt et per eos ad
corpus. In mente quoque cogitationes veluti divi-
duntur, atque in discrimina divisim procedunt a
prima cogitatione ad secundas aut excellentiores
aut deteriores.Dicit ergo nos intendendo in Deum,
fieri ab unitate illa unum indistinctum,discrimini-
bus nostris qua multis parlibus constabant ex di-
visione in complexionem coactis, et nodo mundum
vincente unum effectis, id est non sensili, sed in-
tellectuali modo, cum minime adhuc alieni &b eo-
rum conjunctione gimus ; quin potius unum uni-
forme efficiamus, sicut et ipse unum est, quemad-
modum ait in Evangeliis (t).

Ut Trinitatem. Nota Trinitatem tribus personis
subsistentem : et fecunditatem Patris dicit,incom-
prehensibilem ejus progressum in productionem Fi-
lii et Spiritus sancti : recte porro ait. ut Trinitatem,
quoniam non numerus,sed decus dictum est : Do-
minus Deus Dominus unus esl (u).

Ex qua omnis paternitas. Familia intelligendi or-
dines ejusdem seriei, veluti sibi mutuo conjuncti,
cherubim,seraphim, principatus, potestates. In no-
bis autem etiam spiritales, ut ejusdem generis, et
complexiones, sicut declarat quoque Moyses affini-
tates.

Quod omnia quz sunt. Universe Dei creature bo-
ne et valde bone fuerunt et sunt,in quantum per-
severant in naturali ut fueruntordine : deflexio au-
tem ab eo quod nature convenit, sive in angelis,
give in animis, sive in'qualibuscumque corporibus
fiat, pulchritudinem perdit,atque &b ea aberrando,
turpitudinem operatur.

Vere integre.Dispensationem (salutis nostre) re-
cte hoc loco exponit,unum Trinitatis passum.Nota
unam personarum nobiscum integre communiocasse;
: quodque dixerit ipsum Dominum nostrum Jesum
Christum simplicem,deinde compositum humanam
extremitatem ad seipsum revocantem. Bene igitur
dicimus, unum sanctissime "Trinitatis fuisse in
cruce. Hoc est contra Nestorianos et Acephalos :
ecce enim,ait,una Personarum integre nobiscum (in
natura) communicavit, sicut dicit Apostolus (v), in

quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. p

Hoc autem :niegre intelligere 99 etiam est contra
Apollinarium : dcelarat enim,ipsum perfectum ho-
minem assumpsisse.

Et sumpsit accessiones. Patrem dixisse proroga-
tionem,arbitror esse mensuram temporis quo Chri-
stus in carne conversatus est.

Et inconfusz. Mansit enim idem Deus Verbum
factum, quod non erat sine confusione. Notaetiam
non confusum 8 tempore apostolorum predicatum
fuisse.

xai oi λογισμοὶ, Ó ὦν τὰ ἐν τῇ σκέψει λογιζόμεθα,
ὅπερ πνεῦμα οἶδε τὰ iv τῷ ἀνθρώπῳ, κατὰ τὸν ᾿Από-
στολον ' ἐπεστραμμένη οὖν πρὸς τοῦτο τὸ πνεῦμα d
ψυχη, ἐπέστραπται xal πρὸς τὰς ἐν αὐτῷ αἰσθήσεις,
καὶ δι’ αὐτῶν πρὸς τὸ cua * καὶ ἐν τῷ vip al νοή-
σεις οἱονεὶ µερίζονται, καὶ slc ἑτερότητας σκεδαστῶς
προΐασιν ἀπὸ πρώτης νοήσεως slc δευτέρας, elc κρείτ-
τονας, Tj εἲς φαύλους. Φησὶν οὖν ὅτι, ἀνατεινόμενος
πρὸς θεὸν, γινόµεθα ὑπὸ τῆς ἑνάδος ἐκείνης ἓν ἆμε-
ptc, τῶν πολυμερῶν ἡμῶν ἑτεροτήτων ἐκ τοῦ cxs-
δασμοῦ cl; σύμπτυξιν ἀθροιζομένων, καὶ ἔνοποιου-
µένων ὑπερκοσμίως, τουτέστιν οὖκ αἰσθητῶς, ἀλλὰ
νοερῶς, οὐκ ἔτι ἀσυμθάτων ὄντων ἡμῶν πρὸς ἑαυ-
τοὺς, ἀλλὰ γινοµένων ἓν ἑνοειδὲς, ὡς καὶ αὐτὸς ἓν
ἔστιν, ὥς Φτσιν ἐν Εὐαγγελίοις.

Ὡς Τριάδα. Σηµείωσαι Τριάδα τοισυπόστατον
καὶ Ὑονιµότητά φησι τὴν πατρικήν ὑπὺρ ἔννοιαν
πρόοδον εἰς ἔχφανσιν τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύ-
µατος * χαλῶς δὲ τὸ ὡς Τριάδα, ἐπειδὴ οὐκ ἀριθμὸς,
ἀλλὰ δόξα εἴρηται' Κύριος ὁ θιεὸς Κύριος εἷς
ἐστιν.

'Et Zo πᾶσα πατριά. Πατριὰς νοητέον τὰς τάξεις
τὰς ix τῆς ὁμοταγίας, οἱονεὶ συνημµένας ἀλλήλαις,
χερουθὶµ, σεραφὶμ, ἀρχὰς, ἐξουσίας ' ἐφ᾽ ἡμῶν δὲ
καὶ τὰς πνευματικὰς, ὡς συγγενεῖς * καὶ ἀλληλουχίας,

, ὡς δηλοῖ καὶ Μωύσῆς τὰς συγγενείας.

"Ort τὰ ὄντα πάντα. Πάντα τὰ τοῦ θεοῦ δηµιουρ-
γήµατα xxÀi, καὶ καλὰ λίαν γεγόνασι, καί eiat, ἐφ᾽

C ὅσον ἐν τῇ κατὰ φύσιν ὡς γεγόνασι, µένουσι τάξει *

ἡ δὲ τοῦ κατὰ φύσιν παρατροτὴ, εἴτε ἐν ἀγγέλοις,
εἴτε ἐν ψυχαῖς, εἴτε ἐν ὁποιοισοῦν copas Ὑγινοµένη,
τὸ κάλλος ἀπόλλυσι, καὶ τῇ τούτου διαµαρτίᾳ τὸ
αἶσχος δη μιουρχεῖ.

Πρὸς ἀλήθειαν ὁλικῶς. Τὴν οἴκονομίαν ἐνταῦθα
φράζει καλῶς, ὅτι elc της Τριάδος ἔπαθε. Σηµείωσαι
δὲ ὅτι µία τῶν ὑποστάσεων ἡμῖν ἐχοινώνησεν ὁλικῶς '
καὶ ὅτι αὐτὸν τὸν ἘἙύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν
ἁπλοῦν εἶπεν, εἶτα σύνθετον ἀνακαλούμενον πρὸς tau
τὸν τὴν ἀνθρωπίνην ἐσχστιάν * καλῶς οὖν λέγομεν,
ὅτι cle τῆς ἁγίας Τριάδος ἦν ἓν τῷ σταυρῷ. Τοῦτο
κατὰ Νεστοριανῶν καὶ ᾽Αχεφάλων * ἴδοὺ γὰρ, φησὶ, µία
τῶν Ὑποστάσεων ὁλικῶς ἡμῖν ῥἐἑκοινώνησεν, ὥς
φησιν ὁ Απόστολος, iv ᾧ κατοικεῖ πᾶν τὸ πλ/ρωμα
τῆς θεότητος σωματικῶς. Τοῦτο δὲ τὸ ὁλικῶς καὶ κατὰ
᾿Απολλιναρίου ἐστί * ὀηλοῖ γὰρ τέλειον ἄνθρωπον
ἀνειληφέναι αὐτόν.

Καὶ παράτασιν εἴληφε, Τὸ παράτασιν εἰρηκέναι τὸν
τὸν Πατέρα, ὑπολαμθάνω τὺ χρονικὸν μµέτρον εἶναι
τῆς ἐν σαρχὶ τοῦ Κυρίου διαγωγῆς.

Καὶ ἀσυγχύτου. Ἔμεινε γὰρ αὐτὸς θεὸς Λόγος
γενόμενος, ὅπερ οὐχ ἣν ἀσυγχύτως * καὶ σηµείωσαι
ὅτι τὸ ἀσύγχυτον ix τῶν ἀποστολικῶν κεχήρυκται
καιρῶν.

(s) I Cor. n, 11. (t) Joan. xvi, 22. (u) Deut. νι, 4. (v) Coloss. i1, 9.

197

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

198

Καὶ ὅσα ἄλλα θεουργικά. θεουργικὰ φῶτά φησι τὰς À — Alia qualibet deifica. Deifica lumina vocat, do-

διδασκαλίας τῶν ἁγίων, ὡς qc γνώσεως ἐμποιούσας
χαὶ θεοὺς 10 τοὺς πειθοµένους.

Καθηγεµόνων κρυφία. Σηµείωσαι, ὅτι τὰ περὶ
τῶν ἀνηγμένων καὶ ὑπὲρ τὴν τῶν πολλῶν xo?
ὄντα, εἴτε περὶ θεολογίας εἴτε καὶ περὶ τῆς τοῦ ζωο-
ποιοῦ θεοῦ οἰκοοομίας κρυφίως παρεδίδοσαν οἱ θεῖοι
ἀπόστολοι , μυστηριωδῶς ἀποκαλύπτοντες τοῖς τε-
Aelotz* καὶ ὅτι ἐκ τῶν ἀποστόλων ἐστὶ τὸ ἀσυγχύ-
τως καὶ ἀμεταθλήτως, ὁ sime, xai τὸ τοῦ ὅλου ἀν-
θρώπου᾽ διὸ xal ὁ ᾿Απόστολος, γράφων θεσσαλονι-
κεῦσι, φησ), χρῖναι φυλάττειν αὐτοὺς, Usa! Ίχουσαν,
εἴτε διὰ λόγου, εἴτε 0: ἐπιστολῆς: καὶ Τιμοθέῳ πάλιν
παραθήχην λέγων δεδωχέναι ἐν μυστηρίῳ, ὅπερ ἐν-
ταῦθα ἐκφαντορικῶς εἴρηται.

Διὰ τῶν ἱερῶν παραπετασµάτων. Σηµείωσαι, ὃτι
ἐν μιᾷ τάξει θετίον τήν τε ἁγίαν Γραφὴν xai τὰς
τῶν ἐπισκόπων παραδόσεις, (οὕς ἱεράρχας clos κα:
λεῖν, ὡς ἄρχοντας τῶν Ἱερέων, τουτέστι πρεσθυτέρων
καὶ δ.ακόνων, καὶ πυλωρῶν, (e φησιν iv τῇ καθ’
ἡμᾶς ἱεραρχίᾳ' ὅθεν καὶ ταῖς αὐτῶν Ἠχρήσεσι περὶ τὰ
δόγματα πειθόµεθα") ἐξ ὦν, φησὶ, λογίων τὰ παχύ-
τερα τοῖς ὑπερουσίοις περιτίθεται διὰ νόησιν καὶ µυ-
σταχωγίαν ἡμετέραν' ὡς ἐπὶ μὲν θεοῦ, ὅταν φαίνηται
ὡς πρ,καὶ ὡς γέρων iv Δανιλλ, καὶ ὡς ἀνὴρ παλαίων
τῷ Ἰαχὼθ., καὶ ὅσα τοιαῦτα" ἐπὶ δὲ ἀγγέλων, ὡς τὰ
χερουθὶμ, ἆτε καὶ θηριόµορφα, xai ἄλλοι ἐν τάξει

ἀνδρῶν xal νεανίσκων.

T&v μεριστῶν συµθόλων, "Ότι ἀνθρωπολογεῖ τὸ
θεῖου ἡ Γραφὴ ix τῶν ἀνθρωπίνων αὐτὸ ὀνομάζουσα,
πόδας, καὶ Ἀχεῖρς, καὶ πρόσωπα αὐτῷ περιτι-
θεῖσα.

Ὅταν ἄφθαρτοι. "Oct ἐν tfj ἀναστάσει οἱ Gio:
μετὰ ἀφθαρσίας xai ἀθανασίας τῆς χριστοειδονὺς τεύ-
ξονται καταστάσεως, λάμποντες ὑπὲρ τὸν ἥλιον, ὡς
καὶ ὁ Κύριος, ὅτε iv τῷ ὄρει μετεμορφώθη, χαθά
φησιν ὁ ᾿Απόστολος περὶ τῶν ἁγίων, ὅτι τότε ἔσον-
ται ὡς xal αὐτός ἐστι, καὶ πάντοτε σὺν Koply
ἔσονται.

Ὁρατῆς αὐτοῦ θεοφανείας. Σηµείωσαι ὅτι xai
τὸ θεῖον αὐτοῦ σῶμα ὁρατὴν Οεοφάνειάν φησιν, ὡς
χατὰ ταὐτὸν ἁρμόττειν τὸ ῥητὸν xai κατὰ Νεστορια-
νῶν καὶ ᾿Ακεφάλων, καὶ τῶν ὑπολαμθανόντων μὴ
εἶναι καὶ νῦν xal ἔσεσθαι μετὰ σαρκὸς τὸν Κύριον’
xai ὅτι d μὲν τίς ἐστιν ὁρατὴ αὐτοῦ θεοφάνεια, ὃ

ctrinam sanctorum, velut cognitionia lumen effi-
cientes, atque deos eos qui credunt.

Przceptorumarcana.Notaea que de sublimibus et
supra vulgi captum erant sive sermonem de divina
natura, sive etiam de viviflci Dei dispensatione seu
incarnatione divinos apostolos occulte tradidisse,
perfectis tanquam mysteria et arcana saora dete-
gendo; atque ab apostolis emanasse, quod dixit :
Non con[use et immutabiliter, et integri hominiis ; id-
eoque Apostolus scribens Thessalonicensibus ait,
oportere ipsos servare que audierant, sive per ser-
monem,sive per epistolam (x),et Timotheo rursum di-
cens depositum dedisse in iaysterio (y),quod hio inter-
pretatione dixit.

Velaminibus quibusdam sacris. Nota in uno ordi-
ne ponendum et sanctam Scripturam et traditiones
episcoporum (quos vocare solet hierarohas, tan-
quam sacerdotum principes, id est, presbyterorum
et diaconorum,et ostiariorum, sicut dicit in nostra
hierarchia : ideoque ipsorum sententiis circa dog-
mata credimus), ex quibus, in uit, Scripturis cras-
siora vela per cogitationes et occultam mentis no-
atre elevationem cireumponuntur iis queessentiam
superant,utin Deo,quandoappartet tanquamignis,et
sicut senex in Daniele, atque sicut vir luctans cum
Jacob, et quzecunque talia; in angelis autem, ut
cherubim sicut ferinam formam gestantes, et alii
in ordine virorum et adolescentum.

Dividuorum signorum.Scripturam loqui de divina
natura,tanquam ai esset homo,dum ei ab humanis
nomen impertit, pedes et manus, atque facies ipsi
circumponens.

Quando incorruptibiles. Sanctos in resurrectione
fruituros cum incorruptione et immortalitate statu
simili ejus quem Christus habebit, lucentes supra
solem, sicut etiam Dominus 800 quando in monte
transformatus est, quemadmodum Apostolus ait de
sanctis, quod tunc erunt sicul et ipse est, atque
semper cum Domino erunt (2).

Visibilis ipsiusmet Dei apparitionis. Nota quod di-
vinum ipsius corpus, visibilem Dei apparitionem
dicat, ut ex eodem aptetur sententia et contra Ne-
storianos et Acephalos, et eos qui arbitrantur Do-
minum neque modo esse, neque futurum cum ocar-
ne: atque unam esse visibilem ejus Dei apparitio-

ἐστιν ἡ ἐμφυχωμένη cáob: ἡ δὲ νοητὴ, ἥτις κατὰ D nem, alteram. vero spiritalem, que tum a nobis

νοῦν ἔσται ἡμῖν µεθεκτὴ τότε τελειοτέρως. "Όθεν
ἐπιστραφέντες πρὸς θεὸν, ἐχεῖθεν τελείως ἐλλαμπό-
µενοι, ἐνοειδῶς ἓν γενώµεθα, ἐλευθερωθέντες τῶν
κατὰ σ2νθεσιν ἑτεροτήτων ἡμῶν, ὅπερ δηλοῖ τὰς κοσ-
μ:χὰς αἰσθήσεις καὶ ἐπιθυμίας.

Ἐν θειοτέρᾳ µιµήσει. θειοτέραν µίμησιν εἴρηχε
τὴν ἀκριθεστέραν καὶ θελεωτέραν σημαἰνῶν, ὡς καὶ
νῦν ἀγγελοπρεπὴς ὁ τῶν ἁγίων βίος ἐν τῇ τοῦ θεοῦ

perfectius mente participabitur; unde ad Deum con-
versi illinc perfecte illustrati,uniformiter unum eri-
mus, liberati a diversitatibus nostris que ex com-
positione oriuntur, quod declarat, mundanos sen-
sus et cupiditates.

In diviniore imitatione. Diviniorem imitationem
dixit, accuratam magis et perfectiorem significans ;
gicutetiam nunc est angeli propria sanctorum vita,

(x) 1 Thess. n, 14. (y) IL Tim. 1, 12. (z) I Thess. 1v, 16.
VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

79 βεούσας. 7! B.

199

APPRNDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGIT X.

200

in Dei laude et carnalium contemptu, etsi non om- À αἰνέσει καὶ ὑπεροψίᾳ τῶν σαρχικῶν, κἂν οὐ παντελεῖ

nimode; ideoque imitatio moderatior; tum autem
quod perfectum est, in his apparebit.

Intelligibilium spectaculorum. Nos ex signis intueri
spiritalia, quce angelos tangunt; de angelis enim
loquitur, sicut declarat etiam eum vocare ipsos Dei
similes: supra vero in libro De caelesti hierarchia
declarat signa, que ipsos spectant; connectit autem
nunc etiam ea que& Deum concernunt.

Sedantes. Requietionem intelligentis efficaci dixit,
significans divine nature incomprehensibilitatem ;
nihil enim eorum que hujus sunt, motione mentis
comprehenditur, aut ad aliquam confessione re-
ceptam et manifestam persuasionem cogitatio fer-
tur, circa incomprehensibilitatem,que propria ope-
rationis cessatione comprehenditur.

Ineffabili modo praexstiterunt. Illud praeezstite-
runt, intelligere studendum est ; omnia enim opera
sequentia declarat. Ex hoc siquidem intelligitur,
quomodo dixit Apostolus, nos in Deo esse ante
mundi constitulionem (a).Sciendum itaque, produoctio-
nem universorum secundum causam et principium
&b eo pendere, quandoquidem res omnes per ipsum
exsistant, probabiliter etiam antequam exsisterent
per ejus inconceptibilem voluntatem, in ipso quo-
que ante constitisse, sciente et quod producet, et
quando producet. Ante smcula igitur in ipso pre-
cognita ante constiterunt, 801 priusquam ejus spi-
ritalia producerentur que sunt ssecula, et ante om-
nem aliam creaturam cognita ipsa fuerant, ea que
futura, ut dictum est: Cognoscens omnia ante ge-

nerationem ipsorum (b): et iterum: Antequam forma- C

rem te in utero, novi te (c).

Qui nec cogitari potest. Ita enim loquitur etiam
Gregorius theologus, explanans illud vulgatum
[Grecorum dictum 1]: Deum intelligere quidem
impossibile; eloqui autem impossibile magis.

Et universorum. Cum dixisset: Fines cognitionum
qua essentiarum sunt el virtutum,eumdem repetit ser-
nomen,quem antea quoque dixerat: Ümnes omnium
cognilionum termini. Aut igitur per utramque vo-
cem supponit, quod etiam ante positum fuerat, in
Deo omnem cognitionem otiari, et finem habere
omnis motionis propter divine nature incompre-
bensibilitatem, que semper et non in tempore
circa ipsam videtur; aut potius, flnis et terminatio
seu perfectio uniuscujusque essentialis cognitio-
nis. He sunt essentie et virtutes circa quas cogni-
tiones versantur; quas essentias et virtutes omnes
simul et non singillatim, sed confertim in Deo ante
constitisse ait ; secundum ineffabilem precognitio-
nis ejus rationem, sciente unumquodque eorum
qu& producuntur,qualem habiturum sit naturam,
et virtutem, cujus essentia superat essentiam

(a) Ephes. 1, 4.

(b) Dan. xim, 42. (c) Jer. 1, 5.

διὸ καὶ τὰ τῆς µιµήσεως µετριώτερα΄ τότε δὲ τὸ τέλειον
ἐν τούτοις φανήσεται.

Τῶν νοητῶν θεαµἀάτων. "Ott ix τῶν συµθόλων τὰ
περὶ ἀγγέλων νοητὰ ἐποπτεύομεν' περὶ γὰρ ἀγγέλων
φησὶν, ὡς δηλοϊ καὶ τὸ λέγειν αὐτοὺς θεοειδεῖς. Ανω
δὲ καὶ τὰ περὶ αὐτῶν αύμθολα δηλοῖ iv τῷ Περὶ
τῆς οὁρανίας Ἱεραρχίας συνάπτει δὲ νῦν καὶ περὶ
θεοῦ.

᾽Αποπαύοντες . )Απόπαυσιν τῆς νοερᾶς ivepyslac
εἶπε, σηµαίνων τὸ τῆς θείας φύσεως ἀχατάληπτον"
οὐδὲν γὰρ τῶν ταύτης τῇ κινήσει τοῦ νοῦ καταλαμόδά-
vetat, fj πρός τινα ὁμολογουμένην xal τρανὴν πληρο-
φορίαν ἡ νόησις φέρεται, παρὰ τὸ ἀχατάληπτον, ὅπερ
τῇ olxsiq ἀνενεργησίᾳ καταλαμθάνεται.

Ὑπεραῤῥήτως προύφέστηκε. ἨΤὸ προοὐφέστηκε
σπουδαστἐον νοῆσαι' τὰ γὰρ ἔργα Ἱ πάντα διατρανοῖ
ἐφεξῆς' ἐκ τούτου τοίνυν νοηθήσεται, πῶς φησιν ὁ
᾿Απόστολος, iv τῷ θεῷ εἶνχι ἡμᾶς πρὸ καταθολῆς
κόσμου. ἸἹστέον οὖν, ὡς τῆς ἀἁπάντων παραγωγῆς
κατὰ τὸ αἵτιον xal τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ ἀπηρτημένης,
ἐπειδὴ τὰ ὄντα πάντα ἐξ αὐτοῦ ἐστιν εἰκότως, ἅτε
καὶ μέλλοντα ἔσεσθαι διὰ τὸ αὐτοῦ ἀνεπινόητον θί-
λημα, ἐν αὐτῷ καὶ προὔφέστηκχε, τῷ εἶδότι, καὶ ὅτι
παράξει xal ὁπότε παράξει. Προαιωνίως οὖν ἐν αὐτῷ
προεγνωσμµένα, προὐφέστηκε' πρὶν γὰρ τὰ νοητὰ παρα-
χθῆναι, ἅτινά εἶσιν αἰῶνες, καὶ πρὸ πάσης ἑτέρας κτί-
σεως ἔγνωστο αὐτῷ τὰ ἐσόμενα, ὡς εἴρηται' Ὁ εἱδὼς
πάντα πρὶν γενέσεως αὐτῶν' καὶ πάλιν' Πρὸ τοῦ µε
πλάσαι σε ἐν κοιλίᾳ, ἔγνωκά σε,

"Ov? οὔτε ἐννοῆσαι δυνατόν. Οὕτω γάρ φησι
καὶ ὁ θεολόγος Γρηγόριος, µεταφράζων τὸ εἰρημένον
[τοῖς Ἕλλησι]’ θεὸν νοῆσαι μὲν ἀδύνατον' φράσαι δὲ
ἀδυνατώτερον.

Καὶ πασῶν. Βἰπὼν ἀποπερατώσεις τῶν οὐσιωδῶν
γνώσεων xat δυνάµεων, τὸ αὐτὸν ἐπανελάθετ» λόγον,
ὅν xai πρὸ μικροῦ cmt: Ἱ]άντα τὰ πέρατα πασῶν
τῶν γνώσεων * Ἡ οὖν τοῦτο δι ἑκατέρας φωνῆς
ὑποτίθεται, ὅπερ, καὶ προπαρετέθη, ὅτι ἐν τῷ Oc
πᾶσα γνῶσις ἀργεῖ, xai τέλος ἔχει πάσης κινήσεως,
διὰ τὸ τῆς θείας φύσεως ἀχατάληπτον, ὅπερ ἄῑδίως,
καὶ οὐκ ἐν χρόνῳ περὶ αὐτὴν θεωρεῖται ἢ μᾶλλον
πέρας xai ἀποπεράτωσις, τοι τὸ τέλος ἑκάστης

D οὐσιώδους γνώσεως, Αὖὗταί εἶσιν αἱ οὐσίαι καὶ δυνἀ-

μεις, περὶ Bc αἱ γνώσεις, ἅστινας οὖσιας καὶ δυνά-
μεις πάσας ἅμα καὶ οὐκ ἀνὰ µέρος, ἀλλὰ ἀθρόως
ἐν τῷ θεῷ προὐφεστάναι φησὶ κατὰ τὸν ἄῤῥητον
τῆς προγνώσεως αὐτοῦ λόγον, εἶδότι ἕχαστον
τῶν πρὸς Ὑένεσιν παραγοµένων, ὅπως ἕξει φύσεων
xal δυνάµεως' οὗ ἡ οὖσία ὑπερούσιός τε καὶ ὕπερ-
άγνωστος Ἰστέον δὲ, ὅτι ἕτερον οὐσία καὶ ἕτερον δύ-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
7? ἕτερα. 7 xal. 7* Platonis in Timeo. — 75 γρ, γνώσεως.

201

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

202

va&pic* 4 μὲν γὰρ τῶν xa! ἑαυτὰ ὑφεστώτων' ἡ δὲ, À etcognitionem.Sciendum porro aliud esse essentiam

τῶν ἐν ἑτέρῳ τὸ εἶναι ἑχόντων.

Ei γὰρ αἱ γνώσεις Ἐπεξήγησις τῶν εἰρημένων.
Καλῶς δὲ εἶπεν, εἰ γὰρ al γνώσεις περὶ τὰς οὐσίας
xal τὰ ὄντα εἰσὶν, ὁ θεὸς δὲ οὔτε ἐν οὐσίᾳ οὔτε τι
τῶν ὄντων ἐστὶν , εἰκότως xal Ὑνώσεως ἐπέχεινά

ἐστιν.

à V. Οὔτε φαντασία. “Ἑτερόν ἐστι φαντασία, καὶ
έτερον νόησις, ἦτοι νόηµα' ἀπό τε γὰρ διαφόρων δυ-
νάµεων Ὑίνονται, καὶ ἱδιότητι κινήσεως d) μὲν Υὰρ
νόησις ὀἑνέργειά ἐστι καὶ ποίησις' dj δὲ φαντασία
πάθος xal τύπωσις ἀναγγελτικὴ αἰσθητοῦ τινος, fj
ὡς αἰσθητοῦ τινος xal ἡ μὲν αἴσθισις ἀντιλαμθά-
νεται τῶν ὄντων κατὰ ἀθρόαν µόρφωσιν' ὁ δὲ νοῦς
ἑσάπτεται , τουτέστιν ἀντιλαμθάνεται τῶν ὄντων
ἱτέρῳ τρόπῳ, xal οὐχ op dj αἴσθησις. Περὶ μὲν
οὖν τὸ σωματικὸν f| τὸ πνευματικὸν, fj ἐν τῷ τὰς
αἰσθήσεις εἶναι xai πρώην ἔφημεν , τὸ παθητικὸν
xxl μµορφτικόν ἐστι χίνηµα , τὸ δὲ κριτικὸν xal
ἀντιληπτικὸν, τῇ ΦυχΠ xai τῷ và δοτέον. Τοῦτο οὖν
τῷ τῆς ψυχῆς ἀντιληπτικῷ καὶ τὸ φανταστικὸν
ὑκοστεῖλαι δεῖ διαιρεῖται γὰρ Ἰὁ ἡ φανταστικὴ clo
ερεῖς µοίρας' πρώτην μὲν εἲς τὴν τῶν ἀντιλήψεων
εἰχονιστιχὴν πρὸς τὰ ποιοῦντα αἰσθητὴν τὴν ἀντί-
ληφιν’ δευτέραν δὲ τῆν dx τῶν µενόντων ἐἔγχατα-
λειμμάτων ἀπὸ τούτων ἀνατυπωτικὴν , μὴ ἔχουσαν
ἐρηρεισμένας ἐπί τι τὰς εἰκόνας, ἣν xai ἰδίως φαν-
ταστικὴν καλοῦσι * τρίτην iv (dj πᾶσα ἡδονλ τοῦ
κατὰ φαντασίαν δοχοῦντος ἀγαθοῦ, fj δοχοῦντος κα-
x09, κατὰ λύπην συνίσταται. Οὐδεμία τοίνυν, καθὰ
εἴρηται, φαντασία χώραν ἔχει ἐπὶ θεοῦ * πάντων
yip ἁπαξαπλῶς ὑπὲρ ἔννοιάν ἐστι καὶ ὑπέρχειται"
δόξα δέ ἐστιν ἡ ἐκ τοῦ φαινοµένρυ κατὰ τὸ δοκοῦν
τοιάδε τις ὑπόληψις.

Οὔτε ἐπαφή. Ἠπαφὴν νῦν φησι τὴν νοερὰν xa-
τάληψιν' καὶ γὰρ τοῖς νοητοῖς καὶ ἀύλοις τῷ vip
ἐπιστητῶς ἐπιθάλλοντες , δοκοῦμεν ὥσπερ ἅπτεσθαι
αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦ νοῦ αἰσθάνεσθαι ὁποῖά εἶσιν, ὡς
καὶ διὰ τῆς ἀφῆς τῶν αἰσθητῶν. ἐπὶ δὲ θεοῦ οὐδὲ
νοερῶς ἑφαπτόμεθα.

ἸΑκλήτου καὶ ὕπερωνύμου. ᾿Ακλήτου, φησὶ,
ἀντὶ τοῦ, μὴ καλουμένου τινὶ γνωρίσµατι' Αὐτὸς
γὰρ καλεῖ τὰ μὴ ὄντα, ὡς ὄντα, ὡς τὸν Kopov πρὸ
τοσούτων ἐτῶν, xal τὸν ᾿]ωσίαν.

Αλλ’᾽ ὅπερ. Ζητεῖτι ὁ Περὶ θεολογικῆς ὑπο -
τυπώσεως λόγος,

Τὴν ὁμόθεον. 'Ὁμόθεον πῶς λέχει τὴν παναγίαν
Τριάδα.

᾽Αγγελοπρεπεῖς ἑνώσεις. Εἰπὼν περὶ τοῦ θεοῦ,
ὅτι ἀνεννόητος ἡμῖν ἐστι καὶ ἄφθεγχτος, ἐκ τοῦ
ἐλάττονος λοιπὸν τὸ περὶ θιοῦ συνίστησιν’ εἰ γὰρ

(d) Rom. rv, 17.

et aliud virtutein; illa enim est eorum quae per
se subsi tunt, hec vero eorum que aliis in-
sunt.

Etenim cum noliones. Enarratio eorum que diota.
sunt. Recte autem dixit : si enim cognitiones circa
essepntias et res exsistentes versantur, Deus vero
neque sit in essentia, neque aliud eorum quse ex-
sistunt, probabiliter etiam omnem superat cogni-
tionem.

S V. Neque imaginatio. Aliud est imaginatio et
aliud cognitio seu consilium : a diversis enim vir-
tutibus fiunt, etiam proprietate motionis. Nam oo-
gitatio est efficacia el operatio ; imaginatio vero est
passio et liguratio enuntiativa sensilis alicujus,aut
tanquam sensilis alicujus; et sensus quidem appre-
hendit res secundum formationem in unum 008-
ctam ; mens vero attingit, id es, apprehendit res
ulio modo, et non sicut sensus. Circa corporeum
quidem et spiritale, aut in quo sensus esse jam-
dudum diximus, passibilis et formabilis est motio;
illud autem, quod vim judicandi et recipiendi h&-
bet, anime 104? et menti concedendum est. Hoc
igitur et imaginativum ad virtutem suscipiendi
anims contrahere oporlet ; dividitur enim imagi-
nandi facultas in tres partes: primam quidem, in .
eam que receptionum imagines lormat in iis que
sensilem efficiunt receptionem ; secundam vero,
eam que ex reliquiis ab iis manentibus reformure
valet, non habens solidas in aliquo imagines,quam
proprie imaginativam vocant; tertiam, in qua vo-
luptas omnis ejus quod secundum imaginationem
bonum videtur, aut quod seeundum dolorem ma-
lum censetur, consistit ; nulla igitur, sicut dictum
est, imaginatio locum in Deo habet ; est enim om-
nino supra omnium cogitationem, et supereminet;
opinio autem est talis ex probabili secundum ezisti-
mationem conjectura.

Neque tactus. Tactum modo appellat intellectua-
lem comprehensionem : nam mente intelligibilibus
et immaterialibus incumbentes, videmur aliquo
modo ipsa tangere οἱ per mentem sentire qualia
sint, sicut per contactum sensilium, in Deo (i. 6,
Deum] autem ne quidem mente contingimus.

Sine nomine et supra nomen.Bine nomine, inquit,
pro, Deus nulla notione appellutur: Ipse enim vocat

D ea qu& non sunt, tanquam ea qua sunt (d), sicut Cy-

rum tanto ante tempore, et Josiam.

Sed ul. Desideratur liber De iheologica ^ypo-
Ltyposi.

Simul Deum. Quomodo vocet sanctissimam Trí-
nitatem una: Deum.

Conjuncliones qu angelis conveniunt. Cum de
Deo dixisset, eum nobis esse inconceptibilem et
ineffabilem, & minori postea deducto argumento

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

Ίο δὲ.
PATROL. Οκ. IV.

205

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

204

confirmat id quod de Deo dixerat ; ei enim nobis À τὰ περὶ τῶν ἀγγέλων ἡμῖν ἄγνωστά ἐστι, τί περὶ

ignota sunt que angelis propria, quid de Deo ratio-
cinandum ? Dixit ergo angelicas operationes, quas-
dam esse effusiones divine bonitatis; per ἔπιθο-
λήν autem intelligendum est, motionem indivisim
divisam in rerum productarum unitatem, id est
in uniuscujusque intelligibilium productionem. Li-
oet porro hic etiam intelligere, modos unitionum
cum Deo, quentum convenit angelos Deo uniri,
secundum quam cum Deo unionem,autincumbunt
juxta propriam dignitatem divine bonitati, aut
suscipiunt ab ipso bonilatis ejus revelationem ; at-
que ita comprehendi nequeunt, non solum a nobis,
verum neque ab inferioribus angelie; sed a solis
supremis angelis cognoscuntur, tanquam 4108
dignis dicto unitionum modo. In libro autem De
celesti hierarchia angelicos quoque ordines re-
censet.

Hisce deiformes. Per mentes deisimiles, quus
angelorum imitatione ait, quantum assequi pos-
sunt duci in unitionem sanctarum virtutum, quas
virtutes antea vocavit angelos; intelligendi sunt
theologi nostri, prophete, inquam, et apostoli; non
esse vero de angelis conjiciendum maxime ex di-
ctione ἀγγελομιμήτως patet. Angelus enim non
imitatur angelum ; eed i8 qui inferior est. Vocans
autem theologos meníes, dixit eos pro viribus
pertingere ad angelos imitantem cum Deo unitio-
nem, qui per cessalionem omnis mundane effica-
ci& dii evadunt ; in intelligibilibus enim motus om-
nis οἱ efficia omnis, et quies omnis efficaciter
exsistit, atque ad perfectionem unum efficientem
manu ducit ; seu in eternis et incorporeis quies et
tranquillitas atque efficacie cessatio exsistentes,
operari secundum naturam faciunt, quod disponit
ad vacuitalem a turbis, et perfectionem in uni-
tate.

Cessationem. Impossibile onim est uniri Deo, et
Deum aliquc modo esse, nisi a materialibus opera-
rationibus cessetur, ium in sensu, tum in mente.

Rerum ablatione. Ablationem omnium rerum vo-
eat, cum rerum nulla divinam naturam compa-
rare; sed dicit, neque esse corpus, neque habi-
tum, neo virlutem, et reliqua omnia, sicut in se-
quentibus significavit.

Ipse vero nihil. Deum nihil esse, ita intelligen- ἢ

dum est, ut nihil sit eorum que sunt; superat
enim omnia que sunt, cum sit omnium rerum
causa; ideo Deus et ubique et nullibi esse ab iis
qui de Deo agunt dicitur; quoniam igitur πυθ-
quam, omnia quidem per ipsum et in ipso, ut qui
non 8it quidquam universorum. Rursusque in ipso,
ut qui ubique sit; cetera vero omnia per ipsum,
quia ipse nusquam, et universa quidem complet,

τοῦ Θεοῦ λογιστέον ; φῆσὶν οὖν, ὅτι αἱ ἀγγελικαὶ
δηµιουργίαι, οἷά τινὲς εἶσιν ἐπιθολαὶ τῆς τοῦ Θεοῦ
ἀγαθότητος' ἐπιθολὴν δὲ νοητἐον, τὴν εἲς τὸ χαθ᾽ ἓν
τῶν παραγοµένων µμεριζοµένην ἀμερῶς κχίνησιν I,
τουτέστιν εἰς τὴν ἑκάστου τῶν νοητῶν παραγωγήν.
Δυνατὸν δὲ καὶ οὕτω νοῆσαι, ὅτι οἱ τρόποι τῶν πρὸς
Θεὸν ἑνώσεων, καθόσον πρέπει ἀγγέλους ἐνοῦσθαι
θεῷ, καθ) fj» πρὸς θεὸν ἕἔνωσιν, T] ἐπιθάλλουσι κατὰ
τὴν o'xtlav ἀξίαν τζ ἀγαθότητι τοῦ θεοῦ. fj πα-
ῥαδέχονται παρ᾽ αὐτοῦ τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ τὴν
ἀποκάλυψιν' xai οὕτως ἀκατάληπτοί εἶσιν οὐ µό-
vov ἡμῖν, ἀλλὰ καὶ τοῖς κατωτέροις ἀγγέλοις pó-
vota δὲ τοῖς ἀνωτάτω ἀγγέλοις γινώσκονται , ἅτε
ἠξιωμένοις τὸν εἱἰρημένον τρόπον τῶν ἑνώσεων. Ἐν
δὲ τῷ Περὶ τῆς οὐρανίας Ἱεραρχίας λόγῳ φησὶ καὶ τὰς
τάξεις τὰς ἀγγελικάς.

Ταύταις οἱ θεοειδεῖς. Τοὺς θεοειδεῖς νόας, οὓς
ἀγγελομιμήτως φησὶ , καθ ὅσον ἐφιχνοῦνται εἲς
ἕνωσιν ἄγεσθαι τῶν ἁγίων δυνάµεων, ἃς δυνάμεις
ἀγγέλους προεῖπε' τοὺς καθ) ἡμᾶς θεολόγους νοη-
τέον 1δ, προφήτας τέ φηµι xol ἀποστόλους' οὐ γὰρ
δὴ ὑποληπτέον ἀγγέλους, μάλιστα dx τοῦ ἀγγελομι-
µήτως, εἰπεῖν. ἄγγελος γὰρ ἄγγελον οὗ μιμεῖται,
ἀλλ᾽ ὁ ἑλάττων' νόας δὲ καλῶν τοὺς θεολόγους, τῆς
ἀγγελομιμήτου ἑνώσεως πρὸς θεὸν αὐτοὺς ἔφη έφι-
χνεῖσθαι, ὡς δυνατὸν, κατὰ ἁπόπαυσιν πάσης ἆνερ-
Ὑείας χοσμικῆς ἐχθεουμένους' ἐπὶ γὰρ τῶν νοερῶν
πᾶν xivnpa καὶ πᾶσα ἐνέργεια, xal πᾶσα ἠρεμία
ἐνεργῶς ἐστι, xal πρὸς τελειότητα ἑνοποιὸν χειρα-

C γωγοῦσα, εἴγχε ἐν τοῖς αἰωνίοις xai ἀσωμάτοις al

οὖσαι ἠρεμίαι xai ἡσυχίαι, καὶ τῶν ἐνεργειῶν αἱ
ἀποπαύσεις, τὸ xatà φύσιν πράττειν ποιοῦσιν, ὅπερ
ἐστὶ τῆς ἀοχλησίας 79 καὶ τελειότητος slc ἑνάδα mpó-
ξενον.

᾿Απόπαυσιν . ᾿Αδύνατον γὰρ ἑνωθῆναι θεῷ , xal
Ocóv τρόπον τινὰ γενέσθαι, sl μὴ παύσεταί τις τῶν
ὑλικῶν ἐνεργειῶν κατά τε αἴσθησιν καὶ κατὰ διά-
νοιαν.

Τῶν Όὄντων Ἅἀφαιρέσεως . ᾿Αφαίρεσιν πάντων
τῶν ὄντων xaÀet τὸ πρὸς μηδὲν τῶν ὄντων παρα-
θάλλειν τὸ θεῖον, ἀλλὰ λέγει, ὅτι οὐ σῶμα, οὐχ
ἕξις, οὐ δύναµις, καὶ τὰ λοιπὰ πάντα, καθὼς διὰ τῶν
ἑξῆς ἐσήμανεν.

Αὐτὸ δὲ οὐδέν, Τὸ οὐδὲν εἶναι τὸν θεὸν οὕτω
νοητέον, ὡς τῶν ὄντων μηδὲν ὄνια' ὑπὶρ γὰρ τὰ
ὄντα ὁ αἴτιος τῶν ὄντων' ὅθεν ὁ θεὸς xal πανταχοῦ
καὶ οὐδαμοῦ θεολογεῖται' ἐπεὶ γοῦν οὐδαμοῦ ἐστι,
πάντα μὲν δι αὐτοῦ 90, xal iv αὐτῷ, ὡς μὴ ὄντι
μηδὲν τῶν πάντων’ καὶ iv αὐτῷ πάλιν, ὡς παντα-
χοῦ ὄντι, ἕτερα δὲ δι) αὐτοῦ τὰ παντα, ὅτι αὐτὸς οὐ-
δαμοῦ: xal πληροϊ piv τὰ πάντα, ὡς πανταχοῦ ἂν,
κατὰ τὸν προφήτην᾽ οὐδαμοῦ δέ ἐστι καθ ἕτερον λέ-

VARIA LECTIONES ET CORRECTIONES.

" Scribe, ex Pachymere, θέλησιν, voluniatem. — ?* vo. ὑποληπτέον. 79 γρ, ἀνενοχλησίας. 99 γρ. αὐτόν.

205

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

206

Ύοντα' "H ποῖος τόπος τῆς καταπαύσεώς µου; À ut qui ubique sit, secundum prophetam; nusquam

εἶ γὰρ µόνον ἦν πανταχοῦ, αὐτὸς ἂν ἦν τὰ πάντα
καὶ iv πᾶσι τοπικῶς * οὕτως οὖν καὶ οὐδὲν, ὡς ὑπὶρ
«à ὄντα.

Αλλ) ὡς πάσης ἴξεως. Ἕξις μέν ἐστι διάθισις
ἔμμονος * κίνησις δὲ ἐστι τὸ ἀντιδιαστελλόμενον τῇ
ἠρεμίᾳ, μετὰ πολλῶν τιθέµενον ^ ζωὴ δὲ τὸ ταῦτα
δειχκνύον ἐἑνεργά * φαντασία δὲ τὸ iv διανοίφ ἄνατυ-
πωτικόν * δόξα δὲ πεπληροφορημένη ὑπόληψις * δια-
φέρει δὲ νόησις διανοίας, ὅτι τὸ μὲν ἔστιν ἐπὶ τοῦ
διανοητικοῦ τῆς ψυχῆς, τὸ δὲ τὴν τοῦ διανοητικοῦ
χίνησιν δηλοῖϊ, Ταῦτα δὲ πάντα xal τὰ ἄλλα ὅσα τού-
τοις συγκατείλεκται οὐκ οὐσία ἐστὶν, ἀλλὰ περὶ οὐ-

vero fest, secundum alium dicentem : ΑΗ quis
locus requietionis mez (e)? Si enim tantum esset
ubique, ipse profecto esset omnia et in omnibus
localiter : sic igitur et nihil, ut supra ea que
sunt.

Tanquam ab omni habitu. Habitus quidem est
qualitas immanens ; motus autem est quod oppo-
nitur quieti, que oppositio in multis 104 oconsi-
stit : vita autem ostendit, haeo esse efficacia; ima-
ginatio vero est id quod in intellectu format spe-
cies, opinio autem est persuasa conjectura. Differt
porro intellectio &b intellectu,quia hic est in facul-
tate intelligendi animse, illa autem motum faculta-
tis intelligendi declarat. Hec a&utem omnia, et

σίαν ὁρᾶται * ὅθεν xal διεῖεν αὐτὴν ἀπὸ τού- p queque his annumerata sunt, non sunt essentia,

των.

Τῆς θεαρχίας πρόνοιαν. Ἐκ τούτων αἱ ἀνόητοι
δόξαι ἐκλύονται τῶν τολμησάντων λέγειν τὸ δηµιουρ-
γικὸν φύσει τινὶ ivetvat τῷ Otip, ὡς xal τοῖς dpa-
χνίοις τὸ ὑφαίνειν * φησὶ γὰρ διὰ µόνην ἀγαθότητα
τὸ πᾶν παραγαχεῖν τὸν Θεόν * διὸ xal πάντες ol θεο-
λόγοι ἐκ μὲν τῶν αὐτοῦ τοῦ θεοῦ, τουτέστιν ἐκ τῆς
οὐσίας αὐτοῦ οὗ τολμῶσιν ὑμνεῖν αὐτόν * ἀνεπίγνωστα
γάρ. ἀλλ᾽ ix τῆς εἷς τὰ ἔξω προόδο», ἥτις ἐστὶ
πρόνοια, τὰ αἴτιατὰ, τουτέστι τὰ ἐξ αἰτίου αὐτοῦ
συστάντα, τὴν περὶ τὰ πάντα πρόνοιαν τοῦ θεοῦ
ὑμνολογοῦσι ' τὰ γὰρ πάντα τῆς θοίας προνοίἰας
ἐφίεται, δι’ ἧς καὶ ὑπάρχει καὶ συνίσταται, ἀλλὰ τὰ
μὲν νοερὰ καὶ λογικὰ γνωστικῶς * νυερὰ δὲ λέγεται,
ὅσα διὰ τὸ νοῦς εἶναι, νοεῖ τὰ ὑπερχείμενα νοητά *
νοητὸν γάρ ἐστι τὸ νοούµενον, ὅπερ καὶ τροφή ἐστι
τοῦ νοεροῦ ἀντὶ τούτου γοοῦντος. Ὅσα οὖν κατὰ τὸ
νοερὰ εἶναι ἅτε νοῦς vost, ταῦτα λογικὰ ὄντα, γνω-
στικῶς ἐπιθάλλοντα τῇ τοῦ Θεοῦ προνοίᾳ, ἀναλόγως
ἐφίεται τοῦ θεοῦ ' ὅσα δὲ ὑποθέθηχε τὰ νοερὰ, xal
dev dog?) αἰσθητικὴ, θηρἰων λέγω xal πάντων, ἐμ-
φύχων μὲν σωμάτων, ἁλόγων δὲ, iv dj oy? ἐκ τῶν
στοιχείων καὶ τυῦ ἐνύλου πυρὸς συνεστῶσα, ἐν πνεύ-
ματι ἐνύλῳ ἔχει τὸ εἶναι * ταῦτα, µόνον ἐκ τῆς αἰσθή-
σεως συνελαυνόµενα οἷς τὸ πεινῃν xal. διψῃν, ἐφίεται
εἰχότως αἰσθητῶς τοῦ χορηγοῦντος, ὡς τὸ * Πάντα
πρὸς ck προσδοχῶσι τοῦ δοῦναι τὴν τροφὴν αὖ-
τῶν εἷς εὔκαιρον * xai τοιαῦτα πολλὰ xal παρὰ τῷ
1&6 καὶ τῷ Azuib εὑρήσεις. Καὶ τὰ ἄλλα μέντοι ὅσα

sed circa essentiam videntur; ideo quoque ab his
essentiam distinxit.

Summa deilatis providentia. Ex his solvuntur
stulte quorumdam opiniones audentium dicere,
facultatem creandi per naturam quamdam inesse
Deo, sicut araneis texere; dicit enim per solam
bonitatem, Deum cuncta producere : ideo theologi
omnes ex rebus que Dei sunt,id est ex ejus essen-
tia, non audent ipsum laudare, ignote enim sunt,
sed ex ejus processu ad extra, qui est providentia,
effectus, id est qua eo auctore consistunt, Dei circa
omnia providentiam predicant, Omnia siquidem
divinam providentiam appetunt, per quam sunt et
consistunt, intelligentia et rationalia,per cognitio-
nem; intelligentia vero dicuntur qua, idcirco quod
mentes sint, intelligibilia supra se posita intelli-
gunt; intelligibile enim est quod intelligitur, quod
etiam est cibus νοεροῦ (intelligentis) pro τοῦ
νοοῦντος. Qua igitur, quia intelligentia sunt, ut
mentes intelligunt, eadem, cum sint rationalia,per
cognitionem divinse providentie intelligentia cum
proportione Deum appetunt : que vero inferiora
gunt intelligentibus; et sunt anima sensilis, fera-
rum,inquam,atque omnium animatorum quidem
corporum sed irrationalium, quorum anima ele-
mentis et naturali igne constat, in spiritu mate-
riali habent esse; hac solum ex sensu compulsa
ad esuriendum et sitiendum, merito desiderant
sensili modo eum qui prebeat,ut illud Scripture :
Omnia a te. exspectant ut. des illis escam ipsorum

τὴν φυτιχἠν τοι ζωτικὴν µόνην ἀναισθήτως τε xay D) in tempore opportuno (f).Similia quoque multa repe-

ἑφύχως ἔχει κίνησιν, ὡς τὰ φυτὰ πάντα xal βοτάναι
πᾶσαι, ἅτινα xai ζωτικὸν πνεῦμα µόνον συνιστῶν
ἴχουσι, τὴν ἑαυτῶν οὐσίαν ἄνευ αἰσθήσεως, ὡς τὰ
δένδρα πΆντα, ὡς εἴρηται, xal τὰ τοιαῦτα κατὰ τὸ
ἐποξηραίνεσθαι τοῦ φυτικοῦ πνεύματος στερούµενα
δὺ οὗ κινοῦνται πρὸς αὔξην καὶ εὐθάλειαν ' διὰ
τοῦτο δοχεῖ xai ταῦτα ἐφίεσθαι τῆς θείας προνοίας,
ἰΦ᾽ d xai συνεστάναι καὶ ἀνθεῖν ' ὅθεν xal ταῦτα
παραλαμθάνεται ἐν τῷ ppm ψαλμῷ, alveiv τὸν θεὸν,
διὰ τῆς αὐτοῦ συστάσεως. Μετέχει οὔν καὶ ταῦτα τῆς

(e) Isa. Lxvi. 1; Act. vir, 49, (f) Psal. cii, 27.

ries in Job et Davide. Porro alia qure solam cre-
scendi seu vivendi effectivam sine sensu el anima
motionem habent, eicut plante omnes et herbe
universe, que vitalem spiritum solum consisten-
tem habent, suam essentiam sine sensu, ut arbores
omnes, sicut dictum est, et similia, cum exares-
cunt, vegetativo privantur spiritu, per quem ad
accretionem et germinationem impelluntur; ideo
bec quoque videntur 105 divinam providentiam
expetere,ut consistant et floreant, unde etjam heo

Ap

207

APPENDIX AD OPBRA 8. DIONYSI] AREOPAGIT AE.

208

assumuntur in Psalmo cxrvim, ad Deum laudan- À ἀφάτου προνυίας, ἀλλὰ κατὰ µόνον τὸ ἵῇν, st καὶ

. dum propter ipsorum consistentiam. Atque etiam

hec participant ineffabilem providentiam, sed in
solo vivere, etsi sine anima et sensu et secundum

" habitualem aptitudinem, quz est proprietas virtu-

tis. Habitus enim dicitur qualitas immanens, se-
cundum quam affectionem et virtutem aliquid di-
citur quale; juxta hunc igitur habitum, vite na-
turalis ad &ccretionem tantum et motionem substan-
tialiter οἱ habitualiter, sed sine anima et sensu
videntiam) desiderare.

Intelligentia quidem. Intelligentia quidem, angeli-
cam naturam; rationalia vero humanam dicit : his
antem subjecta,irrationalem,cui sensile tantum in-
est : ideoque αἰσθητῶς dixit, id est modo sensili ;
caetera autem, scilicet plante, et omnia inanima et
immobilia,hec quidem ait secundum vitalem mo-

ἀψύχως καὶ ἀναισθήτως, χαὶ κατὰ τὴν ἐκτικὴν im
τηδειότητα, fx; ἐστὶν ἰδιότης τῆς δυνάµεως : ἕξις
(39 λέγεται d) ἔμμονος ποιότης, καθ ἓν διάθεσιν xal
δύναμιν ποιόν τι λέγεται * κατὰ ταύτην οὖν τὴν ἕξιν
τες φυτικῆς ζωῆς εἷς αὔξησιν xal κίνησιν µόνον
µετέχοντα οὐσιοειδῶς τε xal ἐκτικῶς, ἀψύχως δὲ
xai ἀναισθήτως, Ἀέγεται ἐφ[εσθαι τῆς ἀγαθότητος
τοῦ θεοῦ.

participantia, dicuntur Dei bonitatem (divinam pro-

Τὰ μὲν νοερά. Nospà μὲν τὴν ἀγγελικὴν φόσιν *
λογικὰ δὲ τὴν ἀνθρωπίνην φησί ' τὰ δὲ τούτων ὄφει-
μένα, τὴν ἄλογον, ἦτινι µόνον τὸ αἰσθητικὸν πρόσ-
εστι. διὸ καὶ αἰσθητῶς εἶπε, τουτέστιν αἰσθητικῶς :
τὰ δὲ ἄλλα, ἤγουν τὰ φυτα, καὶ ὅσα πάντη ἄψυχα

καὶ ἀχίνητα, τὰ μὲν φησι κατὰ τὴν ζωτιχὴν κίνησιν,

tionem, id est nutritivam et accrescentem ; heo p τουτέστι τὴν θρεπτικήν τε xol αὐξητικήν * ταῦτα γὰρ

enim etiam in plantis insunt; inanima autem,
eo quod in se ipsis habeant absolute esse : hoc
siquidem essentialem εί habitualem aptitudinem vo.
cavit.

Ut 2teraum. Vide quomodo perspicue ex effecti-
bus et creaturis, supremum omnium laudant :
&ternum quidem dicunt eum qui secula creavit; et
reapse est eternitas,siquidem ipse est is qui sem-
per exaistit,unde et eternitas nominatur; eternum
autem est, non ipsa eternitas, sed quod eternita-
tem participat : atque Isaias dicit : Deus sempiter-
nus qui creavit terminos terrz (g), Deus autem non
est posterior eternitate, ut etiam de ea participet ;
sed seculorum creator.

Ut non senescentem. Secundum illud : Tu auiem
idem ipse es, et anni tui non deficient (h).

Ut in aura tenui. Hoc est, quod dicitur in libris
Regum, non in commolione Dominus (i), neque in
nube adfuit Dominus, ut loqueretur Elie, 4ed in
sibilo aurz tenui, vocat Dominus : hoc porro osten-
dit, eum dicere Deum esse quoque in corpore,qui in
omnibus incomprehensibilis est;spiritus enim et &b
omnibus communicatur et est in omnibus, neque
ab ullo comprebenditur, sicut etiam Dominus ait
in Evangeliis : Spiritus est Deus; et eos qui
adorant eum, in spiritu et veritate oportet ado-
rare (k).

106 E! nomine carere. Nominis privationem,
quia est omnia, et nihil est eorum que sunt;
sed omnia ex ipso surüt, sicut ipse seipsum ex-
plicat (1).

Ut principio. Principio quidem, ut quod esse
prebeat; fine autem ut quod in esse conservet.

Omnia in omnibus. Omnia autem que sunt, quia
ex ipso sunt omnia.

(g) Isa. χι, 28. (4) Psal. οἱ, 28.

C

δὲ lv τοῖς φυτοῖς πρόσεισι * τὰ δὲ ἄψυχα iv. τῷ ἔχειν
ἐν ἑαυτοῖς τὸ ὅλως εἶναι ' τοῦτο γὰρ εἶπεν οὐσιώδη
xzi ἐκτικὴν ἐπιτηδειότητα.

Ὡς αἰώνιον. "Opa πῶς σαφῶς ἐκ τῶν αἰτιατῶν
καὶ χτιστῶν τὸν ἁπάντων ἀνώτατον ὑμνολογοῦσιν ’
αἰώνιον μὲν 9! φασι τὸν τῶν αἰώνων ποιητὴν, καὶ
τῷ ὄντι alova, εἴγε ὁ de! ὢν αὐτύς ἐστιν, ὅθεν xal
αἰὼν λέγεται, αἰώνιον δὲ ἐστιν οὐκ αὐτὸς ὁ αἰὼν, ἁλλὰ
τὸ αῶνος µετέχον * καὶ γοῦν φησιν ὁ Ἡσαίας - Ὅ
θεὸς ὁ αἰώνιος ὁ χατασκευάσας τὰ üxpa τῆς γῆς * ὁ δὶ
θεὸς οὐ δεύτερός ἐστι τοῦ αἰῶνος, ἵνα καὶ μετέχῃ
αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἀϊώνων ποιητής.

Ὡς ἀγήρω. Κατὰ τό * Σὺ δὲ ὁ αὐτὸς el, xai τὰ ἔτη
σοῦ οὐκ ἐκλείψουσιν,

Ὡς ἐν αὔρφᾳ. Τοῦτό ἐστι τὸ εἰρημένον ἐν Βασιλείαις,
ὅτι οὔτε iv τῷ συσσεισμῷ, οὔτε iv τῇ νεφέλῃ παρεγὲ-
νετο ὁ Κύριος λαλῆσαι τῷ Ἠλίᾳ * ἀλλὰ φωνῇ αὔρας
λεπτῇ καλεῖ ὁ Κύριος * τοῦτο δὲ δηλοῖ, ὅτι xal iv
σωµατί φησιν εἶναι τὸν θεὸν, τὸν ἐν τοῖς πᾶσιν ἀπεριὶ
ληπτον * ἡ γὰρ πνοὴ xai παρὰ πάντων µετέχεται, καὶ
ἐν πᾶσίν ἐστι, καὶ παρ) οὐδενὸς ἐμπεριλαμθάνεται, ὡς
καὶ ἐν Εὐαγγελίοις φησὶν ὁ Κύριος ' ][νεῦμα ὁ θεὸς,
καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύµατι καὶ ἀληθείᾳ
δεῖ προσκυνεῖν.

Καὶ τὸ ἀνώνυμον. ᾽Ανώνυμον διὰ τὸ πάντα εἶναι καὶ
μηδὲν τῶν ὄντων εἶναι, ἀλλὰ πάγτα ἐξ αὐτοῦ εἶναι, ὡς
αὐτὸς ἑαυτὸν ἐξηγεῖται.

μὲν, ὡς τὸ εἶναι
δὲ, ὡς ἐν τῷ εἶναι

Ὡς ἀρχῆς. ᾿Αρχῆς
σχοµένης ' πέρατος
εχούσης.

Τὰ πάντα ἐν πᾶσι. Πάντα 08 τὰ ὄντα, διὰ τὸ ἐξ
αὐτοῦ εἶναι τὰ πάντα.

παρα”
συν-

(i) III Reg. xix, 141, (k) Joan. 1v, 24. (I) II Cor. v, 18.

VARLE LECTIONES ET CORHECTIONES.

" γρ. άρ.

209

Καὶ ἑστία. Ἑστίαν αὐτὸν πάντων ἔφη,
ὄντα πάντων τῶν ἁγίων, ὡς αὐτὸς ὁ Κύριός φησιν’
Μείνατε ἐν ἐμοί ὥσπερ γὰρ ναὸς αὐτοῦ ἆσμεν, κχτὰ
τό. ᾿Βνοικήσω ἐν αὐτοῖς, καὶ ἐμπεριπατήσω * οὐ-
τω καὶ αὐτὸς οἶκος ἡμῶν ἐστι" χαλῶς δὲ εὐθὺς im-
ήγαγε τὸ ἠνωμένως' ἐπειδὴ γὰρ εἶπεν, αὐτὸν εἶναι
πάντα, καὶ ἓν αὐτῷ τὰ πάντα, ἵνα µή τις, εἲς σύνβε-
σιν τὸν νοῦν καταγαγὼν», ὀχπέσοι τῆς ἀληθείας, ὑπο-
νοῶν ἅπαντα συμφορεῖσθαι σωρηδὸν ἐν τῷ θε, ἢ
κατὰ τὴν σύνθεσιν τὸν θεὸν εἶναι τὰ πᾶντα, ταχέως
ἐθεράπευσε τὸ ἀπεμφαῖνον, εἰπὼν νωμένα, τουτέστιν
ἓν τῇ οἶκείᾳ ἑνάδι, μᾶλλον δὲ ὑπὲρ ἐνάδα µείναντα
ὑπερηπλωμένον ἁμερῶς xal ἁμιγῶς τοῖς οὖσιν εἶναι
τὰ πάντα καὶ iv πᾶσιν' ἁλλὰ καὶ ἀσχέτως ἐστὶν ἐν
πᾶσιν, ἀντὶ τοῦ, ὑπ᾿ οὐδενὸς κατεχόµενος, 7j περιγρα-
φόμενος σωματικῶς, ἐξῃρη µένως δὲ μᾶλλον ἔξω γάρ
ἐστι τῶν ἁπάντων, οὐδαμοῦ (v, ἐξ αὖ -οῦ πάντων ὂν-
των, καὶ αὐτὸς iv πᾶσιν ἐξ αὐτοῦ γὰρ τὰ πάντα
συνέστηκε’

Πάντα δὲ ἁπλῶς. Τουτέστιν ἀσυνθέτως" ἐν οὐδενὶ γὰρ
τῶν ὄντων συνετέθη f; σωματικῶς $vo972, cl μὴ ἐν τῷ
χαιρῷ της οἰκονομίας.

Θείων φασµάτων. "Ότι φάσματα κχαλεῖ τὰς ἐν
αυµθόλοις ἀποχαλύψεις τοῦ θεοῦ, καὶ τὸ πῶς αὐτὸ λέ-
χει, σηµείωσαι.

᾽Ανακτόροις. Ἕλληνες ἀνάκτορα ἐἑκάλουν τῶν
παρ αὐτοῖς θεῶν τὰ τεμένη ἐμφαίνει οὖν ὁ ἁγιος ἐν
τούτοις τὸ παρὰ τῷ 'Heaiq: δοχεῖ γὰρ ἐν τῷ vatp
ὑπαγορεύειν αὐτὸν ἑωραχέναι τὴν θείαν ἐκείνην [δό-
ξαν καὶ] ὄψιν, τὴν τοῦ σεραφίμ’ τὰ δὲ ἑξῆς εἴρηται διὰ
τὸν τοῦ ᾿Ιεζεχιὴλ ὅρασιν, τὴν ἐν Βαθυλῶνι, καὶ ἑτέρας
τινὰς θεωρίας.

Καὶ θώχους. θρόνους.

Συμθολικῇ θεολογίᾳ. "Αλλο σύνταγμα ὑπισχνεῖται
ἵράφειν, ὅπερ χαλεῖ Συμθολικὴν θεολογίαν.

Ὁ ἱεραρχιχός. Σηµείωσαι ὅτι μάλιστα ἱερεῦσι πρέ-
χει θεωρεῖν τὴν θείαν Γραφήν.

θερειδεῖς. ᾽Αντὶ τοῦ θεοφανεῖς.

Καὶ dta Ἱερά. "Qva. διεντέλλεται ἱερὰ τοῖς ἁγίοις
καρατίθεσθαι, τουτέστιν ἀκοὴν εὐσεθῆ καὶ ἀξίαν τῶν
ἁγίων

᾽Αμύστων. Τουτέστι τῶν ἁμυήτων' ὅτι ὁ μετὰ
Ἱέλωτος xal ἐμπαιγμῶν τῶν θείων ἀκούων λογίων, fj
τῶν περὶ αὐτὰ ἑρμηνειῶν, ὡς θεοµάχος κρίνεται. Τι-
μοθέῳ δὲ Ὑράφει xal ὁ ᾿Απόστολος, ὅτι οὐ δεῖ τοῖς '

8. ΜΑΧΙΜΙ SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

210 -

ὡς οἴκησιν A — UL domiciliui.Vocat ipsum domicilium omniam,
ul qui sit sanctorum omnium habitatio, sicut ipse . .

Dominus ait:Manete in me (m). Quemadmodum enim
templum ipsius sumus, juxta illud:Inhabitabo in ip-
s8is,el inambulubo(n); ita etiam ipseest domus nostre;
recte autem statim subjunxit από; quandoquidem
enim dixerit,ipsum esse omnia et in ipso omnia, ne
aliquis mentem in compositionem inducens 8 vero
excideret, urbitrans universa acervatim in Deum
conferri, aut Deum secundum opinionem esse uni-
versa,mox absurditatem curavit,dicendo untte,id est
in propria unitate, quin potius supra unitatem ma-
nentem explicatum sine diviaione et mistione cum
rebus esse omnia etin omnibus: verum etiam est sine
detenlione in omnibus,pro,a nullo comprehensus, aut
circumscriptus corporaliter; eximie vero magis:
est enim extra universa nusquam exsistens, cum
omnia ex ipso sint et ipse in omnibus : ex ipso si-
quidem universa consistunt.

Sed universa simpliciter. Id est sine compositio-
ne; cum nulla enim re compositus fuit aut corpo-
raliter unitus, nisi in tempore incarnationis.

Divinis visis. Visa vocat revelationes Dei in si-
gnis; nota etiam quomodo illud dicat. |

In sacris templis. Gr. ἀνακτόροις. Gentiles voca-
bant ἀνάκτορα deorum suorum delubra. Sanctus
igitur deelarat in his illud Isaie; videtur enim in-
terpretari ipsum vidisse in templo divinam illam
[gloriam et] visionem seraphim. Qua uutem se-
quuntur, dicta sunt propter visionem Ezechielis in

C Babylone, et quasdam alias visiones.

Et sede, Gr. καὶ θώχους. Thronos.

Symbolicu theologia.Promittit se aliud opus scri-
pturum, quod vocat Symbolicam theologiam.

Hierararchicus. Nota maxime convenire sacerdo-
tibus divinam Scripturam contemplari.

107 Deiformes, Gr. θεοειδεῖς. Pro θεοφανεῖς, qui
dii apparent.

El sacras aures. Preecipitur sanctis ut sacras au-
res admoveant, id est auditionem piam, et sanctis
dignam.

Ρτο[απογιπι,αγ.ἁμύστων. Id est non initiatorum :
nempe qui cum risu et ludibrio divinos sermones
audit, aut eorum interpretationes, tanquam θεοµά”
y^« (hostis Dei) judicatur. Soribit autem Timotheo

BÀ δεχοµένοις τὸν λόγον ἐν ἄληθείᾳ λαλεῖν περὶ [) apostolus, non esse disserendum de talibus cum iis

τοιούτων.,
ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. B'.

& I. Τὴν θεαρχικήν. Ἐκ τοῦ κεφαλαίου τούτου
μάλιστα καὶ ᾿Αρειανοὶ καὶ Εὐνομιανοὶ τὸ ἀνόμοιον
πρεσθεύοντες πολεμοῦνται, xal Νεστοριανοὶ δὲ καὶ
Ἀχέφαλοι. θεαρχικὴν δὲ 8 ὅλην ὕπαρξίν φησι τῆς

(m) Joan. xv, 4. (n) II Cor. νι, 16.

qui verbum in veritate non recipiunt.
IN CAP. Il.

8 I. Divinam.Ex hoc capite maxime cum Ariani,
tum Eunomiani, qui inequalitatem (in SS.Trinita-
te) asserunt, oppugnantur;tum etiam Nestoriani
et Acephali. Divinam aulem tolam exsistentiam di-

VARLE LECTIONES ET COHRECTIONES.

M γρ, Εἰς τὸ κεφάλαιον τοῦτο τὸ δεύτερον μάχεται μάλιστα πᾶσι τοῖς τὸ dvópotov πρεσθεύουσιν, ᾿Αρεια-

vc φημι, xal

ὑνομιανοῖς καὶ ἩΜακεδονισταῖς, μεταξὺ 62

Νεστοριανοῖς καὶ ᾽Αχεφάλοις. θεαρχ. In

secundo capile mazime pugnat cum omnibus tis qui incequalitatem (in SS. Trinitate) asserunt, nem-
M cum Arianis, Eunomianis εἰ Macedonianis: inlerdum etiam cum | Nestorianis et. Acephalis. Divinam

aulem, etc

21

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII ARROPAGITA.

212

cit,sancte et solius adorande Trinitatis in tribus Α ἁγίας καὶ µόνης προσχυνητῆς Τριάδος τὴν iv τρισὶν

gubsistentiis cognitam divinitatem; consuevit enim
tolam divinilatem vocare augustissimam Trinita-
tem ; siquidem heo, et quid sit tota divinitas se-
ipsam revelans cum personorum definitione, id est
cum divisione sanctis declaravit,trium personarum
proprietates exponens, esse Patrem, et Filium,
et Spiritum sanctum; tres enim una et tota at-
' que sola divinitas; sciendum autem ὕπαρξιν exsis-
tentiam non dici proprie de Deo; est enim προ-
ὕπαρξις praecsistenlia, id est etiam ante ipsam ex-
sistentiam : quoniam autem omnois exsistentia ex
ipso, exiis que per ipsum apparent appellatur,
ut etiam supra hec intelligatur.
Definiens. Id est, declarans et ostendens.

Summu deitate, Gr. τὴν θεαρχίἰαν. Nota !quod di-
ctione humano modo accepla, ipsam divinitati at-
tribuat, propter persone unitatem.

Non partialiter. Recte illud non partialiter. Ope-
rationes enim et universe theologie laudes, non
uni et soli personarum divine Trinitatis separatim
attribuuntur, sed ipse communes sunt Trinitati,
excepta sola incarnatione:eola enim est Filii, sicut
postea dicit; sole autem 108 cheracteristicm
irium personarum proprietates divisim et pro-
. prie unicuique persone insunt, sicut Patri quod
Sit Pater, et nulli alteri, ita de Filio et Spiritu
sanoto.

Et totius. Nota totius divinitatis Trinitatem ei-
gnificari.

ὑποστάσεσι Ὑνωριζομένην θεότητα" ἔθος γὰρ αὐτῷ
ὅλην θεότητα xaÀsiv τὴν σεθασµίαν Τριάδα αὕτη
γὰρ καὶ τί ἐστιν ὅλη θεότης ἑαυτὴν ἁποχαλύπτουσα
μετ ἀφορισμοῦ τῶν προσώπων, Ἠτουτέστι μετὰ
διαιρέσεως τοῖς ἁγίοις ἐφανέρωσε, τῶν τριῶν ὑπο-
στάσεων τὰς ἱδιότητας ἐχφαινουσα, ὅτι Πατὴρ. xal
Υἱὸς, καὶ ἅγιον Ηνεῦμα. οἱ γὰρ τρεῖς, µία xal ὅλη
καὶ µόνη θεόιης' Ἰστέον δὲ ὅτι ὕπαρξις μὲὶν κυρίως
ἐπὶ θεοῦ οὐ λέγεται’ καὶ Ὑάρ ἐστι προὔπαρξις, τουτ-
ἐστι καὶ πρὸ αὐτῆς τῆς ὑπάρξεως' ἔπειδὴ δὲ πᾶσα
ὕπαρξις ἐξ αὐτοῦ, ἐκ τῶν δι) αὐτοῦ φανέντων ὀνομάζε-
ται 85, ἵνα νοηθῇ xal ὑπὲρ ταῦτα.

᾿Αφϕορίζουσα. Τουτέστι Ὑγνωρίζουσα καὶ δεικνύ-
ουσα.

Τὴν θεαρχίαν. Σηµείωσαι ὅτι, καὶ ἀνθρωπίνως
λεχθείσης τῆς φωνῆς, τῇ θεότητι ταύτην ἀνατίθησι
διὰ τὴν τοῦ προσώπου δν ἑνότητα.

Οὐ μερικῶς. Καλῶς τὸ οὐ μεριχῶς' al γὰρ ἑνέρ-
γειαι καὶ πᾶσαι τῆς θεολογίας αἱ ὑμνολογίαι οὐχ tvi
xai µόνῳ τῶν τῆς θείας Τριάδος προσώπων ἀποχλη-
ρωτικῶς ἀπονενέμηνται, ἀλλ᾽ αὐταὶ μὲν xowal siot
τῆς Τριάδος, δίχα µόνης τῆς ἐνανθρωπήσεως' μόνη
γάρ ἐστι τοῦ Υἱοῦ, ὡς ἐφεξῆς λέγει’ µόναι δὲ αἱ χα-
ρακτηριστικαὶ τῶν τριῶν ὑποστάσεων ἰδιότητες µερι-
xü xai ἰδίως ἑκάστῃ ὑποστάσει πρόὀσεισιν, olov τῷ
Πατρὶ τὸ Πατὴρ, xal οὐκ ἄλλῳ τινί; οὕτω xal ἐπὶ τοῦ
Υἱοῦ xai τοῦ ἁγίου Πνεύματος δ5’

Καὶ ὁλοχλήρου. Σηµείωσαι ὅλης θεότητοςϐᾶ τὴν
Τριάδα σηµαίνεσθαι.

Nisi de tota. Nota eum qui dicit divinas appella- C ει μὴ περὶ τῆς ὅλης. Σηµείωσαι ὅτι ὁ μὴ κοινὰς

tiones minime esse communes, impis abrumpere
unitatem adorande Trinitatis.

Hzc dicii qui est. Notandum est sanctum Diony-
eium admittere Apocalypsim sancti Joaunis evan-
geliste : illico enim hoc dietum reperitur. Porro
sanctum Dionysium cognosse divinum evangelistam
dum in Patmo versabatur. ubi etiam Apocalypsim
vidit, disces quoque inferius ex epistola decima,
quam ad ipsum sanctum evangelistam ettheologum
Joannem scripsit.

Prophetarum. David hoc dicit.

Qui est, qui a Patre. Considera quomodo senten-
tiam hano referat, non enim ita habetur.

Summa deitate, Gr. τὴν θεαρχίαν. In aliis codici-
bus habetur θεαρχικὴν ζωήν.

De Deo qui Deum genuit. Nota, eum appellare Pa-
trem divinitatem que Deum genuit,et Unigenitum
filialem divinitatem.

Fusius, Gr. διεξοδικῶς. Pro πλατυτέρως, latius.

Ümnia per ipsum.Nota quod, dum dicit omnia ex
Deo e8se, totam divinitatem comprehensive signifi-

εἶναι λέγων τὰς θεωνυµίας, ἀποσχίζει ἀσεθῶς τὴν ἑνό-
τητα τῆς προσκυνητῆς Τριάδος.

Τάδε λέγει 6 Qv. Σημειωτέον, ὅτι δέχεται τὴν
᾽Αποχάλυψιν τοῦ ἐν ἁγίοις Ἰωάννου τοῦ εὐαγγελιστοὺ
ὁ ἅγιος οὗτος Διονύσιος" ἐχεῖ γάρ ἔστι τὸ ῥητὸν τοῦτο.
Ὅτι δὲ, ὅτε ἦν ἐν Πάτμῳ ὁ θεῖος εὐαγχελιστὴς,
ὅπου xal τὴν ᾽Αποχάλυψιν εἶδεν, ἑγίνωσκεν ὁ &ytoc
Διονύσιος, xai τοῦτο µαθήσῃ χάνω Ex τῆς v ἐπιστολῆς,
ἧς ἔγραψεδῖ πρὸς αὐτὸν τὸν ἅγιον εὐαγγελιστὴν καὶ
θεολόγον Ιωάννην.

Προφητῶν. Ὁ Δανὶδ τοῦτο λέγει.

Τὸ ὃν, 9 παρὰ τοῦ Πατρός. Ἐπίσχεψφαι "5,
πῶς φησι τὴν χρῆσιν ταύτην οὐ γὰρ φέρεται νῦν
οὕτως.

"Iv θεαρχίαν. Ἐν ἄλλοις θεαρχικὴν ζωήν.

Θεογόνου θεότητος . Σηµείωσαι ὅτι θεογόνον
θεότητα φησὶ τὸν Πατέρα, καὶ υἱικὴν θεότητα τὸν
Μονογενῆ.

Διεξοδικῶς., ᾽Αντὶ τοῦ πλατυτέρως.

Τὰ πάντα δι αὐτοῦ. Σηµείωσαι, ὅταν λέγῃ ὅτι
τὰ πάντα ἐκ τοῦ θεοῦ ἐστι, περιληπτικῶς τὴν ὅλην

VARLE LECTIONES ΕΤ CORRECTIONES.

85 γρ. ἀνομάτων, χρῆ T λέξει, ἵνα. 95 γρ. τῶν προσώ iid Ü | τῷ Y'üp, τὸ ΥΊὸς, xai «Q
Υρ. ἀνομάτων, χρῆται τῇ λέξει, ἵνα Υρ. τῶν προσώπων. Ye. οὕτω xal τῷ Yl, τ ς Φφ
lp Πνεύματι, τὸ Πνεῦμα, 96 γρ. ὅλην θεότητα. 37 vp. µέγας Διονύσιος οὗτος, µαθήσῃ ἐν ταῖς «Ἐπιστολαῖς,

τὴν δεχάτην ἀναγινώσκων, ἣν ἔγραψε. 38 γρ. Σηµείωααι.

213

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

214

θεότητα σημαίνει, τουτέστι τὴν ἁγίαν Τριάδα" ὅταν À cat, id est sanctam Trinitatem : quando aulem di-

δὲ gni$, τὰ πάντα Dv αὐτοῦ καὶ εἷς αὐτὸν ἕκτι-
σται, διεξοδικῶς περὶ τῶν ὑποστάσεων σηµαίνει’
τοῦτο γὰρ εἰς τὸν δημιουργικὸν λόγον ἐδέξαντο πάντες.

Καὶ αὐτοῦ. Τοῦ Λόγου δηλονότι.

Κοινωνικῶς xai ἠνωμένως. Σηµείωσαι ὅτι Χοινωνι-
χῶς ἥνωται τὰ τῆς ἁγίας Τριάδος.

Tà; θεουργίας. Olov τὸ, ᾿Βγὼ ἐν Ηνεύματι θεοῦ
ἐχθάλλω τὰ δαιμόνια. τὸ σέθας, ὡς τό’ Εὶς τὸ
ἅγιον Πνεῦμα βλασφημήσαντι οὐκ ἀφεθήσεται * τὸ
Bk τῶν δωρεῶν, fiot τῶν χαρισµάτων, ἐν τῷ λέγειν’
Λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐφ᾽
ὑμᾶς.

Τὴν πηγαίαν , Εΐρηται ἐν [τοῖς] Ψαλμοῖς. "Oct
παρὰ coi πηγὴ ζωῆς, καὶ ἐν Ἱερεμίφ. Εμὲ ἐγχατ-
έλιπον πηγὴν ὕδατος ζῶντος. 'O οὖν θεὸς λέγε-
ται πηγἡ, οἷά τις μήτρα xal ἀρχὴ xa! αἰτία τῶν φα-
νέντων xal προελθόντων «le οὐσίαν ἁπάντων' ἃ γὰρ
καλεῖν εἰώθασί τινες καθολικὰ, τοι γένη, ἢ ὅλα, fj
περιέχοντα, ἅτε περιληπτικὰ τῶν μερικῶν ἐξ αὐτῶν
προόδων, ταῦτα αἱ θεῖαι Γραφαὶ πηγαίαν αἰτίαν φα-
el: διὰ τὸ δημιουργικὸν τοίνυν καὶ ἀνέχλειπτον τῶν
διὰ τοῦ Πνεύματος ὑφισταμένων, xal ὅτι τὸ Πνεῦμα
τὺ ἅγιον καὶ αὐτὸ [πάντων] τῶν ὄντων αἴτιον, ὡς
xai ἐν τῷ Σοφίᾳ εἴρηται, εἰκότως xai πηγαίαν αὐτὸ
αἰτίαν θεολοχεῖ' τὸ δὲ ἀνέκλειπτον τοῦ δη μιουργεῖν
buigev νόησον elc τό 'Ὁ Πατήρ µοι ἕως ἄρτι ἐργά-
ζεταί, χἀγὼ ἐργάαζομαι. ὡσαύτως xai τὸ Ηνεῦμα τὸ
ἄχιον, σὺν τῷ Πατρὶ, xal τῷ Υἱῷ ἀεὶ ἐργάζεται ἀνεχ-
λείπτως' εἴρηται γάρ Ἐξαποστελεῖς τὸ Π[νεῦμά σου,
xai «τισθήσονται.

8-1I. ᾿Αδιαστρόφοις ἑννοίαις.
ἀδιαστρόφοις' ἐπειδὴ xal οἱ αἱρετικοὶ ἀναγινώσκουσι
τὰς T'pao3c, xal ἐνιρέφονται ἐν αὐταῖς, xal ὅμως
διαστρέφουσιν ἑαυτούς.

θεοπρεποῦς διαιρέσεως . θεοπρεπῆ διαίρεσιν ἐπὶ
τῆς ἁγίας Τριάδος τὴν περὶ τῶν ὑποστάσεων ἀσύγ-
χυτον ἔφη γνῶσιν' xal ὅτι οὗ χρὴ φροντίζειν πείθειν
τοὺς μὴ δεχοµένους τὴν θείαν Γραφήν. Τὸ γὰρ κοινῶς
ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος θεολοχεῖν οὐκ ἔστι σύγχυσιν
εἰσάγειν τῶν ὑποστάσεων.

Ἐπὶ τήν θεολογιχήν. θεολογικὴν ἐπιστήμην &vo-
τέρω περὶ θεοῦ διηγούµενος 9, οὐκ ἔφη αὐτὴν 0! ἐπι-
στήµην εἶναι ἐνταῦθα δὲ τὰ περὶ θεολογίας ἐπι-
στήµην φηαίν. Ἐπιστήμη δὲ ἐστι δόξα ὀρθὴ λογισμῷ
δεθεῖσα 33. Ἡ λόγος ἀληθὲς ἐπὶ διάνοιαν ἀμετάπτωτος,
xai ^ ἀχριθὴς εἶδησις τοῦ mpdypuatoc καὶ ἀπόφανσις,
οὗ καὶ λέγεται ἐπιστήμη, ἀληθείας 5 λόγον καὶ δόξαν
ὀρθὴν προθαλλομένη, μἡ δεοµένη τῆς ἐκ παραθέσεως
τοῦ ὁμοίου βεθαιώσεως.

Τὰς θείας ἐκφαντορίας. "Exgavtoplac φησὶ τὰς τὰ
μυστήρια ἐκφαινούσας διδασκαλίας.

Ἐν ἑαυτοῖς ἀπλήθυντα, "Ott οὗ δεῖ παρεξιέναι τὴν
θείαν Τραφὴν ἐν τῷ θεολογεῖν.

απ,

Καλῶς sims «à( SII.

cit, omnia per ipsum et in ipso creata, de subsisten-
tiis fuse significat; hoc enim omnes de Verbo
creandi virtute predito acceperunt.

Et ipsius. Scilicet Verbi.

Communicative el unite. Adverte attributa sancte
Trinitatis communiter unita esse.

Divinitatis operas. Veluti : £go in Spiritu Dei ejicio
da: monia (ο) venerationem ut : Qui blasphemaverit
in Spiritum sanctum, non remiltetur (q) : τὸ δὲ τῶν
δωρεῶν,πιµπεγµπι seu charismatum, dum ait : Αεεὶ-
pietis virlutem Spiritus sancti in vos (q).

Fontanam seu scaturienlem. Dicitur in Psalmis :
Quia apud te fons υἱί (r), 109 et in Jeremia : Me
dereliquerunt [ontem aqu: vivz (s).Deus ergo dicitur
fons, veluti matrix aliqua et principium et causa
omnium que apparentet ad exsistentiam progredi-
untur : siquidem que aliqui solent vocare universa-
lia,seu genera, vel tota, vel continentia, veluti que
complectuntur partiales ex ipsis emanan!es proces-
siones, hac divina Soripture fontanam causam di-
cunt ; ergo per creandi facultatem et carentiam de-
fectus eorum qua perSpiritum sanctum subsistunt,
otipsum quoque Spiritum sanctum|omnium |rerum
ease auctorem, sicut in Sapientia dicitur, probabili-
ler etiam ipsum fontanam esse causam, ut de Deo
disserit : perpetuitatem vero creandi ex eo intelli-
ge: Pater meus usque modo operatur, et ego ope-
ror (t) : similiter etiam Spiritus sanctus,cum Patre
et Filio semper operatur ; dictum est enim : Emitles
Spiritum tuum, el. creabuntur (u).

Haud perversis. intelligentiis. Recte dixit,
non perversa ; quoniam heretici leguntScripturas,
et in ipsis educantur ; attamen seipsos pervertunt.

Distinctionis Deo digna. Dignam Deo divisionem
in sancta Trinitate, non confusam de subaistentiis
cognitionem dixit ;; neque incumbendum esse per-
euadendis iis qui Scripturam rejiciunt : nam com-
muniter de sancta Trinitate ut Deo loqui, minime
est personarum confusionem inducere. -

Ad theologicam. Theologicam scientiam superius
de Deo disserens, non dixit ipsam scientiam esse :
hic vero disserens de iis que sermonem de Deo
complectuntur, scientiam dicit. Est autem scientia,
recta opinio ratiocinatione vincta ; aut vera in {π-
tellectu ratio immutabilis et accurata rei cognitio
et demonstratio, cujus etiam dicitur scientia, ve-
ritatis rationem et rectam opinionem proponens,
non indigens additione confirmationis a simili.

Divina explanationes. ᾿Εκφαντορίας vocat, disci-
plinam qua myteria exponit.

In seipsis sine additione. Non esse loviter transi-
gendam Scripturam, cum sermo de Deo habetur,

(o) Luc. xi, 20. (p). Luc. xir, 10. (q) Act. 1, 8. (r) Peal. xxxv, 10. (s) Jer. 11, 13. (t) Joan. v, 17. (u) Psal.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.,

99 γρ. διαλεγόµενος. — 9! γρ. αὐτόν,

89 γρ. rcl.

9*3 yp. δοθεῖσα.

9? 4p. ἀληθη.

as.

215 " — ^ — APPENDIX AD OPZRA 8. DIONYSII AREOPAGITE.

210

6 III. Et que per exsuperantia. Per ablationem À — 2 ΠΠ. Καὶ ὅσα τῆς ὑπεροχικῆς. Κατὰ ἀφαίρεσιν

mente superiorem laudes Dei predicat:ex iis enim
que in ipso minime videntur eminentissime ado-
ratur, veluti ut immortalis, ut. interminabilis, et
invisibilis, et 1180 nullius indigens, et cetera si-

' milia : sunt enim hec etiam Trinitati communia :

porro causa rationem habentia sunt que in crea-
tione ab ipso emanarunt, tanquam universi boni
auctore, sicut scriptum est, omne bonum «ejus esse.

Patris. Subaudiendum, nomen quod essentiam
superat, sicut in Patre, ita in Filio et Spiritu san-
cto. In distinctis autem sancte Trinitatis, scilicet
nominibus, nullam [omnino] aut esse reciprocatio-
nem aut communionem ; neque enim Pater reli-
giose vocaretur Filius, nec Filius, Pater; idemque
sentiendum de Spiritu sancto.

Jesu secundum nos. Nota, solius Dei Verbi esse
incarnationem. Prorsus autem ipsam dicit, contra
Apollinarium,constare intelligente anima et nostro

" eorpore; hoc enim declarat id quod ipse dicit,

καθ) ἡμᾶς, sicul nos, quod etiam Eutychi adversa-
tur ; contra Nestorium vero est. quod ait: Immu-
tabilem Jesu tanquam Dei similem :nosira exsisten-
tiam, atque quod dicit essentialia esse humanitatis
mysteria, (amen, lassitudinem, super aquas ince-
dere, clausisque foribus ad discipulos ingredi, et
mortuos excitare,atque ipsam denique passionem,
oteteraque similia.

Substantialia mysteria. Nota essentialia in incar-
natione usurpari ; hoc enim ait, rejiciens opinio-
nem illam que asserebst tantum imaginariam
foisse

Traditionis sacra auctores, Gr. ἱερομύσται Ἱερο-
µύσται dicuntur qui sacris initati sunt.

Occult» et nusquam prodeuntes. Occultas unitio-
nes vocat, incomprehensibiles de divina essentia
cognitiones : nullus enim cognoscet aliquando,quid
sit eseentia sancte Trinitatis.

Dislinctiones. Distinctiones vocat per se subsi-
stentes adorandas exsistentias : hoc est, Filii qui-
dem inexplicabilem ex Patre splendorem ; sancti
vero Spiritus inconceptibilem ex Paire proces-
Bionem.

Supra unitatem principialem. Unitio supra unius-
principatum, signiflcat divisionis vacuitatem, et
simplicitatem divine naturse superantem rerum
omnium unitatem et simplicitatem.

Ineffabilis, Gr. τὸ ἄφθεγχτον. Τὸ ἄφθεγκτον quod
dici non potest, dixit propter essentiam nomine
carentem. Porro quod multis verbis exprimitur
dixit, quia beneficiorum varietate multis afficitur
nominibus.

1118 Er omni intellectis. Quomodo ignotus et
omnino cognitus Deus, et quomodo ignoratione
ejus cognitionem comparemus, dicendum. Ignora-
tione enim Deus cognoscitur: ignorationem vero,

ὑπὲρ ἔννοιαν δοξολογεῖται. ἐκ γὰρ τῶν μὴ θεωρου-
µένων περὶ αὐτὸν ὑπεραναθεθηκότως προσχυνεῖται,
olov ὡς ἀθάνατος, ὡς ἀτελεύτητος xal dópavoc, καὶ
ἀνενδεὴς, καὶ ὅσα τοιαῦτα’ χοινὰ γὰρ τῆς Τριάδος καὶ
ταῦτα" αἰτιολογικὰ δὲ εἶσιν ὅσα ἐπὶ τὴν κτίσιν ** ἕρ-
ῥευσε παρ) αὐτοῦ, ἅτε αἱτίου παντὸς καλοῦ, ὡς γέ-
γραπται, ὅτι πᾶν ἐστι καλὸν αὐτοῦ.

Τὸ τοῦ Πατρός. Κατὰ κοινοῦ [δὲ] τὸ ὑπερούσιον,
ὡς ἐπὶ τοῦ Ηατρὸς, οὕτω καὶ [ἐπὶ τοῦ] Yioo καὶ
[ἐπὶ τοῦ] ἁγίου Πνεύματος. Ἐπὶ δὲ τῶν διακεχρι-
µένων τῆς ἁγίας Τριάδος, otav. ὀνομάτων, οὐδεμίαν
φησὶν [ὅλως] slvat ἀντιστροφὴν 7) κοινωνίαν΄ ὁ γὰρ
'Πατὴρ οὐκ ἂν εὐσεθῶς κληθείη Υἱός' οὐδὲ ὁ Υ]ὸς
Πατήρ' τὸ αὐτὸ καὶ ἐπὶ *5 τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Ἡ καθ) ἡμᾶς Ἰησοῦ. Σηµείωσαι ὅτι µόνου τοῦ
θεοῦ Λόγου ἐστὶν ἡ ἐνανθρώπησις. Παντελῆ δὲ αὐτήν
φησι κατὰ ᾿Απολλιναρίο, ὡς ἐκ ψυχῆς νοερᾶς καὶ
ἡμετερου σώματος τοῦτο γὰρ δηλοϊ τὸ εἰπεῖν αὐτὸν
καθ ἡμᾶς' ὅπερ ἑστὶ x«l χατὰ Εὐτυχοῦς' κατὰ
Νεστορίου δὲ, ὅτι φησὶ, τοῦ Ἰησοῦ τὴν ἀναλλοίω-
τον ὡς θεοῦ καθ ἡμᾶς ὕπαρξιν ' καὶ ὅτι οὐσιώδη
φησὶ τὰ ἐν τῇ ἀνθρωπότητι μυστήρια, τὴν πεῖναν,
τὸν κόπον, xai τὸ ἐπὶ ὕδατος βαδίσαι, καὶ τὸ εἶσελ-
θεῖν τῶν θυρῶν κεκλεισμένων πρὸς τοὺς μαθητὰς,
καὶ τὸ ἐγεῖραι τοὺς νεχροὺς, xal αὐτὸ τὸ πάθος, καὶ ὅσα
τοιαῦτα.

Οὐσιώδη µυστήρια. Σηµείωσαι τὸ οὐσιώδη ἐπὶ
τῆς σαρχώσεως' τοῦτο γὰρ ἔφη, ἐχθάλλων τὴν κατὰ
φαντασίαν δόξαν.

Παραδόσεως Ἱερομύσται. Ἱερομύσται λέγονται οἱ τὰ
Ἱερὰ μεμυημένοι.

Κρυφίας xal ἀνεχφοιτήτους. Κρυφίας ἑνώσεις
φησὶ τὰς περὶ τῆς θείας οὔσίας ἀχαταλήπτους γνώς
σεις’ τὴν οὐσίαν αὐτὴν τῆς ἁγίας Τριάδος, τί ἐστιν,
οὐδεὶς γνώσεταί ποτε,

Τὰς διακρίσεις . Διακρίσεις φησὶ τὰς ἐνυποστά-
τους προσχυνητὰς ὑπάρξεις, τουτέστι, τοῦ μὲν Υἱοῦ
τὸν ἐκ ΠΗατρὸς ἀνέχφραστον ἀπαυγασμόν * τοῦ δὲ
ἁγίου Πνεύματος τὴν ἐκ Πατρὸς ἀνεννόητον ἐκπό-
psuctv.

Ἡ ὑπὲρ ἐναρχίαν. 'H ὑπὲρ ἑναρχίαν ἑνότης τὸ ὑπὲρ
πᾶσαν ἑνότητα xal ἁπλότητα ἐν τοῖς οὖσι τῆς θείας
φύσεως ἁμερές τε xal ἀπλοῦν σηµαίνει,

Τὸ ἄφθεγκτον. ᾿Αφθεγχτον διὰ τὸ ἀκατονόμαστον τῆς
οὐσίας πολύφωνον δὲ, ὅτι τῇ ποικιλίᾳ τῶν εὐεργετου-
µένων τὸ πολύφωνον ἔχει.

Τὸ παννόητον, Πῶς ἄγνωστος xal παννόητος ὁ
θεὸς, xal πῶς iv ἀγνωσίᾳ τὴν περὶ αὐτοῦ κτώµεθα
γνῶσιν, ῥητέον' ἀγνοίᾳ γὰρ γίνεται γνωστὸς ὁ θεός"
ἄγνοιαν δὲ, μὴ τὴν διὰ τῆς ἁμαθίας λάθῃς' αὕτῃ

| VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
9$ γρ. ὅτι τὴν Χτίσιν. 95 γρ. περί. 38 γρ. πάλιν νοητός,

217

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

218

γὰρ σκότος ἑστὶ doyrc guts τὴν γινώσκουσαν, ὅτι À non eam que ex imperitia oritur, accipias : hec

ἀγνοεῖται ὁ ἄγνωστος' εἶδος γὰρ καὶ αὐτὴ γνωριστι-
xóv* ἀλλὰ xat! ἐχείνην τὴν ἄγνοιαν γινώσκεται γνω-
στὸς, καθ᾽ ἣν ἁπλωθέντες ὑπὲρ τὰς νοήσεις, αἵτινες
πληθυνόμεναι σκεδάννυνται, xai αὖθις συμπτύσσον-
ται, οὐκ οὖσαι ἑνάς. Ὅθεν οὖν πᾶσαν νόησιν περὶ
θεὸν ὑπερθάντες, ἁπλοῖ γινόµεθα, ἁγνοοῦντες λοι-
πὸν xal ἀδιάκριτοι 3] µένοντες διὰ τὴν πρὸς τὴν ἑνό-
τητα στάσιν, καὶ βεθαίως ἑστῶτες ἐν τῇ ἑνώσει,
ἀγνοοῦμεν ὅτι ἀγνοοῦμεν 95, τουτέστιν οὐκ ἑτέρου
τινὸς οἴδότες 99, ἡμεῖς ὡς ἁἀμαθεῖς ἀγνοοῦμεν, δυνά-
µενοι μαθεῖν ἃ τέως ἀγνοοῦμεν ἀλλὰ τὰ παρὰ πάσης
λογικῆς κτίσεως εὐσεθῶς ἀγνοούμενα ἁγνοοῦντες ἐν
ταύτη γὰρ στάντες τῃ ἁγνοίᾳ, εἶδος γινόµεθα τοῦ
πρὸ πάντων ὄντος' ἑάσαντες μὲν πάντα τὰ εἴδη xai
τὰς νοήσεις, ἐν ἀφασίᾳ δὲ κρείττονι πάσης φθέγξεως
ἱδρυμάνοι, τῷ μηδὲ τοῦτο γινώσκειν, ὅτι ἀγνοοῦμεν"
εἶτα πάλιν ὑποστρέψφαντες ἐκ τῆς iv ἀφασίᾳ 1099 σιω-
πῆς, xal ἀπὸ τῆς σιγῆς εἰς φθέγξιν καταθαίνοντες,
συνιέντες ὅτι ἠγνοοῦμεν, ἀφιστάμεθα λοιπὸν τοῦ περὶ
ἀγνώστου ζητεῖν. Παννόγτος δὲ πάλιν ὁ θεὸς, ix
τῶν φιλοδώρων προνοιῶν νοούµενος, ὃ τι ἐστὶ, xai
ἐκ τῶν δηµιουργηµάτων ^ ἐκ τῶν μὲν, ὅτι σωτήρ
lat: ἐκ τῶν δὲ, ὅτι δημιουργός. Καὶ θέσιν μὶν τὴν
ὑπαρξίν φησιν, ὡς ἐξ αὐτῆς τῆς πάντων οὖσις ὑπάρ-
ζεως. Αἐγουσι δὲ xai ol φιλόσοφοι θέσιν τὰ ἐπιτιθέ-
µενα εἴδη τῇ ὕλιη' ἀφαίρεσιν δὲ, ὅταν al ποιότητες
ἀφχιρεθῶσι τῶν εἰδῶν" olov γῆς τὸ βαρὺ, ὕδατος τὸ
ὑγρόν. Ὁ οὖν θεὸς, ὁ xal ταῦτα µετασχηµατίζων,
à πάντων θέσις καὶ ἀφαίρεσίς ἐστι θέσις μὲν πἀν-
των, ὣς τὰ πάντα θεὶς καὶ ποιήσας, καὶ ἱδρῦσθαι
παρασκευάζ ων ἐν αὐτῷ γὰρ τὰ ἅπαντα συνέστηκεν'
ἀφαίρεσις δὲ πάντων ἐστὶν, ὡς καὶ τὴν θέσιν αὐτὴν
[τῶν ὄντων] xal τὴν ποίησιν µεταῤῥυθμίζων κοὶ µε-
τασχευάζων , xal ἀφαιρῶν ἐκ τῶν τεθειµένων τὰ
κατὰ φύσιν si γὰρ ὁμολογεῖται ! τὰ ἐν γενέσει πάν-
τως xai φθείρεσθαι ** αὐτὸς δὲ πλούτφ ἀγαθότητος
τῶν μὲν ἀνεῖλε xai τὸ φθαρτὸν, ὡς ἀγγέλων xal ψυ-
χῶν' τῶν δὲ τὸ φθαρτὸν εἲς ἀφθαρσίαν, καὶ τὸ θνη-
τὸν εἰς ἀθανασίαν µετάχει, ὡς τὰ σώματα ἡμῶν ἐν
τῇ ἀναστάσει΄ ὅτλον ὡς αὐτὸς ταῦτα ἡμῖν * ὑπάρχων,
αὐτὸς καὶ ὑπὲρ θέσιν ἑστὶ καὶ ἀφαίρεσιν, καὶ θεµέ-
λιος καὶ ῥίζα πάντων (v, οὗ τοπικῶς, ἀλλὰ κατὰ τὸ
αἴτιον΄ οὔτε ἀφαίρεσις αὐτὸς (v, Qv αὐτὸς ἔχει :
αὐτὸ γὰρ ἀθάνατον αὐτὸς ἔχει, Τὸ γὰρ ἀθάνατον, xal
ἀχατάληπτον, xal ἄγνωστον, xal ὅσα τοιαῦτα, ἔχει,
οὐχ ὡς ψὴ v τὸ ἐναντίον" ἀλλὰ κατὰ ἰδιότητά τινα
πᾶσιν ἄῤῥητον καὶ ἀνεπινόητον' ἐξήρηται γὰρ τῶν
ἁπάντων, ὡς ἀφῃρημένος τῶν ὄντων, xal ὑπ οὐδενὸς
γοφύµενος τῶν iv δηµιουργίἰᾳ fj καταλαμθανόµενος,
ὡς αὐτὸς ἑαυτὸν ἁρπάσας διὰ τῆς ἀπειρίας' οὐ γάρ
ἐστιν αὐτοῦ πέρας. Σηµείωσαι δὲ τὸ ἐν ἀλλήλαις εἶναι,
κατά τινα μονὴν xai Ἵδρυσιν τὰς θείας ὑποστάσεις,
ὡς τό Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, xai ὁ ΠΗατὶρ ἐν ἐμοί:

D

enim caligo est mentis, neque cognoscentem eum
ignorari qui minime cognosci potest ; ipsa enim
esl species cognitionis: verum illa ignoratione ig
qui cognosci potest, cognoscitur, per quam supra
cognitiones simplices efficimur, que dum multi-
plicantur, dividunturiterumque conjunguntur cum
non sint unitaa. Idcirco igitur omnem de Deo co-
gitationem transcendentes simplices efficimur,
ignoruntes deinde et non discernentes propter uni-
tatis statum permanentes, et firmiter in unitate
consistentes, ignoramus nos ignorare, id est nibil
aliud scientes, nos ut. rudes ignoramus, valentes
eadiscere quae hucusque ignoramus, sed ea que
sab universa ratione predita creatura religiose
ignorantur, ignorantes ; in hac siquidem per-
sistentes ignoratione, efficimur forma ejus quod
ante omnia exsistit, negligentes quidem formas
omnes, in silentio autem sermone omni prestan-
tiori constituimur, nimirum, neque hoc cogno-
scere, quod ignoramus, postea rursua 8 mutuo
silentio conversi, et a taciturnitate ad sermonem
descendentes, dum intelligimus nos ignorare, abs-
tinemus postea ab ejus quod cognosci nequit in-
quisitione. Rursus vero Deus omnino intelligibilis
dicitur,quia ex liberali providentia etoperationibusg
agnoscitur, quid sit; ex illa quidem, esse servato.
rem, ex his autem, esse creatorem. Et positionem
seu affirmationem,exsistentiam vocat, quia ab illa
omnium procedat exsistentia ; dicunt porro philo-
sophi positionem formas que materie imponuntur;
ablationem autem seu negationem, quando quali-
tates a formis auferuntur, veluti & terra gravita-
tem, ab aqua humiditatem. Deus igitur qui hec
omnia transformat, omnium est posilio et ablatio :
omnium quidem positio, ut qui omnia ponit et
facit, atque ut congistant disponit; in ipso enim
omnia consistunt. Est autem omnium ablatio, ut
qui positionem ipsam [rerum] et creationem com-
ponit et concinnat,atque ex positis ea quee natures
sunt propria aufert ; sienim pro confesso habetur,
ea qua generantur prorsus etiam corrumpi ; ipse
autem abundaatia bonitatis illorum quidem corru-
ptionem 314? abstulerit, veluti ab angelis et
animabus ; horum vero corruptionem in incorru-
ptionem traducat, sicut corpora nostra in resur-
reciione ; manifestum est quod ipse eadem nobisg-
cum exsistens, sitet supra positionem et ablatio-
nem, cum fundamentum sit, omniumque radix :
non quantum ad locum, sed ut causa ; neque ipse
est ublatio eorum qua habet, ipsam enim immor-
talitatem ipse habet. Illud enim quod mori nequit,
neque compreLendi,neque cognosci ,aliaque similia
habet, non quod non sit contrarium, sed juxta

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

τος. ! γρ. ὡὠμολόγηται.

ρ. MBA i κατειληφέναι, xai ἆδι, pulantes vero nos intelligere et non. — *! γρ. κατέλαθε,
Ye Ye θαρσίᾳ. ? γρ. Φθείρεται. 3

** γρ. εἶδό»

ἡμῶν.

YP-

RU
d.C Ἡ

219 APPENDIX AD OPERA S8. DIONYSII AREOPAGITAE. 220
proprietatem quamdam omnibus ineffabilem, pror- À οὕτω καὶ περὶ τοῦ ἁγίου Ἠνεύματος ὁ ᾿Απόστολος

susque inconceptibilem ; exemptus enim est ab

λέγει *.

omnibus, tanquam a rebus ablatus,neque ab ulla creatura intellectus aut comprehensus,ut qui seipsum
per infinitatem capiat,neque enim ejus est terminus. Nota autem in se invicem esse, per modum alicu-
jus situs et habitationis, divinas personas, ut illud, Ego in Pdtre, et Pater in me (v) ; ita etiam de Spiri-

tu sancto Apostolus dicit.

(Sicut lumina lampadum. Integra mens sancti
Patris &d huno modum 8e habet. Exemplum ponit
de sancta Trinitate. Quemadmodum, inquit, si tres
lucerne, &ut candele una sint in templo, vel in
domo, suis quidem hypostasibus secernuntur seu
distinguuntur ab invicem ; unaquaeque enim alia
lucerna est : attamen quantum ad lumen, unitam
atque indivisam habentnature et operationis com-
municationem ; adeo ut nemo discernere valeat,ao
dicere, quodnam hujus, quodve alterius lucerne
Bit lumen.His dictis,& Trinitate ad dispensationem
sermonem transfert, et egressum divini Verbi &
Patre, juxta ejus vocem, que dixit : A Patre meo
exivi, et ad Patrem meum vado (x), declarat, sub-
dens : Sed et si quis unam lampadem educat e domo,

simul exibit et tetum proprium ejus lumen, nihil

calerorum (uminum in se ipsa simul trahens, neque
aliquid sui illis relinquens. Veniens enim Filius
ex Patre in mundum, neque Patrem, neque Spi-
ritum in se ipso simul duxit, neque quidpiam sibi
proprium egrediens illis reliquit: sed indivisam
su» ipsius mansionis egressionem fecit.]

Καθάπερ φῶτα λαμπτήρων . Ὅλος ὁ νοῦς τοῦ
Ηατρὸς τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. Παράδειγμα εἶπεν
ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος, ὥσπερ τριῶν τινων λόχνων,
φησὶν, fj χκηρῶν ἡμμένων Ev τινι ναῷ Ἡ οἴκῳ, ταῖς
μὲν ὑποστάσεσι διακεκριμένων, ἴγουν χεχωρισµένων
ἀλλήλων, ἄλλος γὰρ καὶ ἄλλος λύχνος ἐστὶν ἰδικῶς ὁ
καθείς' τῷ δὲ φωτὶ ἠνωμένην ἔχουσι καὶ ἀχώριστον
τὴν κοινωνίαν τῆς φύσεως xal τῆς ἐνεργείας' καὶ
οὐδεὶς δύναται ἓν τῷ οἵχῳ Ey τῷ ἀίρι αὐτοῦ διαχρῖ-
ναι καὶ εἰπεῖν, ποῖον μὲν ἐστι φῶς τοῦδε τοῦ λύχνου,
ποῖον δὲ τοῦ ἑτέρου. Ταῦτα εἰπὼν, µετέρχεται λοιπὸν
ἐκ τοῦ τριαδικοῦ εἷς τὸν τῆς οἰκονομίας λόγον, καὶ
τὴν ἕνδοξον ἔξοδον τοῦ Θεοῦ Λόγου τὴν ix Πατρὸς
κατὰ τὴν αὗτου φωνὴν τὴν φάσκουσαν, ὅτι, Ἐκ τοῦ
Πατρός µου ἐγὼ ἐξῆλθον , xai πρὸς τὸν Πατέρα
pou ὑπάγω, σαφηνίζει χαθά φησιν 'AXX εἰ xal
τὸν ἕνα τις τῶν πυρσῶν ὑπεξάγοι τοῦ δωματίου,
συνεξελεύσεται καὶ τὸ οἰχεῖον ἅπαν φῶς, οὐδὲν
τῆν τῶν ἕτέρων φώτων ἐν ἑαυτῷ συνεπισπώμε-
νον λαμπηδόνος, fj τὸ ἑαυτοῦ τοῖς ἑτέροις κα-
ναλεῖπον . Ἐλθὼν γὰρ ὁ Υὶὸς ἐκ τοῦ Πατρὸς
καὶ ἐπιδημήσας iv τῷ κόσμῳφ οὐδὲ τὸν Πατέρα xal

τὸ Πνεῦμα συνήγαγεν ἐν ἑαυτῷ, οὐδὲ μὴν τῶν οἰκείων τι ἐξελθών ἐκείνοις κατέλιπεν, ἀλλ᾽ ἁδιαίρετον τῆς ἑαυτοῦ

μονῆς ἐποίήσατο τὴν ἔξοδον.]

Quare super substantialem illam. Unitiones corpo- 60

rum eorum quaà&,ut elementis constantia, et alia ra-
tione permista considerantur,ex virtute et qualitate
mutationem habent,etaliquid aliud simplicium na-
ture contrarium horum unitio perflcit; similiter
facultates anime diverse videntur pro motus sui
discrimine. Equidem angelorum cum divinis illus-
trationibus unitiones,vicissim et convenienter pro-
priis ordinibus habent: divinitas autem sancte
Trinitatis, 1233 et quidquid ejus est, nullo dicto-
rum dissecta aut a sediversa, merito censetur esse
supra uniones istas.

Et supercoelestia luminaria. Nota eum animas
universasque mentes, superiora colis lumina vo-
care, atque dicere, has omnes viventes essentias
uniri, quemadmodum dictum est in exemplo mul-
torum in domo eadem luminum sibi mutuo sine
mistione et confusione unitorum, cum sint Dei si-
miles, et pro captu suo unitissimam Dei unitionem
participent :quas, scilicet unitiones, incorporea ha-
bent, que etiam se mutuo sine confusione pene-
trant.

Superessentialis illius. Deifecunditatis. Nota eum
vocare Patrem, superessentialem Deifecunditatem
et fontem, neque hec nomina esse reciproca.

(v) Joan. x, 38. (z) Joan. xvi, 28.

Ὅπου Yv€ xal τὴν ὑπερούσιον. Al τῶν σωμάτων
ἑνώσεις, τῶν τε στοιχειωδῶς θεωρουµένων, καὶ τῶν
ἄλλως πως µιγνυµένων, δυνάµεσι καὶ ποιότησι τὸ
παρηλλαγμἐένον ἔχουσι, xai ἕτερόν τι παρὰ τὴν τῶν
ἁπλῶν φύσιν ἡ τούτων ἕνωσις ἀποτελεῖ ὡσαύτως
καὶ ψυχικαὶ δυνάµεις τὸ ἑτεροειδὲς κατὰ τὴν χίνησιν
διάφορον ἔχουσι' xal μὴν xal αἱ τῶν ἀγγέλων πρὸς
τὰς θείας ἑλλάμψεις ἑνότητες τὸ ἀνὰ µέρος xai ἀνά-
λογον ταῖς οἰκείαις τάξεσιν ἔχουσιν' ἡ δὲ ἐν τῃ ἁγίᾳ
Τριάδι θεότης, xal ὅσα ταύτης, οὐδενὶ τῶν εἰρημέ-
vtov. διακοπτυµένη fj ἑαυτῆς διαφέρουσα, εἰκότως ὑπὲρ
ταύτας τὰς ἑνώσεις εἶναι δοξάζεται δ.

Καὶ ὑπερουράνια φῶτα. Σηµείωσαι ὅτι καὶ τὰς
ψυχὰς καὶ τοὺς νόας ἅπαντας ὑπερουράνια φῶτα κα-
Aet xal Φησιν ἑνοῦσθχι τὰς ζωούσας * οὐσίας ταύ-
τας ἁπάσας, ὡς εἴρηται ἐν τῷ παραδείγµατι τῶν
ἐν οἵχῳ τινὶ πολλῶν λαμπτήρων ἀλλήλοις ἁμιγῶς τε
καὶ ἀσυγχύτως ἑνουμένων, θεοειδεῖς τε οὔσας xal
µετεχούσας ἀναλόγως ἑαυταῖς τῆς τοῦ θεοῦ ὑπερη-
νωµένης ἑνώσεως' ἅστινας, ἑνώσεις δηλονότι, ἐπὶ τὰ
ἀσώματα, ἃ xai δι’ ἀλλήλων ἀσυγχύτως χωρεῖ.

Ὑπερουσίου θεογονίας. Σηµείωσαι ὅτι ὑπερού-
σιον θεογονίαν καὶ πηγὴν τὸν Πατέρα καλεῖ' καὶ ὅτι
οὐκ ἀντιστρέφει τὰ ὀνόματα.

ΥΑΒΙΑ LECTIONES ET CORRECTIONBES.

* γρ. φησίν. 5 vp. νοµίζεται. — 8 vp. ζώσας,

221

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

222

Ἐνώσεις τε xai διακρίσεις. Τὰ περὶ τῆς ἀφρά- A — Unitiones et distinctiones. Doquitur modo de pro-

στου Τριάδος μέχρι τριῶν ὑποστάσεων προόδου νῦν -

θεολοχεῖ, ὄτιπερ ὁ θεὸς καὶ Πατὴρ, κινηθεὶς ἀχρόνως
xai ἀγακητικῶς, προῆλθεν εἷς διάχρισιν ὑποστάσεων,
ἀμερῶς τε xai ἀμειώτως µείνας ἐν τῇ οἰχείᾳ ὁλότητι
ὑπερηνωμένος xal ὑπερηπλωμένος, τοῦ οἴχείου ἆπα»-
Ἱάσματος elc ὕπαρξιν προελθόντος, ὡς εἰκόνος ζώσης,
xal τοῦ παναγίου Πνεύματος προσκυνητῶς καὶ ὑπεραεν-
νάως ἐκπορευομένου ἐκ τοῦ Ἡατρὸς, ὡς µυσταγωγεῖ ὁ
Κύριος * ἀγαθότητι δὲ ἐπληθύνθη ἐπὶ τρισυπόστατον
θεαρχίαν dj αἰτία πάντων xai πηγή. Ταῦτα xai ὁ
θεολόγος Γρηγόρ'ος iv τοῖς Kaxà Ἑὐνομίου λόγοις
φησίν. Ἔστι δὲ καὶ κατὰ ἄλλον λόγον θεία διάκρισις,
ἡ διὰ πλῆθος ἀγαθότητος πρόοδος τοῦ θεοῦ slc τὴν
πολυείδείαν τῆς δημιουργίας ? τῆς ἀοράτου καὶ ὁρα-
τῆς. Κοιναὶ δέ εἶσι τῆς τρισυποστάτου xal διακεχρι -
µένης ἑνάδος aV δημιουργικαὶ πρόνοιαί τε xal &ya-
θότητες * 4$ yàp παμθασιλὶς Τριὰς ἓν µεθέξει τῶν
δυναµένων ὃ µετέχειν γίνεται ἀσχέτως τε χα) ἆμεθ-
ἑχτως * ταὐτὸν γὰρ δηλοῖ ἑκάτερον ^ µετέχεται γὰρ
ὁ θεὸς ἁἀσχέτως οὐ κατεχόµενος ἐν τόπῳ τῷ µετέὲ-
χοντι, οὐδὲ αἰσθητῶς µετεχόµενος, ἀλλ᾽ ὅλος ἐν µετ-
οχῇ ἑκάστου ὢν καὶ ἐξῃρημένος τῶν ἁπάντων * ὥσπερ
φωνῆς μεγάλης ἨὙενοµένης ἅπαντες µετέχουσιν ol
Δαρόντες xarà τὴν olxelav δύναμιν, καὶ ἀνὴρ, καὶ
νήπιον, καὶ ἄλογα ' ἀλλ᾽ oi μὲν ἐῤῥωμενέστερον, οἱ
δὲ ἁμυδρότερον, πρὸς τὴν τῆς ἀκουστικῆς ἐνέργειαν,
xi! ἔστι μεθεχτὴ ἡ φωνἡ, καὶ ἐφ᾽ ἑαυτῆς ἀμέθεχτος
μείνασα.

cessione ineffabilis Trinitatisad tres personas, quod
etsi Deus et Pater sine tempore motus, et propter
vim amoris in distinctionem personarum processit,
sine divisione et diminutione permanens in propria
totalitate supra modum unitus, et supra modum
simplex, proprio splendoro in exsistentiam pro-
deunte, ut qui sit viva imago, et sanctissimo Spi- :
ritu cum adorationo, etab «eterno a Patre proce-
dente, sicut docet Dominus ; bonitale autem mul-
tiplicatus fuit in divinitatis principium in tribus
consistens personis, qui causa est, et fons univer-
sorum. Hec etiam Gregorius theologus in libris
Conira Eunom:um dicit. Fit autem alia quoque ra-
tione divina distinctio, progressus Dei per boni-
tatis abundantiam in varias species invisibilis at-
que visibilis creature ; comm ines 'autem sunt in
tribus subsistentiis et consistentis et distincte uni-
tatis, ille que ad creationem spectant providentia
et bonitates. Omnium enim regina Trinitas sine
detentione et communicatione ab iis qui eam par-
ticipare valent ; idem enim declarat utrumque.Num
participatur Deus sine detentione minime compre-
hensus in loco participanto,nequo sensibiliter par-
ticipatus ; sed totus, in cujusque participatione
exsistens, et ab omnibus exemptus : sicut valida
voce excitata omnes presentes juxta propriam vir-
tutem ejus particices sunt,et vir,et infans et bruta;
sed illi quidem fortius,isti vero debilius,secundum

facultatis audiendi efficaciam, atque 3 3 4 communicabilis est vox, et in se ipsa incommunicabilis m&-

Ἐκ τῶν μετοχῶν xal τῶν µετεχόντων. Τὸ xav (j Ex participationibus et participibus. Divinitas

οὐσίαν μὲν dj Θεότης οὐ µετέχεταί, οὔτε νοεῖται * µεθ-
εχτὴ δέ ἐστιν ἐν τῷ ἐξ αὐτῆς εἶναι τὰ πάντα, καὶ ὑπ
αὐτῆς συνέχεσθαι εἰς τὸ εἶναι,

Ἐν ἑκάσιῳ τῶν ἐκτυπωμάτων. Παραδειγματικῶς
φησι πῶς ἀμεθέχτως µετέχεται ὁ θεός.

8 VI. Οὖκ ἔστιν ἡ σφραγίς. ᾽Αντίθεσις xal λύσις ix
τοῦ παραδείγµατος τῆς σφραγῖδος.

᾽Απομόργματα- Λλπομόργματαξἑνταῦθατὰ ἐχτυπώματα

t.

Καὶ μήτε ἀντίτυπα. Ὡς λίθοι xal ξύλα, fj πάλιν
τὰ τῆς ὑγρᾶς οὐσίας, Gv οὐδὲν ἐπιδέχεται τὴν ἐκ
δακτυλίου σφραγῖδα.

Διακέχριται δὲ. Σηµείωσαι ὅτι διαχέκριται τῆς
ἁγίας Τριάδος ἡ ἑνανθρώπησις τοῦ Λόγου ὁλικῶς καὶ
ἀληθῶς.

Τὸ καθ΄ ἡμᾶς. Ἐνταῦθα περὶ τῆς οἰκονομίας πά-
λιν διαλαθὼν, τῷ θεῷ Λόγῳ ταύτην προσάπτει,
μήτε Πατρὸς µήτε τοῦ ἁγίου Ηνεύματος ἐπικοινωνη-
σάντων, πλὴν κατὰ βουλὴν µόνην. Σηµείωσαι δὲ τὴν
ἀκριθῃ τῆς οἰκονομίας διήγησιν, [ὅτι] οὐσιώθη à
ὑπερούσιος θεὸς Λόγος ἀναλλοιώτως, ἐπεὶ µεµένηκε
θεὸς, xal οὐσιώθη καθ’ ἡμᾶς ἐξ ἡμῶν ὁλιχῶς, τουτ-
έστι, σῶμα καὶ ψυχὴν λογικὴν χατὰ ἀλήθειαν ἔσχη-
xui * xai ὅτι ὁ θεὸς Λόγος ἐστὶν [κατ ἀλήθειαν] ὁ

quidem secundum essentiam neque communicatur
neque intelligitur ; communicabilis vero est, qua-
tenus omnia ex ipsa sunt, et ab ipsa in suo esse
continentur.

In unaquaque expressione. Exemplo deolurat,quo-
modo Deus sine participatione participetur.

8 VI. Non est sigillum. Oppositio et solutio ex
exemplo sigilli.

Effigies, Gr. ἀπομόργματα. ᾽Απομόργματα hoc loco
vocat expressiones.

Nec reluctantia. Veluti lapides et ligna,aut e con-
trario qua sunt fluxe substantie, quorum nullum
admitttit annulli sigillum.

Distinctum εδ aulem. Nota distinctam esse 8

D gancta Trinitate omnino et vere Verbi incarnatio-

nem.

Nosiri. Hoo loco iterum de dispensatione tra-
ctans, soli Deo Verbo attribuit, sine ulla Patris et
Spiritus sancti communicatione, nisi per solam vo-
luntatem. Nota vero acourutam dispensationis nar-
ralionem, Deum Verbum, quod omnem superat
essentiam, sine ulla mutatione substantiam acce-
pisse; quoniam permansit Deus, et sicuti nos ex
nobis substantiam omnino accepit,id est corpus et
animam rationalem vere habuit, οἱ Deum Verbum

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.
1 γρ. πολυειδίαν τῶν δηµιουργηµάτων. ὃ γρ. δυνάµεων.

223

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII ΑΒΕΟΡΑΟΙΤΑ.

294

[vere] esse eum qui passus est, scilicet carne, hu: À παθὼν, δηλονότι capxl* xal ὅτι ἀνθρωπικὴ αὐτοῦ

manamque ipsius divinam operationem vocari ea
omnia qua in dispensatione seu incarnatione acci-
derunt, neque Patrem neque Spiritum sanctum in
his aliquid parlicipasse, nisi beneplacito et volun-
tate incarnationis, atque una cum Deo Filio divina
signa operando. Nota vero hac maxime coutra
Nestorianos. el Acephalos, atque Pbantasiastas.

Distinctum est. Hoo est secretum a Trinitatis et
Deitatis ratione illud, quod propter nos et ex no-
bis carnem assumpserit, seu gusceptionis humani-
tatis nostre,atque Incarnationis Christi ratio ; sicut
et quod fecerit et passus fuerit quae humane ipsius
considerationis maxime propria sunt.Propria vero
et singularia dicit, hoc est pura et innoxia nature
humansipsius : cujusmodi sunt nativitas, infantia
incrementum, sitis, labor, tristitia, lacryme, sa-
Ίνα, sanguis, sudor, corruptio, fluxus, voluntaria
mortificatio, vocis privatio, impotentia se movendi
et similia. Hec enim nulla ratione Pater et Spiri-
tas sanctus participant, nisi quis dicat ratione
approbationis et consensus.

115 Qui immutabilis erat. Quomodo dicat Ver-
bum passum, ut illud : Manus nostre contrectavc-
runt de Verbo vitz (y), exposuimus.

S ΥΗ. Hisautem veluti mysticis. Juxta virtutem
inexsistentem pani et calici.

Supra intellectus operationem. Intellectum eorum
qu& de Deo dicuntur, sacra quidem mens explicat
geu interpretatur illa mens que omnino divinis va-
cat, et nequea terrestribus et passionibus obnoxiis
perturbatur; ipsis vero divinis non aliter incum-
bit, quam per cessationem omnis motus, qui ad
intelligendum res facit; hoc enim declarat quod
dixit supra intelligentem efficaciam, id est quando
undiqueDei incomprehensibilitate comprehenditur,
tum assequitur quod quaerebat,

Solis participationibus. Preesubaudiendum est no-
mina. Participationes autem vocat prebitionem
eorum quas participamus ab ipso Deo factam.

Arcanum. Illud nomen Deus non seigniflcare es-
sentiam,neque quid sit Deus;sed aliquod in nos be-
neficium ;atquenos ex communicatione eorum qua
nobis a Deo donantur, appellationes Dei fingere.
Quid porro sit Deus, cogitare queat nullus ; etenim
divina existentia ita digne aliquantulum laudabi-
tur, quando ab efficacia omni validissima et intel-
ligente prorsus a nobis absoluta, suscipiet nos in
sancto silentio, m entem iis que illinc egrediuntur
donis adjicientes : voluntate siquidem ros producit,
nobis firmiter in mentis nostre confusione perstan-
tibus, quam paulo ante vocavit, cognilionem in
ignorantia.

Rursum quidem esse originem seu fontem. Nota

(y) I Joan. 1, 4.

D

ἐστι θεουργία πάντα τὰ iv «T οἰκονομίᾳ * καὶ ὅτι
οὖκ ἐκοινώνησεν εἷς ταῦτα Πατὶρ, οὔτε τὸ Πνεῦμα
τὸ ἅγιον, s? μὴ τῇ εὐδοκίᾳ xal βουλήσει * τῖς σα»-
κώσεως, xal εἲς τὸ συνεργάζεσθαι τῷ Yl θεῷ τὰς
θεοσηµείας. Σηµείωσαι δὲ ταῦτα μάλιστα κατὰ Ne-
στοριανῶν καὶ ᾿᾽Λχεφάλων xat Φαντασιαστῶν.

Διακέχριται. Τοῦτ) ἔστι κεχωρῆσθαι τοῦ τριαδι-
κοῦ καὶ θεολογικοῦ λόγου τὸ καθ᾽ ἡμᾶς ἐξ ἡμῶν ὁλι-
xü καὶ ἀληθῶς σαρκωθῆναι, τοῦτ ἔστιν ὁ τῆς ἑναν-
θρωπήσεως καὶ σαρκώσεως τοῦ Χριστοῦ λόγος, xal
δρᾶσαι καὶ παθεῖν ὅσα τῆς ἀνθρωπικῆς αὐτοῦ θεω.
plac ἐστὶν ἔχχριτχ. Αδιατήρητά eiat καὶ ἑξαίρετα,
τοῦτ᾽ ἔστι καθαρὰ xal ἀἁδιάθλητα τῆς ἀνθρώπίνης
αὐτοῦ φύσεως * ἄτινά ἐστι τόχος, νηπιότης, αὗξησις,
δίψα, κόπος, λύπη, δάκρυον, πτύελος, αἷμα, τρῆσις,
φθορά, ῥύσις, ὶχούσιος «ἔχρωσις, ἀφθεγξία, ἀχινησία,
καὶ τὰ ὅμοια. Τούτοις γὰρ ὁ Πατὴρ καὶ τὸ Πνευμα
κατ οὐδένα τρόπον T; λόγον κεκοινώνηκεν * et. µή τις
φα[η κατ᾽ εὐδοχίαν τε καὶ βούλησιν.

Γεγονὼς ὁ ἀναλλοίωτος. Πῶς λέγει τὸν Λόγον πα-
θεῖν, ὡς xai τὸ, Al χεῖρες ἡμῶν ἐψηλάφησαν περὶ τοῦ
Λόγου τῆς ζωῆς, ἐξεθέμεβα.

6 VII. Toi; δὲ ὡς μυστ'κοῖς. Κατὰ τὴν δύναμιν τὴν
ἐνυπάρχουσαν ἐν τῷ ἄρτῳ καὶ τῷ ποτηρίῳ.

Ὑπὲρ νοερὰν évipytiav Τῶν περὶ Θεοῦ λεγομένων
τὴν διάνοαν μὲν ἀναπτύσσει ὁ ἱερὸς νοῦς Άγουν
ἑρμηνεύει ὁ τοῖς θείοις διόλου ἐνασχολούμενος, καὶ
τοῖς γηΐνοις καὶ ἐμπαθέσιν ἀνεπιθολώτως µένων *
αὐτοῖς δὲ τοῖς θείοις οὐκ ἄλλως ἐπιθάλλει d] κατὰ
ἁπόπαυσιν πάσης κινήσεως νοητικῆς τῶν ὄντων ΄
τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ ὑπὲρ νοερὰν ἐνέρχειαν εἶπεν,
τουτέστιν ὅταν τῷ ἀκαταλήπτῳ τοῦ θεοῦ πάντοθεν
περισχεθῇ, τότε καταλαμθάνει τὸ ζητούμενον.

Tai; μετοχαῖς µόναις. Προσυπακουστέον ὀνόματα.
Μετοχὰς δὲ φησιν, oy. μετέχομεν τὴν ἐξ αὐτοῦ τοῦ
θεοῦ παροχήν.

Κρυφιότητα. "Ότι καὶ τὸ Θεὸς ὄνομα οὗ δηλοῖ ob
σίαν, οὐδὲ τί ἐστιν ὁ θεὸς, ἀλλ᾽ εὐεργεσίαν τινα εἷς
ἡμᾶς ' καὶ ὅτι ἐκ τῶν μετοχῶν τῶν ὑπὸ του Θεοῦ
δωρουµένων ἡμῖν, καὶ τὰς περὶ Θεοῦ ὀνομασίας
ποιούµεθα * τὸ δὲ τί ἐστιν ὁ θεὸς, πᾶσίν ἐστιν dvi-
πινόητον * καὶ γὰρ dj θεία ὕπαρξις, οὕτως ἀξίως πο;
σῶς ὑμνγθήσεται, ὅτε πάσης ῥἑνεργείας, xal τῆς
δραστικωτάτης, νοερᾶς δὲ, πάντως ὑφ᾽ ἡμῶν ἁπολυ-
θεῖσα, δέξεται ἡμᾶς διὰ αιγῆς ἁγίας, ἐπιθάλλοντας
ταῖς ἐχεῖθεν ἐκφοιτώσαις δωρεαῖς * θελήματι γὰρ τὰ
ὄντα παράχει, στάντων ἡμῶν βεθαίως ἐν τῇ τοῦ ἡμε-
τέρου νοῦ ἁδιαχρισίᾳφ, ἣν ἐχάλεσε πρὸ μικροῦ γνῶσιν
iv ἀγνωσίᾳ.

Πάλι», ὅτι μὲν ἐστι πηγαία. Σηµείωσαι τὰ ct-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

* γρ. εἷς τὴν εὐδοχίαν καὶ βούλησιν.

225

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

226

Cicp:ia καὶ φρικτὰ ἐπὶ τῆς ἀχράντου Τριάδος ὀνό- A veneranda et horrenda purissime Trinitatis no-

µατα, ὅτι πηγαἰα θεύτης ὁ Πατήρ' ὁ δὲ Yià; καὶ τὸ
Πνεῦμα τὸ ἅγιον βλαστοί εἷσι τῆς θεογόνου θεότητος,
τουτέστι τοῦ Πατρὸς, θεόφυτοι, καὶ ἄνθη, xai φῶτα
ὑπερούσια. Μᾶλλον δὲ βλαστοὺς φησὶν ε’ρῆσθα: ἐν
τῇ Γραφῇ ἀπὸ τῆς τῶν ἐλαιῶν ὁπτασίας Ἰαχαρίου
τοῦ ἐνδεχάτου τῶν προφητῶν' δύο γὰρ κλάδους τῆς
ἔλαιας φασὶν οἱ Ἑδομήκοντα' ol δὲ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ
στάχυας καὶ βλαστούς ' φῶτα δὲ, ἐν οἷς εἴρηται,
Πατρὸν τῶν φώτων xai Φῶς ἐν φωτός. Πατριὰν δὲ
λέχει τὴν οἱονεὶ πατρότητα, ᾿Επιφέρει γοῦν υἱότης'
καὶ γοῦν φησιν ὁ Απόστολος. Ἐξ οὗ πᾶσα πατριὰ
ἐν οὐρανῷφ xz! ἐπὶ γῆς ὀνομάζεται' τὸ γὰρ εἶναί
τε πατέρας καὶ υἱοὺς ὀνομάζεσθαι ἄνωθεν ἔρῥευσεν,
ἐκ τοῦ Πατρὸς μὲν φύσει τοῦ Υοῦ ὄντος. ΠἩατρὸς δὲ
πάντων δημιουργικῶς καὶ διδασκαλικῶς ὅθεν καὶ
ἀσώματοι: xal νοητοὶ θεῶν πατέρες xal υἱοὶ διδασκα-
λικῶς καὶ ὑπερχειμένως ἐν ἀγγέλοις xai δικαίοις,
ὡς καὶ ὁ Απόστολος δηλοϊ, πάντων τῶν πατέρων Xp-
χοντος τοῦ Χυρίως Πατρὸς, ἅτε xai τὴν τοιαύτην
µέθεξιν δόντος, καὶ πάντων τῶν υἱῶν ἄρχοντος τοῦ
Υοῦ, ἅτε xai αὐτοῦ μεβεχτοῦ ἐν τούτῳ γινομένου !ῦ,
ὡς αὐτός φησιν’ ᾿Εφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώ-
ποις ὅτι καλεῖται Πατὴρ ὁ αὐτὸν ἔχων Γἱὸν τὸν ταῦτα
εἰπόντα.

Τοῖς αἰτιατοῖς. Αἰτιατά ἐστι πάντα τὰ παραχθέντα
si; χτίσιν, εἴτε ἐν οὐρανῷ, εἴτε ἐπὶ γῆς' αἴτια δὲ τὰ
ὑπερόντα, τουτέστιν αἱ τρεῖς ὑποστάσεις τῆς ἁγίας
Τριάδος. Πρόδηλον οὖν ὅτι οὐδεμία ἐμφέρεια τούτων

πρὸς ἄλληλα, αἴτίων φτσὶ καὶ αἰτιατῶν. Καλῶς δὲ C

προσέθηχε τὸ ἐνδεχομένας' οὐ γὰρ ἀπάσας.

Καὶ ζῇν εἴ τις φαίη. "Oti περισσῶς xal οὐσιωδῶς
προσένεστι τὰ τῶν αἰτιατῶν τοῖς αἶτίοις. "Doct οὐ
χαλῶς λέγομεν Civ καὶ φωτίζεσθαι τὸ θεῖον" τοῦτο γὰρ
τοῦ ζῇν ἡμᾶς καὶ φωτίζεσθαι αἴτιον' οὐσιωδῶς οὖν προ-
σένεστι τῷ Oel, ἅπερ ἡαῖν κατὰ qaot) τοῦτο γὰρ
σηµαίνει τὸ κατὰ µέθεξιν᾽ λἐγεί γὰρ ὁ ᾽Απόστολος'
Χάριτι ἐστὲ σεσωσμµένοι, καὶ ἡμεῖς μὲν σεσισμένοι
λεγόμεθα᾽ αὐτὸς δὲ fuv Σωτήρ ἐστι. Καὶ πάλιν’
᾽Απὸ γὰρ τοῦ πλτρώματος αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες
ἑλάδομεν.

ΒΙΧ. 'AXJAX xai τὸ πάτης θεολογίας. "Οτι ῥεο-
λογίαν καλεῖ τὰ [περὶ] τῆς ἐνανθρωπήσεως' xal ὅτι
καθ ἡμᾶς θεοπλαστίαν φησὶ τὴν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ
σάρκωσιν. Ταῦτα xatà Νεστοριανῶ» μάλιστα, τὸ dy-
δρικῶς αὐτὸν οὐσιωθῆναι λέγειν’ ὅρα δὲ ὅτι ἐκ τῶν
παρθενικῶν αἱμάτων φησὶ τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ
διαπλασθῖναι Στµείωσαι δὲ, πῶς φησι, πρεσουτᾶ-
τος ἀγγέλους εἶναί τινας, καὶ πρῶτον ωὠὐτῶν τινα
εἶναι. Αέγει δὲ πρεσθυτέρους ἀγγέλους ὁ θεῖος Ἰωάν-
vn; tv τῇ ᾽Αποχκαλύψει καὶ ἑπτὰ εἶναι τοὺς πρώτους

(1] Ephes. 111, 19.

(a) Joan. xvii, 6. (b) Ephes. 11, 8.

mina. Patrem esse fontanam divinitatem ; Filium
vero et Spiritum sanctum fecunde Deitatis esse
germina. id est Patris, a Deo producta, et flores ac
lumina qua esseniia superiora. sunt. Ait autem po-
tius βλαστούς, germina,dictum esse in Scriptura, ex
visione olivarum Zacharia prophetarum undecimi ;
Sepluaginta enim dicunt δύο κλάδους, duos ramos
olivz : alii vero interpretes στάχυας καὶ βλαστούς,
&picas οἱ germina : lumina vero in quibus dictum
est, Palris luminum, et dumen ez. lumine, Πατριάν
vero dicit τὴν πατρότητα, scilicet paternitatem. Af-
fert igitur υἱότης, filii rationem ; equidem ait Aposto-
lus : Ez quo omnis palernitus in calo et in terra
nominatur (1) : 336 patres enim esse, et filios no-
minari, superne defluxit ; quia vere Filius est ex
Patre, qui omnium est Pater ob creationem et
doctrinam ; unde incorporei et intelligibiles deorum
patres atque filii preceplorum more et excellenter
in angelis et justis,sicut etiam Apostolus declarat,
illo patribus omnibus principium dante qui proprie
est Pater,sicut is qui talem communicationem lar-
gitur, ac omnibus filiis Filio principium dante,
sicut ipso etiam in hoc participante,quemadmodum
ipse ait : Manifestavi nomen iuum hominibus (a) :
quod vocetur Paler is qui Filium hao locutum
babet.

Effeclibus. Effectus sunt omnia in creatione pro-
ducta, seu in coelo, seu in terra. Cause vero sunt
illa que eminenter exsistunt; id est tres Persons
sancte Trinitatis.Perspicuum igitur nullam esse ho-
rum inter se similitudinem,causaruin,inquit,et e[fe-
ctuum. Recte autem apposuit ἐνδεχομέν ac, quas pose
suni; neque enim omnes se referunt imagines.

Et vivere si quis dizerit.Quod abundanter el essen-
tialiter ea qua sunt effectuum ante inezsistant causis:
ideo non bene dicimus divinitalem vivere et illus-
trari : hec enim nobis causa est vivendi et illus-
trandi ; essentialiter igilur ante insunt divinitati,
qu& nobis per gratiam : hoc enim significat per par-
ticipationem, dicit enim Apostolus : Gratia salvati
eslis (b), et nos quidem salvati dicimur; ipse autem
Servalor noster est. Iterumque, nam ex plenitudine
ejus 10s omnes accepimus (c).

S IX. Quin eliam id quod. est. universz theologie.
Theologiam vocat quae inhumanationem tangunt ;

[) nota insuper,eum vocare ex natura nostra Doifica-

tionem Doinini Jesu incarnationem. Ilec maxime
contra Nestorianos dicere,ipsum ut hominem sub-
slantiam accepisse : observa, eum dioere corpus
Domini Jesu, ex virgineo efformatum sanguine.
Nota porro,quomodo dicat : quosdam esse angelos
dignissimos, primumque illorum quemdam esse,
Recenset autem divinus Joannes in Apocalypsi di-

(c) Joan. 1, 40.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

Ἡ γρ. αὐτοὶ μεθεκτοὶ ἐκ τούτου γενόµενοι.

221

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGIT AE.

gnissimos angelos, et septem esse primos legimus Α ἐν τῷ Τωθίᾳ ἀνέγνωμεν, xal παρὰ Ἐλήμεντι

in Tobia, atque apud Clementem libro quinto Hy-
potyposeon.Bolet autem dignissimos angelos vocare,
supremos tres ordines, thronos, seraphim, cheru-
bim, sicut declarat frequenter in libro De celesti
hierarchia : dicit autem hoo loco, neque primum
angelorum 117 assequi posse modum inhuma-
nationis.

Et ab inclylo, Gv. καὶ τῷ κλεινῷ. Glorioso.

Preceptore. Preceptorem proprium, sanctum
Hierotheum insinuat,sicut,mox declarat : siquidem
post sanctum Paulum ab hoc adjutus est ; dicit au-
tem quod fortassis expertus ille divina,ita inspira-
tus sit ; quid porro sit non tantum edoctus,sed etiam
expertus,dicitur quidem in Epistola ad Hebreos (d):
Dídicit ea, eis qua passus est obedientiam.Is enim qui
patitur, experientia capit quod docetur, veluti qui
verberatur,melius eo quitantum audivit : non me-
lius eo,qui aliquando verberatus fuit, quis talis la-
bor sit, cognoscit, multoque magis representaret,
qualis sit dolor; ita quoque qui per revelationem
docetur, divina divinius interpretabitur ; pati vero
divina,tale est ; dixit Apostolus : Consepulti simus
Christo,ut cum illo resurgamus et conregnemus (e);
qui autem seipsum carnemque suam crucifigit, is
stigmata Christi in proprio corpore circumfert. Me-
rito igitur etiam conregnat Christo, audetque divina
ejus mysteria contemplari, quando et sanctus Hie-
rotheus dicitur non solum didicisse, sed eliam pas-
sus esse divina:atqueisqui perrevelationem divina
docetur,extra seipsum conslituitur,ac recte dicitur

patiutilem hano passionnem,ut flat Dei domicilium. C

Aliter. Dixit ipsum passum divina,quasi dicat eum
non disciplina per sermonem horum asseeutum do-
etrinam ; sed divina illustratione impressam et ve-
luti insignitam in mente supernaturalem habuisse
cognitionem, talemque diviniorum institutionem
compassionem vocavit, seu consensionem.
$X.Causa omnium.Divina hec verba representant,
quo modo et Filius in omnia omuibus, et caput
omnium secundum Apostolum (/),ac dicit esse om-
nium plenitudinem et compagem, creaturarum se-
riem constringentem,id est partes cum toto,ut qui
estomnia ; ergo velut universi coagmentator,et pars
merito, quoniam pars omnis est totius pars,ac ne-
que totum, neque pars, ut qui nihil horum; sed
supra omnem essentiam ; partes autem universi
mundi sunt que secundum 1118 speciem videntur
ser, terra,plante et reliqua, estque veluti perfecta
aliqua, qua» ejus dicitur divinitas respectu nostri,
qui imperfecti sumus. Sicut apud Mattheum (g):
Perfecti estote, quia ego perfectus sum, respectu au-

(d) Cap, v, v. 8.

(e) Ex variis Epistolarum 8. Pauli locis.

€ τῶν Ὑποτυπώσεων . Πρεσθυτάτους δὲ di
εἴωθε κχαλεῖν, τὰς ἀνωτάτω τρεῖς τάξεις, 6/
σεραφὶμ., χερουθὶµ, ὡς δηλοῖ ἐν τῷ Περὶ τῆς οἱ
ἱεραρχίας λόγῳ πολλάχις' φησὶ δὲ ἐνταῦθα, qx
πρωτίστῳ τῶν ἀγγέλων ἐφικτὸν εἶναι τὸν τρόπι
ἐνανθρωπήσεως.

Καὶ τῷ κλεινῷ. Ενδόξψ.

Καθηγεμόνι. Καθηγεμόνα οἰκεῖον, τὸν ἅγιον
Ρόθεον αἰνίττεται, ὡς εὐθὺς δηλοῖ' μετὰ γι
Παῦλον ἐκ τούτου ὠφελήθη' λέγει δὲ ὅτι ἴσω
θὼν τὰ θεῖα ἐχεῖνος, οὕτως ἐνεπνεύσθη' τί δέ
οὗ µόνον μαθὼν, ἀλλὰ καὶ παθὼν, εἴρηται pi
καὶ ἐν τῇ πρὸς 'E6palouc* Ἔμαθε γὰρ ἀφ᾿ ὧν ἕπα
ὑπακοήν. Ὁ γὰρ παθὼν πείρᾳ λαμθάνει τὸ δι
μενον 12, olov ὁ τυπτόµενος μᾶλλον τοῦ µόνον
σαντος' οὗ μὴν xai τυπτηθέντος!5 ποτὲ, τίς ὁ
τος πόνος γινώσκει, xal μᾶλλον ἂν παραστ:
ὁποῖόν ἐστι τὸ ἄλγος' οὕτω καὶ ὁ δι ἀποχα)
μυούμενος, θειότερον ἑρμηνεύσει τὰ Oria, Τὸ
θεῖν τὰ θεῖα τοιοῦτόν ἐστιν" εἴρηται τῷ ᾿Αποι
Συνταφῶμεν τῷ Χριστῷ, ἵνα καὶ συναναστῶμεν
καὶ συμθασιλεύσωμεν' ὁ δὲ σταυρῶν ἑαυτὸν xc
ἑαυτοῦ σάρχα, αὐτὸς τὰ στίγµατα τοῦ Χριστοῦ
οἰκείῳ σώματι περιφἑρει᾿εἰκότως οὖν καὶ συµθας
τῷ Χριστῷ, καὶ τὰ θεῖα αὐτοῦ θαῤῥεῖται µυσ
ὅταν καὶ ὁ ἅγιος Ἱερόθεος λέγεται μὴ µόνον |
ἀλλὰ καὶ παθεῖν τὰ Qeia* καὶ ὁ δι’ ἀποχαλύψεως '
μυούμενος, ἐξίσταται ἑαυτοῦ, καὶ καλῶς λέγεται
τὸ ἐπωφελὲς τοῦτο πάθος, ἵνα Θεοῦ γένηται κε
γιου. "Άλλως. Ηαθεῖν αὐτὸν ἔφη τὰ θεῖα, ὡς οὐ
κτῶς διὰ λόγου τὴν περὶ τούτων δέξασθαι ;
λέγων, ἀλλὰ τῇ θείᾳ ἐκλάμψει ἐντυπωθῆναι, χε
ἐνσημανθῆναι τῇ διανοἰᾳ τὴν γνῶσιν τῶν ὑπὲρ
καὶ τὴν 15 τοιαύτην τῶν θειοτέρων µύησιν cuu
ἐχάλεσεν, ἤγουν συνδιάθεσιν.

6 X. Ἡ πάντων αἰτία. Τὰ θεῖα ταῦτα παρίστη
pata, πῶς καὶ ὁ Υἱὸς τὰ πάντα iv πᾶσι, καὶ x
πάντων κατὰ τὸν ᾿Απόστολον' καὶ φησιν, ὅτι m
ἐστὶ πλήρωμα xal συωνοχεὺς. τὴν ἀλληλουχίο
δημιουργηµάτων συσφίγγων, τουτέστι τὰ μέ
παντὶ, ὡς τὸ πᾶν ὧν ὡς τοῦ παντὸς οὖν συναγι
καὶ µέρος εἰχότως, ἐπειδὴ καὶ πᾶν µέρος τοῦ 1
ἐστι µέρος, καὶ οὔτε πᾶν, οὔτε µέἐρος, ὡς μη

Ὦ ἐξ αὐτῶν, ἀλλὰ xai ὑπὶρ πᾶσαν οὐσίαν μέ

ὅλου τοῦ χόσµου εἰσὶ τὰ κατ’ εἶδος ὀρώμενα, ài
φυτὰ, καὶ τὰ λοιπά: xal ἔστι μὲν old τις τελείι
γομένη ἡ αὐτοῦ θεότης, ὡς πρὸς ἡμᾶς τοὺς dt
ὡς παρὰ Ματθαίῳ’ Τέλειοι γίνεσθε, ὅτι ἔτι
λειός εἶἰμι’ πρὸς δὲ ἀγγέλους τοὺς τελείους οὖτ

(f) Coloss. n, 10. (6) Cap. v, v. 48.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

11 γρ. θεῖον. 33 τί δὲ ἐστι παθεῖν τὰ θεῖα, εἰσόμεθα ἐκ τοῦ εἱρημένου. ἔμαθε γὰρ ἀφ Ov ἔπαθεν |
- ^? 9 ο 9 ls . 9 u . Y P ? ο
παθῶν πείρᾳ διδάσκεται τὸ προθαλλόμενον, Quid vero sil pati divina, novimus ez. eo quod. dictum
« Didicil ex iis qua& passus est : » qui enim patitur, experientia edocetur quod proponitur. — !* γρ.

θέντος. — !* γρ. ταύτην.

229

ἁλλ’ ὑπερτέλειός doti c
- ἄρχων πἀσης τελειότητος, ἐπειδὴ καὶ προτέλειος.
οὕτω καὶ εἶδος λέγεται ἐν τοῖς ἀνειδέοις, xal ἆσω-
µάτοις, ὡς ἁπάσης τῆς εἰδοποιίας δημ'ουργὸς, χαὶ
ἀρχὴ παντὸς εἴδους * πρὸς δὲ ταῦτα τὰ εἴδη ἀνείδεος
καὶ ὑπὲρ εἶδος, ἐπειδὴ δεύτερα αὐτοῦ καὶ τὰ εἴδη xal

αἱ ἰδέαι.

ἸΑφορίζουσα. ᾽Αντὶ τοῦ διακρίνουσα, καὶ πρὸς τὸ
ἀσύγχυτον διασώζουσα.

Καὶ µέτρον ἐστί. Μέτρον ἑστὶ τῶν ὄντων, ἐπειδὴ
ἐν αὐτῷ τὰ πάντα πετἐρασκαὶ, καὶ αἱὼν μάλιστα δι-
χαίως ἂν λέχοιτο * st γὰρ αἰὼν λέγεται, οἱονεὶ ἀεὶ
ὧν, αὗτός ἐστιν ὁ ἀεὶ Ov * εἱρηται γὰρ, Eb δὲ ὁ αὖ-
ες εἶ, καὶ τὰ ἔτη σοῦ οὖκ ἐχλείψουσι * καὶ πάλιν *
Ὁ ἀριθμῶν πλήθη ἄστρων, καὶ τὸν οὐρανὸν μετρῶν
σκιθαμῇ xai τὴν γῆν δρακἰ. Ποιητὴς δὲ αἰώνων, ἅτε
τῶν ἀγγέλων ποιητὴς Gv [ἀθάνατοι γὰρ οὗτοι, καὶ
i] ἁἀθανασία, παράτασις, ἀειζωΐία, αἰὼν, ἀλλ᾽ οὐ
ρόνος, ἀτελεύτητος 15 xal dsl ἐσόμενος, λέγεται *
οὐ χατὰ τοῦτο οὖν λέγεται αἰὼν, κατὰ τὸν χρόνον τὸν
τἷλος ἔχοντα, ἀλλὰ κατὸ τὸ del ὧν, εἰς αἰῶνας τέλος
οὐκ ἔχοντας.

Πλήρης dv τοῖς ἐνδείσιν. Ὅπερ εἶπεν ἄνω, ἆτε-
λὴς δὲ ἐν τοῖς τελείοις, $806 φησιν ὑπερπλήρης iv
τοῖς πλήρεσι * xti τὸ ἀτελὴς οὖν οὕτως ὀφείλεις vosiv,
ὑκερτέλεια ἐν τοῖς τελείοις.

Καὶ ἕως φύσεως. Opi πῶς φησιν, ἐπειδὴ καὶ
ἕως φύσεως ἑλήλυθε ' φύσεως μὲν τῆς ἡμετέρας
νόησον " xai ὅτι τὸ φύσεως οὐ καλῶς λέγομεν ἐπὶ
θεοῦ ΄ ἰδοὺ γὰρ πῶς φησιν, ἕως φύσεως κχατῆλθε,
τουτέστιν, ἕως ἐκείνου ἔφθασε τοῦ ἀτιμοτέρου, xal
οὗπερ αὐτὸς οὐκ ἐχέκτητο. Σηµείωσαι τὰς ἐμφᾶσεις
τῶν λέξεων.

᾿Λναλλοιώτως. Σηµείωσαι ὅτι ἀναλλοιώτως καὶ
ἀσυγχύτως ἑἐκοινώνησεν ἡμῖν καὶ ἀπαθῶς * καὶ ὅτι ἐν
τοῖς φυσικοῖς ἡμῶν ἔμεινεν ὑπερφυὴς, xal ἐν τοῖς
xat' οὐσίαν ὑπερούσιος, xai εἶχε τὰ ἡμῶν ὑπὲρ ἡμᾶς,
οἷον τὸ ἐχ παρθένου, τὸ ἀναμάρτητον, τὸ ἐν ἐξουσίᾳ
θεοῦ λαλεῖν !6 καὶ πᾶντα πράττειν, τὸ περιπατεῖν
ἑπάνω τοῦ ὕδατος, καὶ ὅσα τοιαῦτα. Σηµείωσαι οὖν
ὅτι οὐδεὶς οὕτω θεολογεῖ περὶ τῆς οἰκονομίας κατὰ
Νεστοριανῶν xai ᾽Αχεφάλων xai Φαντασιαστῶν.

8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

καὶ τελετάρχτς ὁ Υἱὸς, ὡς À lem angelorum perfectorum, non perfectus, sed

230

supra perfectionem, et Filius est τελετάρχης, cero-
moniarum conditor, veluti omnis perfectionis prin-
cipium ; quoniam et προτέλειος, perfectionem ante-
cedit ;ita etiam dicitur species in iis que specie ca-
rent,et incorporeis, veluti universe speciei fictionis
creator, et principium omnis speciei; respectu a&u-
tem specierum harum,specie caret,ao supra spe-
ciem est: quoniam species et ides sunt ipso viliora.

Definiens. Pro, discernens, utque sine confusione
conservans.

Et mensura est. Mensura est rerum, quoniam in
ipso universa terminantur, et alernitas justissime
dici potest; si enim αἰών dicitur veluti ἀεὶ Qv, semper
exsistens, ipse est qui semper est: dicitur enim : Tw
aulemidemes,etanni lut non deficient (4) ; rursusque:
Qui numerat multitudinem stellarum (1),00 celum me-
tiens palmo et terram pugillo (k). Conditor autem
eternitatis, cum sitangelorum creator [immortales
enim sunt ipsi, ot] immortalitas, extensio, vita con-
tinua, eternitas, non vero tempus, interminatum et
semper futurum dicitur: nonigitursecundum hocdi-
cituraternitas,secundum tempus quod finem habet,
sed quatenus semper esl, in sacula, que finem non
habent.

Plena esl in iis que egent. Quod supra dixit, im-
perfecta vero in perfectis, hic dicit effusa in tis quae
plena sunt : ergo etiam imperfecta ita intelligere ἆθ-
bes, eminenter perfecta in perfectis.

Et usque ad naturam. Vides quomodo dicit, quan-
do etiam ad naturam venit : naturam quidem no-
stram intellige, neque nos recte naturam de Deo
dicere: ecce enim quomodo ait, ad naturam descen-
dit, id est eo usque vilitatis, atque ejus quod ipse
non habebat, pervenit. Nota vim significandi dictio-
num.

Sine mutatione. Nota sine mutatione et sine con-
fusione, et sine passione, nostri factum esse parti-
cipem, atque in nostris naturalibus natura supe-
rior peratitit, atque in essentialibus essentia supe-
rior, nostraque supra nos habuit, veluti, ex virgine
nasci, impeccabilitatem, in potestate Dei loqui, at-
que facere 48139 univers:, ambulare super aquas
et alia similia. Nota igitur nullum ita de incarna-
tione divine loqui, contra Nestorianos et Acephalos
et Phantasiastas.

$ XI. Τὰ xowà xal. Κοινὰ καὶ ἠνωμένα τὰ sc) S ΧΙ Communia et.Communia et unita sanctae Tri-

ἁγίας Τρ'άδος ὀνόματα, ὅσα ἐκ τῶν αὐτῆς δωρεῶν
τῶν εἷς τὰ μετ αὐτὴν ὀνομάζεται * lo τινας δωρεὰς
διακρίσεις φησὶ, καὶ οἱονεὶ πληθυσμούς.

Πληθύεται δὲ ἑνικῶς. Τοῦτο χατὰ Φαντασιαστῶν,
πολλαπλασιάζεσθαι λέγεται τὸ lv !7* ἐπειδὴ γὰρ ἐξ
αὐτοῦ ἁπαντα, καὶ δι αὐτοῦ, xal εἷς αὐτὸν ἔχτισται,
xal αὐτός ἐστι κεφαλὴ πάντων τῶν ὄντων, xal αὖ-

(h) Psal. ci, 28. (ἳ) Psal. cxrvi, 4.

(k) Isa. xr, 12.

nitatis esse nomina, quibus ex ejus donis rebus
post ipsam collatis appellatur; que dona distin-
cliones vocut, et veluti multtplicationes.
Multiplicatur autem unice. Hoo contra Phantasia-
stas, multiplicari dicitur quod unum est : quando-
quidem enim ex ipso omnia, et per ipsum
et in ipso creata sint, ipseque sit caput rerum

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

35 γρ. ὁδὲ alàv χρόνος ἀτελεύτητος.

16 γρ. ὡς θεὸς λαλεῖν.

U γρ. ὄν.

291

APPENDIX AD OPBRA S. DIONYSII AREOPAGITR.

omnium, universasque substantias produxerit : À τὸς τὰς ὅλας οὐσίας παρήγαγεν, εἰκότως πολ

merito multiplicari dicitur per ea que per ipsum
exsistunt : quandoquidem cunctis Patri subje-
etis ipse dicatur in iis que per ipsum facta sunt,
Patri subjici, sicut dicit Apostolus : Tunc et ipse
Filius subjicietur (|); atque cum talis esset, mansit
unus in multiplicatione productionis universorum,
et idem in minime deficiente suorum donorum pro-
fusione, cum in universo pars esset, et nihil uni-
versi esset ; superat enim essentiam, et neque illum
assequi valemus ; istud autem inferius interpreta-

' tur.

Et singularia. Unicam dicit universorum produ-

ctionem, declarans simul ac Deus voluit, non ante
paulatim et partim creata fuisse, seu res in lucem
prodiisse. Non imminutani vero communicationem
dicit, qua scilicet Deus cuncta producendo, nihil
propriorum bonorum minuit.
— Intelligens communis noster. Communis magister
et institutor nimirum apostolus Paulus: illius enim
ope credidit, sicut legimus in Actis. Notandum
eliam, sanctum Hierotheum a sancto Paulo edo-
ctum.

Nam etsi sinl qui dicantur. Illud, etst dii multi et
domini sint, tamen unum esse vere Deum et Pa-
trem, unumque vere Dominum Jesum, hoc declarat
causamomnium et creatricem divinitatem,secundum
indivisam et indistinclam communicationem nomi-
nis propriz divinitatis et dominationis, eos qui dii
et domini dicuntur, produxisse : minime tamen in
partes deitatum deitate discissa, sicut aurum in

plures nummos; neque multis diis ejus divinitatem C

complentibus, quemadmodum multe species unum
mundum ; sed multiplicari dicilur Deus, unaquaque
produotionis rerum voluntate, 1220 provido pro-
gressu, multiplicatus quidem, manens tamen unum
individuum,sicut sol dum plures emittit radios, at-
que in unitate permanet ; dicitur enim otiam de sole
justitie, quotidie divisus, et non consumptus; recte
autem dicitur in ipsis quoque divinis fortiores esse
distinctionibus unitiones; etetenim nonoporteteum
quicum judicio audiendo discitesse in Deo unitatem,
dum hec audit, arbitrari esse in ipso infirmitatem,
neque simplicem tanquam invalidum ; nihil enim
proprie de Dco a nobis pronuntiatur, quod illius
.proprietatem attingat, neque per privationem, sicut
immortalis, et similia ; neque per positionem seu
affirmationem, ut vita fortasse et ununt ; sed unum,
tanquam quod cum nullo comparari possit dicen-
dum, quod eodem modo se habet in iis etiam caete-
rorum subsistentiis que ex ejus unitate minime ex-
eunt;idem etium manet: etsi voluntas in reliquo-
rum productione dividi videatur. Omni igitur di-
stinctione, id est ut cuncta exsistant progressu.

(I) 1 Cor. xv, 28.

σιάζεσθα! λέγεται διὰ τῶν map' αὐτοῦ Ύενο
ὅταν καὶ πάντων ὑποταττομένων τῷ Πατρὶ, αὖτ
γεται διὰ τῶν παρ᾽ αὐτοῦ γενοµένων, τῷ Πατρὶ
τάττεσθαι, ὡς φησὶν ὁ ᾿Απόστολος, Τότε καὶ
ὁ Yióg ὑποταγήσεται * xal ὁ τοιοῦτος ἐν τῷ πλι
τῆς πάντων παραγωγῆς ἔμεινεν slc καὶ ὁ αὐτὸς
ἀνελαττώτῳ ἈὙύσει των αὐτοῦ µεταδόσεων,

παντὶ µέρος ὢν, καὶ μηδὲν (v τοῦ παντός * Ea
ὑπερούσιος * καὶ ἡμῖν ἀνέφικτος * ἑρμηνεύει 0
ὑποκατιών.

Καὶ τῇ ivtalg. Ἑνιχίαν ἔφη τῶν ὅλων πο
γἡν, δηλῶν ἅμα τῷ βούλεσθαι, καὶ οὐ κατὰ
τι xal μερικῶς κτισθῆναι, ἤτοι πρὸς τὸ εἶναι
τὰ γεγονότα. ᾽Ανελάττωτον δὲ µετάδοσιν, ἅτοι
χτίζων τὰ ὄντα ὁ θεὸς, οὐδὲν τῶν οἰκείων µειο
θῶν.

Ἐννοήσας ὁ χοινὸς ἡμῶν. Κοινὸς καθτγεµι
χειραγωγὸς ὁ ἀπόστολος Παῦλος δτλονότι * δι’
γὰρ ἐπίστευσεν, ὡς ἔγνωμεν ἐν ταῖς Πράξεσ
σημειωτέον, ὅτι καὶ ὁ ἅγιος Ἱερόθεος τῷ ἁγίῳ ]
ἐμαθητεύθη.

Καὶ γὰρ εἴπερ ε-σὶ λεγόμενοι. Τὸ, κἂν θεοὶ
λοὶ καὶ xóptot dat, πλὴν ἕνα εἶναι τὸν ἀληθῶς
καὶ Πατέρα !9, καὶ ἕνα τὸν ἀλτθῶς Κύριον Ἰ
τούτο δηλοϊ ὅτι fj πάντων ατία, καὶ δη μιουργὸι
της κατὰ µετάδοσιν ἀμέριστον «αἱ ἀσκέδαστε
ἐπωνυμίας τῆς olxelac θεότητος xal κυριότητοι
λεγοµένους θεοὺς καὶ κυρίους προήγαγεν, οὐ xa
µατισθείσης τῆς θεότητος εἰς µέρη θεοτήτων, d
σὸς εἷς νοµίσµατα πολλά * οὔτε τῶν πολλῶν
συμπληρούντων τὴν αὐτοῦ θεότητα, ὃν τρόι
πολλὰ εἴδη, τὸν ἕνα κόσμον * ἀλλὰ πληθύνεσθα!
ται ὁ θεὸς, τῷ xa0' ἕκαστον εἰς παραγωγὴν «i
των βουλήματι, προνοητικαῖς προόδοις, πολλα
ζόμενος μὲν, µένων δὲ ἀμερὲς Ev 3 ὥσπερ ἥλιο
νας πολλὰς ἐκπέμπων, xal. µένων Ev τῇ ἑνότη!
pn*at γὰρ καὶ περὶ τοῦ ἡλίου τῆς δικαιοσύνης,
ἡμέραν µεριζόµενος, καὶ μὴ δαπανώµενος * χα)
καὶ ἐπὶ τῶν θείων εἴρηται, τὰς ἑνώσεις τῶν (
σεων ἐπικρατεστέρας εἶναι * καὶ γὰρ οὐ δεῖ τὸν
χῶς ἀκροώμενον περὶ θεοῦ, ἑνάδα περὶ αὐτοῦ
οντα, ὑπονοεῖν ἀσθένειαν, οὔτε ἁπλοῦν ὡς ἀδόν
οὐδὲν γὰρ ἐπὶ θεοῦ οἰχείως παρ) ἡμῶν λέχετι
ἰδιότητος ἐκείνης ἐρικνούμενον, οὔτε κατὰ στι

D ὡς ἀθάνατος, καὶ τὰ ὅμοια * οὔτε κατὰ θέσιν, ὦ

τοχὸν καὶ τὸ ἓν, ἀλλὰ τὸ ἓν, ὡς πᾶσιν ἀσύμθλη"
τέον, ὅπερ ὡσαύτως ἔχει καὶ ἐν ταῖς ἀνεκφοιτήτι
οἰκείας ἑνάδος τῶν λοιπῶν ὑποστάσεσι" μένει và
τὸς, κἂν τὸ βούληµα Cox? διακρίνεσθαι eic τὴν «i
πῶν παραγωγήν. Πάσης οὖν διακρίσεως, τουτέσ
τὸ εἶναι τά πάντα παρόδου. Προάιτία δὲ καὶ ἐπι
στέρα ἡ τοῦ Θεοῦ ἀμέριστος ἑνάς. "Emi δὲ τῶν

VARLE LECTIONES ΕΤ CORRECTIONES.

18 γρ. ἔφη ὅτι. 1* γρ. ἀληθῆ θεὸν, Πατέρα xal Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, 3 γρ, µένειν δὲ ἀμερίστως fiv

233

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

234

τῶν τὸ ἐναντίον' οὐδὲ γὰρ αὐτῶν ἔστιν ἑνὰς, ἀλλ᾽ αἳ Α Prima vero causa ost et potentissima individua Dei

διαχρίσεις τῶν στοιχείων, προύὐποῦσαι, σύνδρομοι γι-
νόµεναι xal ἑνούμεναι, δευτέρας τὰς ix τῆς συνθέ-
σεως ἑνώσεις ἐργάζονται" ἐπὶ δὲ τῶν θείων οὐχ οὕτως"
ἐπὶ αὐτῶν γὰρ προύὐποῦσα ἡ Ένωσις τὰς διακρίσεις

βουλήματι δευτέρας ποιεῖ.

Καὶ μετὰ τήν τοῦ ἑνός. Ενώσεις μὲν ἐπὶ τῶν
θείων *! φησὶν, ἦτοι τὰ ἑνιαίως τε xal μοναδικῶς ἐπὶ
τῆς θεότητος θεωρούµενα, ἄνευ γε δηλαδη àv προύπ-
εστείλατο ἰδιοτήτων, τουτέστι πατρότητος, υἱότητος,
xxl τῆς ἐκ τοῦ Πατρὸς Ἱ]νεύματος ἐκπορεύσεως) δια-
χρίσεις δὲ, τὸ πολλὰ εἶναι τὰ τῶν θείων μετέχοντα
ἑωρεῶν' προκατάρχουσι τοίνυν καὶ ἐπικρατοῦσι τὰ
τῶν ἑνώσεων οὐ γὰρ ἐκ τῶν πολλῶν συνήχθη τὰ τῆς
μ.Ἄς θεότητος xal χυοιότητος, ἀλλὰ ἐκ τοῦ ταύτης
µοναδικοῦ, ὃ ἐν ἐχείνοις πληθυσμὸς θεωρεῖται.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. I".

dI. TZv ἀγαθαρχικήν. Τὴν ἀρχηγὸν πάσης éya-
Μότητος.

Οὐ πάντα δἰ. Πῶς οὐ πάντα πάρεστι τῷ θεῷ,
φησὶ μὲν xal αὐτὸς, νοήσεις δὲ αὐτὸ καὶ ἐκ θείου
χρησμοῦ’ Ἑγγίσατε πρὸς μὲ, xai ἐγὼ ἐγγιῶ πρὸς
ὑμᾶς, λέγει Κύριος.

Ἡμᾶς οὖν αὐτούς. Σηµείωσαι ὅτι ἡ εὐχὴ ἡμᾶς
ἐνάχει πρὸς τὸν θεὸν, οὐκ αὐτὸν πρὸς ἡμᾶς xatá-
ει σηµείωσαι δὲ καὶ τὰ παραδείϊγµατα ὡραῖα

α.

Ηολυφώτου σειρᾶς . Καλῶς ἀπείκασεν οὐρανίᾳ
σειρᾷ τὴν καθ) ἡμᾶς προσευχήν. Ὥσπερ γὰρ ὁ slo
ὄψος οὐρανοῦ ἀνιέναι θέλων ἐπιδράττεται ταῖς χερσὶν
ἰσχυρῶς τῆς σχοίνου ταύτης.

Πεισμάτων. Σχοινίων.

Τὴν ἁπανταχῆ. Πῶς πανταχοῦ πάρεστι, καὶ οὖδα -
μοῦ 6 θεὸς, εἴρηται ἡμῖν ἀνωτέρω ἐν τῇ ἐξηγήσει
ἧς ἡ dpy3, θὲσιν φασὶν οἱ φιλόσοφοι. Ὥσπερ οὖν ὁ
κατὰ μικρὸν ἑαυτὸν τῆς γῆς χουφίζων ταῖς χερσὶ δο-
κεῖ μὲν καθέλχειν τὴν σειρὰν, αὐτὸς δὲ [κουφίζεται
xal] πρὸς ὕψος αἴρεται τῇ κατὰ μιχρὸν ἀναθάσει,
οὕτω καὶ ὁ ἐκτενῶς προσερχόµενος διὰ τῶν πράξεων,
&c ὁ λόγος χεῖρας χαλεῖ, τῃ κατὰ μικρὸν ἐργασίᾳ xal
προσευχᾖ τὸν νοῦν αὑτοῦ πρὸς Otóv ἀνυψοῖ. ἐὰν 3 δὲ
τὰς χεῖρας ἀπολύσωμεν τῆς σειρᾶς, καὶ μὴ φροντί-
σιοµεν τῆς ἐπὶ τὰ ἄνω φορᾶς, πίπτοµεν ἐξ ὕψους.
Τὸ αὐτὸ xal περὶ τῆς νηὸς, ἵνα νοήσωμεν ναῦν tiv
ἡμῖν διάνοιαν ῥιπιζομένην τοῖς τοῦ βίου ἀνέμοις
ἠάλασσαν δὲ τὸν βίον τὸν γέμοντα πολλῶν χειµώ-
νων” πέτραν δὲ τὸν Χριστὸν, ὃν κρατοῦντες ἀσά-
λευτοι διαµένοµεν πρὸς αὐτὸν, τὸν βίον ἡμῶν ἕλ-
Χοντες.

Τοῦ κλεινοῦ. Ἐνδόξου,

Β

unitas. In sensilibus autem contrarium accidit ;
nulla enim in ipsis unitas, sed presubsistentes ele-
mentorum distinctiones, dum concurrunt et uniun-
tur,alteram ex compositione unitionem operantur
in divinis vero aliter se res habet; nam presubsi-
stens in ipsis unitio posteriores distinctiones vo-
luntate operatur.

Eliam posl unius. Unitiones quidem in divinis di-
cit, seu qua unice et solitar.e in divinitate conspi-
ciuntur, ea scilicet sine quibus prius contractior
fuerat proprietatibus, id est paternitate, filiatione,
et Spiritus sancti, ἐκ τοῦ IHaxpóc, ex Patre, proces-
sione; distinctiones autem, quia multa sunt quie di-
vina participant munera; unitiones ergo predomi-
nantur et vincunt ; nec enim una deitas et potestas
ex multis conflata est; sed ex hujus singularitate,
qua in illis reperitur multitudo consideratur.

IN CAP. ΠΠ.

8 I. Que boni principium est. Fons nimirum totius
bonitatis atque principium.

Non tamen omnia. Qua ratione non omnia pre-
sentia sint Deo, et ipse dicit, et illud ipsum facile
queas ex oraculo divino percipere. Accedite ad me,
et ego accedam ad vos, dicit Dominus.

12?1 Nos igitur ipsos. Animadverte quod oratio
nos ad Deum evehit, non ipsum autem ad nos
deducit : simul et pulcherrima exempla hioc nota.

Lucidissimam catenam. Egregie orationem no-
stram cum colesti catena seu fune comparavit. Hoc
modo enim qui ad summum coelesti fastigium adire
vult, firmissimum hunc funem manibus tenet et
complectitur.

Rudentes, Gr. πεισµάτων. Funes intelligit.

Ubique. Quonam modo ubique adest, et nusquam
est presens Deus, superius a nobis dictum est in
expositionecujusinitium est, Positionem seu affirma-
tionem appellant philosophi. Quemadmodum igitur
qui paulum 6686 8 terra manibus sublevat, videtur
quidem funem attrahere,sed ipse potius (sublevatur
et]ascensuin altum sensim attollitur: sic quiintente
vehementerque orat per laudatas actiones, quas hec
disputatio manus vocat, paulatim ipsa operatione
et oratione mentem ad Deum suam elevat in subli-
me. Sin vero manus a fune remittimus, neque illius

D que sursum fit motionis curam habemus, ex alto

precipites ruimus. Simile illud est de nave, ut in-
telligamus navem esse nostram mentem et cogita-
tionem flabris hujus vite jactiatam ; mare autem,
vitam multis tempestatibus abundantem ; rupem
esse Christum, quem tenentes, immoti et iran-
quilli ad ipsum adbarescimus, vitam in portum
trahentes.
Inclyti. Fama nimirum gloriaque illustris,

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

M τῆς θεὔτητος. 33 ἀναλέγεται πρὸς Oeóv- ἐάν.
PATROL. GR. IV.

235

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSI! AREOPAGIT AE.

Incassum | loqui. Gr. µαταιολογῆσαι. Inaniter lo- A ᾖΕἰκαιολογῆσαι. Ματαιολογῆσαι.

qui et nugari.

Imbuli sumus, Στοιχειωθέντας dicit pro eo quod
est, fructum utilitatemque cepimus, Est vero scien-
dum post D. Paulum a sancto Hierotheoinstitutum
eum fuisse. Ὑφαρπάνλντας dicit, pro clam et frau-
de sibi vindicantes et plagiarios.

Graviter. Πρεσθυτικῶς forte sumpsit pro perite et
intelligenter; συνοπτικούς autem ὄρους brevia de-
creta vocat, que compendiosam habent tractatio -

nem: hoc et significavit cum dixit ἐνιαίας, singu-

laria; συνελίξεις vocat expositiones que breviter et
paucis fiunt.

Ad captum nostrum. Hoo est quantum in me si-
tum est, et prout exponere cohortatus es, et quot-
quot preceptores nostri sic interpretati sunt; ipsa
compositio ad hyperbatum spectat.

144 Alleras scripluras. Nota sancti Hierothei
Commentarios velut secundam quamdam &Sceriptu-
rem sacram esse putandos.

Intuitionem. Minime tectam, claram potius et il-
lustrem cognitionem intelligit.

Senili. Quia senilis dignitas perfectior et ad do-
cendum accommodatior, omnium sacerdotum est.
Quid vero sit πρεσθυτική, senilis, ex eo Isaim (m) ef-
fato intelliges: Non senior, non angelus, sed ipse
Dominus veniet οἱ salvabit nos; et ex Apocalypsi
beati Joannis (n), qui circa inexplioabile solium Dei,
viginti quatuor seniores se vidisse ait.

Principium vitz. Corpus vite fontem et numinis
tabernseculum, sanctissime Deipare forte intelligit,
qu& tum obierat. Nota vero illud, frater Domini Ja-
cobus : nimirum simul cum Petro et Jacobo apo-
stolis hic vir divinus aderat.

Theologorum. De sanctis apostolis loquitur.

Diving imbecillitatis. Divinam imbecillitatem híc
dicit voluntariam condescensionem Filii Dei usque
ad corpus absque peccato. Ignorans enim omni ra-
tione peccatum, dignatus est pro nobis, propria
non deserens, sine peccato fieri peccatum, ut nos,
peccato mancipatos, per adoptionem qua per eum
facia est nostrum omnium,in antiquam libertatem
restitueret. Nam cum foret divinitate opulentus,
locupletante omnes inopia fit pauper, excollenti
quodam modo nostram carnem assumens, ut ejus
divinitate nos ditemur, et in forma Dei et secun-
dum essentiam Deus exsistens, propter effusam
charitatem, servilem formam induit, Verbum cum
esset simplicissimum, subsistentiam babens, et im-
mautabiliter caro factus est (o). Adde his omnem ejus
incarnati νι cursum summa inopia notatum,pre-
sepe, fugam in /Egyptum, cum meretricibus et pu-
blicanis promptam familiaritatem, delectum pau-

(m) Cap. xxxv, v. 4. (n) Cap. iv, v. 4.

D

Στοιχειωθέντας . Στοιχειωθέντας λέγει ἀντὶ τοῦ
ὠφεληθέντας. Ἰστέον δὲ, ὅτι μετὰ Ηαῦλον ἐμαθη-
τεύθη τῷ ἁγίῳ Ἱεροθέφ ' ὑφαρπάζοντας δὲ λέγει
ἀντὶ τοῦ χρυφίως ἰδιοποιουμένους xal σφετεριζομέ-
νους 33,

Πρεσθυτικῶς. Τὸ πρεσθυτικῶς μὲν ἴσως ἔλαδεν
ἀντὶ τοῦ ἐμπείρως καὶ ἐπιστημονικῶς' συνοπτικοὺς
δὲ ὅρους φησὶ τοὺς σύντοµον ἔχοντας τὴν θεωρίαν'
τοῦτο γὰρ ἑδήλωσε καὶ ἑνιαίας εἰπών' συνελἰξεις δὲ
φησι τὰς δι΄ ὀλίγων ἐκφρᾶσεις.

Ὡς otov ἡμῖν . Τουτέστιν ὡς δυνατὸν ἐμοὶ xal
αὐτὸς προἑτρεψας ἑρμηνεῦσαι, καὶ ὅσοι καθ) ἡμᾶς
διδάσκαλοι οὕτως ἠρμήνευσαν' αὕτη ἡ σύνθεσις τοῦ
ὑπερθατοῦ.

Δεύτερα λόγια. Σηµείωσαι ὅτι τὰ τοῦ ἁγίου
Ἱεροθέου Συγγράµµατα ὡς δευτέραν ἁγίαν Γραφὴν
νοµιστέον.

Αὐτοπτικήν. Tijv ἀνεπικάλυπτον καὶ ἐμφανεστέραν
κατανόησιν λέγει.

Πρεσθυτικῆς. "Oct ἡ πρεσθυτικἡ ἀξία τελειοτέ-
ρα xal διδασκαλικωτέρα, πάντων ἱερέων ἐστί. Τί δί
ἐστι πρεσθυτικὴ, νοήσεις ἐξ Ἡσαίου λέγοντος. O0
πρίσθυς, οὐκ ἄγγελος, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ Κύριος fiu
καὶ σώσει ἡμᾶς ^ καὶ ἐκ τῆς τοῦ ἁγίου Ἰωάννου
᾽Αποχαλύψεως, ὃς εἴχοσι τέσσαρας πρεσθυτέρους τἷ-
πεν ἑωραχέναι ἐν οὐρανοῖς περὶ τὸν τοῦ Θεοῦ ἀνεχλά.
λητον θρόνον. |

Τοῦ ζωαρχικοῦ. Ζωαρχικὸν καὶ θεοδόχον σῶμα τά-
χα τὸ τῆς ἁγίας Θεοτόκου λέγει, τότε κοιµηθείσης.
Σηµεἰωσαι δὲ καὶ τὸ, ὁ ἀδελφόθεος ᾿Ιάχωδος: καὶ ὅτι
συμπαρῆν Πέτρῳ xal Ἰαχώθῳ τοῖς ἁποστόλοις ὁ βεῖος
οὗτος ἀνήρ.

Τῶν θεολόγων. Περὶ τῶν ἁγίων ἀποστόλων λέγει.

Της θεαρχικῆς ἀσθενείας . θεαρχικὴν ἀσθένειαν
ἐνταῦθά φησι, τὴν ἑκούσιον τοῦ Υἱοῦ ἄχρι σαρχὸς,
ἁμαρτίας δίχα, συγκατάθασιν' ἁμαρτίαν γὰρ «πάντη
ἀγνοήσας, κατηξίωσεν ὑπὲρ ἡμῶν, μὴ ἑκστὰς τῶν
οἴκείων, ἀναμαρτήτως ἁμαρτία γενέσθαι, ἵν ἡμᾶς
τοὺς δουλωθέντας τῇ ἁμαρτίᾳ διὰ τῆς δι ἑαυτοῦ
ἡμῶν υἱοθεσίας elg τὴν ἀρχαίαν ἐπαναγάγῃ ἐλευθε-
pluv* πλούσιος γὰρ ὢν θεότητι, πτωχεύει τὴν πλου-
τοποιὸν πτωχείαν, ἀναλαθὼν ὑπερφυῶς τὴν ἡμῶν
σάρχα, ἵνα ἡμεῖς τὴν ἐκείνου πλουτήσωμεν θεότητα,
καὶ ἐν μορφῇ θεοῦ xai θεὸς xav' οὐσίαν ὑπάρχων,
τὴν τοῦ δούλου δι’ ὑπερέχχυσιν ἀγαθότητος 19 ὑπέδυ
μορφὴν, Λόγος ἁπλοῦς ὢν, ἐνυπόστστος, καὶ γεγονὼς
ἀτρέπτως σἀρξ' ἔτι πρὸς τούτοις xal πᾶσαν τὴν
ἔνσαρκον αὐτοῦ πενιχρὰν πολιτείαν, τὴν φάτνην, τὴν
eíq Αἴγυπτον φυγὴν, τὴν μετὰ πορνῶν xal τελωνῶν
ἀδιάφορον συνδιαγωγὰν, τὴν ἐκλογὴν τῶν πτωχοτά-
των ἁλιέων, τὸ ἄοιχον αὐτοῦ, τὸ αὐτοσχέδιον, καὶ

(0) Joan. 1, 14.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

13 μετεγγρᾶφοντας. 29 δι’ ὑπὲρ φύσιν ἀγαθότητα.

231

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

238

ἀπροπαράσχευον Ππάντη τῆς ὅλης αὐτοῦ ἐνσάρκου Α perrinoruu piscalurum, quod sine tecto fuerit,

ζωῆς, τὸν ἄτιμον ἐπὶ σταυροῦ θάνατον (Ἐπικατάρα-
τος γὰρ πᾶς Ó κρεµάµενος ἐπὶ ξύλου), τὴν μετὰ
τῶν καχούργων λῃατῶν συναρίθµησιν, τὰς διαπερο-
νήσεις τῶν ἥλων, τὴν διὰ τῆς λόγχης νύξιν τῆς
πλευρᾶς, τὰ ῥαπίσματα, τὰ ἐμπτύσματα, τὸ ὄξος,
τὴν χολὴν, τὸν ἀχάνθινον στέφανον, τοὺς διαπαιγμοὺς
καὶ διαγελασμοὺς, τὰς γονυπετήσεις, τὴν εὐτελεστά-
την χηδείαν τε καὶ ταφήν. Τοῦτο τὸ ὡσανεὶ μωρὸν
καὶ ἀσθενὲς τοῦ Oto), τῷ λόγῳ τῆς οἰκονομίας σοφώ-
τερον καὶ ἰσχυρότερον ἀσυγκρίτως τῶν ἀνθρώπων,
τῇ ὑπερδυνάμῳ xal ὑπερσόφῳ ἐκνικήςει τοῦ κρείττο-
voc διαπρυσίως ἀπεδείχθη, ἀφθέγχτῳ σιγῇ δι’ ἔργων
ἰχθοώμενον πάσῃ τῇ χτίσει ἁκαταλήπτως: εἰ γὰρ
χαὶ ἐσταυρώθη ἐξ ἀσθενείας, ἀλλὰ ζῇ ἐκ δυνάµεως
κατὰ Παῦλον τὸν θεσπέσιον. Βὶς τὸ αὐτὸ καλῶς τὸ
τς ἀσθενείας τῆς θεαρχικῆς εἴρηκε' διὰ γὰρ τὴν
πρὸς ἡμᾶς ἑκούσιον συγκατάθασιν, πάντα ὑπομείνας
ἄχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ καὶ τὰς ἀσθενείας
ἡμῶν αὐτὸς αἴρει, καὶ περὶ ἡμῶν ὁδυνᾶται, καὶ τῷ
µώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς πάντες Ἰάθημεν, xal τὸ πάθος
αὐτοῦ ἴδιον λέγεται χατὰ τὴν τοῦ Ι]έτρου φωνὴν τὴν
λίἔγουσαν. Χριστοῦ οὖν παθόντος ὑπὶρ ἡμῶν σαρχί’
καὶ, El ἔγνωσαν, οὐκ ἂν τὸν Κύριον τῆς δύξης ἑσταύ-
ρωσαν΄ ὅθεν καὶ χυριοκτόνοι ol Ἰουδαῖοι λέγονται.

Ὑμνολόγος κχρινόµενος, "Ott καὶ Φαλμοὺς ἔλεγον
τότε ἐμμελεῖς ol περὶ τὸν ἅγιον "Itpógeov καὶ «Oc, ὡς
δηλοὶ xal τὸ ὑμνολογεῖν xai τὺ ὑμνφδεῖν' καὶ ὅτι τὰ
piv ὑψηλὰ xal μυστικὰ άῤῥητα τοῖς πολλοῖς δεῖ φυ-
λάττειν’ ὁμιλεῖν δὲ καὶ διδάσχειν δεῖ τοὺς πολλοὺς τὰ
δυνατὰ xai εὐαπόδειχτα.

Tov θείων. Γραφῶν δηλονότι καὶ θεωρηµάτων.

Διὰ περισσὴν εὐλάθειαν. "Ott εὐλαθὲς τὸ μὴ ζητεῖν
τὰ θειότερα.

Εἰλήφαμεν. Σηµείωααι ὅτι οὐ δεῖ τῆς ἐνδεχομέ-
νης τῶν θείων γνώσεως ἀμελεῖν, ἀλλὰ καὶ ἑτέροις
µεταδιδόναι' xai ὅτι χατὰ φύσιν οἱ νόες ἔφεσιν
ἴχουσι πρὸς τὴν ἐγχωροῦσαν τῶν ὑπερφυῶν θεω-
lev.

Í Τὰ μὲν ὑπὲρ ἡμᾶς. Ὅτι οὐ δεῖ τὰ ὑπὲρ ἡμᾶς πολυ-
πραγμονςῖν, οὐδὲ ἀμελεῖν τῆς θείας γνώσεως, ἀλλὰ καὶ
ἱτέροις µεταδιδόναι τῶν ἐνδεχομένων' εἴρηται γὰρ,
Ὑψηλότερά σου [μὴ ζήτει, καὶ βαθύτερα σου] μὴ

ἐρεύνα” & προσετάγη σοι, ταῦτα διανοοῦ.

Ἐγκλευομένη. Κατὰ τὸν ᾿Απόστολον [εἰπόντα].
Ταῦτα παράθου πιστοῖς ἀνθρώποις.

Τούτοις οὖν καὶ ἡμεῖς. Σηµείωσαι, πόθεν ἐπὶ τὸ
συγγράφειν Άλθεν.

Ἱεροθέφῳ. "Ότι ἐν τοῖς λεχθησομένοις τὰ Ἱεροθέου
ρμητεύει.

ΕΙΣ TO ΚΕΦΑΛ. A.
8 I. Εἴεν δὲ οὖν. "Avs δη οὖν"
Ἀφορίζουσι,. Τὸ μὲν ἀφορίζουσι ἀντὶ τοῦ ἀνατι-

quod ejus in carne vita communis et plebeia nul-
lisque subsidiis instructa, quod infami morte in
cruce occubuerit (Maledictus enim omnis qui pendet
tn ligno(q),quod cumimprobies latronibus sit connu-
meratus ; adde fixuras clavorum, lancee vulnus in
latere, colaphos, sputa, acetum, fel, coronam spi-
near, ludificationes, irrisiones, genuflexiones, sim-
plicissimum funus et modicam Ά 93 sepulturam.
Hec autem velutistultitia imbecillitasque Numinis,
ratione incarnationis sapientior et longe fortior
sine comparatione hominibus, potentissima et ex-
cellenti sapientia reportata de hoste victoria ocla-
re ostensa fuit, multo silentio per opera in tota
universitate indesinenter celebrata ; etsi enim eru-
cifixus fuit. ex imbecillitate, sed vivit ex virtute,
secundum divinum Paulum. In eadem verba pre-
clare quod est divine imbecillitutis dixit; nam
propler spontaneam ad nos condescensionem,om-
nia perferens usque ad. moriem, snorlem aulem cru-
cis(q),etinlirmitates nostrasipse Lollit,et propternos
dolore cruciatur, et vibicibus illius sanati sumus,
et passio illius propria dicitur voce Petrisio me-
morantis: Christo igitur passo in carne(r); ot : οἱ enim
cognovissent, nunquam Dominum glorie crucifixis-
sent (s) ; unde et Domini parricide dicuntur Judei.

Divinus laudator. Quia paalmos tum modulatos
odasque canebant qui sancto Hierotheo aderant,
quod significant eliam voces ὕμνολογεῖν et. ópvy-
δεῖν. Et quia quie sublimia sunt et mystica, tecta
in vulgo et inexplicata servare oportet ; explicare
aulem decet ea multitudinemque docere, qua ef
fieri et facile demonstrari possunt.

Rerum divinarum. Scriptorum videlicet et com-
mentationum.

Pra abundantia religionis. Spectat enim ad reli-
giosam modestiam diviniora non disquirere.

Intellezissemus. Animadverte quod non oportet
susceptam rerum divinurum cognitionem negligere,
sed aliis eam tradere ; et quod mentes naturali
cupiditate rapiuntur ad concessam admirabilium
rerum contemplationem.

Qus supra nos.Non oportet qua&| supra nos sunt
curiosius inquirere, neque pro nihilo habere divi-
nam cognitionem, sed communicare cum ceteris
que excepimus.Dictum est enim : A/tiora te[ne quz-

D seris, et. profundiora te] non scrutaberis, sed qu

mandata sunt tibi, hzc cogita (1).

Jubet. Secundum Apostolum [dicentem]: Hac ᾖ-
delibus hominibus commenda (u).

His itaque etiam nos. Nota unde ad commentan-
dum processerit.

Hierotheo. 1n iis que post dicentur, que Hiero-
thei sunt, explicat.

1294 IN CAP. IV.
Elev δὴ οὖν. Age ergo.
Attribuunt, Gr. ἀφορίζουσι. Dictio ἀφορίζουσι ac-

(p) Gal. ται, 13. (g) Philipp. 11, 8. (r) I Petr,, 1v, 1. (s) I Cor. 11, 8. (t) Eccli. 11, 22. (u) II Tim. m, 2.

239

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPOGITA.

240

cipienda est ut sit idem quod attribuunt ; illud au- À θέασιν ἐκληπτέον, τὸ δὲ ἀπὸ πάντων δηλοῦσθαι τὴν

tem, ab omnibus manifestari bonitatem, significat
omnia ex ipss, ut essent, producta fuisse.

Tanquam substantiale. Divinitatem esse bonum
essentiale, resque omnes cum bono communicare,
Sicut creata cum sole.

Quemadmodum sol ille noster. Nemo suspicetur
magnum Dionysium ex solis exemplo omnimode de
divinis rebus judicare ; verum ita cogitet : sicut
80l, cum nihil sit preter lumen, non habet lumen
ut acoidens et aliquid diversum exsistens, aut in-
star animali voluntate bcnefaciendi ab interno seu
α seipso lumen accipit atque in omnia distribuit :
contrarium enim, cum neque animatus sit, neque
voluntate benefuciat,ratione siquidem caret, neque
ab alio lumen accipit ; est enim hoc ipsum lumen,
et illuminat ; ita oportet hoc etiam solum de Deo
cogitare, nimirum Deum non habere bonum per
accidens ut qualitatem aliquam,sicut nos virtutes ;
8ed quod oum ipse Deus sit essentia boni, quem-
&dmodum lumen est essentia solis, atqueut is qui
ipsum bonum est Deus, bonitatis splendorem circa
omnes extendit,benefaciendo iis qui illuminantur:
itaque dicit sulis exemplum, qui obscuram et vix
&pparentem primi exemplaris, quod nullo modo
communicatur,imaginem habet ; si enim imagines
veritatem haberent, non amplius essent exempla-
ria, sed archetypa.

Intellectiles et intelligentes. Proprie loquendo
aliud est νοητόν et aliud νοερόν. Nam quod intelli-
gitur est velut alimentum ejus quod intelligit :
quandoquidem quod intelligitur seu νοητόν, nobi-
lius sit, et antea intelligatur illo quod intelligit seu
quod est νοερὀν. Superiores igitur et vicini Deo
ordines proprie dicendi sunt von:3 ; inferiores vero,
νοερά ut qui intelligant superiores : non ideo tamen
quod vozt& dicantur ea quoe intelliguntur, censen-
dum est ipsosnon intelligere ; illa enim intelligunt,
quoniam mentes sunt et substantie vite et mentis
gupreme creato ; quinimo illic etiam sunt opera-
tiones efficaces subsistentes et essentie : omnis si-
quidem motus et quies illic sunt subsistentes, et
virtutes vive, 1225 atque fluxis corporeisque mu-
tationibus superiores: ideo intelliguntur quidem,
ut materie expertes ; intelligunt autem res, ut
mentes incorporee mundoque altioresin rationibus

θείαν ἀγαθότητα, τὸ πάντα ἐξ αὐτῆς 35 παρῆχθαι πρὸς
ὕπαρξιν δηλοϊῖ.

Ὡς οὐσιῶδες. "Oct οὐσιῶδες ἀγαθὸν αὐτὸ τὸ θεῖον'
καὶ ὅτι τοῦ ἀγαθοῦ πάντα τὰ ὄντα μετέχει, ὡς τοῦ
ἡλίου τὰ ποιητά.

ὝὭσπερ ὁ καθ) ἡμᾶς ἥλιος. Μηδεὶς ὑπολαθέτω
πρὸς τὸ τοῦ ἡλίου παράδειγµα ὁλοχλήρως τὰ περὶ
θεοῦ κρίνειν τὸν μµέγαν Διονύσιον. ἀλλ) οὕτω νοεί-
σθω, ὥσπερ ὁ ἥλιος, οὐκ ἄλλο τι ὢν παρὰ τὸ φῶς, οὗ
συμθατὸν ἔχει τὸ φῶς καὶ ὡς ἄλλο τι v fj ψυχικῶς
προαιρέσει τοῦ εὐεργετεῖν ἔσωθεν λαμθδάνει τὸ φῶς,
καὶ διαδίδωσιν εἰς πάντα’ τοὐναντίον γάρ' οὔτε ψυ-
χιχὸς ὧν, οὔτε προαίρεσιν ἔχων εὖεργ ετεῖ, ἄλογος
γάρ’ καὶ οὐδὲ ἑτέρωθεν τὸ φῶς λαμθάνων' αὐτὸ γὰρ
τοῦτο φῶς ἐστι xai φωτίζει οὕτω χρὴ τοῦτο µόνον
καὶ ἐπὶ Θεοῦ νοεῖν, ὅτι ὁ θεὸς τὸ ἀγαθὸν οὗ συµθε-
θηκότως ἔχει, καθάπερ τινὰ ποιότητα, ὡς ἡμεῖς τὰς
ἀρετάς' ἀλλ᾽ οὐσία τοῦ ἀγαθοῦ αὐτὸς ὁ θεὸς ὑπάρχων,
ὥσπερ xai τὸ φῶς, οὐσία ἡλίου, καὶ ὡς αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν
ὢν ὁ θεὸς ἐκτείνει περὶ πάντας τὴν τῆς ἀγαθότητος
αἴγλην διὰ τοῦ εὐεργετῆσαι τοὺς φωτιζοµένους' ὅθεν
φησὶ τὸ τοῦ ἡλίου παράδειγµα,ὡς σκοτεινὴν xal σχεδὸν
ἀφανῆ εἰχόνα τοῦ παντελῶς ἀκοίνωνήτου ἀρχετύπου
ἔγει' εἰγὰρ αἱ εἰκόνες ἀλήθειαν εἶχον, οὐχέτι ἦσαν πα-
ραδείγµατα, ἀλλ' ἀρχέτυπα,.

Al νοηταὶ xai νοερα[. Κατὰ κυριότητα ἕτερόν
ἐστι νοητὸν, xai ἕτερον νοερόν, Τὸ γὰρ νοητὸν τροφὴ
οἷά τις τοῦ νοεροῦ ἐστιν, εἴπερ τὸ νοούµενον, ὃ iet,
νοττὸν, μεῖζόν ἐστι καὶ προεπινοούµενον τοῦ νοοῦν-
τος, Ὁ ἐστι νοερόν. Τὰ μὲν οὖν ὑπερχείμενα καὶ
προσεχῆ τῷ θεῷ τάγματα νοητὰ κυρίως λεκτέον, τὰ
δὲ ὑποθεθηκότα νοερὰ, ἅτε νοοῦντα τὰ ὑπερχείμενα"
οὐχ ὅτι δὲ νοητά ἐστι τὰ νοούµενα, νοµιστέον αὐτὰ
μὴ vosiv* νοεῖ γὰρ xai αὐτὰ, ἐπειδὴ νόες εἶσὶ καὶ
οὐσίαι ζωῆς καὶ νοῦ ἀνωτάτου δημιουργηθεῖσαι' ἀλλὰ
καὶ ἔνέργειαι ἐκεῖ ἐνυπόστατοί slo καὶ οὐσίαι: πᾶσα
γὰρ ἈΧίνησις xal ἠρεμία ἐκεῖ μέντοι ἐνυπόστατοί
εἰσι, καὶ δυνάµεις ζῶσαι, καὶ τῶν ῥευστῶν καὶ σω-
ματικῶν ἀλλοιώσεων ὑπέρτεραι ΄ διὸ νοοῦνται μὲν,
ὡς ἀύλοι) νοοῦσι δὲ τὰ ὄντα, ὡς νόες ἀσώματοι καὶ
ὑπερχόσμιοι ἄνωθεν ἐλλαμπόμενοι τοὺς περὶ τῶν ὄν-
των λόγους, xai διαθιράζοντες αὐτοὺς μυστικῶς slo
τοὺς ὑποθεθηκότας ἀγγέλους νοητῶς καὶ ἆποχαλυ-

rerum superne illustrati, ipsasque mystice ad in- [) πτικῶς. Δύνῃ δὲ xal ἄλλως νοῆσαι τὸ δυνάµεις καὶ

feriores angelos cum intellectu et revelatione tra-
Jicientes. Potes autem alio etiam modo virtutes et
actiones efficaces intelligere: virtutes quidem,quod,
oum necdum creature apparerent, omnia virtute
in Deo antea substiterint, ab eo ut essent pro-
ducenda: porro actiones efficaces, quod creatura
eliam ad operationem perducta fuerit. Averte au-
tem quomodo illud [μας mutationes exposuerira,
quoniam et angeli mutabiles sunt, nimirum in co-

ἐνέργειαι" δυνάµεις μὲν γὰρ, ὅτι καὶ, µήπω τῶν b
τῇ χτίσει φανέντων, δυνάµει πάντα iv τῷ θεῷ πρού-
φεστήχει, μέλλοντα παράγεσθαι δι) αὐτοῦ εἰς τὸ εἶναι
ἐνέργειαι δὲ, ὅτι καὶ πρὸς ἔργον d δηµιουργία παρ-
ἠχθη. Σηµείωσαι δὲ xal τὸ τῖς ῥευστῆς ἀλλοιώ-
σεως ὡς ἡρμήνευσα, ἐπειδλ τρεπτοὶ καὶ οἱ ἄγγελοι,
κατὰ γνώμην δηλονότι, καὶ οὐκ οὐσίαν, ὡς μαρτυρεῖ
ὁ διάθολος, καὶ τὸ τάγμα αὐτοῦ, πεσὼν ix τοῦ οὖρα.
νοῦ, ὡς xal ἐν τῷ 'IG6 ἔχομεν.

VARUE LECTIONES ET CORRECTIONES.

31 πάντα δι’ αὐτῆς. -

241

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

242

gnitione, non vero in essentia, sicut confirmat diabolus, ejusque exercitus, e coelo delapsus, sicut habe-

mus in Job.

Φθορᾶς xai θανάτου. Ταῦτα γὰρ σωμάτων ἴδια. Α — A corruptione et morle. Hac enim corporibus

Οἰκείως ἑλλάμπονται. "Oc τὰ ἀσώματα καὶ
οὐράνια νοοῦνται καὶ νοοῦσι.

Καὶ φρουρὰ xal ἑστία. Μονἡ καὶ ἑστία ἐκ παραλ-
λήλου ταὐτὸν σηµαίνουσι. Φίλων ὁ Ἰουδαῖος ἐν τῷ
Περὶ τῆς Φφλογίνης ῥομφαίας καὶ τῶν Χχερουθὶμ
λόγῳ φησὶν οὕτως * Ἡ δὲ piov), τῶν τοῦ κόσμου μερῶν
ἱστώσα παγίως, ἱστία πρὸς τῶν παλαιῶν εὐθυθόλως
ὠνόμασται. Τοῦτο δὲ καὶ ἄνω φησὶ, περὶ τὸ τέλος
τοῦ πρώτου κεφαλαίου, ἐν τῇ ἔκτῃ παραγραφῇ.

$ Ι1.Ἐκεῖθεν αὐταῖς. Σηµείωσαι τὰ περὶ τῶν ἀγγέ-
λων, καὶ ὅτι τὰ ἆυλα, καὶ iv ἀλλήλοις χωρεῖ ἁσυγχύ-
tw καὶ ἀποχωρεῖ, xal οἱονεὶ βαθμὸς xai τάξεις εἰσίν
πρῶσαι [καὶ] δεύτεραι ' xai ὅτι ol θεῖοι νόες ἐχεῖ
περὶ ἑαυτοὺς ἑλίσσονται, οὐχ ἕλιξίν τινα σωματιχὴν,
ἀλλ᾽ ὑπερχόσμιον καὶ νοερὰν, xai olav πέφυχε νοῦς
ἑλίττεσθαι, ἐξ ἑαυτοῦ προϊὼν εἰς ἐπινοήσεις, xai tiq
ἑαυτὸν ἀἁναστρέφων 33, οὗ μὴν ἔξω ἑαυτοῦ χωρῶν 1
σκεδαστῶς xal μεριστῶς * τοῦτο αἰνίττονται καὶ οἱ
παρὰ τοῦ βιεσπεσίου Ἰεζεχιὴλ τροχοὶ πολυόµµατοι *
xai ὅτι περὶ τὸν θεῖον ἔρωτα iv ταὐτότητί clot καὶ
ἀχρότητι ^ ταὐτότητα δὲ νοητέον τὴν ἀναπόστατον 39
πρὸς Θεὸν προσοχήν * ἀκρότητα δὲ, τὴν τῆς νοήσεως
εὐτῶν καὶ οὐσίας ἤδη πως εἲς θ-ωσιν πρόοδον νόη-
σον καὶ τὰς ἑνώσεις δὲ, τὰς πρὸς ἀλλήλας τῶν νοη-
τῶν, τὸν πρὸς ἀλλήλους θεοπρεπή νόησον ἔρωτα, ὅς,
θεῖος ὢν καὶ ἑνοποιὸς, συνάπτει αὐτοὺς, οὐ σωρηδὸν
συγκοµίζων, ἀλλ᾽ ἀγαπηνῶς συνδεσμῶν. Τῶν δὲ ὄν-
των καὶ τῶν νοητῶν, ὡς xal τῶν νοητῶν, ὡς καὶ
τῶν αἰσθητῶν ὁμωνύμως λεγομένων, τὰ μὲν ἔστιν

ἠνωμένα καὶ ἀλληλουχούμενα τὰ δὲ διῃρηµένα καὶ C

ἐν παραθέσει, olov σωρηδόν * καὶ νοητῶν μὲν Ίνω-
μένα, οἷον ζῶο,, καὶ φῶς, καὶ νοητὸς κόσμος. xai
ὅσα τοιαῦτα * διηρηµένα δὲ καὶ ἐν παραθίέσει, olov
στρατιὰ, τάξις, πατριὰ, χορός * ἐπὶ δὲ αἰσθητῶν Ένω-
σις, ζῶον, δένδρον, κόσμος * διαἰρεσις δὲ, κατὰ σω-
pslav, ποίµνη, δῆμος, σωρὸς, χορός.

propria.

Propriis rationibus illustrantur. Incorporea et
cablestia intelligi atque intelligere.

Et custodia et mansio. Μονή et &cxla sibi invicem
collata idem significant. Philo Judaeus, in libro De
flammea romphza et cherubinis, ita loquitur : 1 δὲ
μονή seu mansio partium mundi stans firmiter,
ἑστίαν ab antiquis recta conjectura nominata est.
Hoc autem etiam superius dicit, circa finem primi
capitis in paragrapho sexto.

$ II. Inde illis. Adverte qure de angelis dicat, et
incorporeos esse atque 86e invicem sine confusione
penetrare et relinquere,ac veluti gradus ordinesque
sint primi et secundi ; necnon divinas mentes illic
circum seipsas volvi,non volutione quadam corpo-
rea, sed αυ mundum vincit et intelligens est, et
tali que mentem volvere potest, ex seipsa ad con-
siderationes progrediens, atque in seipsam re-
diens, non vero exira seipsam cum separatione
et divisione abiens; hoc etiam insinuant rote
que multis apud diviniloquum Ezechielem con-
stant oculi8 ; ac esse circa divinum amorem in
identitate et extremitate : per :denlitatem vero
intelligendum, minime desistentem cum Deo con-
junctionem : per eztremitatem vero intellige cogni -
tionis ipsarum et essentise progressum quo fere dii
evaserunt: per muluas autem intelligibilium uni-
tones, intellige Deo dignum quo se invicem prose-
quuntur amorem, qui, divinus cum ait, unumque
faciat, ipsos conjungit, non acervatim comportans,
1426 sed amabiliter constringens. "Ovtwv δέ, rebus
autem et νοητῶν intelligibilibus, ac etiam αἰσθητῶν
sensilibus sub eodem nomine comprehensis, alia

: Sunt unita et a se mutuo dependentia,alia vero di-

visa et apposita veluti acervatim : ac intelligibilium
vor, :üv quidem unita, ut animal, et lumen, atque
intelligibilis mundus, οἱ que similia ; divisa vero

et apposita, velut exercitus, ordo, familia, chorus : in sensilibus autem unitio, animal, arbor, mundus,
divisio vero, per coacervationen, grex, populus, acervus, chorus.

Ἐν τῷ Περὶ vov ἀγγελικῶν. ᾿Ιδοὺ ἄλλο πόνηµα
Διονυσίου ζητεῖται, Περὶ τῶν ἀγγελικῶν ἱδιοτήτων
xit τάξεων.

ΛΙ ἀγγελοπρεπεῖς.

᾽Αγγελοπριπεῖς µκαβάρσεις

In libro De Angelicis. Ecce aliud opus Dionysii,
De angelicis proprietatibus εἰ ordinibus, desidera-
tur.

Angelice, Gr.

ἀγγελοπρεπεῖς. ᾿Αγγελοπρεπεῖς,

ρησὶν, olov τὴν Ἡσαΐου xai τὴν Ἰεζεκιλλ φαγοντος D angelis convenientes, expiationes dicit, sicut. illam

ly ἑκατάσει τὴν κεφαλίδα τοῦ βιθλίου. Τελεσιουργίαν δὲ
ἀγγέλων λέχει, ὡς ἐπὶ τοῦ Δανιλλ, καὶ τοῦ ἀγγέλου
τοῦ ἑρμηνεύσαντος αὐτὸ, xal περὶ τοῦ ποιµένος τὸν
Ἑρμᾶν τελειώσαντος, ὡς ἐκεῖ ἀνέγνωμεν ἐν τῷ Ποι-
μένι * ἀλλὰ xai αὐτοὶ oi ἄγγελοι πῶς χαθαίρονται
Xil τελεσιουργοῦνταί φησιν ἐν τῷ Περὶ οὐρανίας
ἱεραρχίας λόγψ.

Καὶ εἶται ἀγγέλους Διὰ τί ἄγγελοι λέγονται *
καὶ ὅτι καὶ αὐτοὶ φῶτα.

Isaie et Ezechielis devorantis in excessu mentis
caput libri. Porro perfectionis efficientiam angelo-
rum vocat, sicut in Daniele,et angelo ipsum inter-
pretante, atque in pastore Hermam perficiente,
gicut ibi legimus in libro qui vocatur Pastor : ve-
rum et quomodo ipsi angeli expientur et perfician-
tur, dicit in libro De celesti hierarchia.

Sintque angeli. Cur angeli dicantur, eosque esse
lumina.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

ἑπαναστρέφων. — 9! ὑποχωρῶν. 3 τὴν οὐκ ἀπόστατον.

243

APPENDIX AD OPE£A 8. DIONYSII AREOPAGITA.

Anima. Nota animarum aliquas esse post ange- À — Ai ψυχαί. Συµείωσαι, ὅτι ai φυχαὶ ἅλ,

los ipsis inferiores: atque immortales esse, ut es-
sentiales vitze create : animasque ab angelis insti-
tui, que ad vitam angelicam αρίθ sunt : sic etiam
in Pastore legimus.

Summum bonum. Animadverte justorum animas
ad omnium bonorum auctorem bonitatem seu Deum
elevari, atque illustrationum ejus participes elffec-
tas cum liberlate pro aliis orare.

In tractatu De anima. Desideratur liber De ani-
ma.

Animabus ratione carentibus. Rationis expertes
&nimas vel animalia irrationalia sensiles animas
dicit; observa etiam aliud esse animam,aliud vitam.

Que amphibia sunt. Ea animalia qus serpunt
dicit amphibia, ut sunt rane et. cancri ; subfossa
vero sunt talpe et que similia. Nota vero 227
animarum aliquas esse post angelos ipsis inferiores :
atque immortales esse ut essentiales vits create:
et animas ab angelis institui, que ad vitam angeli-
cam idonee sunt, sicut etiam superius dictum est.

Ab ipso habitum substantialem. Antea etiam dixi-
mus, habitum esse qualitatem inherentem ; quot-
quot igitur vit& et anima carent, sic a Dei bonitate
producta sunt, qualitatibus inherentibus affecta,
veluti lapides diversi, [sed et herbe et radices) et
terra, atque mineralia qualitate utili predita, ac
omniaque medicine,nostreque utilitati deserviunt.
Hec igitur non habent extrinsecus habitum, sed
divinitus in essentia habitus qualitatem acceperunt.

8 III. Quod si autem supra. res omnes. Vide quo-
modo privationes in Deo sint excellentie positio-
num seu affirmationum effectrices, sicut expers
speciei, expers essentiz, expers vite, expers mentis :
hec quidem videntur significare aliquid quod non
exsistit ; tamen in Deo qui superessentialiter om-
nium rerum negatione (nihil enim est eorum que
gunt) exsistit,eminenter intelliguntur. lllud vero in
sequentibus perfectius exponit.

Et illud ipsum, quod non est. Quomodo id quod
non est,bonum appetat? si enim non exsistit, quo-
modo appetit ? Dicimus per :d quod non est intelli-
gere malum, sicut inferius ostendit, quia illud
etiam quod malum dicitur, propter bonum fit.

8 IV. Et calestium. Causam colestium princi-
piorum etextremorum dicit esse bonitatem Dei;
nam Deus hec omnia bonitatis abundantia creavit.
Principia vero colestia et extrema intelligendum

τοὺς ἀγγέλους εἶσὶν ὑποθεθηχυῖαι αὐτῶν *
ἀθάνατοί εἶσιν, ἅτε χτισθεῖσαι οὐσιώδεις ζι
ὅτι διὰ τῶν ἄγγέλων al ψυχαὶ χειραγωχοὶ
ζωὴν ἀγγελικὴν ἐπιτηδεύουσαι * οὕτω καὶ iv
μένι ἀνέγνωμεν.

᾿Αγαθαρχίαν. Σηµείωσαι ὅτι ἐπὶ τὴν wm
ἀγαθῶν ἀγαθαρχίαν ἀνάγονται αἱ τῶν Dux
χαὶ, γουν ἐπὶ τὸν Θεόν - καὶ iv µετουσίᾳ
λάμψεων αὐτοῦ qwOptvat, παῤῥησιασμέ
σθεύουσι.

Ἐν τοῖς Περὶ duy c. Ζητεῖται τὸ Περὶ quy

Ἁλόγων ψυχῶν. ᾿)Αλόγων φυχῶν καὶ
κὠν 39 φησι * καὶ σηµείωσαι ὅτι ἄλλο quy,
ζωή.

᾽Αμϕιδίως λαχόντα. Τὰ ἑρπετὰ λέχει
λαχόντα * ὣς βᾶτραχοι, ὀκτάποδες 9 - ἐγκι
δὲ, ὡς ἀσπάλαχες καὶ ὅσα τοιαῦτα * σηµε
ὅτι αἱ ψυχαὶ ἄλλαι εἰσὶ μετὰ τοὺς ἀγγέλοι
θηκυῖαι αὐτῶν * καὶ ὅτι ἀθάνατοί εἶσιν, ἅτ
σαι οὐσιώδεις Qual * xal ὅτι διὰ τῶν dv
ψυχαὶ χειραγωγοῦνται, αἱ ζωὴν ἀγγελωςὶ
δεύουσαι, χαθὰ καὶ ἀνωνέρω λἔλεχται.

Δι) αὐτὸ τῆς οὐσιώδους ἕξεως. Καὶ ἤδη !
ποµεν, ὅτι ἕξις ἐστὶ ποιότης ἔμμονος ΄ ὅσα
ἄζωα καὶ ἄψυχα, διὰ τὴν ἁγαθότητα τοῦ ϐ
παρήγθη, πεποιωμµένα ἑχτικῶς, οἷον λίθοι
[ἀλλὰ καὶ βοτᾶναι καὶ ῥίζαι,] καὶ vf, xal:
λικὰ περί τι χρήσιμον ποιωβέντα, καὶ ὅσα
ἰατριχὴν καὶ τὴν ἡμῶν χρῆσιν * ταῦτα οὖν ο
τὴν ἔξιν κτῶνται, ἀλλ᾽ ἐν τῇ οὐσίᾳ xal τὴν
ποιότητα θεόθεν ἔλαγον 53.

δΙΠ. Et δὲ xai ὑπὲρ πάντα. "Opa πῶς
ρήσεις ἐπὶ θεοῦ ὑπερθολαί slot θέσεων Bp
xai ὡς ἀνείδεος, ἀνούσιος, ἄζωος, ἄνουι
Υὰρ ἔννοιαν ἔχοντα τοῦ μὴ ὄντος, ὅμως ἐν ci
ὑπερουσίως ὄντι χατὰ τὴν ἀφαίρεσιν ἁπάντι
ydp ἐστι τῶν ὄντων) ὑπεροχικῶς νοοῦντα
τοῖς ἑξῆς τελειότερον αὐτὸ σαφηνίζει.

Καὶ αὐτὸ τὸ μὴ Dv. Πῶς τὸ μὴ ὄν ἐς
ἀγαθοῦ ; εἰ γὰρ μὴ ἔστιν αὐτὸ, πῶς ἐφίετα
μεν, ὅτι τὸ μὴ Uv. ἐνόησεν εἶναι τὸ xaxóv,
ἀποδεικνύει ' ὅτι xal αὐτὸ τὸ λεγόμενον 1

[D ἀγαθοῦ ἕνεκα γίνεται.

6 IV. Καὶ τῶν οὐρανίων. Τὸ αἴτιον τῶν
ἐρχῶν xai ὑποπερατώσεών φησιν εἶναι ti
τητα τοῦ θεοῦ * xai ταῦτα γὰρ δι) ἀγαθότη

θολὴν παρήγαγεν ὁ θεός ' ἀρχὰς δὲ οὗρι

ΥΑΒΙΑ LECTIONES ET CORRECTIONES.

39 ἁλόγων yox àv ἤ ζώων ἁλόγων ψυχῶν αἰσθητικῶν. 3 ὀκτάποδες, cancri fluviatiles. 9! Ἐ
ἐκτεταμένα τοὺς ὄφεις λέγει καὶ σκώληχας xal ὅσα, ἄποδα ὄντα, εἱλυσπῶνται. Σηµείωσαι δὲ ὅτι
ποιεῖται ψυχῆς χαὶ ζωῆς, xal ὅτι τὴν ἆλογον ψυγὴν καὶ αἰσθητικὴν ὀνομάζει, Σηµείωσαι δὲ, ὅτι
σύνταγμα Περὶ joyZc ἁγίῳ τούτῳ τῷ Διονυσίῳ πεπόνηται. Καὶ ἤδη ἄνω. etc. Humi vero repi
cal serpenles, eL vermes et alia, quoe pedibus destituta contorquentur. Observa vero, quod discr
cial animam inter el vitam ; et quod animam ralionis experlem eliam sensilem nominal. Nota autem .
aliud. De anima ab hoc S. Dionysio compositum fuisse. 33 θεύθεν ταύτην λαθόντα,

245

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

240

ὑποπερατώσεις 3 νοητέον τὴν ὡς ἐκ σημείου ftot A tanquam ex puncto geu centro voluntatis Dei, ro-

κέντρου τοῦ θελήματος τοῦ θεοῦ, χυχλικῶς ὑποστᾶ-
σαν 3 τῶν οὐρανῶν σφαιροειδῆ δηµιουργίαν τὸ γὰρ
χυκλικὸν σχῆμα ἀρχόμενον ἐξ ἑαυτοῦ, εἰς ἑαυτὸ περα-
τοῦται' τὴν δὲ οὐρανίαν οὐσίαν ἀναυξῆ καὶ ἀμείωτόν
φησιν, ὡς τελείως ἔχουσαν καὶ αὐτάρχως *5 πρὸς ὃ γέ-
γονε' διὸ xal ἀναλλοίωτον αὐτὴν λέγει, ἐξ οὗ γέγονεν,
οὗ παρατραπεῖσαν τέλειον δὲ ἐστιν, ὃ µήτε αὖὔξει,
μήτε μειοῦται. Ἱποπερατώσεις δὲ αὐτὰ χέχληκε, xai
οὐκ ἁποπερατώσεις, διὰ τὸ σφαιρικὴν μὲν εἶναι τὴν
κίνησιν᾽ οὗ χυρίως δὲ πέρας ἔχειν, ἀλλ᾽ οἴονεὶ πὲ-
pac τὴν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὥσπερ ἀπό τινος ἀρχῆς ἐπί τι,
οἷον πέρας φόρεσθα: τυχὸν ἀνατολήν. Σηµείωσει δὲ
ὅτι xal κινεῖσθαι ἀψόφως φησὶ xal ἀνεπαισθήτως τὸν
e)pavóv* τὸ δ᾽ ἑνίων ἁστέρων μεταθατικῆς πολυ -
κινησίας περὶ τῶν πλανήτων φησί. Σηµείωσαι δὲ
χαὶ τοῦτο, ὅτι αὐτοὺς µόνους ἐδέξατο κινεῖσθαι. Ση-
µείωσαι δὲ καὶ πόθεν αἱ χρονικαὶ ἀριθμήσεις.

[Kei τῆς τῶν δύο φωστήρων, οὓς τὰ Λόγια xa-
Ai μεγάλους. Ajo φωστῆρας τὸν ἅλιον καὶ τὴν
εελήντν φησί μεγάλους δὲ εἶπεν ἑπόμενος τῷ Δα-
υἱδ Λόγια δὲ τοὺς ἐκείνου Ψαλμοὺς ὀνομάζει. Περιο-
ἑικὴν δὲ ἁποχκατάστασιν τὴν ἀπὸ τοῦ αὑτοῦ εἰς τὸ
εὐτὸ φορὰν λέγει, ἣν ὁ ἥλιος μὲν κατ᾽ ἐνιαυτὸν ποιεῖ-
ται τὸν ζωδιακὸν xóxÀov περιίών' 7| δὲ σελήνη δι’
ἡμερῶν τινων τὸν Φπὸ συνόδου μέχρι τῆς παντελοῦς
ταύτης µειώσεως. Σηµείωσαι δὲ, ὡς καὶ αἱ χρονικαὶ
ἐρ:θμήσεις ἐκ τούτων «lal, καὶ ἔτι ἐκ τῶν μηνῶν.]

Αφορίζουσι. Τελέως ὁρίζουσιν.

Ἐπέκεινα θεότητος. Τοῦτο καὶ iv τοῖς ἄνω παρ-

ἰχραφα 35, ὅτι xal ἐν τοῖς πᾶσιν ὁ θεὸς, xai οὐδὲν C

tüw ἁπάντων. ᾿Ενταῦθα δὲ τὸ πλέον φησὶν, ὅτι xa!
ἔτι ὑπὲρ πάσας τὰς οὗσίας ἐστὶν, ὅπερ λέγει χατω-
τέρω, ὅτι xal τῶν μὴ ὄντων ἐστὶ πληρωτικός,
"Ope δὲ κῶς λέγει µήτε τῶν dvo φθανουσῶν αὐτῆς
τὴν ὑπεροχὴν, µήτε τῶν κάτω, ταύτην διαδαι-
νουσῶν' τουτέστιν, οὔτε ἀρχὴν, οὔτε πέρας ἔχει τὸ
θεῖον, τῶν οὑρανίων xal ὑπερτέρων δυνάµεων ταύ-
την μὴ καταλαθουσῶν, οὐχ ὅτι doti. μὲν, οὗ κατε-
λήφθη δέ’ μὴ οὕτω νοήσεις’ ἀλλ) ὅτι αὑτὸ οὔτε ἐστι"
τούτο γάρ ἐστιν ἡ ἐν ἀγνωσίφ Ὑνῶσις. Ὑπέρτεροι
γὰρ γενόµενοι, xai διὰ φιλοθεῖας ἐνωθέντες ταῖς ἄνω
δυνάµεσι, γινώσκομεν ὅτι μετὰ πάντων τὴν θείαν
ἑγνοοῦμεν φύσιν.

Καὶ φωτίζει. Τουτέστῖ τὰ χωροῦντα τὴν ὁλότητα

tundam celorum fabricationem in circuitu subsi-
Blentem; circularis enim figura ex seipsa inci-
piens in seipsa terminatur; caestem vero essen-
tiam neque 'crescere, neque minui ait, ut perfecte
et sufficienter finem suum assecutum : ideoque
immutabilem ipsam dixit, ex quo facta est, non
perversam : perfectum autem est, quod neque cre-
BCit, neque minuitur. Hec porro ὑποπερατώσεις non
autem ἀποπερατώσεις vocavit, quia motus est cir-
culari&; improprie vero terminum habet, sed vcluti
terminum, motus qui ad idem (punctum) sicut ab
aliquo principio ad aliquid veluti terminum v. g.
orientem fertur. Nota, eum dicere colos sine sono
et absque senau moveri : 1228 illud autem : Qua-
rundam stellarum mulliplex molus quo transferuntur,
de planetis dicit. Note insuper istud, eum solos
planetas moveri admittere. Adverte quoque unde
temporis numerationes.

(Duorum luminarium, quz Eloquia vocant magna.
Duo luminaria solem, et lunam dicit : Mag:;a vero
vocat Davidem secutus. Eloquia Psalmos ipsius
appellat. Periodicam restitutionem in pristinum, ab
eodem in idem progressionem dicit, quam sol quo-
tannis perficit, zodiaci circulum percurrens; luna
vero intra aliquot dies & conjunctione sua usque
ad totalem ipsius imminulionem. Nota vero tem-
poris numerationes ex his, ac preterea ex mensi-
bus sumi.]|

Distinguunt, Gr. ἀφορίζουσι. Perfecte definiuut.

Divinitatis omnia superantis. Hoo etiam supra
adscripsi, nimirum Deum in omnibus esse, nibil
esse omnium. Hic autem amplius dicit, nempe uni-
versas etiam essentias superare, quod inferius di-
cit : posse eliam ea qua non sunt implere. Vide au-
tem quomodo dicat : ia ut nec superiores ad ejus
praestantiam perveniant, nec inferiores hanc fran-
seant; id est, divinitatem neque principium, neque
finem habere cum coelestes et suporiores virtutes
hanc minime comprehendant, non quod sit quidem,
sed nequeat comprehendi; non ita intelliges; sed
quod ipsa non sit; hoc enim est in ignoratione,
cognitio. Superiores enim effecti, atque Dei amore
superis virtutibus uniti, cognoscimus nos cum om-
nibus divinam ignorare naturam.

Et illustrat. Id est ea qua integritatem ipsius

αὑτοῦ πρὸς τὸ μέτρον ὃ χωροῦσι' διὸ καὶ µέτρον [) capiunt, secundum mensuram eorum ; ideoque orn

εἶναι λέγεται τῶν ὄντων, f] ὅτι τὴν ἀρχὴν xai τὸ πέ-
βας ἁπάντων ἐπίσταται, ὡς µόνος δημιουργός’ ἑαυτὸν
vio παραχατιὼν ἑρμηνεύει.

Καὶ τάξις. Τάξις διὰ τοῦτο λέγεται ὁ θεὸς, 1j
ἐπειδὴ uev! εὗταξίας 9 τὰ πάντα ἐδημιούργησεν ' ἢ
ὅτι πίστει παρὰ τῶν εἰς αὐτὸν φοιτώντων χωρεῖ-
ται 29, µήτε τῷ πληθυσμῷ τοὺς ἀσθενεστέρους κατα-

θαπτίζων, μήτε τῇ συγκαταθάσει ἐπ ἕλαττον παρὰ

nium que exsistunt mensura esse dicitur; et prin-
cipium finemque omnium scire, ut solus creator;
seipsum enim inferius exponit.

Et ordo. Deus propterea ordo dicitur, aut quia
omnia cum bono ordine creavit, aut eo quod fide
ab iis qui ad ipsum accedunt, capiatur, neque infir-
miores demergeuns, neque condescensione ad Íno-
piam a sanctis comprehensus; sed pro vasis mel

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

9 dz ατώσεις. 9 ὑποσιάντων. δὲ ἢ αὑτάρχως.

παρὰ τῶν παρ’ αὗτοῦ φωτιζομένων χωρεῖται.

9 ἐν τοῖς ἀνωτέρω προέγραψφα. *! ἐξουσίας. 33 τάξοι

247

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSI! AREOPAGIT E.

248

capacitate, sic in me bonilatem scaturiendo pro- À τῶν ἁγιωτέρων χωρούμενος, ἀλλὰ πρὸς τὸ ἐμὸν ἀγ-

dacit.

Juxia multesimam resonantiam. Quemadmodum
80] qui sensu percipitur omnia visibilia illustrat,ao
ea, qu& ipsius lumen non participant,propter pro-
priam infirmitatem non participant : itaetiam in Deo
omnes ab ipso sanctificantur 829 qui volunt.Recte
&utem divinus Dionysius ei quod dissentaneum erat
in iis que de sole dicebantur, statim medicinam
fecit : quoniam enim dixerat solem anime exper-
tem conspicuam esse bonitatis Dei imaginem, vo-
e&ndo creaturam creatoris imaginem, primo qui-
dem mox adjunxit, pro minima similitudine, in se-
quenti autem capite, illud ipsum perfectius expo-
nit. Quid porro sit πολλοστὸν ἀπήχημα minima re-
sonantia seu similitudo, dicendum est : sicut igitur
Bi quis alte vociferans et clamans aliquid dixerit,
presentes quidem, valentibus prediti auribus, vo-
cem sermonemque audiunt; qui autem parum di-
stant,quanto absunt, [tanto] debilius vocem audiunt;
qui porro longiori remoti sunt spatio, minimam et
obscurissimam soni partem capiunt, ut vocem
quidem aliquam obscuram audiant, sed quod pro-
nuntiatum est minime intelligant : unde colligere
licet tantum esse solare lumen, si cum vero com-
paretur, ut intercapedo concipi nequeat.

Sed etiam ad generationem. Ne arbitreris solem
esse auctorem generationis, aut vite,aut educalio-
nis, aut accretionis, aut perfectionis rei alicujus;
sicut neque aliquod aliud elementum, etai valde
necessarium esset, veluti aqua ; possumus aiqui-
dem consistere et absque Βοἱθ et aqua, quamvis
minus perfecte, attamen longo tempore : verum
Deus soiens [omne] frigus esse omnino sterile, mo-
deratum autem calorem ad generationem facere,
atque stirpes et semina indigere caloris,sicut etiam
corpora omnia que vita fruuntur seu sensili seu
vegetativa ; multa vero purgare,ita ut in candorem
ferantur, sicut vestes et alia; renovare autem se-
mina quz refrixerunt, ejus rei gratia solem se ita
habere fecit, ut dicta omnia creatoris opera pre-
Btet, cum non ex sua voluntate aut virtute potesta-
tem acceperit. Dicit hoc perfecte S. Dionysius,
tanquam seipsum amplius exponeret, inferius in
fine capitis quinti, atque in fine sexti, intellige
[igitur] secure. neque pervertaris.

Est mensura. Sed dicitur mensura et numerus
tempestatum, propterea quod diem incipiat ; dies
aulem revoluta efflcit annum ; ideo vocatus est
mensura, veluti nostram metiens vitam ; dicit
enim : Temporis nostri universi.

Hoc enim est illud lumen. Nota solemn, etiam cum
figura careret, tres 130 dies qui ejus creationem
precesserunt illustrasse, atque lucem que prima
producta fuit, die quarta in solem transformatam

γεῖον οὕτως àv ἐμοὶ πηγάζων τὴν ἀγαθότητα.

Κατὰ πολλοστὸν ἀπήχημα,. ὝὍὭσπερ ὃ αἰσθητὸς
ἥλιος πάντα τὰ ὁρατὰ φωτίζει, καὶ τὰ μὴ µετέχοντα
τοῦ φωτὸς αὐτοῦ δι οἰχείαν ἀδράνειαν οὐ μετέχει’
οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ θεοῦ, πάντες παρ᾽ αὐτοῦ ἁγιάζονται
ὅσοι βούλονται. Καλῶς δὲ τὸ ἀπεμφαῖνον τῶν ἐπὶ τῷ
ἡλίῳφ λεγομένων εὐθὺς ἐθεράπευσεν ὁ θεῖος Διονύσιος"
ἐπειδὴ γὰρ ἐμφανῆ εἰχόνα τῆς ἀγαθότητος τοῦ θεοῦ
τὸν ἥλιον εἶπε τὸν ὄψυχον, τὸ δημιούργημα τοῦ δη-
μιουργοῦ καλέσας slxóva, πρῶτον μὲν παραχρηµα
ἐπήγαγε κατὰ πολλοστὸν ἀπήχημα, ἐν δὲ τῷ ἑξῆς
κεφαλαίῳ, τελεώτερον [αὐτὸ] σαφηνίζει. Τί δὲ ἐστι
πολλοστὸν ἀπήχημα , λεκτέον' ὥσπερ γὰρ et τις
μέγα βοήσας καὶ ἀνακράξας εἴποι τι, καὶ οἱ μὲν παρ-
εστῶτες, [ἐὰν] ἑῤῥωμένοι τὰς ἀχοὰς [σι], καὶ
τῆς βοῆς καὶ τοῦ Λεχθέντος ἀχκούουσιν' οἳ δὲ βραχὺ
ἀφεστῶτες, ὅσον ἀπέχουσι , [τοςοῦτον] ἀδρανέστερον
τοῦ φθέγµατος ἀκροῶνται' οἱ δὲ ἐπὶ μεῖζον διάστηµα
χεχωρισµένοι πολλοστόν τι µέρος xal ἁμυδρότατον
τοῦ ἀπηχήματος λαμθάνουσιν, ὡς φωνῆς μὲν ἀσή-
µου τινὸς ἀκοῦσαι, μὴ νοῆσαι τὸ δὲ 5 ἐχφωνηθέν'
τοσοῦτον ἔστιν ὑπολαθεῖν τὸ ἡλιακὸν φῶς τῷ ἀληθυῷ,
ὡς καὶ ἀσόμθλητον εἶναι τὸ μέσον,

᾽λλλὰ καὶ πρὸς τὴν Ὑένειν . Μὴ νοµίσῃς τὸν
ἦλιον γενέσεως, 7, ζωῆς, Tj αὐξήσεως, fj τελειότητος
αἴτιον εἶναι τῶν Όντων τινός' ὥσπερ οὐδὲ ἄλλο τι
στοιχεῖον 9, εἰ xai σφόδρα τύχοι τῶν ἀναγκαίων,
οἷον τὸ ὕδωρ' δυνατὸν γὰρ ἡμᾶς διαγενέσθαι καὶ

C ἡλίου χωρὶς, καὶ ὕδατος, el καὶ μὴ τελείως, ἀλλ

οὖν ἱκανὸν χρόνον" ἀλλ᾽ εἰδὼς ὁ θεὸς, ὅτι τὸ μὲν ψυ-
χρὸν [ἅπαν] &vovov: παντελῶς' τὸ δὲ µεμετρηµένως
θερμὸν γενεσιουργεῖ, καὶ ὅτι τὰ φυτὰ καὶ τὰ σπὲρ-
pata θερµότητος δεῖται, ὡς καὶ τὰ σώματα πάντα τὰ
ζωὴν ἔχοντα εἶτε αἰσθητικὴν sits φυτικήν' xagal-
Ρρονται δὲ πολλὰ, ὡς xal εἲς λευκότητα φέρεσθαι, ὡς
ἐσθῆτες καὶ ἄλλα, ἀνανεοῖ δὲ xal τὰ ψυγίντα σπὲρ-
µατα' τούτου χάριν τὸν ἥλιον οὕτως ἔχειν φύσεως
ἐποίησεν, ἵνα τὰ εἰρημένα πάντα mou, ἐκ τοῦ δη-
μιουργοῦ, τὸ δύνασθαι λαθὼν οὑκ ἐκ προαιρέσεως
ἰδίας fj ὃν,άµεως. Τοῦτο τελείως φῃσὶν ὁ ἅγιος *!
Διονύσιος, ἑαυτὸν ὥσπερ ἐπεξηγούμενος κατωτέρω
ἐν τῷ τέλει τοῦ πέµπτου κεφαλαίου ; xal ἐν τῷ
τέλει τοῦ ἕκτου. Νόει [οὖν] ἀσφαλῶς, xxi μὴ δια-

Ὦ στρέφου.

Μέτρον ἐστί. Μέτρον διὰ τοῦτο λέγεται ὁ ἥλιος
καὶ ὁριθμὸς ὡρῶν, ἐπειδὴ τῆς ἡμέρας ἄρχει. ἡ δὶ
ἡμέρα ἀνακυκλουμένη τὸν χρόνον ποιεῖ διὰ τοῦτο
µέτρον ἐχλήθη, ota τὴν ἡμετέραν μειρῶν ζωήν" λέγει
γὰρ παντὸς τοῦ καθ’ ἡμᾶς χρόνου.

Αὐτὸ γὰρ ἐστι τὸ φῶς. Σηµείωσαι ὅτι ὁ ἥλιος
καὶ τὰς τρεῖς ἡμέρας τὰς πρὸ τῆς αὐτοῦ ποιήσεως
ἐφώτιζεν ἀσχημµάτιστος ὤν καὶ ὅτι τὸ πρωτόκτιστον
φῶς τῇ τετάρτῃ ἡμέρᾳ μετεσχηματίσθη εἷς ἥλιου)

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

39 γοῆσαι δὲ τὸ, — * τῶν στοιχείων. — *! θειος.

249

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

200

καὶ ὅτι ἡμερῶν τριάδα φησὶν, ὡς xal 6 μέγας Βασί- Α fuisse; eumque ternionem dierum dicere, ut etiam

λειος ἐν τῇ Ἐξαημέρῳ σαφῶς φησιν’ ἐκεῖνο δὲ μὴ
παραδράµῃς, ὅτι τὰ προειρημένα οὐ περὶ τοῦ ἡλίου,
ἀλλὰ περὶ τοῦ σχηματισθἐέντος εἲς ἥλιον πρωτοκτίστου
φωτὸς ἐῤῥήθη,

Ὡς ἑναρχική. Τουτέστιν ἀρχὴ καὶ αἰτία τῆς πρὸς τὸ
ὄντως ἐνώσεως 7j ὁμοιώσεως.

Καὶ οὗ ἐφίεται πάντα. Ὅρα πῶς διαιρεῖ τὰ ὄντα
πάντα, xal περὶ τὸν πάντων ὄντα βασιλέα, οὗ καὶ νὰ
ὄντα ἐφίεται πάτα. Φησὶν οὖν πρῶτον νοερὰ, εἶτα
λογικά. Νοερὰ οὖν slot τὰ μὴ μεμιγµένα σώμασιν,
οἷον αἱ ὑπερχόσμιοι δυνάµεις πᾶσαι' λογικὰ δὲ αἱ
ἀνθρώπιναι ψυχαὶ, αἱ τὴν σχἑέσιν ἔχουσαι πρὸς τὸ
σῶμα, καθώς ἐστιν ὁ αἰσθητὸς ἄνθρωπος cl γὰρ ὁ
ἴσω ἄνθρωπος µόνον ἐνεργεῖ, χατὰ τὸν ᾿Απόστολον,
τουτέστυ ἡ uy, μὴ τὴν πᾶσαν ἔχουσα σχέσιν πρὸς
σῶμα, τότε νοερὸς ὁ ἄνθρωπος, οὐ μὴν λογικῶς xx-
λοῖτο ἂν, κατὰ τὸ πᾶν ζῶον τὸ ἐκ σώματος καὶ λογικῆς
ψυχῆς συνεστώς. Γνωστικῶς δὲ φησι τὰ νοερὰ xal
λοχικὰ ἐφίεσθαι τοῦ Θεοῦ, ὡς φύσει προσούσης αὖ-
τοῖς τῆς ὀρέξεως ταύτης, τοῦ γνῶναι τὸν τῶν πάντων
βασιλέα, καὶ µετέχειν τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, διὰ τὸ
εἶναι τὴν φυχὴν γνωστικὴν καὶ λογικὴν, καλῶς λέγε-
ται καὶ ἡ ἔφεσις τοῦ ἀγαθοῦ. Τὰ δὲ ἄλογα ζῶα κατ᾽
αὐτὴν τὴν αἱσθητικὴν δύναμιν ζωῆς ἐφίεται' διὸ καὶ
τοῦ ἀγαθοῦ. τὰ δὲ ἀναίσθητα, olov τὰ φυτὰ xai τὰ
ἄφυχα xai ἄζωα, ἐφίεται μὲν φυσικῶς 3 τοῦ ἀγαθοῦ,
οὐ μὴν ἵνα καὶ γνῷ αὐτὸ, ἀλλ’ ἵνα µείνῃ, ὅπερ koi
μόνον τῇ φυσικῇ ἐφίέσει συνεχόμενα παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ

εἷς τὸ εἶναι αὐτά.

Πάντα ἀολλῇ ποιεῖ. ᾿Αολλῆ, συνηθροισµένα. "Oc:
ὁ ἦλιος λέγεται παρὰ τὸ ἀολλῇῃ ποιεῖν xai συνάγειν τὰ
διεσκεδασµένα, καὶ ὅτι ἀναιρεῖ τὸ εἶναι Θεὸν τὸν
ἆλιον, εἰ xal πολλὰ εἴπομεν 9 τῆς εὐχερῶς δίαστρε-
φομένης δοχοῦντα évavcla εἶναι.

Κατὰ τὸν τῆς παλαιότητος. Κατὰ τὸν τῆς πα-
λαιότητος λόγον, fj ὅτι Ἕλληνες ὑπῆρχον, θεῖος Διο-
νύσιος καὶ ὁ θεῖος Τιμόθεος», ὡς ἐν ταῖς Πράξεσι
τῶν ἁγίων ἀποστόλων δηλοῦται’ fj τὸν μωρὸν [τὸν]
τῶν Ἑλλήνων λόγον φησί’ παλαιὸν γὰρ xai ἀρχαῖον
Μτὸν ἦλιον ἔλεγον, ὡς Ev τῇ κωμφδἰᾳ εἴρηται.

᾽Ανακαθαίρει.. Ἑδρηται γάρ ἩΠροσέλθετε πρὸς
αὐτὸν, xai φωτίσθητε' xal τὰ πρόσωπα ὑμῶν οὐ μὴ
xiva toy ov.

"Ow ἠγάπησαν πολύ. Ti γὰρ &Yanüvtt πολὺ καὶ
[κολὺ] δοθήσεται’ τῷ δὲ ἔλαττον "5, πρὸς τὸ µέτρον
τῆς ἀγάπης ὅπερ λέγει ἄνω,δτι τάξις καὶ µέτρον ἡμῶν
ἐστιν ὁ θεός.

8 VI. Καὶ ὑπερχόσμιον. Τὸ ὀπερχόσμιον εἰρῆσθαι
νοῦν, ὥς τινων μὲν ὑπὲρ τοὺς πάντας χόσμους ὄντων
νοῶν ἁγίων ἀνωτάτω, τάξεων ἀγγελικῶν, τινῶν δὲ

(vr) Psal. xxxrmi, 6.

magnus Basilius in Hexaemero aperte dicit: illud
autem non pretermittas, nimirum ea que ante
dicta sunt, non de sole, sed de prima creata luce,
qui in solem transfigurata est, dici.

Tanquam principium unitatis, Gr. ὡς ἐναρχιχή, id
est principium et causa unitionis vel similitudinis,
qua revera talis est.

Quodque appetunt omnia. Vide quomodo res
omnes dividal, et de rege omnium, quem res om-
nes expetunt. Dicit igitur primo νοερά ea que in-
telligunt, deiade λογικά illa que ratiocinatione
utuntur. Νοερά igitur sunt, qu& non sunt corpori-
bus permista, veluti mundo superiores virtutes
omnes; λογικά -νθΓο sunt hominum anime, que

D affectu in corpus feruntur, sicut sensibus addictus

homo: si enim interior homo, secundum Aposto-
lum, tantum operatur, id est anima non omnem
erga corpus affectum habens, tum νοερός seu in-
tellectu solo constat homo; verumtamen vocaretur
λογικῶς, sicut omne animal quod ex corpore et
anima rationali constat. Ait autem νοερά et λογικα
eppetere cognitione Deum, tanquam a natura huno
appetilum habeant, regem omnium cognoscendi,
atque bonitatem ejus pearticipandi, eo quod sit
anima cognitione et ratione predita, recte dicitur
et boni appetitus. Porro animalia ratione destituta
sensili ista virtute vitam appetunt; ideoque etiam
bonum; que autem sensu carent, ut stirpes, atque
illa que anima et vita privantur, naturaliter qui-
dem bonum appetunt, non quidem ut ipsum co-
gnoscant, sed ut persistant; quod est tantum natu-
rali appetitu α bono in exsistentia sua conservantur,

Ümnia ἀολλῆ facit. ᾿Αολλῆ seu congregata. Solem
dicit ἤλιον vocari quia dispersa ἀολλῆ ποιεῖ, id est
congregat οἱ colligit; negatque solem esse Deum,
etsi multa dixerimus que illi contraria videantur
que facile detorquentur.

Juzta antiquitatis. Juxta antiquitatis sermonem,
aut quod gentiles fuerunt divinus Dionysius et di-
vinus Timotheus, sicut in Actis sanctorum aposto-
lorum declaratur; &ut stultum gentilem sermonem
dicit. Παλαιόν enim et ἀρχαῖον stultum nominabant
131 solem, sicut ia comedia dicitur.

Repurgare. Dicitur enim : Accedite ad eum, et
illuminamini ; et facies vestre non confunden-

D tur (v).

Quia amaverunt. multum. Multum enim amanti,
multum etiam dabitur ; huic autem minus, juxta
mensuram charitatis, quod superius ait : Deum
esse ordinem el mensuram nostram.

8 VI. Et supermundanam, Gr. καὶ ὑπερχόσμιον.
Mentem dici ὑπερκόσμιον mundo superiorem, veluti
essent supreme quedam sancte mentes angelico-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

9 du
t

ικῶς, M airs, ἀμφότεροι ὃ τε θεῖος Διον., xal ὁ ἅγιος Τιμόθεος, — 9 τὸν μωρὲν ἔλεγον, ἢ ὅτι xal

αὐτὸν T ἡλιον ἀῤχαῖον ἐκᾶλουν, ὡς ἐν τῇ χωμµφδίᾳ. 5 ᾧ δὲ ἕλτττον.

251

APPRNDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

rum ordinum supra mundos universos : alique Α ἐπιχοσμίων , τουτέστι τῶν ἐπὶ τῇ λειτουργία

autem circa mundum essent, id est circa miniete-
rium mundorum occuparentur, constitute in ipso-
rum administrationem, 8 quibusdamque mundi
rectores dicerentur. Alique vero mentes in mundo
versarentur hominum atque angelorurm, nationibus
prefectorum, et presidum civitatum, atque in ec-
clesiis et sanctis, sicut in Apocalypsi ait divinus
Joannes, ac in ceteris mundi constitutionibus ; et
psalmorum cantor dicit : Castra metabitur angelus
Domini; mundo superior est spiritualis, cirea mun-
dum animalis, in mundo carnalis. Aliter : Mundo
est superior, qui theologiam dirigit; cirea mundum
est qui naturalem contemplationem; in mundo est
qui virtutem in actione consistentem.

Ümnia congregans. Cuncta simul faciens, et fo-
vens ac augens, atque commutans.

Dirimit. Ignorantia enim Αα Deo dividit, si-
out lumen magis colligit et convertit, ut supra
dixit.

Opinationibus. Simulacrornm, et multitudinis
deorum, quos habent.

Visa, Gr. φαντασίας Φαντασίας imaginationes di-
cit, fabulosas circa sensilia, aut tanquam sensilia,
cogitationes.

$ VII. Et ut pulchrum. Pulcher quidem dicitur
Deus in Cantico canticorum : sic igitur etiam pul-
chritudo dicitur. David : Speciosus forma pre filiis
hominum (4). Pulchrum autem dicitur etiam illud
quod pulchritudinem participat. Adverte quomodo
in rebus dividatur pulchrum et pulchritudo, in
participantes et eas que flunt participes; in Deo
autem non ita : pulchritudo enim dicitur, propter
omnibus communicatam ab ipso pulchritudinem,
et quod ouncta ad se vocet; pulchrum autem dici-
tur, ut semper exsistens et nunquam deocrescens
aut aocrescens.

13892 Secundum se uniforme. Deus est uniusmodi
pulchrum, quoniam neque dividitur in habitus et
diversitates pulchritudinis effectrices, neque ad
alios quidem pulchrum possidet, ad alios non item;
sed immutabiliter ipsum pulchrum sine principio
et dissolutione, sine ulla affectione ac eodem modo
semper est, et propterea dicitur ante habere in se
pulchritudinem, veluti etiam ante creaturas exsi-
stens fons et principium et causa pulchri : ideo

quoque eximie habet pulchrum; etsi enim multa D

sunt pulchra, at ex ipso sunt pulchra, neque sicut
ipse pulchra: quia ipse pulohrum est sine causa,
iata vero pulchra sunt per causam et participatio-
nem; nam Deus uno modo pulchrum est quoniam
ex ipso que post ipsum pulchra, ac pulchrum ve-
luti in qualitate habent.

Ez hoc ipso pulchro. lllud : Ecce omnia pulchra

(x) Psal. xriv, 3.

χόσµων, εἰς διοίκήσιν αὐτῶν τεταγµένων, τῶν
τισι xal κοσμαγωγῶν λεγομένων. Τινῶν δὲ d
µίων νοῶν ὄντων, ἀνθρώπων τε xal. ἀγγέλων, d
χῶν τε xal πολιούχων' καὶ ἐπὶ τῶν ἐκκλησιῶ
τῶν ἁγίων , ὡς iv τῇ ᾽Αποκαλύψει φησὶν ὁ
Ἰωάννης, xai ἐπὶ τῶν ἑτέρων χοσμικῶν διατὀ
xai ὁ ψχλμῳδὸς δὲ φησι’ Παρεμθαλεῖ ἄγγελος K:
ὑπερχόσμιός ἔστιν ὁ πνευματικός περικόσµ
ψυχικός ' ἐγκόσμιος ὁ σαρκικόςἓ]. "λλλως
χόσμιός ἐστιν ὁ καὶ τὴν θεολογίαν κατορθώσας'
χόσμιος ὁ τὴν φυσικὴν θεωρίαν’ ἐγχόσμινς i
πραχτιχὴν ἀρετήν.

B Πάντα συνάγουσα. 'Ὁμοῦ πάντα ποιοῦσα, κα

πουσα, καὶ αὔξουσα, καὶ μεταποιοῦσα.

Διαιρετική. Διαιρεῖ γὰρ ἀπό τοῦ θεοῦ ἡ ἆ
ὡς μᾶλλον τὸ φῶς συνάγει, x«l ἀολλῆ ποιεῖ, ὦ
ἄνω.

Δοξασμάτων Tv εἰδώλων, καὶ τῆς αὐτῶν
θείας.

Φαντασίας. Φαντασίας φησὶ τὰς πλασματώδειςὶ
περὶ αἰσθητὰ, fj ὡς αἰσθητά.

8 VH. Kal ὡς καλόν. Καλὸς μὲν εἴρηται
καὶ iv τῷ "Ασματι τῶν ἁσμάτων, ὥσπερ ο
κάλλος λέγεται xai ὁ Δαυίδ. Ὡραῖος χκάλλει
τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων, Αἔγεται δὲ xal
τὸ κάλλους µετέχον, Καὶ σηµείωσαι, πῶς δια
τό καλὸν xai τὸ κάλλος ἐπὶ τῶν ὄντων, εἲς µετ
vai sic µετεχόµενα, ἐπὶ δὲ τοῦ θεοῦ, οὐχ οἱ
κάλλος μὲν γὰρ λέγεται διὰ τὴν ἐξ αὐροῦ διαδεδ.
πᾶσι καλλονῆν, καὶ ὅτι πᾶντα πρὸς ἑαυτοῦ καλε
λὸν δὲ, ὡς dsl ὃν καὶ µηδέποτε µειούµενον fi

Μεθ) ἑαυτοῦ µονοειδές,. Μονοειδὲς καλόν d
θεὸς, ἐπεὶ µήτε σκεδάννυται εἰς Έξεις καὶ δι
καλλοποιοὺς, ute πρὸς ἑνίους μὲν τὸ καλὸν
ται, πρὸς ἑνίους δὲ οὔ: ἀλλ᾽ ἀτρέπτως αὐτὸ τὸ
ἀνᾶρχως καὶ ἀπολύτως, ἀνεπιτηδεύτως xal dx
üe( ἐστι xal διὰ τοῦτο προέχειν ἐν ἑαυτῷ i
τὴν καλλονὴν, ὡς xal πρὸ τῶν δηµιουργη
πηγἠ, καὶ ἀρχὴ, xai αἵτιον ὢν τοῦ χαλοῦ’ B
ὑπεροχιχῶς ἔχει τὸ καλόν ' xav γὰρ πολλὰ
ἀλλ᾽ ἐξ αὐτοῦ εἶσι καλὰ, καὶ οὐδὲ κατ’ αὐτὸι
πόθεν 0 γε ἀναιτίως χαλὸν, αὐτὰ δὲ αἶτιατ
κατὰ µετοχήν᾿ ἐνοειδῶς yap ἐστι χαλὸν ὁ Ge
ἐξ αὐτοῦ τὰ μετ αὐτὸν καλὰ, xal ώς ἐν m
κεχτηµέίνα τὸ καλόν.

Ἐκ τοῦ καλοῦ τούτου. Τὸ, Ἰδοὺ

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES,

81 φύσικός, 8 ἐπὶ δὲ θεοῦ διαἰρεσιν οὐκ ἐπιδέχεται κἄλλος,

^

255 APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGIT.E. 256

non est, invenitur pulchrum et bonum, quando de Α ὡς οὐδὲν ὢν τῶν ὄντων, ἀλλ᾽ ὑπερηρμένος ἀγνώστως

Deo dicitur: Deus enim dicitur et quod est, et
quod non est, cum nihil sit eorum que sunt, sed

τῶν ἁπάντων * οὐ γάρ ἐστί τι τὸ γινῶσκον κατὰ τί
οὐδέν ἔστιν ὁ θεός.

supra omnia modo ignoto attollitur; non est enim aliquid quod cognoscat secundum quod Deus sit

nihil.

Substantiales essentiz.. Pulchre substantiales ; ex-
Bistentie enim secundum Scripturas suntessentiis
superiores : nunc autem quoniam de creatis loqui-
tur, merito dictioni ὀπάρξεις apposuit οὐσιώδεις.
Unitiones vero dicuntur, non quod simul acerva-
tim aliquid unum efficiant, sed quia Deus erat fons
ipsorum et principium, atque ex ipso producta fue:
runt entia omnia quie illustrant, et subsistentia in
persona, ita ut in distinctionibus subsiastentiarum

Al οὐσιώδεις ὑπάρξεις. Καλῶς τὸ οὐσιώδεις *
ὑπάρξεις καθ᾽ ἑαυτὰς ἀνώτεραι τῶν οὐσιῶν εἶσι * νῦν
δὲ ἐπειδὴ περὶ τῶν κτιστῶν φησιν, εἰκότως τῷ ὑπάρ-
ξεις προσέθηχε τὸ οὐσιώδεις. Ἑνώσεις δὲ λέγονται,
οὐχ ὅτι συνέχειντο σωρηδὸν ἓν τι ἀποτελοῦντα, ἀλλ᾽
ὅτι πηγὴ αὐτῶν καὶ ἀρχὴ ἦν ὁ θεὸς, καὶ ἐξ αὐτοῦ παρ-
ήχθησαν ἐλλάμψαντα καὶ ὑποστάντα καθ ὑπόδασιν 5]
ἅπαντα τὰ ὄντα, ὡς καὶ etc. διαχρίσεις ὑποστᾶσεων
φανῆναι. Ταὐτότητες δὲ εἲσιν al ἀναγωγοὶ καὶ ἑνωτικαὶ

Ἀρραγθαηί. Identitates autem sunt virtutes intelli- B πρὸς Θεὸν δυνάµεις τῶν νοητῶν, ὡς xal ὁμοιότητες

gibilium, que sursum ducere atque cum Deo unire
valent, ut eliam similitudines ; quoniam ex ipso
quoque sunt et ipsi adherent. Diversitates autem
quatenus diversitas deorsum ducit, et divisiva est,
in subjectis οἱ extremis divine voluntatis ad vi-
' Bibilia progressionibus multiplicatur. Dissimilitu-
dines vero rursus, quoniam quod creatur aliud om-
nino fuerit a creatore in omnibus, neque simile.
Porro communiones 134 sunt contrariorum ele-
mentorum temperationes : nam ex quatuor elemen-
tis corpora sunt omnia. Coherentie autem sunt
mundorum in eodem ordine collocetorum visibilis
et intelligibilis in descensu dispositiones, ex una
materie substantia in firmis corporibus multipli-
cata, atque veluti catena se mutuo tenentes ; ex his
cogitationes, et que sequuntur. Non commistiones
&utem unitorum, sunt sicut in humani generis
communitate, et cujusque hominis proprietate ;

ἐπειδή καὶ ἐξ αὐτοῦ eiat καὶ προσεχεῖς αὐτψ. Ἑτερὸ -
τητες δὲ καθὸ καταγωγὸς οὖσα ἡ ἑτερότης, xal µε-
ριστὴ, ἐν ταῖς ὑποθεθηχυίαις καὶ ἐσχάταις προόδοις
τοῦ θείου θελήµατος εἲς ὁρατὰ ἐπληθύνθη. ᾽Ανομοιό-
τητες δὲ πάλιν, ἐπειδὴ τὸ γινόµενον ἕτερον ἂν εἶη τοῦ
δηµιουργήσαντος κατὰ πάντα, καὶ obx ἐμφερές. Κοι-
νων[χι δὲ τῶν ἐναντίων αἱ τῶν στοιχείων εἰσὶ χράσεις᾽
ἐκ γὰρ τῶν τεσσάρων στοιχείων slot τὰ σώματα πάν-
τα. ᾽Αλληλουχίαι δὲ τῶν ὁμοστοίχων εἰσὶν αἱ τῶν
κόσμων, τοῦ τε ὁρατοῦ xai τοῦ νοητοῦ, καθ᾽ ὑπόθασιν
κατατάξεις, ix μιᾶς οὐσίας τῆς ὕλης εἷς σώματε
πληθυνθεῖσαι στερεωµάτων, xal οἱονεὶ σειρὰ, ἁλλή-
λων ἐχόμεναι * ἐκ τούτων νοήσεις xal τὰ ἑξῆς. ᾿Ασυμ-
μιξίαι δὲ τῶν ἠνωμένων εἰσὶν, ὡς ἐπὶ τῆς τοῦ ἀνθρώ-
που 9 γένους κοινότητος, xal τῆς καθ᾽ ἕκαστον ἄνθρω-
mov ἰδιότητος * τῷ μὲν γὰρ xotwü τῆς οὐσίας λόγψ
πάντες ἠνώμεθα, τῇ δὲ καθ’ ἕκαστον ἰδιότητι, τὸ ἀσύμ-
μικτον ἔχομεν.

communi enim essentie ratione omnes uniti sumus, uniuscujusque vero proprietate, minime oom-

miscemur.

Stalus omnes. Dicit tres esse stationes et. motio-
nes, quas etiam recenset, mentium, et animarum,
et corporum ; oportet itaque commode intelligere.
Mentes igitur stant et moventur, sicut Isaias dicit
et Ezechiel de seraphim et cherubim, quoniam
ascendunt et descendunt, ut ait Moyses; nam in-

desinenter ad Deum converti, et herere in conten-

tione ad ipsum, etsi ablegentur et descendant ad
inferiora, ut adjuvandis provideant, hoc ipsum est
firmiter in Dei vicinia stare, atque ad liberalia mo-
veri officia. Moventur autem etiam superiora cogi-
tando, et stant dum ab inferioribus intelliguntur,
ut intelligibiles, manentes in propria identitate ;
nam sunt sua presidia et mansiones, atque in se-
ipsis habitant, necnon ad seipsos convertuntur,
neque dividi possunt in ea qua α Dei cultu sunt
uliena. Itaqueimperfectiora omnia convertuntur ad
excellentiora Motusautem mentium et animarum in
orbem circulumque feruntur, sicut etiam Ezechiel
ait; quandoquidem ex se ipsis progrediuntur, atque
in se revertuntur, etsi a se non abierunt. Et hec

Al στάσεις πᾶσαι. Στάσεις καὶ Κινήσεις λέγει
τρεῖς, ἃς καὶ καταλέγει, νοῶν καὶ ψυχῶν, καὶ σωμά-
των ΄ δεῖ τοίνυν προσφόρως vosiv. Οἱ μὲν οὖν νόες
ἵστανται xal κινοῦνται, ὡς Ἡσαΐας φησὶ, καὶ Ἰεζεκιὴλ.
περὶ τῶν σεραφὶμ καὶ χερουθίµ * ἐπειδὴ αὗτοί εἶσιν
οἱ ἀναθαίνοντες xal καταθαίνοντες, ὥς φησι Μωύυσῆς -
τὸ μὲν γὰρ ἐπεστράφθαι ἀλήκτως ἐπὶ 9 τὸν θεὸν, καὶ
ἱδρῦσθαι ἐν τῇ πρὸς αὐτόν ἀνατάσει, κἂν ἀποστέλ-
λοιντο καὶ καταθαίνοιεν 69 ἐπὶ τὰ ὑποθεθηκότα, προ-
νοἰας χάριν τῶν ὠφεληθησομένων, τοῦτό ἐστι τὸ ἑστά-
ναι βεθαίως iv τῇ πρὸς Ocóv ἑγγίσει, καὶ κινεῖσθαι
&'c τὰς περὶ τοὺς εὐεργετουμένους διακονίας * κινοῦν-
ται δὲ ἐν τῷ νοεῖν τὰ ὑπερθεθηχότα, καὶ ἐσιᾶσιν iv
τῷ νοεῖσθαι παρὰ τῶν καταδεεστέρων, ὡς νοητὰ, μέ-
νοντα ἐν τῇ οἰκείᾳ ταυτότητι * φρουραὶ γάρ εἶσιν ἔαυ-
τῶν καὶ µοναί " xai εἷς ἑαυτὰ οἰχειοῦνται, καὶ do
ἑαυτὰ συνεστραµµένα, καὶ ἀσχέδαστα ἐπὶ τὰ ἀλλό-
τρια τῆς θεοσεθείας. Καὶ oov πάντα τὰ καταδεέστερα
ἐπέστραπται ἐπὶ τὰ ὑπερθεθηχότα. Αἱ δὲ κινήσεις
τῶν νοῶν καὶ ψυχῶν τροχοειδεῖς clot val χυχλικαὶ, ὡς
καὶ Ἰεζεχιήλ φησιν, ἐπείπερ ἐξ ἑαυτῶν προΐασι, καὶ

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

V ὑπόστασιν. 59 ἀνθρωπείου, 99 πρός. 9 ἀποστέλλωνται καὶ καταθα[νωσιν.

201 8. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS. 258

el; ἑαυτὰ ἐπαναστρέφουσιν ἀνεξόδευτα ἑαυτῶν. Kal A quidem ita se habent in incorporeis ; status autem
ταῦτα μὲν ἐπὶ τῶν ἀσωμάτων' στάσις δὲ xai xlvosw — et motus in corporibus intelligetur, manente qui-
ἐπὶ τῶν σωµάτων νοηθήσεται, μµενούσης piv τῆς — dem in subjecto materia; mota vero in modos et
ὕλης ἐν ὑποχειμένφ' κινουµέντης δὲ εἰς τὰς τῶν 41vo-— mutationes corporum animatorum et inanimo-
µένων εί ἐξ αὐτῆς τροπὰς καὶ μεταλλαγὰς σωμάτων — rum.

ἐμψόχων τε καὶ ἀφύχων.

Κυκλικῶς μέν. Σηµείωσαι πῶς κινοῦνται τὰ οὐράνια Circulariter quidem. Nota quomodo coelestia in
κοχλικῶς, καὶ κατ᾽ εὐθεῖαν καὶ ἐλικοειδῶς' καὶ πῶς Orbem moveantur,et recta et oblique : et quomodo
νοεῖται ψυχῆς ἑλικοειδὴς χίνησις. intelligatur motus anime obliquus.

Οἱ θεῖοι νόες κινοῦνται ϐ3 Divine mentes moventur
ἢ χυκλικῶς, 7j κατ εὐθεῖαν, ?) ἐλικοειδῶς, Aut in orbem, aut recta, aut oblique.
Ψυχῆς δὲ κίνησις. ᾿Ἐπειδὴ καὶ, ὡς ἄνω προ- 135 Animi autem motus. Quandoquidem, sicut

εγράφαμεν, vospà μέν εἷσι τὰ νοοῦντα' νοητὰ δὶ τὰ — etiam supra scripsimus, νοερά sunt ea que intelli-
vooóusva* τροφὴ δὲ τῶν νοερῶν tX νοητά' εἰκότως gunt; νοητά vero que intelliguntur ; alimentum au-
οὖν ἐπὶ φυχῆς νοερᾶς φησι δυνάµεις αὐτῆς, ὡς µό- tem intelligentium sunt intelligibilia ; merito in -
vov νοούσης τὰς ὑπερθεθηκότα' αὕτη γὰρ ὑπ οὐδενὸς DB anima intelligente facultates ejus affert, utpote
νοεῖται΄ καὶ πάντων τῶν νοητῶν ἐσχάτη ἐσι[. Δυνά- — tantumexcellentioraintelligentis ; haac enim a nullo
μεις δὲ εἷσι doy fic al πρὸς τὰς αἰσθήσεις ἐπιτηδειό- intelligitur, omniumque intelligibilium est post-

τητες. rema. Facultates porro anime sunt, aptitudines
aptee ad sensuum functiones.
Ἑλικοειδῶς . ὉΟρᾶς ἐντεῦθεν, πόση διαφορὰ ψϕυ- Oblique. Hinc vides quanta sit differentia anime

χῆς πρὸς τὰ νοητά’ τὰ μὲν γὰρ νοερῶς xal ἑνιαίως, — ab intelligibilibus: hec enim, intellectualiter et
τουτέστι χατὰ ἀθρόαν ἐπιθολὴν , voti τὰς ύπερχει- — unite, hoc, est celeri seu simplici mentis appre-
pivac θείας ἑλλάμψεις, κατὰ τὸ αὐτῶν µέτρον ἀπο- — hensione, superiores divinas intelligunt illustra-
παλυπτοµένας' ἡ δὲ quy? λογικῶς καὶ διεξοδικῶς, tiones, que pro ipsorum captu revelantur : anima
τουτέστιν εἷς μερικὰ µεριζοµένη , xal ix μετοχῆς — vero, ratiocinatione et discursu, id est in particu-
διδασκοµένη ὁ 3p νοῦς, εἷς λογισμοὺς κατιὼν, — laria divisa,atque ex communicatione addiscensin-
οἱονεὶ µερίζεται xal δἑεται τοῦ διὰ πλειόνων παρα- — telligit. Mens enim, ad ratiocinationes descendens,
δειγμάτων διεξοδεύοντος λόγου πρὸς παράστασιν τοῦ — aliquo modo dividitur et pluribusexemplaribus seu
νοουµένου, τὸ Orspava6sO0nxó c9 . CXouuxtoc οὖν — speciebusindiget,ratione discurrente ut sublime et
ἱνερχεῖ ἡ qox? xal μεταθατικῶς, ὅτε xal vost" τοῦτο (? transcendens illud quod cogitatur representet,
γὰρ οἰκεῖον ψυχῆς, xai ὅτε ἔξωθεν ἐπὶ τὰ ὑψηλότερα — Ergo anima commistim et transcursim operatur,
χειραγωχεῖται ἐκ γὰρ τῶν ἀλλοτρίων ἀναθαίνει. etiam quando intellectualiter intelligit : hoc siqui-
dem anime proprium,quapdo extra se ad sublimia
elevatur : ex alienis enim ascendit.

Al ψυχαὶ αἱ λογικαὶ κινοῦνται Anime rationales moventur
1 χυχλικῶς, 3j ἐλικοειδώς, ἡ κατ᾽ εὐθεῖαν. — Aut in orbem, aut oblique, aut recta.
Tojtwv οὖν, xal τῶν αἰσθητῶν. "Opa, ὅτι καὶ Horum igitur, uti et. sensilium. Adverte, quod

τῶν αἰσθητῶν τρεῖς φησιν εἶναι τὰς κινήσεις τὴν — etiamdicattresessesensilium motiones,circularem,
χυχλοειδῆ καὶ τὴν ἑλικοειδῆ, xal τὴν κατ’ εὐθεῖαν — obliquam et rectam : persuademur autem ex iisque
προαγόµεθα δὲ ταύτας vosiv ἐκ τῶν περὶ ψυχῆς εἴρη- —de anima dicta sunt, intelligere, circularem quidem
piwev* κυκλιχὴν μὲν αὐτὴν, ὅταν τὰ αἰσθητὰ αὐτὰ — eam,quando sensiliasecundum proprias virtutes et
xà τὰς olxtlag δυνάµεις καὶ ποιότητας ἐνεργῇ qualitates operantur, ut ignis calefaciens, et aqua
οἷον πΌρ Otppaivov, xai ὕδωρ φῦχον, καὶ τὰ ἑξῆς refrigerans, aliaque similiter ; oblique autem,
ὁμοίως: ἐλικοειδῶς ** δὲ, ὅταν μεταθατικῶς ἐνεργῃ, quando transourrendo operantur, ut pisces ex
eloy ἐξ ὑδάτων Ἰχθύες, xai πετεινὰ, xal ἡ ῥάθδος [) aquis, et volucres, atque virga Moysis in serpen-
Μωύσέως εἷς ὄφιν, xal τὰ νοιαῦτα" xxz' εὐθεῖαν δὲ, — tem, ac similia ; recta vero,quando rursus ad pro-
ὅτεν αὖθις εἷς τὰς οἰκείας ἀρχὰς ἀνατρέχῃ, olov ὅταν — pria redit principia, ut quum que corrumpuntur,
μετὰ διάλυσιν τῶν γινοµένων πάλιν εἰς τὰ στοιχεῖα xà — post dissolutionem suse nature,iterum in elementa
vütioóueva. ἀναλύηται. resolvuntur.

Καὶ χίνησιν *. Kíivaoctv ἂν τις προαχθείη νοῆσαι Ác motum. Motum crediderit quis esse sensilium
τῶν αἱσθητῶν τὴν ἀλλοίωσιν καὶ τὴν φθοράν' ἐξ οὗ —alterationem et corruptionem : ex quo enim status
Ἱὰρ ἡ στάσις, τούτων σηµαίνει τὴν Ὑένεσιν, πρόδη- —signifleat horum generationem manifestum est

VARL/E LECTIONES ET CORRECTIONES.

" γινοµένας, ϐ Ἡ τῶν θείων νοῶν Χίνησις. — 9 ὑποδεθηκός. 3 ἑλικοειδῆ.

259

APPENDIX AD OPXRA 8. DIONYSII AREOPAGITA.

200

quod motus contrarium ostendat : nota igitur ea, Α λον ὡς f, κίνησις τὸ ἐναντίον ἐμφαίνει' σηµείωσαι οὖν,

qu& alterantur et corrumpuntur, ex ipso, et in
ipso, ac in ipsum respicere.

336 Propter quod status omnis. Propter quod
est bonum et pulchrum.

Omne unum, 6ἱ mulliludo. Quomodo intelligetur
omne unum et multitudo ? Suppone mundum uni-
versum magnam esse arborem,que in suis anima-
tis partibus veluti stirpibue et caudicibus, ao in
partium partibus veluti ramis, ramusculis et foliis
aliquo modo vivat (si enim unumquodque horum
tanquam in se perfectum animal reputari, quod
unitionem ac ordinem, secundum quem arbor ipsa
in se et cum suis partibus vivit, in toto servet ; ita
vivunt, qua intelligunt intellectualiter et rationa-
biliter sive cum ratiocinatione, bruta vero sensi-
liter, inanima autem et spiritus expertia, naturali-
ter ac habitualiter), atque in se vivens, sicut dixi
unumquodque vivere, et cum toto partes universa-
lium,cognosces totiusin uno compagem et con-
victum, itemque in raultitudine, singulis apta pro-
priaque vita viventibus,ut diximus.Iterumque si ex
uno et solo Deo sunt omnia, merito etiam unum
dicuntur propter colligationem et compagem,atque
multa propter variam singulorum speciem.

Definitionem, Gr. οἱ ὃροι. Ὅροι seu definitiones
sunt sermones qui singularum rerum naturam ex-
plicant, atque genus et differentiam et speciem de-
clarant.

Principium exemplar:. Exemplaris causa seu
principium est illud,cujus intuitu aliquid (ei si-
inile) fit.ITloc autem est aut idea que est intellectio
perfecta, eterna ceterni Dei, aut exemplar eternum
inexsistens nature,cujus respectu res sunt ; incor-
pores etenim sunt idee et exemplaria, finalis au-
tem causa seu principium est cujus gratia aiiquid
perficitur,vel finalis causa est que ab effectu sepa-
rari nequit, aut ex qua ezxsistente aliquid fit, ut
universorum materia. Deus vero hanc etiam pro-
duxit ; efficiens autem causa est que ab effectu se-
parata est, ut Deus et omnis a quo aliquid fit.

EL omnia qu: non sunt. Quomodo que non
gunt sint in bono, ita intelligo : nimirum quia pri-
vationessunt in ipso superessentiales ; nequeenim
privationem dixerim esse substantiam, velut sine

principio, incorruptibilis, immortalis et quae ejus- D

modi ; neque enim Deus est idem cum illis, quan-
doquidem ante ea exsistat ; ex ipso enim cognitum
est quid haec sunt; equidem neque quid non sit
Deus 1374 noscimus, vel quomodo ineffabilis, et
incomprehensibilis ; non enim hec sunt ejus prin-
cipium, sed ex ipso : ipse igitur etiam ipsius nihil
eat auctor, cum sint omnia illo posteriora, seoun-
dum exsistendi et non exsistendi causam : nam

C

ὅτι καὶ € τὰ ἀλλοιούμενα, xal τὰ φθειρόµενα, ἐξ αὐτοῦ,
xai δι᾽ αὐτοῦ, καὶ εἰς αὐτὸν ópg.

Δι ὃ πᾶσα στἆᾶσις' Δι ὃ ἀγαθὸν καὶ xaÀÓv δη-
λονότι.

Hav ἓν xai πλῆθος. Πῶς νοηθήσεται τὸ πᾶν ἓν
καὶ πλῆθος ; ὑπόθου τὸν πάντα κόσμον φυτὸν μέγα,
καθ) ὅλα τὰ µέρη αὐτοῦ τὰ ἔμψυχα ζῶν τρόπον τινὰ,
οἷον πρέµνα xal σιελέχη, xal τῶν μερῶν τὰ µέρη,
olov κλάδους, ἀκρέμονάς τε καὶ φύλλα (εἰ γάρ uot
τούτων ἕκαστον οἷον αὐτοτελὲς ζῶον ὑπολάθοις, τηροῦν
δὲ τὴν ἐν τῷ ὅλῳ ἕνωσίν τε xal τάξιν, καθ ?» αὐτό
δε τὸ δένδρον tf καθ) ἑαυτὸ, xal μετὰ τῶν αὐτοῦ
μερῶν' ὡς ἔστι ζῆν, τὰ μὲν νοερὰ νοερῶς τε xal
λογικῶς, τὰ δὲ ἄλογα αἰσθητικῶς, τὰ δὲ ἄψυχα xai
ἄπνοα φυτικῶς τε καὶ ἐκτικῶς), καὶ ζῶν καθ) ἑαυτὸ,
ὡς ἔφην ἕκαστον (fv καὶ μετὰ τοῦ ὅλου κινητικῶς
τὰ µέρη μετὰ τῶν καθολικῶν, γνώσῃ τοῦ παντὸς τὴν
ες τὸ tv συμφυΐαν τε xal σύζησιν, καὶ τὴν εἲς τὸ
πλῆθος, ὡς ἑκάστου προσφόρως τε xal ἰδίως ζῶντος,
ὡς ἔφημεν. Καὶ πάλιν cl ἐξ ἑνὸς καὶ µόνου Oxo)
τὰ πάντα, εἰκότως καὶ ἓν λέγονται διὰ τὴν σύνδεσιν
καὶ ἁρμονίαν, καὶ πλήθος διὰ τὴν πολυείδειαν τῶν καθ
ἕχαστον.

Οἱ ὅροι. Ὅροι slslv οἱ ἐρμηνευτικοὶ λόγοι τῆς οὗ-
σίας ἑκάστου τῶν πραγμάτων, καὶ τοῦ γένους, xal τῆς
διαφορᾶς, καὶ τὸ τί ἐστι δηλοῦντες.

᾽Αρχὴ παραδειγματική . Ἡαραδειγματικὸν αἴτιον,
ἦτοι ἀρχή ἐστι τοῦ πρὸς ὃ γίνεται τὸ γινόμενον"
τοῦτο δὲ ἐστιν Tj ἰδία, ἥτις ἐστὶ νόησις αὐτοτελὴς,
ἀῑδιος τοῦ ἀῑδίου Θεοῦ. f, παράδειγµα αἰώνιον ἐνεστὼς
τῇ φύσει, πρὸς O Ὑίνεται τὰ Ὑινόμενα᾽ ἀσώματοι
γὰρ αἱ ἰδέαι καὶ τὰ παραδείγματα" τελικὸν δὲ αἴ-
vtov, ἦτοι ἀρχή ἐστιν, τὸ οὗ ἕνεχα τὸ γινόµενον τε;
λειοῦται' Ἡ τελικὸν αἴτιόν ἐστιν, ὃ ἀχώριστόν ἐστι
τοῦ ἀποτελέσματος' 3| i£ οὗ ἐνυπάρχοντος Ὑίνεται τὸ
γινόµενον, ὡς ἡ τῶν ὅλων ὕλη: ὁ δὲ θεὸς xai ταύτην
παρήγαγε ποιητικὸν δὲ αἵτιόν ἐστι τὸ χεχωρισμένον
τοῦ ἀποτελέσματος, ὡς ὁ θεὸς, καὶ πᾶς ὑφ᾽ οὗ γίνεται
τὸ γινόµενον.

Καὶ πάντα τὰ οὐκ ὄντα. Πῶς τὰ μὴ ὄντα dv τῷ
ἀγαθῷ οὕτω νόησον’ ἐπειδὴ al στερήσεις ἐν αὐτῷ
εἶσιν ὑπερουσίως' οὔτε γὰρ ἂν εἶποιμι οὐσίαν τὴν
στἐρησιν, olov ἄναρχος, ἄφθαρτος, ἀθάνατος xal ὅσα
τοιαῦτά ἐστι’ xal γὰρ οὐκ ἔστι ταῦτα ὁ θεὸς, ἐπεὶ
καὶ πρὸ τούτων ἐστίν' ἐξ αὐτοῦ γὰρ ἐγνώσθη, τί ἐστι
ταῦτα xal γοῦν οὐδὲ τί οὐκ ἔστιν ὁ θεὸς, Υινώσκο-
μεν, 9j πῶς ἄῤῥητος xal ἀχατάληπτος' οὐ γὰρ ταῦτα
ἀρχὴ αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἐξ αὐτοῦ. αὐτὸς οὖν καὶ τοῦ µηδι-
νὸς αἴτιος πάντων αὐτοῦ ὑστέρων ὄντων, κατὰ τὴν
τοῦ εἶναι καὶ μὴ εἶναι αἱτίαν' καὶ γὰρ αὐτοῦ τὸ μηδὲν
στἐρησἰς ἐστιν ἔχει γὰρ τὸ εἶναι διὰ τὸ μηδὲν εἶναι
τῶν ὄντων' καὶ μὴ v ἐστι διὰ τὸ εἶναι καὶ ὑὕπερ-

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

95 ὡς xal.

S. MAXIMI SCHOLIA IN 115. DE DIVINIS NOMINIBUS.

26»

πάντα Ov, ὡς ποιητὴς, καὶ μηδὲν ὧν, ὡς ὅπερ- À ipsum nihil, est privatio : habet enim esse, nihil

ὥς, μᾶλλον δὶ καὶ ὑπεραναθεθηκὼς καὶ Ümsp-
ὢν. ᾽Ανάγνωθι καὶ dv. τῷ προτέρῳ φύλλῳ τὴν
καραγραφὴν περὶ τοῦ μὴ ὄντος.

eorum que sunt exsistendo,et nihil est cum tamen
sitexsistendoet Supraexsistendo,exsistens omnia ut
creator, οἱ nihil exsistens ut transcendens ; imo

) supertranscendens et superessentialis exsistens. Lege etiam in priori folio meam de non mente

vationem.

τὰ ἥττω τῶν κχβρειτιόνων . llapivpaya xai
tà ὅμοιον ἐν τῷ πρώτῳ κεφαλαίῳ, ὅτι ἀεὶ τὰ
Βηκότα ἐπέστρχπται πρὸς τὰ ὑπερχείμενα, ὡς
είνων περιεχόμενα xai προνοούμενα” χοινωνι-
b τὰ ὁμόστοιχα τῶν ὁμοταγῶν, καὶ ἁπλῶς πάντα
v καὶ αὐτῶν 66 ἐρᾷ. [Αλλὰ] xal ὁ θεὸς πάντων
μα τὰ πάντα ἀγαθά ποιήῄσῃ.
ὃς γὰρ ὁ ἀγαθοεργός. θαυμαστῶς λέχει, ὅτι
€ ἔρως, iv τῷ ἀγαθῷ προὐπάρχων, οὐκ ἔμεινεν
€, ἀλλ᾽ ἔτεκεν ἡμῖν τὸν ἀγαθὸν ἔρωτα, δι ὃν τοῦ
| xal ἀγαθοῦ ἐφιέμεθα" πρακτικὸν γὰρ xxi γεν-
ὧν τὸ θεῖον κατὰ τὸ εἱἰρημένον. 'O Πατήρ µου
ἄρτι ἑργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι. Σηµείωσαι δὲ
δεν χἰίνησιν θείαν᾽ ὁ γὰρ ἀγαθοεργὸς ἔρως ἑκί-
τὸ θεῖον εἰς πρόνοιαν, εἷς σύστασιν ἡμῶν, (va
ερακτικὸν T, κινούμενον, xai μὴ µείνῃ ἄγονον᾽
ότου νοήσεις xai τὸ, µονάδος μὲν κινηθείσης,
τὰ ἑξῆς εἱρημένα τῷ θεολόγφῳ Γρηγορίῳ ἐν τῷ
tp. περὶ Υἱοῦ.
νητικὴν ὑπερθολήν. Τουτέστι τὴν κτίσιν παρήγα-
ὥστε περὶ αὐτὴν τὰ τῆς ἀγαπητῆς ἐπιδείκνυσθαι
Sex.
d. Kal µή τις ἡμᾶς οἰέσθω. Σηµείωσαι ὅτι οὐ
b ἀπεμφαίνοντα ὀνόματα λέγειν [περὶ θεοῦ], εἰ
p xal iv θείᾳ ἐμφέροιντο Γραφῇ, ὡς xai νῦν πε-

ωτός φησι’ καὶ ὅτι οὐ χρὴ προσεχειν λέξεσιν, (t

τῇ δυνάμει τοῦ σκοποῦ' θείως γὰρ αὐτὰ διέξ-

ἱτέρων ὁμοδυνάμων. "Ott xal δἰὰ τῶν ἴσοδυνά-
οὐ κωλυόµεθα ἐκφωνεῖν τὰς λέξεις. [Σημείωσαι
ητρίδα καὶ πατρίδα ταὐτό φησι.]

»v εἰδέναι. Διὰ τί συλλαθαϊῖς καὶ λέξεσι χρώμε-
σχόπει τὴν ἀνάγνωσιν' ὃ θέλει εἰπεῖν, τοῦτο
* ἡνίκα τὸν προφορικὸν λόγον κινοῦμεν, τοῦτον
τινος τῶν αἰσθητῶν, τότε λέξεων, xai συλλαθῶν
ποιχείων καὶ γραφῶν δεόµεθα πρὸς δήλωσιν τοῦ
υμένο»" εἰ δὲ ἀφ᾿ ἑαυτῆς d) uy, πρὸς τὰ νοητὰ
τα: διὰ τῶν ὀρθῶν ἐνεργειῶν, περιτταὶ μετὰ τῶν
ητῶν al αἰσθήσεις' ὑψηλὰ γὰρ φαντάζεται’ ὅταν
ιοειδὴς γένητάι, προκόπτουσα ταῖς κατὰ μικρὸν
άσεσι, καὶ δι ἑνώσεως ἁγνώστου πρὸς τὸ ἀπρόσ-
φῶς τὰς ἐπ.θολὰς Éym, τότε καὶ αἱ νοηταὶ t!
γειαι περιτταί slow, ὡς καὶ αἰσθήσεις , ἐπειδὴ
Μηλότερα τούτων ἡ ψυχἠ λιανοεῖται, λοιπὸν ἣνω-
η θιῷ ὅταν δὲ ὁμηῦ Ἰχαμαίζηλα φαντασθῇῃ, καὶ
ἵτινος τῶν αἱἰσθητῶν σπευσῃ κινηθῆναι, τότε τοὺς
εστέρους λόγους xal τὰ τρανότερα τῶν ὁρατῶν 69
j ἐπιζητεῖν.

α) Joan. v, 17.

Et inferiora superiora. Adnotavi quoque supra
in primo capite aliquid simile, nimirum inferiora
semper converti ad superiora, ut qus ab illis con-
tineantur et conserventur ; communiter autem pa-
ria amant paria,et absolute omnia invicem et seip-
sa ;ipseque Deus amat universa, ut omnia efficiat
bona.

Ipse enim bonifez. Mirabiliter dicit, bonum amo-
rem, ín bono preexsistentein, non mansisse infc-
cundum, sed bonum peperisse amorem, per quem
pulchrum etbonum apyetimus ;divina enim natura
operatur et generat, juxta illud Scripture : Puter
meus usque modo operatur, εἰ ego operor (a).Nota ex
hoc loco divinam motionem, nam amor boni causa
movit divinitatem ad providentiam, ad nostri crea-
tionein, uteliam operaretur qui movebatur, nec
remaneret sterilis; ex hoo intelliges etiam illud,
x»tonade quidem mota ; et qua deinceps dicuntur 8
divino Gregorio in primo de Filio.

Generanii excellentiam. Id est, creaturam pro-
duxit,utcirca ipsam amabilis motionis officia pres»
staret.

S XI. Neque vero nos quisquam putet. Nota dis-
sentanea nomina non esse pronuntianda (de Deo],
nisi in Scriptura reporiantur, sicut etiam modo de
amore dicil,neque dictiones attendendum,sed finem
institutionis earum ; divine enim ipsa exponit.

Per alia equivalentia.Nos minime prohiberi quo-
minus dictiones aliquas per alias idem significan-
tes proferamua. (Nota quod µητρίδα et πατρίδα idem
dicit.)

Scire oportet.Cur syllabiset dictionibus utamur ;
considera lectionem.Quod autem vult dicere,id est :
quando sermonem pronuntiamus,movemus eum de
sensili aliquo, 138 tum dictionibus et syllabis et
elementis et scriptura indigemus ad ejus quod di-
citur declarationem ; si vero anima a se ipsa ad in-
telligibilia movetur in rectis operationibus, super-
flui sunt cum sensilibus sensus ; sublimia enim
imaginatur: quando autem Dei similis effecta fuo-
rit elevationibus paulatim proficiens, atque per
ignotam unitionem intellectiones suas in inaccesso
lumine habuerit; Lum etiam intelligibiles operatio-
nes sunt superflue, sicut et sensus, quoniam his
sublimiora cogitat animas, deinceps Deo unita;
quando autem humi repentiaseu terrestria imagi-
natur, οἱ in sensili aliquo moveri studet, tunc cla-
riores sermones et visibilium raaxime perspicue
querere oportet.

VARLER LECTIONES ET CORRECTIONES

«laor, 01 votpal. ϐ5 νοητῶν,

203

Sicul etiam | intelligendi facultates. Adverte aliud A

esse mentem et aliud animam. Intelligentes facul-
tates dicit intellectiones que sunt inferiores, et
mentis divisio ; quando igituranima voluerit Deum
intueri, et pro viribus ipsi uniri, oculum quidem
suum,id est mentem ipsam, debet a particularibus
avertere, et ad generaliora transmittere. Particula-
ria vero sunt intellectiones, sicut. diximus : tum
mens lota effecta atque introrsum conversa, post-
remo unitas et simplicitas effecta, divinis poterit
intendere radiis,per laudabilem ignorationem, non
per ignorantiam qu&ex rerum imperitia oritur,sed
per eam que cognoscit se Dei incomprehensibilia
ignorare ; cognoscet autem divino fruens splendore
non per sensiles oculos, nec enim his apprehendi-
tur, sed ea mentis constitutione que oculis caret.

Perspicacissimie sensuum. Explicat qua sunt cla-
rissime sensuum iransporlationes ; aitque ipsas
esse planissima verba et visibilium apertissima.

Recte poterunt. Videlicet sensus.

8 XII. Atqui visum est quibusdam. Quod charitas
significat amorem, et nomen amoris esse divinius.

Audiant. Nota, tum temporis quoque fuisse qui
nomina reprehendebant, quos ex divina Scriptura
reprimit.

Divus Ignatius. Aliqui etiam ex hoc loco arbi-
trantur opportune presentem librum arguere,tan-
quam non esset divini Dionysii, quia dicunt Igna-
tium esse ipso posteriorem ; quomodo vero potest
aliquis posteriorum meminisse? Fictio autem est
139 et hocquod illis probatur ; nam sanctus Pau-
lus,qui Dionysium illustravit, seu baptizavit,poste-
rior fuit tempore sancto Petro, post quem Ignatius
creatur episcopus Antiochie, Petro Homam pro-
fecto; supervixit vero sanctus Paulus multo tem-
pore, qui Dionysium baptizavit, Dionysiusque post
ipsum vixit. Porro Joannes evangelista sub Domi-
tiano exsulat in Patmo, cui rescribit Dionysius ;
Ignatius vero ante Domitianum patitur, ita ut an-
tiquior sit Dionysio.

Amor meus. Querendum quomodo Ignatio cum
Onesimo qui fuit post Timotheum disputante, et
Romanis scribente, amor meus crucifixus est, Dio-
nysius nuno Timotheo scribens hujus meminit,vel-

APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE.

264

ὍὭσπερ xai al νοεραὶ δυνάµεις . Σηµείωσαι ὅτι
ἵτερον νοῶῦς καὶ ἕτερον ψυχή. Νοερὰς [ἐνεργαίας xa!]
δυνάµεις φησὶ τὰς νοήσεις, αἴτινες κατώτεραί slo,
καὶ σκεδασμὸς τοῦ vou, Ὅταν οὖν ἡ φυχἠὴ βούληται
πρὸς θεὸν ἀνανεῦσαι, καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν ἐνωθῆναι
αὐτῷ, τὸ μὲν ὄμμα αὐτῆς, τουτέστι τὸν νοῦν αὐτὸν
ἀποστρέψαι ὀφείλει τῶν μερικῶν, xai ἐπὶ τὰ καθολι-
κώτερα ἀναπηδῆσαι' μερικὰ δὲ εἶσιν αἱ νοήσεις, ὡς
ἔφημεν' τότε γὰρ νοῦς ὅλη γενοµένη, xai elc τὸ ἔσω
στραφεῖσα, ἑνὰς λοιπὸν xai ἁπλότης γενομένη, ἐπι-
λαθεῖν δυνήσεται ταῖς θείαις ἀχτῖσι' διὰ τῆς ἔπαινε-
τῆς ἀγνωσίας, οὐ τῆς ἐξ ἁμαθείας ἁγνοίας, ἀλλὰ τῆς
γιωωσκούσης ὅτι ἀγνοεῖ τὰ περὶ θεοῦ ἀχατάληπτα"
γνώσεται δὲ ἀπολαύουσα τῶν θείων μαρμαρυγῶν o)
διὰ τῶν αἰσθητῶν ὁμμάτων οὐ γὰρ καταλαμθάνεται
τούτοις» ἀλλὰ ταῖς ἀνομμάτοις τοῦ νοῦ χαταστασε-
σιν 99,

Ἐπιδηλότεραι τῶν alogYctov: ᾿Εξηγεῖται, τί εἶσιν
αἱ ἐπιδηλότεραι τῶν αἱσθήσεων διαπορθµεύσεις' xal
φησιν αὐτὰς τοὺς σαφεστέρους λόγους καὶ τὰ τρανέστε-
pa τῶν ὁρατῶν.

Καλώς δυνήσονται. Αἱ αἰσθήσεις δηλονότι.

8 XII. Καΐτοι ἔδοξέ τισιν. "Ότι xal ἡ ἀγάπη ἔρωτα
δηλοῖ' καὶ ὅτι θειότερον ὄνομα x05 ἔρωτος.

᾿Ακουέτωσαν. Σηµείωσαι ὅτι xai τότε ᾖσάν τινες
ἐπιλαμθανόμενοι ὀνομάτων, οὕς ἐπιστομίζει ἐκ τῆς
θείας Γραφῆς.

Ὁ θεῖος Ἰγνάτιος. Καὶ ἐκ τούτου τινὲς οἵονται
διαθάλλειν εὐκαίρως τὸ παρὸν σύνταγμα, ὡς μὴ ὄν
τοῦ θείου Διονυσίου, ἐπειδὴ Ἰγνάτιον λέγουσι µετα-
γενέστερον αὐτοῦ εἶναι' πῶς δὲ δύναταί τις τῶν us-
ταγἐνεστέρων μεμνῆσθαι ; Ιλάσμα δὲ καὶ τοῦτο δοχκοῦν
αὐτοῖς' ὁ γὰρ ἅγιος Παῦλος, ὁ φωτίσας Διονύσιον,
µεταγενέστερος ἦν τῷ χρόνῳ τοῦ ἁγίου Πέτρου, εθ
0v ὁ Ἰγνατ.ος ἐπίσκοπος Ὑίνεται Αντιοχείας, µετα-
τεθέντος Πέτρου ἐν 'Ρώμῃ' ἐπέζησε δὲ ὁ ἅγιος Παῦ-
λος χρόνον πολὺν, |ὁ] φωτίσας Διονύσιον, xal Διονύ-
σιος μετ αὐτὸν ἔζησεν' ὁ δὲ εὐαγγελιστὴς Ιωάννης
ἐπὶ Δομετ'ανοῦ ἐξορίζεται εἰς Πάτμον' ᾧ ἀντιγράφει
Διονύσιος. Ἰγνάτιος δὲ πρὸ Δομετιανοῦ μαρτυρεῖ"
ὥστε προγενέστερος Διονυσίου.

'O ἐμὸς ἔρως. Ζητητὲον πῶς ἐπὶ Ὀνησίμου τοῦ
μετὰ Τιμόθεον ᾿Ιηνατίου διαλεγοµένου, xai γράφοντος
Ῥωμαίοις τὸ, ἐμὸς ἔρως ἐἑσταύρωται, Διονύσιος
νῦν Τιμοθέῳ γράφων τούτου µέμµνηται, ὡς Ἰγνατίου

uti Ignatius antea scripsisset ; et ne forte ab ali- D ἤδη γράψαντος' καὶ µήποτε παρά τινος τῶν φιλολό-

quo litteratorum extrinsecus appositum,ad perfe-
etiorem eorum qus de divino amore a sancto Dio-
nysio dicta fuerunt confirmationem, postea per
ignorantiam internis insertum sit, quod in multis
sepe accidisse novimus ; siquidc m etiam sine hac
parte corpus orationis integrum constituitur ; aut
fortassis quia familiare ipsi erat effatum, sicut
etiam ab eodem sepe dicebatur et scribebatur θεο-

γων ἔξω παρατεθὲν, πρὸς πλείονα σύστασιν τῶν περὶ
θείου ἔρωτος τῷ ἁγίῳ Διονυσίῳ εἱρημένων, ὕστερον
κατὰ Άγνοιαν ἔσω παρενετέθη, ὅπερ ἐν πολλοῖς πολ-
λάκις γενόµενον ἔγνωμεν' καὶ γὰρ δίχα τούτου ἴστα-
ται ἀπαραλείπτως τὸ σῶμα τοῦ λόγου. dj τάχα c)v-
Ἴθες αὐτῷ εἶναι ἀπόφθεγμα, dc xai τὸ θεοφδρος
πολλάκις αὐτῷ λεγόμενόν τε καὶ Ὑραφόμενον τεχµή-
piov δὲ τὸ μὴ προσκεῖσθαι, Γράφει δέ τισι, τουτέστι

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES

59 χαθαρότησιν.

205

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

269

Ῥωμαίοις * ἀλλ᾽ ἁπλῶς, Γράφει δὰ xai ὁ θεῖος 7 A φόρος deifer; argumentum autem demonsirativum

Ἱγνάτιος.

Καὶ iv ταῖς προεισαγωγαῖς. Ἐπιστητέον Ἡ, ὃτι
προεισαγωγὰς χαλεῖ τῆς θείας Γραφῆς τὰ Σολομῶν-
τος 1, ἀφ᾿ o5 καὶ τὰ ῥητά.

[a] Ὅτι ἡ ἀγάπη ἔρωτα δηλοῖ, καὶ ὅτι θείοτερον

ὄνομα τοῦ ἔρωτος.

[B] Τοῖς θείοις μᾶλλον. Aix τί τοῖς θείοις μᾶλ.

λον ἀνατιθέασι τὸν ὄντως ἔρωτα ol θεολόγοι,

[Y] Τὰ πλήθη. Σηµείωσαι, ὅτι πρὸς ὃ χωροῦσι τὰ
πλήθη, δεῖ καὶ ταῖς λέξεσι χρῆσθαι * λέγει δὲ τί ποιεῖ
ὁ ἔρως, xai περὶ δύο ἐρώτων, θείου καὶ μεριστοῦ,
ἆτοι σωματοπρεποῦς.

[δ] Ὡς δυσχερέστερον. Ὡς δ.αθεθλημένον δηλονότι.

[ε] Ἐπέπεσε, tl; φησιν. 'O Δαυὶδ λέγει περ τοῦ
Ἰωνάθαν ἐν τῇ πρώτῃ τῶν Βασιλειῶν,

[€] Τάττεται πρὸς τῶν ἱερῶν. "Ότι τὸ αὐτὸ δ’-
ναται ἀγάπη καὶ ἔρως, καὶ τίς ἡ τοῦ ἔρωτος ἐνέρχεια,

L| Συγκρατικῆς. Τουτέστι συγκιρνώσης τὰ ἑἐρῶν-
τα 73 πρὸς ἄλληλα.

[η] Διὰ τὸ καλόν, Ὅπερ εἴπεν ἄνω, ὅτι ὁ θεῖος
ἔρως. πρ»ὐπάρχων iv τῷ ἀγαθῷ, ἔτεχε τὸν ἐν ἡμῖν
ἔρωτα, δι) οὔ τοῦ ἀγαθοῦ ἐφιέμεβα.

8 XIII [0] ᾿Ἐκστατικός. Περὶ ἐκστάσεως ἐρωτι.
κῆς καὶ ὁ Δαυίδ: Ἐγὼ εἴπον ἐν τῇ ἐκστάσει µου.

Ἐξεττηκώς. Ζημείωσαι, πῶς νοεῖται 7* «6 * Ἐξε-
στικὼς cip.
Τολμητέον. "Ox: καὶ ὁ θεὸς πάντων ἐρᾷ.

Διὸ καὶ ζηλωτήν. Κατὰ τί λέγεται ζηλωτὶς ὁ θεὸς,
ὡς ἔραστὴς τῆς πάντων σωτηρίας.

& XIV. Τί δὲ ὅλως. Τῆς μὲν ἀγάπης xal του ἔρωτος
αὐτὸν δηλαδἡ τὸν θεὸν προθολέα φησὶ xal γεννήτορα -
αὐτὸς γὰρ ταῦτα ἐν ἑαυτῷ ὄντα προήγαγεν εἰς τὰ
ixxóc, τοὐτέστι τὰ περὶ τὰ κτίσματα * καὶ κατὰ τοῦτο
ερηται * Ὁ θεὸς ἀγάπη iml, καὶ iv τῷ ἄσματι
ὑμοίως ἀγάπη εἴρηται * καὶ mw γλυκασμὸς καὶ
ἰπιθυμία, ὅ ἐστιν ἔρως * τὸ δὲ ἀγαπητὸν καὶ ὄντως
ἱραστὸν αὐτός ἐστι. Tip μὲν οὖν τὸν ἀγαπητιχὸν ἔρωτα
ἰξ αὐτοῦ προ:γεἴσθαι, αὐτὸς χινεῖσθαι λέγεται ὁ τούτου
Ἱεννήτωρ " οῷ δὲ αὐτὸν εἶναι τὸ ἀληθῶς ἐραστὸν καὶ
ἐγαπητὸν, κινεῖ τὰ πρὸς τοῦτο ὁρῶντα 75, xai οἷς ἡ
τοῦ ἐφίεσθαι δύναµις ἀναλόγως αὐτοῖς.

Ἐραστὸν xai ἀγαπητόν. Ἡροσαγωγικὸν καὶ κχι-
νητικὸν πρὸς ἐρωτικὴν συνάφειαν τὴν dv πνεύµατι
τὸν Θεὸν εἶναί pot νόει, τουτέστι µεσίτην ταύττς,
χα] πρὸς ἑαυτὸν συναβῤμοστὴν τοῦ ἐρᾶσθαι αὐτὸν ὑπὸ
τῶν αὐτοῦ 7€ ποιηµάτων xai ἀγαπᾶσβαι * κινηνικὸν δέ

φησιν, ὡς κινοῦντα ἕκαστα T7, κατὰ τὸν οἰκεῖον λόγον

(b) Psal. cxv, 11. (c) Joan. rv, 16.

VARUE LECTIONES ET CORRECTIONES.

* 8c 0 0 ἐπι .
n θἐοφόρος ἐπ),στατέον

910v.

PaTROR. Gh. ΙΤ.

7! τὰς τοῦ Σολ. γραφάς.

est quia non habetur : scribit vero quibusdam, id
est Romanis : sed simpliciter, Scribit. vero divinus
Ignatius.

Et praeviis introductionibus. Sciendum quod pri-
mas institutiones divine Scripture vocet libros
Salomonis ex quo etiam verba desumpta.

Quod charitas amorem significet, cujus nomen
divinius est.

Divinis potius. Cur divinis potius attribuant ve-
rum amorem theologi.

Nulgus. Nota pro captu vulgi etiam dictionibus
utendum ; dicit autem, quid faciat amor, agitque da
duobus amoribus, divino et divisibili seu corporis
proprio.

Durius. Videlicet tanquam reprchensivum.

Cecidit, ait aliquis. David de Jonatha dicit in
primo Regum.

Ponitur a sacris. Idem significare charitatem ct
amorem, ac que sit amoris efficacia.

Contemperantis. Id est, inter se miscentis ea qu:e
amant.

140 Propter pulchrum. Quod dixit antea, divi-
num amorem praexsistentem zn bono peperisse in
nobis amorem, per quem bonum appetimus.

à XIII. Exstaticus. De exstasi amoris sive virtute
qua mentem de suo statu dimovet, David etiam :
Ego divi in excessu meo (D).

Qui excessit. Observa quomodo intelligatur istud :
Qui excessit Deo.

Audendum. Ipsum quoque Deum amare uni-
veraa.

Hanc ob causam eliam zelotem illum. Quo sensu
Deus dicatur zelotes, velut amator salutis om-
nium.

S XIV. Quid porro tandem. Charitatis quidem et
amoris, ipsum nempe Deum, auctorem et genera-
torem ait; ipse enim hac qua intra ipsum erant
produxit ad extra, id est creaturas; hacque ratione
dicitur : Deus charitas est (c), ac in cantico similiter
charitas vocatur; rursusque dulcedo et desiderium
quod est amor: ipse autem est id quod vere diligi-
bile ac amabile; quatenus ergo amatorius amor ex
p3o promanat, ipse hujus genitor moveri dicitur;
quatenus autem est id quod vere amabile ac dili-
igibile, movet que hunc respiciunt, et quibus vis

D appetendi convenit.

Amabilem ac dileclum. Intellige Deum habere vim
adducendi ad amatoriam in spiritu communicatio-
nem, id est hujus mediatorem, ac per seipsuin
conciliatorem esse, ut ipse a suis creaturis ametur
ac diligatur; dicit autem vim movendi habere, aut
moventem singula secundum propriam rationem,

73 ἐνοῦντα. — "^ εἴρηται. — "P ἐρῶντα. — 5 ἑαυτοῦ.

207 APPENDIX AD OPERA 8. DIONYSII AREOPAGITAE. 208

ut ad ipsum convertantur. Porro nomen προαγω- À πρὸς αὐτὸν 78 ἐπιστρέφεσθαι. Τό δὲ τῆς προαγωγίας

γία, promotio, etsi apud profanos significet rem
impuram, attamen hic dicit intercessionem conci-
liatricem unitionis cum Deo.

Et illo quidem movetur. Nota divinam motionem,
in qua movetur, et sui est promotor et motum fa-
ciens Deus.

Ac eximiz. Amatoria cum Deo unitio, prestat et
supereminet omni unitione; ἐξηρημένην igitur su-
periorem vocat; dicit vero amorem divinum prin-
cipii et finis expertem, ut ex bono procedentem,
et ad bonum redeuntem quasi circularis figura,
quandoquidem et circularis linea occultum habet,
unde incoperit, et ubi desierit; atqui ex ipso
appetitus boni, et iterum in ipsum aspicit : in
seipso autem et est, et 43 manet amor con-
naturalis bonitatis, ac eorum qua ad bonum ten-
dunt.

Amatoriam molionem. Amatoriam boni motio-
nem, preexasistentem in bono, simplicem, ao per
se motionem, atque ex bono progredientem, rursus
in idem convertere, cum principio et fine careat,
quod declarat appetitum nostrum erga divinitatem.
Nota vero deinceps dicere perpetuum esse orbem
in bono, progrediente quidem ipso ad intelligibilia
et sensilia, iterum autem ad se revertenLe, sac ne-
que stante, neque cessante.

Ex divo Hterotheo.

8 XV. Amorem. Disce quomodo magnus Hiero-
theus optime de laudando amore disserat; primo
quidem dicens ipsum divinum,quandoquidem Deus

ὄνομα, εἶ καὶ παρὰ τοῖς τῶν ἔξωθεν πρᾶγμα σηµα(-
νει οὐκ εὐαγὲς, ἀλλ’ ἐνταῦθα τὴν πρόξενον τῆς ἐν
θεῷ ἑνώσεως µεσιτείαν φησι.

Καὶ τὸ μὲν κινεῖται, Σηµείωσαι χίνησιν θείαν, ἐν
ᾗ χινεῖται καὶ αὐτοῦ στι προαγωγεὺς xal κινητικὸς
ὁ θεός.

Καὶ τῆς ἑξιρημένης. Ἡ πρὸς θεὸν ἁγαπητικὴ
ἕνωσις πάσης ἐξῄρηται xal ὕπερκειται ἑνώσεως '
ἐξπρημένην οὖν τὴν ἀνωτέραν φησίν * ἄναρχον δὲ
καὶ ἀτελεύτητον τὸν tiov ἔρωτα λέγει, dq ix τοῦ
ἀγαθοῦ προϊόντα, xal πρὸς τὸ ἀγαθὸν ἑπαναστρέφοντα
κατὰ σχημα χυκλικόν * ἐπεὶ xal ἡ τοῦ κύκλου γραµ-
μὴ οὗ γνώριµον ἔχει ᾖθεν ἤρξατο, xal οὗ κατέληξε .
καὶ γάρ ἐξ αὐτοῦ ἡ τοῦ ἀγαθοῦ ἔφεσις, καὶ εἰς αὐτὸν
πάλιν ὁρᾷ * bv ἑαυτῷ δὲ xal ἔστι xai μένει τὸ ἐρᾷν
τῆς συμφυοὺς ἀγαθότητος, χαὶ τῶν πρὸς τὸ ἀγαθὸν
ἀνατεινομένων.,

λΕρωτικὴν Χινησιν,. "Ότι ἡ ἐρωτικὴ κχίνησις, τοῦ
ἀγαθοῦ προὔπάρχουσα, iv τῷ ἀγαθῳ ἁπλῆ καὶ αὖ-
τοκίνητος οὖσα, xal ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ προϊοῦσα, αὖθις
ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐπιστρέφει, ἀτελεύτητος xal ἄναρχος
οὖσα, ὅπερ δηλοῖ τὴν ἡμῶν ἔφεσιν πρὸς τὸ θεῖον.
Σηµείωσαι δὲ, ὅτι ἀῑδιον κύχλον προϊών. φησιν εἶναι
ἐν τῷ ἀγαθῷ, προϊόντος μὲν αὐτοῦ ἐπὶ τὰ νοητὰ xal
αἰσθητὰ, πάλιν δὲ πρὸς ἑαυτὸν ὑποστρέφοντος καὶ
μήτε ἱσταμένου, μήτε λήγοντος.

Ἐκ τοῦ ἁγίου Ἱεροθέου.

6 XV. [a] Τὸν ἔρωτα. ᾿Ἐπίστησον, ὅπως μέγας ἵν
Ἵεροθεος τὰ περὶ τοῦ ἐπα]νετοῦ ἔρωτος ἄριστα φι-
λοσοφεῖ * πρῶτον μὲν, θεῖον αὐτὸν λέγων, ἐπειδὴ καὶ

sit eximio ac sine causa primus auctor amoris 06- C πρῶτον αἴτιον τοῦ οὐρανίου ἔρωτος à θεός ἐστιν ün-

lestis; si enim amor est charitas, sicut antea di-
ctum, et scriptum est Deum charitatem esse, ma-
nifestum est Deum esse omnium amorem seu cha-
ritatem unum efficientem; illinc igitur per trans-
gressionem progreditur ad angelos, unde ipsum
quoque angelicum dicit, ubi maxime divinum uni-
tatis amorem aliquis reperiat, nihil enim dissonum
&ut seditiosum apud ipsos. Deinde post angelos, et
intelligentem ait amorem, id est, in viris divina
sapientibus, qui sunt Ecclesie : de quihus Paulus
dicit : Ut idem dicatur, et cetera (6), ac Dominus :
Ut sint unum, sicul et nos unum sumus (e); et heo
quidem [de veris Christianis : postea vero de uni-
versis hominibus, in quibus lex amicitie, rationales

ρηµένως xal ἀναιτίως * εἳ γὰρ 6 ἔρως αὐτός ἔστιν d$
ἀγάπη, ὡς προείρηται, γέγραπται δὲ, ὅτι θεὸς ἀγά-
πη ἐστὶ, δῆλον ὅτι πάντων ἑνοποιὸς ἔρως ἤτοι ἀγά-
πη ὁ θεός ἐστιν. Ἐκεῖθεν οὖν μεταθατικῶς πρόει-
σιν ἐπ᾽ ἀγγέλους * ὅθεν xal ἀγγελικὸν αὐτόν φησιν,
ἕνθα μάλιστα καὶ τὸν τῆς ἑνότητος εὕροι τις ἂν
ἔρωτα θεῖον * οὐδέν γὰρ ἀσύμφωνον ἤ στασιάζον παρ’
αὐτοῖς ' εἶτα μετ’ ἄγγέλους, xal νοερόν φησιν ἔρωτα,
τουτέστι παρὰ θδοσόφοις ἀνδράσιν, ol εἶσι τῆς "Ex-
κλησίας * πρὸς οὓς ὁ Παῦλός φησιν, ἵνα τὸ αὐτὸ λέ-
γηται, καὶ τὰ ἑξῆς' xai ὁ Ἠύριος, "Iva ὥσιν ἓν,
χοθὼς xal ἡμεῖς ἓν ἔσμε. Καὶ ταῦτα μὲν πιρὶ
τῶν ἐξ ἀληθείας Χριστιάνῶν ' λοιπὸν δὲ xal περὶ
πάντων ἀνθρώπων, ix ot; ὁ περὶ φιλίας νόμος ?**.

autem animas intelligentes antea vocavit, sio ex ῃ τὰς δὲ λογικὰς ψυχὰς νοερὰς προσεῖπεν ἐκ τοῦ θείου

divina mente appellans : animalem vero amorem
nominavit sensibilem brutorum amicitiam, mentis
equidem expertem : ex amatoria hac virtute, et
volucres gregatim volant, ut cygni, et anseres, et
grues, et corvi, et que similia; ac terrestria qui-
dem sunt talia, cervi, boves, et que affinia sunt;
Atque natantia, ut thynni et cephali seu mugiles ac

(d) Philipp, rt, 2. (e) Joan. xvn, 11.

νοῦ προσειπὼν αὐτάς ' ψυχικὸν δὲ ἐκάλεσεν ἔρωτα
τὸν τῶν ἁἀλόγων, τὴν αἰσθητικὴν φιλίαν, ἄνουν μέντοι
δηλονότι * ἐκ γὰρ τῆς ἐρωτικῆς ταύτης δυνάµεως xal
πτηνὰ ἀγεληδὸν ἵπτανται, ὡς κύχνοι, καὶ χῆνες, xal
γέρανοι, καὶ κόραχες, xai ὅσα τοιαῦτα * καὶ πεζὰ μέντοι
εἰσὶ τοιαῦτα, ἔλαφοι, βόες, καὶ τὰ παραπλήσια * xal
νηκτὰ δὲ εἶσιν, ὡς θύννοι, καὶ χέφαλοι, καὶ ὅσα

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

7! ἑαυτόν. 79 ὁ piíyac. Ἰδ(λόγος.

209

S. MAXIMI SCHOLIA IN LIB. DE DIVINIS NOMINIBUS.

210

ὁμοιυτροπα. Καὶ τὰ μὴ ἀγελαῖα ó& πρὸς τὴν τῶν À que hujusmodi. Non gregalia vero, hinc etiam ad

ὁμοστοίχων σύνοδον ἔνθεν κινοῦνται, Φυσικὸν δὲ ἔρωτα
φησι τὸν τῶν ἀψύχων xal ἀναισθήτων κατὰ τὴν ἐχτικὴν
ἐπιτηδειότητα, ἦτοι τῆς ποιότητος, ἐρώντων τοῦ ὃη-
μιουργοῦ διὰ τὸ ὑπ) αὐτοῦ συνεστάναι' κατὰ οὖν τὴν
ζωτικὴν, τοι τὴν φυσικὴν χίνησιν, καὶ αὐτὰ ἐπέ-
στραπται πρὸς τὸν Osov,

8 XVI. Ἐπειδὴ τοὺς ix τοῦ ἑνός Καὶ ἄνω εἷ-
ποµεν, νοερὰ μὲν εἶναι τὰ νοοῦντα, νοητὰ δὲ τὰ vooj-
μενα, καὶ ἁζητήτως τὰ νοερὰ ὑπερθαίνεσθαι ὑπὸ
τῶν νοητῶν) ὅθεν xal τροφὴν εἶναι τῶν νοούντων τὰ
νοούµενα" τῶν οὖν νοητῶν τὰ νοερὰ ἐρᾷ, ὡς ἔπε-
στραμμἵνα πρὸς αὐτὰ, καὶ ὥσπερ ἀναθεθηκότα: ἐρᾷ
δὲ καὶ τὰ νοητὰ τῶν νοερῶν προνοητικῶς τῷ µεταδιδό-
ναι τῆς ἴσης ὠφελείας' ὡμολόγηται οὖν, ὅτι οἱ τῶν
τοιούτων ἔρωτες ὑπερεστᾶσι τῶν αἰσθητῶν. ᾽Αλλὰ
ταῦτα, οἶμαι, νοητὰ καὶ νοερὰ εἴρηται ἐκ μετοχῆς τοῦ
ὄντος ἀγαθοῦ, τοιαῦτα Ὑενόμενα. Οἱ δὲ αὐτονόητοι
ἔρωτες οἱ θεῖοί εἶσιν ἀντὶ τοῦ οἱ τοῦ Θεοῦ: ὥσπερ
γὰρ ἐστιν ἀγαθὸν ᾧτινί ἐστιν ἀγαθὸν. καὶ ἄλλο τὸ
ἁπλῶς ἀγαθὸν καὶ αὐτὸ τὸ ἀγαθόν' οὕτως ἐστὶ καὶ
νοητὸν τύ tivi νοητὸν, ἅτε νουύμενον ὑπ᾿ αὐτοῦ, καὶ
ἁπλῶς νοητὸν; οὐχ ὡς ὁ χρόνος f) ὁ τόπος’ νοττὰ γὰρ
καὶ ταῦτα, ἐπεὶ μὴ αἰσθητὰ, ἀλλὰ νοῦς νοητῶν ,
ἐνέργεια ὧν, καὶ ζῶν, καὶ ζωή: τὰ γὰρ μετὰ τοῦτο
νοητὰ ἐκ ζητήσεως καὶ τῆς περὶ τὰ προθλήµατα
ἀχολουθίας εὑρίσκουσιν, Tj ἐξ ἀποκαλύψεως ἔχουσιν.

"Aeystoc αἶτία. "Ασγετόν φησι τὸ ἁπόλυτον

,

parium societatem rnoventur. Naturalem porro
amorem dicit eum quo anims» et sensus expertia,
habituali aptitudine seu qualitate creatorem amant,
propterea quod ab ipso producta sint; secundum
vitalem igitur et naturalem motionem, hac quoque
&d Deum convertuntur.

8 XVI. Quoniam ex uno. Diximus etiam supra.
νοερά 6866 τὰ νοοῦντα seu qua 1,492 intelligunt :
νοητά vero τὰ νοούµεναβθυ qua intelliguntur, ao si-
ne dubio νοερά superari ab iis que intelliguntur :
ideoque τὰ νοούµενα, esse. alimentum eorum qua
intelligunt, ergo τὰ νοερά quao intelligunt amant
ea que intelliguntur, ut ad se conversa, ac veluti
transcendentia : τὰ νοητά vero providendo amant
ea qua intelliguntur, equalem communicando uti-
litatem; itaque in confesso est, amores ejusmodi
superare sensilium amores. Arbitror equidem heo
dicta esse νοητά et νοερά quod ex participatione veri
boni talia efficiantur : qui vero per se intelligibiles
&mores, sunt divini, pro, sunt Dei; sicut enim est
bonum cui est bonum, et aliud bonum simpliciter
et ipsum bonum; ita etiam est νοητόν seu intelligi-
bile, iliud quod alicui intelligibile, quatenus ab
illo intelligitur, et simpliciter intelligibile, non ut
tempus aut locus, hec enim etiam intelligibilia,
cum non sint sensibilia,sed intellectus intelligibi-
lium, cum sit efficacia, et vivens, et vita : que enim
deinceps intelligibilia ex inquisitione et sequela pro-
positionum inveniunt, aut ex revelatione habent.

Incomprehensa illa causa, Gr. ἄσχετος. Per ἄσχετον

οὗ πρὸς τὸ πᾶν οὐδεμία σχέσις, ἤτοι οἰχειότης φυ- C intelligit liberum, cujus cum universo nulla est

eu.

S XVII. Απάντων ὁλιχὸς ἔρως . Εϊπὼν ὁλιχὸν
ἔρωτα, δτλοῖ καὶ μερικοὺς, λέγων τὸν Θεὸν εἶναι τὸν
ὁλικὸν καὶ τὸν μερικὸν, ὡς αἴτιον καὶ màs: χορη-
γοῦντα κατὰ τὴν ἑχάστου δύναμιν, ἐρωτικὴν οἱονεὶ
ἀποῤῥοήν. Ἡῶς οὖν ὁ θεὸς τὸ ὅλον καὶ τὸ µέρος
ἀνεκφοιτήτως ἑαυτῷ συνὼν, εἶναι δύναται, ἐκ τοῦ
σπερματικοῦ λόγου σαφὶς ἔσται ὅταν μὲν γὰρ τὸ
σκέρµα ἀδιακόπως ὁμοῦ εἲς τὴν µήτραν χαταθληθῇ,
ἓν ἀποτελεῖται τὸ ἔμθρυον" ἐὰν δὲ μερισθῇ τὸ σπὲρ-
μὰ ciq διαφύρους Χύστιδας τῆς μήτρας, ἕκαστον μὲ-
poc ὁλόκληρον ἔμθρυον ἀποτελεῖ: ἔσται δὲ τοῦ σπὲρ-
µατος τὸ μὲν ῥὶς, τὸ δὲ ὀφθαλμοὶ, καὶ τὰ ἑξῆς,
καὶ πάντα τέλεια. Ὅμοιον οὖν τι καὶ περὶ τὸν παν-

τέλειον νοῦν κατὰ ἀναλογίαν θεωρητέον' ὅλη γὰρ ἡ

ἱνέργεια περιέχει καὶ τὰ μέρη) τῶν δὲ μερῶν ἕκαστον
ἀπήρτισται' xai τὸ plv αὐτοδικαιοσύνη, τὸ δὲ αὖὐ-
τοανδρία, xai τὰ ἕξης' οὕτω καὶ οὔτε συγκέχυται εἲς
ἀλλήλας, ἀλλὰ καὶ ἑκάστη διακέκριται, καὶ οὔτε µε-
τὰ ἄταξιας τὸ ἀδιαίρετον ἔχουσιν iy. τῷ µεταλαμθά-
νειν 99 αὐτῶν ἕκαστον ὡς δύναται. Tov γὰρ εἰδῶν µε-
ταλαμθάνει ἕκαστος πρὸς τὴν οἰκείαν ἐπιτηδειότητα"
οὕτω xai ὁ Θεὸς xal ὅλον *0* καὶ µέρη τοῦ ἔρωτος,

connexio, seu naturalis proprietas.

S XVII. Totalis omnium amor. Dicendo totalem
amorem, declarat quoque particulares, dicendo
Deum esse totalem et particularem, ut ceusam, et
omnibus procujusque captu prebentem amatorium
veluti humorem ; quomodo igitur Deus totum et
pars, sine egressu sibi presens esse possit ex se-
minaria ratione patebit; quando enim semen si-
mul absque interruptione in matricem deciderit,
unus perficitur embryo, si vero semen dividatur
in varias matricis cellulas, unaqueque pars inte-
grum perficit embryonem; erit autem seminis pars
una nasus, altera oculi, sicque deinceps, omnia-
que perfecta. Itaque similealiquid de perfectissima
mente considerandum; nam tota eíficacia comple-
otituretiam partes; singula autem partim absolule
gunt : et heec quidem ipsa justitia, illa vero ipsa
fortitudo, et cetera; sic etiam neque inter so con-
funduntur,sed singule distincte sunt; neque cum
ordinis perturbatione conjunctionem habent cum
singuleipsarum participent quantum possunt : sin-
gule enim species participant juxta propriam ap-
titudinem, ita etiam Deus et totum et amoris par-
tes est.

VARLE LECTIONES ET CORRECTIONES.

V διαλαμθάνειν. 39" ὅλος.

211

148 5 XVIII. Desiderat enim ipsum. Quoniam A

dixit non ens appetere aliquando bonum, ac velle
in ipso esse, quod &upra quoque paucis ante foliis
ipsum dicentem reperies, quamvis ex gentilium de-
clararetur dogmatis : magna siquidem controversia
est inter gentiles et Manicheos perverse doctrina
patronos; oportet pluribus explicare, quid appelle-
tur non ens, et cur pium ac necessarium sit unum
rerum asserere principium. Sanum est enim ita
sentire; nam illud ipsum est Deus, quandoquidem
si diversa sint principia, infinite omnino erunt
multitudinis. Si igitur principium unicum Deus,
ita quod vere est, etiam ipsum bonum est; ratio
autem inveniet necessario dictis contrariu; ubi
enim principium, erit quoque necessario extremum,
et si sit ens, erit quoque non ens, si etiam sit bo-
num, erit quoque malum. Sed quoniam entia sunt
essentie et forme, non ens informe esset et essentia
careret, ratione sola conceptibile; hoc igitur non
ens et informe, aütiqui vocabant materiam, quam
etiam extremam deformitatem appellabant. Materia
vero dieitur non ens, non quod omnino nihil ait,
sed quia non est, verum enim ens Deus, et ipsum
bonum : materia enim etiam ex non entibus 8 Deo
producta est, sed non sicut aliqui opinabantur sine
forma et figura; ideoque materia non est princi-
pium sensilium, sed potius dicenda est posse ea
complere, ac extremum quid fundamentumque en-
tium. Quare neque Dei imago, ut rationalia, neque
vere entis simulacrum : sensile autem simulacrum
illius qui vere intelligibilis est mundi, quod sensile,
non sine materia est, prestantius autem materia,
formam aliquantulum participans; nunquam igitur
ostendetur materia absque forma et qualitatibus
qua sunt habitus; quando enim fuit ignis sine ca-
lore aut lumine, aut candido colore, vel aqua sine
frigore aut humiditale, aut ci&eruleo colore? Tecra
et aer similiter. Propterea etiam dixi materiam
concipi ab intellectu informem, et sine qualitate ac
figura : ex quo enim visibilia et invisibilia fuerunt,
ex non entibus scilicet a Deo producta sunt, non
prius materia informi subjacente, deinde ornata,
Bicul divinus Moses docet. Itaque materia in Deo
est, cum ab eo producta fuerit; illo autem ut bono
omnia complectente superessentialis in ipso intel-
ligitur, hec reperies sparsim dicendis inserta.

144 Quomodo dzmonum turba. Deinceps que-
Btiones discutit dicendo, si omnia ex bono, unde
mala, et unde angeli facti sunt demones? Hec sunt
contra Manicheaos.

Boni forma caret. Recte et accurate posuit in 8η-
gelis τὸ ἀγαθοειδές; Deus enim, essentialiter ipsum
bonum exsistens, ipso autem posteriora, ut ex par-
ticipatione et extrinsecus ejus appetitu efTecta bo-
na, merito ἀγαθοειδῆ seu boni speciem refareniia
dicuntur, cum non sint reapse bona.

Et quomodo bonus. Vide quomodo propositiones
per modum disquisitionis producat; continent si-
quidem adversariorum oppositiones, ut Manicheo-

APPENDIX AD OPERA S. DIONYSII AREOPAGIT E.

C

*

212

& XVIII. Ἐφίεται γὰρ αὐτοῦ. Ἐπειδὴ «ime, καὶ
τὸ μὴ ὃν ἐφίεσθαί πως τοῦ ἀγαθοῦ, xal iv αὐτῷ βοῦ-
λεσθαι εἶναι, ὅπερ καὶ ἄνω πρὸ ὀλίγων φύλλων εὖ-
ρήσεις αὐτὸν λέγοντα, sí καὶ ἐξ Ἑλληνικῶν σαφη-

᾿νίζεται δογµάτων΄ πρὸς γὰρ Ἕλληνας μάχεται µά-

λιστα, καὶ Μανιχαίους τοὺς τοῦ καχοὺ δόγµατος προέ-
στῶτας' δεῖ πλατύτερον παραστῆσαι, τί ὀνομάζεται
pi, ὃν, καὶ διὰ τί µίαν ἀρχὴν τῶν ὄντων εὐσεθὸς
καὶ ἐπάναγκες εἶναι. Τοῦτο γὰρ ὑγιές ἐστι φρονεῖν’
ἔστι γὰρ αὕτη ὁ θεός" εἳ γὰρ εἶεν ἀρχαὶ διάφοροι,
πάντως ἀπειροπληθεῖς φανήσονται. Bt. οὖν ἀρχὴ µία
ὁ θεὸς, οὕτω xal τὸ Όντως ὃν, καὶ αὐτὸ τὸ ἀγαθόν.
Εὐρήσει δὲ ὁ λόγος xal τὰ ἑναντία τῶν εἰρημένων
ἀναγκαίως' ἔνθα γὰρ ἀ�